NEDERWEERT VOORUIT! Concept Visiedocument maatschappelijke accommodaties

NEDERWEERT VOORUIT! Concept Visiedocument maatschappelijke accommodaties Opdrachtgever: gemeente Nederweert Samenstelling: ICS Adviseurs Zwolle Bewerking: gemeente Nederweert Auteur: Jan van Riet Nederweert, 28 januari 2016

Concept Visiedocument maatschappelijke accommodaties INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding blz 3 1.1 Aanleiding blz 3 1.2 Vraagstelling blz 3 1.3 Doelstelling blz 3 1.4 Leeswijzer blz 4 2. Beleidskeuzes 2.1 Keuzes blz 5 2.2 Perspectief blz 6 2.2.1 Voorzieningen Criterium 1: geen gemeentelijke basisaccommodaties per kern blz 7 Criterium 2: Grenzen aan voorzieningenniveau blz 8 Criterium 3: de rol van de accommodatie in het sociaal domein blz 9 Criterium 4: de ligging van de accommodatie blz 9 2.2.2 Vastgoed Criterium 5: Niet investeren, tenzij blz 10 Criterium 6: Aanhouden, tenzij blz 10 Criterium 7: Actief leegstandsbeleid blz 11 Criterium 8: Verduurzamen waar mogelijk blz 11 Criterium 9: Stimuleren ondernemerschap blz 12 2.2.3 Organisatie en financiën Criterium 10: Initiatief van onderop blz 13 Criterium 11: Opstellen meerjaren investeringsbegroting blz 14 Criterium 12: Budgetneutraal, tenzij blz 14 Criterium 13: Uniforme subsidiëring blz 14 3. Implementatieplan 3.1 Procedure blz 15 3.2 Tijdpad blz 15 Bijlage 1: Facts en Figures blz 16 Bijlage 2: Gehanteerde informatie blz 23 Concept Visiedocument maatschappelijke accommodaties Pagina 2

1. INLEIDING 1.1 Aanleiding De gemeente heeft in haar programmabegroting 2014 het voornemen aangekondigd om het accommodatiebeleid te herzien en een heldere visie op maatschappelijke accommodaties te formuleren. De aanleiding hiervoor is beknopt weergegeven in de blauwe tekstvakken. Een heldere visie op maatschappelijke voorzieningen moet leiden tot een nieuw evenwicht tussen vraag en aanbod en de betaalbaarheid van maatschappelijke accommodaties. Het is voor de gemeente Nederweert niet langer vanzelfsprekend dat overheidssteun geboden wordt voor het realiseren en in stand houden van maatschappelijke accommodaties. 1.2 Vraagstelling De gemeente Nederweert wenst uiteindelijk een helder antwoord te geven op de vraag: Welke beleidskaders zijn voor de gemeente Nederweert leidend, voor de wijze waarop zij in de toekomst wil omgaan met haar maatschappelijke accommodaties? De toe te passen beleidskaders dienen uiteindelijk verwoord te zijn in het door de gemeenteraad vast te stellen visiedocument. 1.3 Doelstelling Met dit concept visiedocument zet de gemeente Nederweert een heldere koers uit ten aanzien van de rol die zij wil vervullen in relatie tot haar maatschappelijke accommodaties. Het concept visiedocument legt de basis voor de nog nader op te stellen uitvoeringsplannen. Het doel van de gemeente is om haar inwoners actief te betrekken bij het opstellen van het visiedocument en bij het opstellen van de uitvoeringsplannen. De gemeente vindt het belangrijk dat haar inwoners de mogelijkheid krijgen om daarbij zelfstandig oplossingsrichtingen aan te dragen die bijdragen aan de leefbaarheid in de kern, het proces om daar te komen zelf mee vorm geven alsmede medeverantwoordelijkheid dragen voor het uiteindelijke resultaat. Aan het einde van dit proces moet het resultaat zijn dat sprake is van een door de gemeente Nederweert en haar burgers en maatschappelijke organisaties gedragen toekomstbestendig levensvatbaar accommodatieniveau. Concept Visiedocument maatschappelijke accommodaties Pagina 3

