Leergang Werknemerskunde ORGANISEREN VANUIT HET PERSPECTIEF VAN DE WERKNEMER 8 donderdagen februari-november 2006
Inleiding Een organisatie wordt gewoonlijk vanuit het managementperspectief belicht. Er wordt veel onderzoek gedaan voor het management, maar er wordt weinig kritisch-evaluatief onderzoek gedaan over managementpraktijken. In de normatieve bedrijfskunde wordt een organisatie voorgesteld als een unitaristisch systeem waarin de menselijke radertjes keurig in elkaar haken om de doelstellingen (die voor iedereen hetzelfde zijn) te behalen. Een pluralistische visie op organisaties, waarin diversiteit bestaat en belangen op elkaar moeten worden afgestemd en waar uitkomsten niet voorspelbaar zijn, geeft een veel boeiender beeld van een organisatie. Het doel van deze leergang is om in het bestek van een jaar een verdieping te geven op de thema s die belangrijk zijn voor iedereen die de werknemer als een volwaardig stakeholder in de organisatie van werk ziet. De leergang is het antwoord op de onvrede over de maakbaarheidsgedachte die de bedrijfskunde als uitgangspunt heeft en die leidt tot frustratie bij managers en werknemers. Het programma is ontwikkeld door ABK Radboud Universiteit Nijmegen en organisatieadviesbureau Basis & Beleid. Aan de leergang kunnen maximaal 20 personen deelnemen en start in februari 2006. De volgende leergang start in februari 2007.
De leergang In de leergang verkennen we, samen met u, verder het concept werknemerskunde. Vanuit verschillende invalshoeken delen de docenten - met elk hun eigen visie en vanuit hun eigen achtergrond en discipline - hun ideeën over de mensen in organisaties met u. U verwerkt deze uiteenlopende ideeën zelf actief in uw eigen onderzoek, dat na afloop van de leergang wordt gepubliceerd. Daarom is er in het programma van de leergang veel ruimte gereserveerd voor onderlinge dialoog en debat. Onder deskundige begeleiding van de docenten en de werkgroepbegeleiders wordt toegewerkt naar een theoretische invulling van werknemerskunde die praktisch bruikbaar is. De doelgroep De leergang is bedoeld voor leden van ondernemingsraden, vakbondsleden en -bestuurders, consultants, etc. U wilt een verdieping van uw kennis over de mens in de organisatie en u bent nieuwsgierig naar de (wetenschappelijke) achtergrond en onderbouwing. U werkt en denkt op hbo/wo niveau (schrijven, presenteren, argumenteren); bij voorkeur is dit aantoonbaar via een diploma. Tot slot verwachten we van u een kritische, open opstelling.
Werkvorm Lezing In een lezing geeft de docent een verdieping op het thema van die maand. Hij behandelt daarbij de achtergrond en de kernbegrippen van het thema. Tevens geeft de docent handvatten om de begrippen in de praktijk te herkennen en eventueel te meten. Kerngedachte achter de leergang is het verschil tussen retoriek & realiteit en tussen beleid & praktijk. Onderzoek De deelnemers gaan na de lezing uiteen in twee groepen, waarin gewerkt zal worden aan een casus. De casus moet worden voorbereid door middel van onderzoek door de deelnemers. De werkgroepen worden begeleid door drs. Arnoud van de Ven (Radboud Universiteit Nijmegen) en drs. Robin Colard (Basis & Beleid). Discussie Onder leiding van de docent of de werkgroepbegeleiders zal een discussie worden gevoerd over de inhoud van het thema en de toegevoegde waarde voor de verklaring van verhoudingen binnen organisaties. Daarbij wordt uitgegaan van verschillende belangen van groepen en individuen in organisaties.
