Doorkijkjes W&T in de Pabo Christelijke Hogeschool Ede maart 2016 Algemeen De pabo van de CHE kent een voltijd, een deeltijd en een duale opleiding. In totaal verzorgt de CHE pabo onderwijs voor circa 600 studenten. Via de Academie Educatie is het ook mogelijk andere opleidingen en aanvullende cursussen te volgen waaronder maatwerktrajecten op het gebied van Kansen zien in Talent, Wetenschap en Techniek. De pabo maakt deel uit van een christelijke hogeschool, hetgeen betekent dat men zich wil inzetten voor een actieve maatschappelijke participatie vanuit een christelijke levensovertuiging, waarbij de Bijbel bron en inspiratie is. W&T en het nieuwe curriculum Het project W&T in de pabo overlapte in het jaar 2015-2016 een intern plan tot doorvoeren van een algehele curriculumvernieuwing. Daarom werd bij het schrijven van het W&T plan in 2014 werd al rekening gehouden met deze ontwikkeling, hoewel nog niet duidelijk was hoe het een en ander zich zou ontplooien. De kern was dat er in de CHE wel al van alles op het gebied van W&T en onderzoekend en ontwerpend leren werd gedaan, maar dat er behoefte was om meer samenhang in en met het totale programma te realiseren. Het doordenken hiervan leverde in de praktijk ook input voor ideeën over de nieuwe vormgeving van het curriculum. Het vigerende programma van de CHE had dus al ruim aandacht voor W&T, mede als resultaat van de samenwerking met het KWT. In studiejaar 1 was er onderzoekend en ontwerpend leren, onderzoeken in aardrijkskunde - geschiedenis en het ontwikkelen van een digiproduct, een product uit de natuur en verrijkte methode les. In studiejaar 2 Jonge kind was er onderwijs betekenisvol ontwerpen en techniekhoek theorie-praktijk koppeling. Voor het oudere kind is het onderdeel methode meester, de ontdekking van verhalend ontwerpen, ontwerpen voor Technodiscovery of Junior Science Lab. Moendoes spel toepassen en een verplichte stage bij de Technodiscovery. In leerjaar 3 werd zaakvakgeïntegreerd gewerkt en was er een minor Adventure Learning met W&T en ICT. In leerjaar 4 was er ook een minor en een mogelijkheid tot keuze onderzoek W&T. Alvorens aan de slag kon worden gegaan met het implementeren van onderzoekend en ontwerpend leren is nagedacht over wat de opleiding echt wilde behouden en wat er te vernieuwen was. Daarbij heeft de opleiding ook gekeken naar haar christelijke identiteit. Dit krijgt nu vorm via een belofte die pabostudenten aan het einde van hun opleiding bij de toetreding tot het beroep doen. 1
De kern is dat ze als leraar beloven zelf hun eigen bekwaamheden en talenten optimaal in zetten om juist ook de talenten van hun leerlingen optimaal tot ontplooiing te laten komen. Dat betekent dat studenten in hun opleiding zich ook steeds bewust worden van hun didactische en pedagogische rol en - bijvoorbeeld bij W&T - weloverwogen keuzes maken met betrekking tot doelen en werkvormen die bijdragen aan het ontplooien van talent voor onderzoekend en ontwerpend leren. Met het werkveld samen is in een aantal sessies nagedacht over wat een student van de CHE pabo nu moet kunnen. Dit heeft geleid tot het formuleren van een aantal kritische beroepssituaties. KBS 1 is Practice what you preach en gaat over hoe je handen en voeten geeft aan de eigen christelijke identiteit en hoe je daar mee om gaat met betrekking tot anders denkenden. KBS 2 Grip op je groep gaat over de pedagogische kant van het onderwijs. Bij de KBS 3 SMART ligt de focus op doelen stellen en opbrengstgericht werken. KBS 4 Kinderen en hun talenten hangt nauw samen met uitgangspunten die ten grondslag liggen aan de W&T gedachte - met name onderzoekend en ontwerpend leren. In de eerste en tweede fase van de opleiding krijgen studenten alle kennis en vaardigheden aangereikt; in de laatste fase van de opleiding hebben ze dan de basis om overwogen beslissingen te nemen. Het totale curriculum kent een vak-kennislijn die bestaat uit vakinhouden en vakdidactiek. De vak-kennislijn is in het begin omvangrijk wat betreft inhoud en tijdsinvestering en neemt af naarmate de student meer naar de eindfase van de opleiding gaat. De afgelopen jaren was de vakinhoudelijke kennis de belangrijkste kern van de vak-kennislijn. Door de komst van de toelatingstoetsen is de kennis nu beter geborgd en wil men in de