1.4 Leeswijzer De resultaten van de interactieve werkbijeenkomsten met de gemeenteraad en de steunfracties is verwerkt in hoofdstuk 2 Beleidskaders accommodatiebeleid. Op basis van de thema s: voorzieningen, vastgoed en organisatie en financiën, zijn in dit hoofdstuk verschillende beleidsvoorstellen in de vorm van criteria geformuleerd. Hoofdstuk 3 Implementatieplan, behandelt de route voor het implementeren van het visiedocument en het opstellen van uitvoeringsplannen. Het resultaat van de bureaustudie is vertaald in bijlage 1 Facts & Figures. In deze bijlage is een aantal zaken uitgewerkt: aantal en bouwjaren maatschappelijke accommodaties, demografische ontwikkelingen, gemeentelijke subsidies en vernieuwingsopgave bij ongewijzigd beleid. Concept Visiedocument maatschappelijke accommodaties Pagina 4

2. BELEIDSKADERS ACCOMMODATIEBELEID 2.1 Keuzes In de aanleiding is beschreven dat de gemeente Nederweert genoodzaakt is tot het maken van keuzes. Naast de beoogde structurele verlaging van de uitgaven aan het maatschappelijk vastgoed, krijgt de gemeente ook te maken met een vernieuwingsopgave. Indien de gemeente wil investeren zal zij dus elders bovenop de beoogde verlaging van de uitgaven, extra moeten bezuinigen. Het vraagt van de gemeente heldere, transparante keuzes. Een eerste aanzet van de te maken keuzes is in samenwerking met de gemeenteraad in gang gezet tijdens een eerste interactieve werkbijeenkomst. Tijdens deze bijeenkomst is met de raadsleden, in de vorm van een mini kerntakendiscussie, van gedachten gewisseld over de toekomstige (vastgoed)rol van de gemeente. Er is tevens stilgestaan bij de rol van inwoners en kernen bij de uitvoering van vastgoedtaken. De toen opgehaalde informatie is vertaald in toepasbare criteria. Daarover is vervolgens wederom een werkbijeenkomst met de raad gehouden en is de raad aan de hand van fictieve praktijkvoorbeelden zelf aan de slag gegaan met de geformuleerde criteria. Dat heeft geleid tot opmerkingen en aanvullingen op de geformuleerde criteria die in dit concept visiedocument zijn verwerkt. Voor alle partijen geldt dat er sprake is van een gezamenlijk doel: het realiseren van een maatschappelijk voorzieningenniveau dat aansluit op de wijzigende behoefte vanuit de samenleving; het realiseren van een betaalbaar maatschappelijk voorzieningenniveau. Het resultaat is een perspectief op maatschappelijke accommodaties, gericht op drie thema s: voorzieningen, vastgoed en organisatie en financiën. Resumerend maakt de gemeente Nederweert drie hoofdkeuzes: Concept Visiedocument maatschappelijke accommodaties Pagina 5

2.2 Perspectief Voor elk thema is, op basis van de resultaten van de eerste interactieve werkbijeenkomst met de raad, een aantal criteria geformuleerd waarmee de gemeente Nederweert invulling geeft aan haar toekomstige betrokkenheid bij maatschappelijke accommodaties. In de navolgende tabel zijn de criteria per thema beknopt benoemd, gevolgd door een nadere toelichting op de volgende pagina s. 2.2.1 Voorzieningen 1. Geen basisaccommodatie per kern; 2. Grenzen aan voorzieningenniveau; 3. Rol van de accommodatie in het sociaal domein; 4. Ligging van de accommodatie 2.2.2 Vastgoed 5. Niet investeren, tenzij. 6. Aanhouden, tenzij. 7. Actief leegstandsbeleid 8. Verduurzamen waar mogelijk 9. Stimuleren ondernemerschap 2.2.3 Organisatorisch en financieel 10. Initiatief van onderop 11. Opstellen meerjaren investeringsbegroting 12. Budgetneutraal, tenzij 13. Uniforme subsidiëring Concept Visiedocument maatschappelijke accommodaties Pagina 6