Het programma Het programma bestaat uit acht bijeenkomsten. Voor elke bijeenkomst ziet het tijdspad er als volgt uit: 13.30-15.00 uur Lezing 15.00-15.30 uur pauze 15.30-17.00 uur Behandeling casus & onderzoek 17.00-17.30 uur pauze 17.30-18.30 uur Discussie 18.30 uur Afsluiting 1. Critical Management Studies: Pluralisme als inspiratiebron (23 februari 2006) Prof.dr. Rene ten Bos Veel bedrijfskundige publicaties gaan er van uit dat de doelstellingen van werkgevers en werknemers eenduidig zijn: wat goed is voor de organisatie, is goed voor het individu. Met die eenduidigheid worden echter veel processen en menselijke eigenschappen over het hoofd gezien. Organisaties zijn ook de broedplaatsen van ziekte, discriminatie, pesterijen en verstoorde werk/prive verhoudingen. Het is heel inspirerend om een pluralistische visie aan te houden en als zodanig het verschil tussen de belangen en doelstellingen van management en werknemer duidelijk te kunnen onderscheiden.
2. Arbeidsrecht: werknemersrecht of managementinstrument? (30 maart 2006) Mr. Loe Sprengers Het medezeggenschapsrecht heeft vele functies. Van instrument van emancipatie van de werknemers tot instrument om de legitimatie van de besluitvorming door de ondernemer te realiseren. De huidige taken en functies van de ondernemingsraad worden besproken aan de hand van voorbeelden uit rechtspraak en praktijk. Aan de hand daarvan zal worden gediscussieerd over de positie van de ondernemingsraad in de Nederlandse arbeidsverhoudingen. 3. De kracht van diversiteit (27 april 2006) Dr. Yvonne Benschop Wat betekent diversiteit in de context van organisaties? Welke elementen van onze identiteit zijn op welke manier van invloed op de manier waarop we ons werk doen? Deze en andere vragen komen aan de orde in deze bijeenkomst waar we zullen spreken over de betekenis van diversiteit, de effecten van diversiteit en over de verschillende manieren waarop diversiteit gemanaged wordt in de praktijk van organisaties. 4. Arbeidsorganisatie op basis van sociotechnische principes (18 mei 2006) Dr. Jac Christis Er bestaan twee uiterste typen van organisaties: complexe organisaties met eenvoudige functies en eenvoudige organisaties met complexe functies. Het
ontwerpen van een eenvoudige organisatie is bijzonder moeilijk. In de leergang gaan we dieper in op de ontwerpprincipes die daaraan ten grondslag liggen. Dat kan helpen bij het vereenvoudigen van complexe organisaties. 5. Arbeidsverhoudingen en werknemersparticipatie (29 juni 2006) Prof.dr. Paul de Beer Is de ideale medewerker ook ondernemer? Als deze vraag bevestigend wordt beantwoord, zou dat pleiten voor financiële participatie van de werknemer in de eigen onderneming. Op die manier wordt ondernemerschap en eigenaarschap verenigd met de factor arbeid. Maar is er dan nog een werknemer? In moderne organisaties wordt wel geëxperimenteerd met vormen van beperkte participatie, de vraag of dit de arbeidsverhoudingen ten goede komt, wordt behandeld in het college. 6. De organisatie als netwerk: hoe mensen organisaties veranderen (28 september 2006) Prof.dr. Michiel Schoemaker Organisaties kunnen worden opgevat als werkgemeenschappen. De relatie tussen organisatieprocessen en werkgemeenschappen kan worden bestudeerd vanuit het concept organisatie-identiteit. Van daaruit wordt het vormgeven van organisaties onderzocht. Met name hoe talent (individu) en sociaal kapitaal (collectief) kunnen worden ingezet en ontwikkeld om de effectiviteit van organisatieprocessen te vergroten.