CHE meer mikken op de eigen vaardigheid en het toepassen van deze kennis. Daarvoor leggen de studenten een vakdossier aan waarin ze aan de hand van een aantal activiteiten aantonen dat ze over de vaardigheden beschikken. Inmiddels is het curriculum van leerjaar 1 aangepast en is W&T verankerd in studiejaar 1. Studiejaar 2 is voorbereid en wordt het komende jaar uitgevoerd. In de vak-kennislijn in studiejaar 1 is blok 1.1 gericht op eigen vaardigheden; de studenten vullen een vakdossier dat gericht is op de volgende onderwerpen: Concept en context (NT1), Experimenteren (NT2), Ordenen en waarnemen (NT3), omgekeerd ontwerpen (iets uit elkaar halen) (NT4). Naast de vak-kennislijn is er ook de vakmanschapslijn waar pedagogisch/didactische theorie en praktijk samen komen (werkplekleren). In het begin is die nog beperkt in omvang en weinig complex; deze omvang en complexiteit nemen toe naarmate de student zich verder in de opleiding bevindt. De vakmanschapslijn combineert in studiejaar 1 & 2 altijd het vak onderwijskunde met (twee) andere vakken. Deze vakken combineren een grotere onderwijseenheid en werken geïntegreerd. Zo is er in periode drie van het eerste leerjaar aandacht voor een geïntegreerde aanpak vanuit de vakken aardrijkskunde, geschiedenis, natuur&techniek, rekenen en onderwijskunde (blok 1.3). In dit thema worden onderzoekend leren en directe instructie als twee didactische aanpakken naast elkaar gezet en verdiept. De studenten krijgen colleges over de praktijk van onderzoekend en ontwerpend leren in de praktijk. De studenten leren bijvoorbeeld te werken volgens een vijfstappenplan voor onderzoekend leren en passen dan deze stappen ook in de stagepraktijk toe. 2
Tijdens het werkbezoek presenteerde een drietal studenten hun aanpak van stap 1 en 2 aan de hand van een video-opname bij een N&T les. Deze filmpjes zijn bedoeld voor een intervisie binnen de eigen klas. Het bekijken van de verschillende aanpakken die de studenten voor het eerst van elkaar zagen leidde al tot een boeiende spontane intervisie tussen de studenten onderling. Bovendien nodigde filmpjes ook de andere aanwezigen uit tot stellen van vragen en uitwisselen van ervaringen. Bij de KBS 3 en KBS 4 wordt ontwerpend leren en onderzoekend leren centraal gesteld - specifiek bepaald door de leeftijdsgroep (JK of OK) waarop gefocusseerd wordt. Er is gekozen om het curriculum vorm te geven volgens het principe van Virtal Action Learning (VAL). Virtual Action Learning is een flexibel opleidingsconcept gebaseerd op samen al lerend te produceren waardoor competentie ontwikkeling wordt gerealiseerd. Door de keuze van leeropdrachten die onderzocht en gemaakt worden is veel ruimte voor het O&O leren. Studiejaar 1 & 2 zijn nu gerealiseerd volgens dat principe. Ieder blok begint met meerdere leerarrangementen bijvoorbeeld uit de vakmanschapslijn en uit de kennislijn vakken. Doel van het VAL-principe is studenten te activeren; dit wordt ook gemeten en geëvalueerd. Nu zijn de studenten vooral met de meer gestuurde leeropdrachten bezig; daarna krijgen ze de minder gestuurde leeradviezen. Binnen studiejaar 2 worden vanuit de vakmanschapslijn voor de stroom Jonge Kind en Oude Kind een tweedaagse onderzoeksdag/veldwerkdag georganiseerd. In het kader van de aandacht voor W&T heeft men ook besloten de moderne ICT gebaseerde technologie in een van de studieblokken aan de orde te laten komen. De onderzoekslijn afstemmen met W&T Er is gekozen voor een aparte onderzoekslijn die door het gehele programma heen loopt en die een weg volgt van literatuuronderzoek in het begin van de opleiding naar praktijkonderzoek tegen het einde. Op de CHE pabo maakt men een verschil tussen onderzoek door de student in het kader van het door studenten onderzoeken van hun eigen onderwijspraktijk versus het leren van vaardigheden om leerlingen in de basisschool op een onderzoekende manier te laten leren en leren onderzoek vaardigheden toe te passen. Voor deze laatste benadering is er de leerlijn ontdekkend en onderzoekend leren en de didactische kant daarvan valt als leertraject binnen de vak-kennislijn en wordt hier en daar in de vakmanschapslijn toegepast. Door dit onderscheid scherp te definiëren is het binnen het team duidelijker op welk moment met welke insteek naar onderzoek wordt gekeken. In het derde en vierde jaar tijdens de minors gaan studenten in tweetallen onderzoek doen. Daarbij maken ze gebruik van instrumenten en leren ze op een goede manier omgaan met deze onderzoeksinstrumenten. In het vierde jaar kunnen ze dan zelfstandig een eigen onderzoek doen. Er is ook een minor Onderwijs ontwerpen die vooral gericht is op hoe je goed onderwijs ontwerpt. Leeruitkomsten en samen onderwijs maken. In de CHE wordt gewerkt met centraal geformuleerde leeruitkomsten die een student moet aantonen. Dat betekent dat er weinig door de opleiding vooraf vastgestelde opdrachten zijn. 3