2.2.1 Voorzieningen Criterium 1: Geen gemeentelijke basisaccommodaties per kern In de traditionele situatie heeft de gemeente basisaccommodaties in de kernen en bepaalt zij haar eigen kerntaken. De gemeente Nederweert kiest ervoor dit los te laten. Binnen de kernenaanpak worden vertegenwoordigers in de kernen in de gelegenheid gesteld zelf te formuleren welke activiteiten en voorzieningen zij belangrijk vinden. De gemeente heeft binnen bepaalde randvoorwaarden een zorgplicht voor onderwijs en bewegingsonderwijs. Voor het overige wordt uitgegaan van de behoefte van de kernen, waarbij behoefte, kwaliteit en een toekomstbestendige exploitatie het uitgangspunt zijn. Daarbij wordt niet alleen de vraag gesteld welke accommodaties voor die kern belangrijk zijn maar ook de aanvullende vraag wat de kern er zelf voor wil doen om die accommodatie in stand te houden. Met andere woorden: welke verantwoordelijkheid wil de kern hiervoor zelf nemen? Er is ook een verschuiving in waar het initiatief komt te liggen. Met name bij lokale voorzieningen ligt het initiatief in de kern en is de gemeente ondersteunend waar nodig. Concept Visiedocument maatschappelijke accommodaties Pagina 7

Criterium 2: Grenzen aan voorzieningenniveau Conform de kernenaanpak krijgen vertegenwoordigers in kernen meer grip op en verantwoordelijkheid voor welke voorzieningen en accommodaties in haar kern in stand blijven. Niet alle voorzieningen en accommodaties kunnen binnen de kernenaanpak gerealiseerd noch in stand gehouden worden. In onderstaande schema s is zichtbaar welke voorzieningen en accommodaties een bovenlokale, gemeentelijke en regionale functie hebben. Deze voorzieningen kunnen dan ook niet in elke kern gerealiseerd worden. Het primair onderwijs is mogelijk op dit moment in elke kern gelegen, maar het schoolbestuur (in overleg met de gemeente) is leidend in hoeverre zij een school in stand houdt. In de toekomst is er bij een (te) laag leerlingenaantal de mogelijkheid dat er niet in elke kern een school is. De gemeentelijke voorzieningen worden op gemeentelijk niveau georganiseerd. Deze voorzieningen zijn om exploitatie technische redenen niet in elke kern te organiseren. Daarnaast zijn er enkele voorzieningen die in andere gemeenten beschikbaar zijn of waarvan de functie in de gemeente Nederweert een regionale functie heeft. Het is voor de gemeente geen uitgangspunt dat zij deze functies binnen haar gemeentegrenzen wil organiseren. Concept Visiedocument maatschappelijke accommodaties Pagina 8

Criterium 3: de rol van de accommodatie in het sociaal domein Hoeveel er in diverse kernen van de gemeente Nederweert soortgelijke accommodaties kunnen liggen, hoeft dat niet te betekenen dat aan die accommodaties ook dezelfde betekenis wordt toegekend door de kernen. In de ene kern kan een accommodatie een belangrijke rol spelen in het sociaal domein terwijl die rol van een soortgelijke accommodatie in een andere kern van een heel andere orde kan zijn. Het maakt niet uit of hierbij sprake is van gemeentelijk of particulier vastgoed. Dat maakt dat dit criterium van sociaal-maatschappelijke aard is dat een afzonderlijke beoordeling verdiend. De mate waarin dit criterium beoordeeld kan worden hoeft niet alleen te maken te hebben met de waarde die momenteel aan een accommodatie wordt toegekend. Ook het huidige (multifunctioneel) gebruik door de inwoners van een kern hoeft daarbij niet bepalend te zijn. Ook kan een bijzondere waarde worden toegekend aan een accommodatie wanneer die in de nabije toekomst van toenemend belang kan en wellicht zal zijn in het kader van de transformatie van het sociaal domein en de specifieke rollen en verantwoordelijkheden die dat met zich mee brengt voor wijk- en buurtbewoners. Overigens betekent dit dan ook dat er een bijzondere rol en verantwoordelijkheid van de wijk- en buurtbewoners kan zijn met betrekking tot de instandhouding van een dergelijke accommodatie. In het verlengde van dit criterium ligt ook criterium 4. Criterium 4: de ligging van de accommodatie De ligging en daarmee de afstand en bereikbaarheid van een accommodatie ten opzichte van andere accommodaties in of buiten een kern of de gemeente kan eveneens bepalend zijn voor de waarde die door inwoners aan een dergelijke accommodatie wordt toegekend. Zijn er méér soortgelijke accommodaties in de omgeving, die goed bereikbaar zijn voor alle doelgroepen die daarvan gebruik moeten maken en voldoende capaciteit hebben voor activiteiten en evenementen dan zal de ligging niet van essentieel belang zijn. De waarde die er dan door inwoners aan wordt toegekend zal dan lager zijn dan bij andere accommodaties. Zijn er in een kern meerdere accommodaties die voor activiteiten en evenementen onderling uitwisselbaar kunnen zijn, zal de ligging van een afzonderlijke accommodatie ook niet bepalend zijn. Op basis van specifieke activiteiten die slechts sporadisch of een enkele keer per jaar plaats vinden kan een accommodatie niet worden geëxploiteerd en kan een ligging ook niet van bepalend belang zijn. Concept Visiedocument maatschappelijke accommodaties Pagina 9