7. Macht in organisaties (26 oktober 2006) Prof.dr. Hans Doorewaard Iedereen binnen organisaties is onderworpen aan machtsprocessen. Sommige zijn bewust, maar vele zijn ook onbewust. Hegemoniale macht is de macht van de vanzelfsprekendheid, waaraan we allemaal zijn onderworpen. De vraag is: hoe kunnen werknemers met machtsvraagstukken omgaan? 8. Werknemers zijn geen constanten: transities in het werk (30 november 2006) Prof.dr. Janneke Plantenga Dat werknemers niet alleen meer de kostwinner zijn die hun hele leven bij één baas werken, is voor iedereen duidelijk. Dat organisaties en arbeidsmarkt daar nog niet op ingericht zijn, is minder evident. Bedrijven en de arbeidsmarkt belemmeren transities van werk naar werk en van werk naar zorg en zorg naar werk. De inflexibiliteit van het management is daar een belangrijke factor in. Een nieuwe manier van denken over het aansluiten van de organisatie van arbeid bij de nieuwe werknemer is nodig. Seminar 1, 2, 3 en 4 vinden plaats in Utrecht; Seminar 5, 6, 7 en 8 vinden plaats in Nijmegen
Afsluiting Na gebleken aanwezigheid & participatie (te beoordelen aan de hand van het gedane onderzoek) ontvangen de deelnemers een certificaat van de Radboud Universiteit Nijmegen als bewijs van deelname. Inschrijving & cursusgeld Het cursusgeld van deze leergang bedraagt 2.995,- (incl. BTW). In dit bedrag zijn kosten voor de catering en de literatuur inbegrepen. Aanmelding kan door middel van het inschrijfformulier op onze website www.werknemerskunde.nl Plaatsing: na ontvangst van het inschrijfformulier met uw curriculum vitae zal de coördinator van de leergang telefonisch contact met u opnemen om de wederzijdse verwachtingen af te stemmen. Na dit gesprek en na ontvangst van het cursusgeld door de ABK, ontvangt u een bevestiging van uw definitieve plaatsing. Annulering is kosteloos mogelijk t/m 5 januari 2006. Daarna behoudt de organisatie zich het recht voor een deel van het cursusgeld in te houden voor gemaakte kosten. Bij minder dan 12 aanmeldingen gaat de leergang niet door.
Certificaat: na het afronden van de leergang ontvangt u een certificaat van de ABK Radboud Universiteit Nijmegen. Voorwaarde is actieve deelname aan alle bijeenkomsten en het op voldoende wijze voltooien van de 'opdrachten'. Beoordeling hiervan geschiedt door enkele van de betrokken docenten en de leergangcoördinator. Informatie Voor aanvullende praktische of inhoudelijke informatie kunt u contact opnemen met de coördinator van de leergang: drs. Robin Colard, telefoon: 030-2331272 (secr. Basis & Beleid), r.colard@werknemerskunde.nl of Arnoud van de Ven, telefoon: 024-3612108 (secretariaat ABK, RU Nijmegen), e-mail: a.vandeven@fm.ru.nl.
C.V. Rene ten Bos is hoogleraar in de Filosofie in verband met de Bedrijfswetenschappen. Zijn oratie had de titel: Spookrijders; een reflectie over de onschuld van desorganisatie. Naast hoogleraar is Rene werkzaam bij opleidings- en adviesbureau Schouten & Nelissen. Paul de Beer is sinds 2003 bijzonder hoogleraar arbeidsverhoudingen op de Henri Polak leerstoel aan de Universiteit van Amsterdam; tevens verbonden aan De Burcht en aan het Amsterdams Instituut voor ArbeidsStudies (AIAS). Tussen 2001 en 2003 was De Beer stafmedewerker van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid en daarvoor onderzoeker bij de Wiardi Beckman Stichting en het Sociaal en Cultureel Planbureau. Loe Sprengers is advocaat bij het advokatenkollektief Utrecht en hoogleraar op de Albeda-leerstoel aan de Universiteit Leiden. Als advocaat is hij gespecialiseerd op het terrein van het individueel -en collectief arbeidsrecht en medezeggenschapsrecht. Als hoogleraar houdt hij zich bezig met de ontwikkelingen in arbeidsverhoudingen, in het bijzonder bij de overheid. Yvonne Benschop is Universitair Hoofddocent Gender en cultuur aan de Faculteit der Managementwetenschappen en tevens geaffilieerd met het Institute for Gender Studies van de Radboud Universiteit Nijmegen. Zij promoveerde in 1996 op een onderzoek naar de werking van gender in organisaties in