2.2.2 Vastgoed Criterium 5: Niet investeren, tenzij. Vanuit het adagium de meest duurzame vierkante meter is de niet gebouwde vierkante meter wordt zo weinig mogelijk overgegaan tot (de subsidiëring van de) uitbreiding, renovatie en nieuwbouw van maatschappelijke accommodaties. De volgende uitgangspunten worden daarbij gehanteerd: Eerst dient bezien te worden of bestaande (eigen) accommodaties (beter) te benutten zijn. Indien dit niet het geval is wordt bezien of het wenselijk is private panden te huren. Slechts indien bestaande panden geen soelaas bieden, vormt (de subsidiëring van) uitbreiding, nieuwbouw en/of renovatie een optie. Een toetsing op noodzakelijkheid, levensvatbaarheid en levensduur van de betreffende accommodatie gaat vooraf aan iedere investering in onderhoud, uitbreiding of renovatie. Het wel of niet plegen van een investering is derhalve in belangrijke mate afhankelijk van de resterende levensduur waarvoor de accommodatie nog in gebruik is. Criterium 6: Aanhouden, tenzij.. Concept Visiedocument maatschappelijke accommodaties Pagina 10

Criterium 7: Actief leegstandsbeleid Een goede bezetting van accommodaties is doorgaans een belangrijke graadmeter voor het gezond kunnen exploiteren van accommodaties. De volgende richtlijnen zijn gericht op een gezonde bezetting van de maatschappelijke accommodaties: Bezetting scholen: Voor onderwijs gelden de normeringen zoals opgenomen in de gemeentelijke huisvestingsverordening. Bezetting binnensport: Hiervoor gaan we uit van een richtlijn (ervaringscijfer ICS) van een minimale bezetting van 70%, uitgaande van 68 uren per week en 40 weken per jaar. Bezetting welzijn: Hiervoor gaan we als richtlijn (ervaringscijfer ICS) uit van een minimale bezetting van 50%, uitgaande van 68 uren per week en 40 weken per jaar. Bezetting buitensport: Hiervoor wordt uitgegaan van normen van de VNG. Bij bijvoorbeeld voetbal hebben de VNG en KNVB gezamenlijk een norm vastgesteld. Waar de minimale bezetting niet wordt behaald, voeren maatschappelijke partners gesteund door de gemeente - een actief leegstandsbeleid teneinde de bezetting te verhogen. Mogelijke maatregelen zijn gelegen in bijvoorbeeld: Binnenhalen van extra maatschappelijke activiteiten. Binnenhalen van extra commerciële activiteiten. Clustering en afstoting gebouwen. Sloop van delen van de huisvesting. Verhoging van de tarieven (deze heeft relatie met criterium 11). Criterium 8: Verduurzamen waar mogelijk Voor nieuwe accommodaties wordt vanzelfsprekend uitgegaan van de meest actuele duurzaamheidseisen die worden gesteld vanuit het Bouwbesluit. Tevens geldt voor nieuwe accommodaties dat de haalbaarheid van investeringen in aanvullende duurzaamheidsmaatregelen dient te worden onderzocht. Mogelijke subsidieregelingen van rijk, provincie en fondsen kunnen daarbij bepalend zijn. Voor bestaande maatschappelijke accommodaties is het technisch en financieel niet of nauwelijks mogelijk om volledig te voldoen aan de meest actuele richtlijnen, aangezien deze zijn gerealiseerd in een tijd dat andere richtlijnen en eisen van toepassing waren. In geval van uitvoering van groot onderhoud wordt beoogd deze zoveel mogelijk duurzaam te laten plaatsvinden. Hierbij kan gedacht worden aan de vervanging van enkelglas door dubbelglas of het aanbrengen van isolerende dakbedekking. Voor maatschappelijke accommodaties waaraan de gemeente geen financiële bijdrage levert, als het gaat om (groot) onderhoud en renovatie, ziet de gemeente voor zichzelf een ondersteunende en faciliterende rol weggelegd aangaande het delen van kennis en/of toeleiding naar subsidieregelingen. Concept Visiedocument maatschappelijke accommodaties Pagina 11

Criterium 9: Stimuleren ondernemerschap Om de afhankelijkheid van gemeentelijke subsidies te reduceren, is het gewenst om bij maatschappelijke accommodaties met commerciële potentie, tot ontplooiing van ondernemerschap te komen. Dit stelt eisen aan de wijze waarop de relatie tussen gemeente en deze instellingen wordt vormgegeven. Partijen moeten immers wel de ruimte krijgen op grond van bijvoorbeeld vergunningen om ook daadwerkelijk als ondernemer op te treden. Daarnaast is het zaak om via bijvoorbeeld subsidiecontracten afspraken te maken over de voorwaarden van ondernemerschap en de wijze waarop eventuele revenuen verdeeld worden. Tot slot is het zaak om ondernemerschap bij maatschappelijke partijen goed af te stemmen met de lokale horeca. Dit om oneerlijke concurrentie te voorkomen. Concept Visiedocument maatschappelijke accommodaties Pagina 12

2.2.3 Organisatie en financiën Criterium 10: Initiatief van onderop De gemeente vindt initiatieven die voortvloeien vanuit de samenleving belangrijk. De gemeente vervult een faciliterende rol en is geen initiatiefnemer meer. De gemeente is kaderstellend en verstrekt spelregels aan haar inwoners waarmee zij zelfstandig aan de slag kunnen. Indien nodig vervult de gemeente een faciliterende rol bij vraagstukken die de inwoners niet zelfstandig aankunnen. Dit vindt zijn uitwerking in (ondersteuning bij) procesbegeleiding of een coachende rol op inhoud en zelf organiserend vermogen. Daarnaast worden aan inwoners ondersteunende hulpmiddelen verstrekt. Te denken valt aan formats voor bijvoorbeeld het opstellen van een bedrijfs-/exploitatieplan. In het schema hieronder is globaal aangegeven wat een faciliterende rol inhoudt, in relatie tot de verschillende vastgoedtaken en sectoren. De gemeente heeft een zorgplicht voor het verzorgen van adequate huisvesting voor onderwijs en bewegingsonderwijs. Voor het overige betekent: geen zorgplicht geen vastgoedrol bij de gemeente. Concept Visiedocument maatschappelijke accommodaties Pagina 13

Criterium 11: Opstellen meerjaren investeringsbegroting Net als de meeste gemeenten in Nederland reserveert Nederweert niet standaard voor de vernieuwing van haar maatschappelijk vastgoed. Er zijn met andere woorden geen spaarpotjes om de panden te renoveren of nieuw te bouwen indien dit noodzakelijk is. Het is daarom zaak om via de uitvoeringsplannen een beeld te vormen van welke investeringen in de gebouwen eraan zitten te komen, zodat tijdig via de begroting middelen gereserveerd kunnen worden om de vernieuwing toch mogelijk te maken. Uiteraard dient te allen tijde te worden bezien of de investering gerechtvaardigd is vanuit het oogpunt van toekomstbestendigheid en exploitatie. Criterium 12: Budgetneutraal, tenzij Voor de op te stellen uitvoeringsplannen op kernniveau wordt zoveel als mogelijk gestreefd naar budgetneutraliteit. Dit houdt in dat de investeringen in de vernieuwing van accommodaties (renovatie, uitbreiding, nieuwbouw) zoveel als mogelijk (als het verantwoord is) worden gefinancierd met de besparingen die zijn behaald. De gemeente streeft naar het realiseren van een structurele besparing op de totale portefeuille. Voor die besparing moet eerst dekking worden gezocht, voordat met eventuele andere besparingen vernieuwing van accommodaties kan plaatsvinden. Criterium 13: Uniforme subsidiëring De gemeente streeft naar uniforme subsidiëring per sector. Dit houdt in dat het huidige onderscheid, zowel binnen als tussen sectoren, wordt weggenomen. Het pilotproject bij de RKVV Eindse Boys is hiervan een eerste aanzet. Deze vereniging ontvangt van de gemeente jaarlijks een vast bedrag waarvoor zij het beheer en onderhoud moeten uitvoeren. De vereniging is hierdoor verantwoordelijk voor de volledige gebruikerslasten en een deel van de eigenaarslasten (groot onderhoud). Bij een positieve evaluatie overweegt de gemeente het principe van het pilotproject generaal toe te passen. In de afbeelding hiernaast is weergegeven aan welke kosten de gemeente Nederweert een bijdrage levert. De kolom kostprijs accommodaties geeft weer uit welke kostensoort de kostprijs is opgebouwd. In kolommen zorgplicht en kerntaak is met het gele vlak aangegeven welke kosten voor rekening komen van de gemeente, indien er sprake is van een zorgplicht of kerntaak. Is er geen sprake van een kerntaak, dan levert de gemeente geen financiële bijdrage. Concept Visiedocument maatschappelijke accommodaties Pagina 14