de banksector. Haar onderzoek combineert feministische organisatietheorieën met critical management studies. Haar huidige onderzoeksinteresses gaan uit naar gender en diversiteit in organisaties, gender mainstreaming in HRM, organisatie identiteit en beeldvorming en de sociale dynamiek van netwerken en impressiemanagement. Jac Christis studeerde sociologie in Nijmegen met Arbeid en Bedrijf als afstudeerrichting. Hij was 15 jaar als onderzoeker en adviseur werkzaam bij wat nu TNO-Arbeid heet. Jac is sinds 1998 als Universitair Hoofddocent Analyse, ontwerp & verandering van arbeidsorganisaties werkzaam aan de Faculteit der Managementwetenschappen van de Radboud Universiteit Nijmegen Michiel Schoemaker is als bijzonder hoogleraar verbonden aan de Faculteit der Managementwetenschappen van de Radboud Universiteit Nijmegen. In 1998 is hij gepromoveerd op de relatie tussen nieuwe organisatievormen en personeelsmanagement: Tussen slavernij en anarchie. Zijn leeropdracht ligt op het terrein van organisatie-identiteit en talentmanagement. De kern van het onderzoek ligt bij het inrichten en vormgeven van organisaties als werkgemeenschappen. Michiel Schoemaker is als adviseur verbonden aan Twynstra Gudde Management consultants. Hans Doorewaard is hoogleraar Organisatie-ontwikkeling aan de Faculteit der Managementwetenschappen van de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij promoveerde in 1989 op een onderzoek naar hegemoniale machtsprocessen in
organisaties. Hij doet onderzoek naar gender in organizations, organisatie-verandering, onderzoeks-methodologie en emoties in organisaties. Janneke Plantenga is hoogleraar aan de Rijksuniversiteit van Groningen inzake sociaal economische aspecten van kinderopvang en is als hoogleraar verbonden aan de Utrecht School of Economics van de Universiteit van Utrecht. Organisatie Basis & Beleid is een adviesbureau op het gebied van arbeidsverhoudingen, organisatieontwikkeling en medezeggenschap. Basis & Beleid beschouwt de kritische betrokkenheid van werknemers en hun vertegenwoordigers in bedrijven en organisaties als een noodzakelijke basis voor creatieve en evenwichtige oplossingen. Voor meer informatie zie www.basisenbeleid.nl De ABK RU Nijmegen, gelieerd aan de Faculteit der Managementwetenschappen van de Radboud Universiteit Nijmegen, richt zich op kennisinteractie tussen wetenschappers en mensen die werkzaam zijn in de praktijk. De verkorte MSc-opleiding Bedrijfskunde voor ervaren managers en andere professionals vormt al 15 jaar de kern van de ABK. Daarnaast worden masters, (mini)conferenties, leergangen en op maat gesneden leertrajecten georganiseerd om de dialoog tussen wetenschap en praktijk tot stand te brengen. Voor meer informatie zie www.ru.nl/abk
Robin Colard is senior adviseur bij Basis & Beleid. Robin is thuis in alle vraagstukken op het gebied van organisatieinrichting, arbeidsverhoudingen, verantwoord ondernemen en werken in bedrijven. Robin heeft als deskundige en begeleider van sociale partners veel ervaring met trajecten op het vlak van personeelsontwikkeling, employability, flexibilisering, modernisering en sourcing. Arnoud van de Ven is docent Bedrijfswetenschappen (specialisatie Strategisch Personeelsmanagement) aan de Radboud Universiteit Nijmegen (Faculteit der Managementwetenschappen) en courseware-ontwikkelaar bij de ABK RU Nijmegen.
voor aanvullende informatie kunt u kijken op www.werknemerskunde.nl