3. Implementatieplan 3.1 Procedure Gedurende het onderzoeksproces zijn verschillende stappen doorlopen die hebben geleid tot het voorliggende concept Visiedocument. Het schema daarvan ziet er in hoofdlijnen als volgt uit: Het bovenstaande proces is gericht op de vaststelling van een transparant en uniform beleidskader en de uitwerking van uitvoeringsplannen per kern. Dit betreft een uitwerking voor de middellange tot lange termijn. Daarnaast heeft de gemeente te maken met projecten die direct aandacht vragen en is zij op zoek naar bezuinigingsmogelijkheden. Het is gewenst deze projecten op te pakken met de criteria uit dit visiedocument als kader. Hiermee wordt voorkomen dat er ongelijkheid ontstaat tussen huidige en toekomstige projecten en kan er binnen lopende projecten reeds begonnen worden met het realiseren van bezuinigingen. 3.2 Tijdpad In de vergadering van 16 februari 2016 hebben burgemeester en wethouders het concept Visiedocument maatschappelijke accommodaties vastgesteld. In de vergadering van 15 maart 2016 is dit document ter vaststelling aangeboden aan de gemeenteraad. Het vervolg van het proces om te komen tot vaststelling van het Visiedocument maatschappelijke accommodaties is in tijd als volgt: 1. Kernen: 12 april 2016 Gezamenlijke informatieavond voor alle kernen 2. B&W: 26 april 2016 Conceptvoorstel inzake vaststelling Visiedocument 3. Raad: 31 mei 2016 Voorstel inzake vaststelling Visiedocument 4. Kernen: juni 2016 Start besprekingen inz uitvoeringsplannen accommodatiebeleid De besprekingen inzake het opstellen van de uitvoeringsplannen per kern zullen niet in alle kernen gelijktijdig kunnen plaatsvinden. Daarvoor ontbreekt ambtelijke capaciteit. Met de afzonderlijke kernen zullen daarvoor separate afspraken worden gemaakt. Concept Visiedocument maatschappelijke accommodaties Pagina 15

Bijlage 1: Facts en Figures Maatschappelijke accommodaties In de gemeente Nederweert zijn 80 accommodaties, waarin maatschappelijke activiteiten plaatsvinden. De functies van de accommodaties variëren in de sectoren onderwijs, sport, welzijn, zorg en cultuur. Voorbeelden zijn gemeenschapshuizen, scholen, sportparken, kerkgebouwen, horeca waar verenigingsactiviteiten plaatsvinden, etcetera. De gemeente is geen eigenaar van al dit vastgoed. Veel maatschappelijke accommodaties zijn (inmiddels) in eigendom van private organisaties, zoals stichtingen en particulieren. Concept Visiedocument maatschappelijke accommodaties Pagina 16

Vastgoedrollen gemeente De gemeente Nederweert is eigenaar van 4 accommodaties met een maatschappelijke functie (exclusief het economisch claimrecht bij primair onderwijs). Voor 18 accommodaties is de gemeente verantwoordelijk voor vervanging. De gemeente kan in dat geval aangesproken worden op haar verantwoordelijkheid om het gebouw of veld te vervangen, indien de noodzaak daarvoor wordt aangetoond. Dit betreffen naast de 4 eigendommen, de basisscholen (zorgplicht) en enkele sportaccommodaties c.q. sportvelden. Bouwjaren van de accommodaties Hierboven staan de bouwjaren opgenomen van de accommodaties, waarvan de gemeente de vervangingsvraag heeft. Het betreffen de 12 gebouwen, waarvoor de gemeente de verantwoordelijkheid heeft voor vervanging. De vervanging van de sportvelden is niet meegenomen, aangezien het bouwjaar zeer gedifferentieerd is. Normaliter wordt voor maatschappelijk vastgoed uitgegaan van een theoretische afschrijvingsduur van 40 jaar, waarbij iedere 20 jaar een renovatie plaatsvindt. Op de volgende sheets is deze theoretische benadering vertaald naar investering en kapitaallasten. Hoewel het een theoretische exercitie betreft, geeft het wel een indicatie van de investeringsopgave waarvoor de gemeente kan komen te staan, indien alle maatschappelijke accommodaties in stand gehouden worden. Concept Visiedocument maatschappelijke accommodaties Pagina 17

Vernieuwingsopgave accommodaties Voor de onderstaande maatschappelijke accommodaties heeft de gemeente een vervangingsplicht. Onderaan op deze pagina is inzichtelijk gemaakt wat de eenmalige stichtingskosten zijn om deze accommodaties op termijn te vervangen. Vernieuwingsopgave kosten Concept Visiedocument maatschappelijke accommodaties Pagina 18

Vernieuwingsopgave extra jaarlast Demografische ontwikkelingen De bevolkingsprognose laat zien dat het inwoneraantal van de gemeente Nederweert relatief constant blijft. De leerlingenprognose laat echter een forse daling zien in de eerste komende vijf jaar: een daling van 207 leerlingen in de periode 2015 t/m 2025 (17%). De overcapaciteit loopt op tot circa 3.200 m² in 2025. In enkele gevallen is de leegstand deels gevuld met peuterspeelzaalwerk. De gemeente heeft recentelijk drie basisscholen verkleind. De aangepaste vierkante meters zijn reeds meegenomen in bovenstaand overzicht. Concept Visiedocument maatschappelijke accommodaties Pagina 19

Gemeentelijke subsidie De gemeente Nederweert verstrekt subsidie in de kosten van accommodaties. Deze bestaat enerzijds uit directe subsidie die verstrekt wordt aan organisaties en verenigingen en anderzijds uit het verschil tussen de inkomsten en uitgaven. De grote bedragen betreffen de sportcentra De Bengele en Laco. Hierna zijn de subsidies per sector uitgesplitst. In het bovenstaande overzicht is het basisonderwijs niet opgenomen. Gemeentelijke subsidie per sector Concept Visiedocument maatschappelijke accommodaties Pagina 20

Gemeentelijke subsidie In de voorgaande overzichten zijn de subsidies van de gemeente Nederweert opgenomen die zijn verstrekt voor huisvesting. Daarnaast zal de gemeente nog partijen inhoudelijk subsidiëren in de vorm van waarderings- en budgetsubsidies, maar deze zijn buiten deze overzichten gelaten. De gemeente heeft ICS gevraagd op basis van onze ervaring enkele opvallende aspecten te benoemen. Opvallend: De overzichten met subsidies laten zien dat er verschillen zijn tussen organisaties en sectoren waar het gaat om huisvestingssubsidies. Zo krijgen de voetbalverenigingen subsidie en tennisverenigingen niet en zitten er grote verschillen tussen de subsidie die gemeenschapshuizen ontvangen. Dergelijke verschillen zijn bij andere gemeenten ook waarneembaar. Traditioneel is voetbal een gesubsidieerde sport, terwijl tennis vaak zelf verantwoordelijk is voor de exploitatie. Verschillen in subsidiëring zijn vaak historisch gegroeid, waarvan de oorsprong lastig te achterhalen is. Mede ingegeven door de financiële krapte harmoniseren gemeenten uitgangspunten voor subsidiëring, waarbij gemeenten zich steeds meer terugtreden op kerntaken. Opvallend aan de gemeente Nederweert is dat zij relatief weinig vastgoed in eigendom heeft, maar wel veel subsidie verstrekt (direct of indirect) aan maatschappelijk vastgoed. Zij zorgt er met andere woorden voor dat andere instellingen tot een sluitende exploitatie komen. Dat betekent dat als de gemeente wil bezuinigen zij dit niet autonoom kan doorvoeren, zonder daarbij de exploitatie van andere instellingen te raken. De kernenaanpak is om deze reden een logische insteek, waardoor lokale organisaties betrokken worden bij de toekomst van voorzieningen en accommodaties en daarmee ook de bezuinigingen. De landelijke ontwikkeling is dat gemeenten subsidies steeds meer koppelen aan activiteiten in plaats van accommodaties. Hierdoor kan de gemeente meer sturing geven aan hetgeen zij belangrijk vindt en welke prestaties zij daarmee wil verwezenlijken. Doordat de gemeente nu relatief veel subsidie in huisvesting steekt, maakt deze ombuiging groot en lastig te realiseren. Feit blijft dat harmonisatie van uitgangspunten kan leiden tot meer zelfwerkzaamheid bij kernen (bijvoorbeeld door het model van RKVV Eindse Boys toe te passen voor alle voetbalverenigingen). De gemeente Nederweert verstrekt met name subsidie aan sportaccommodaties, zoals het zwembad, binnensportaccommodaties en de voetbalvelden. Dit sluit aan bij het algemeen beeld dat gemeenten met name de sport subsidieert in vergelijk met cultuuren welzijnsaccommodaties. De vergelijking van de hoogte van het bedrag dat de gemeente uitgeeft aan haar sportaccommodaties met andere gemeenten is moeilijk, aangezien de registratie van kosten zeer verschillend wordt vormgegeven. Zo wordt er verschillend omgegaan met het toerekenen van grondkosten en kostenplaatsen van medewerkers van de gemeente. Uit sommige benchmarkonderzoeken blijkt dat circa 77 euro per inwoner uitgegeven wordt aan sport. De gemeente Nederweert geeft circa 68 euro uit aan sportaccommodaties per inwoner. Echter daarin zijn geen sportstimuleringsprojecten, inzet van ambtenaren en waarderingssubsidies opgenomen. Het reflecteren met dit getal brengt dan ook risico s met zich mee en zegt feitelijk niets over de prestaties van de gemeente Nederweert. Eén en ander is namelijk sterk afhankelijk van de lokale situatie en historisch bepaalde uitgangspunten. De hoogte van de kosten aan het sportcentrum De Bengele valt op. De exacte uitsplitsing van de kosten is ten behoeve van dit visiedocument niet achterhaald, echter de hoogte van deze subsidie geeft aanleiding naar optimalisatiemogelijkheden te zoeken. Concept Visiedocument maatschappelijke accommodaties Pagina 21

Resumé Facts en Figures Verhoudingsgewijs heeft de gemeente Nederweert relatief weinig maatschappelijk vastgoed in eigendom. Voor 12 maatschappelijke accommodaties en de sportvelden op 6 sportparken is de gemeente verantwoordelijk voor nieuwbouw of renovatie, indien dit aan de orde is. Op basis van de bouwjaren is theoretisch te berekenen dat er tussen de 4,95 en 9,9 miljoen euro geïnvesteerd dient te worden in de periode 2014-2020, indien de gemeente er voor kiest om dit vastgoed in de huidige omvang in stand te houden. Het is niet aannemelijk dat de huidige omvang gerealiseerd wordt, indien er gekozen wordt voor nieuwbouw. Zo laat bijvoorbeeld de leerlingenprognose zien dat de ruimtebehoefte voor primair onderwijs sterk afneemt. Daarnaast verandert de samenstelling van de bevolking en daarmee de vraag naar maatschappelijke accommodaties. De gemeente Nederweert heeft ook niet de financiële middelen om aan een dergelijke vernieuwingsopgave te voldoen. Om de juiste keuzes te kunnen maken, te kunnen investeren in kwaliteit van de accommodaties en daarnaast ook nog een bezuiniging te kunnen realiseren, zijn keuzes nodig. Het in stand houden van alle accommodaties is niet mogelijk. Met deze reden is het visiedocument maatschappelijke accommodaties opgesteld. Verdere uitwerking is nodig om de consequenties inzichtelijk te maken. Concept Visiedocument maatschappelijke accommodaties Pagina 22

Bijlage 2: Gehanteerde informatie Voor het concept visiedocument is van verschillende informatiebronnen gebruikgemaakt. Transitieatlas voorzieningen Midden-Limburg Coalitieakkoord 2014-2018 Raadsvoorstel besteding vrijval voorziening onderhoud onderwijshuisvesting Berekening jeugdcompensatie huurtarieven Demografische ontwikkeling Leerlingenprognoses Huisvestingskosten Jong Nederland Integraal Huisvestingsplan Primair Onderwijs Tarievenlijst 2014 buitensport Nota voetbal en tennis Meerjarenonderhoudsplannen Concept Visiedocument maatschappelijke accommodaties Pagina 23