De student kan in overleg met de mentor vast stellen wat hij/zij kan doen om de leeruitkomsten te bereiken. De student overlegt dus ook over wat er aan W&T onderwijs gedaan kan worden binnen de school en klas. Om de leeruitkomsten van een student vast te stellen zijn rubrics geformuleerd die een formatieve en summatieve functie kunnen vervullen. Men werkt met grotere onderwijseenheden van ca. 2,5 en 5 ects. Bij de vakgeïntegreerde onderdelen maken de ontwikkelaars (docenten) van de participerende vakken in gezamenlijkheid de nieuwe curriculumdelen en voeren deze ook samen uit. Bij het ontwerpen van zo een blok wordt eerst de leeruitkomst die verwacht wordt vastgesteld. Op basis daarvan wordt dan een leerarrangement gemaakt. Professionaliseren van docenten Er is ook een professionele leergemeenschap (plg) gevormd op het gebied van onderzoekend en ontwerpend leren. Deze plg is samengesteld uit twee rekendocenten, een taaldocent, een N&T docent, een pedagogiek docent en een docent onderwijskunde. Er wordt wel nog iemand gemist uit de cultuureducatie kant. De plg richt zich op onderzoeken van didactische vaardigheden van studenten op het gebied van O&O leren en hoe O&O nu in het programma zit. Studenten worden uitgenodigd van hun onderwijs video-opnames te maken die dan besproken kunnen worden. Er wordt een visie over O&O leren ontwikkeld die als een vorm van scholing gedeeld en besproken wordt met collega s. De plg adviseert vervolgens de collega s die het onderwijsprogramma ontwikkelen. Getrapte professionalisering is hierdoor gerealiseerd. De plg-deelnemers professionaliseren door ontwikkeling on the job en de visie wordt ook met de overige collega s in een teambijeenkomst afgestemd en door onderwijsontwikkeling gedeeld. Alle docenten hebben in de vorm van een plg-bijeenkomst deelgenomen aan een studiedag over het nieuwe curriculum, waarin ze kennis hebben gemaakt met de werkwijze van het Technodiscovery leerbedrijf. Daarnaast zijn de collega s uitgenodigd op individuele basis een basisschool te bezoeken om een beter beeld te vormen van O&O leren en welke kansen Technodiscovery biedt voor de pabostudenten. In mei/juni 2016 zal ook een studiebijeenkomst over O&O leren voor het team georganiseerd worden. Daarnaast heeft een aantal collega s deelgenomen aan de W&T studiedag van Interactum. Samenwerking met Technodiscovery en het Junior Science Lab WK Wageningen In het kader van het programma van studiejaar 2 wordt samengewerkt met het Technodiscovery in Ede waar kinderen op een onderzoekende en ontwerpende manier ervaringen rond wetenschap en techniek van bedrijfsperspectief of van een thematische benadering op kunnen doen. Studenten volgen hier een verplichte stage van een aantal dagen. Daarnaast kunnen studenten ook aan de slag bij het Wetenschapsknooppunt. Bij het Junior Science Lab kunnen studenten bijdragen leveren in de vorm van begeleiding van activiteiten, organiseren van een kinderuniversiteit, of het ontwikkelen van een science lab. Uiteindelijk is de opbrengst een aantal activiteiten die de studenten ook uitvoeren op de eigen werkplek. Inhaalslag 4e jaars studenten Hoewel de 4 e jaars ook al W&T en O&O activiteiten uit het oudere programma hebben gevolgd is er toch een studium generale georganiseerd. Het thema is Scientific literacy en er is een centrale lezing door een externe lector over O&O die gevolgd wordt door een aantal workshops waar studenten uit kiezen. 4
Workshops betreffen de link tussen scientific literacy en de schoolvakken zoals taal, rekenen, cultuur, aardrijkskunde en geschiedenis. Deze workshops worden door de eigen collega s verzorgd. Daarnaast is er een externe deskundige van Wycliffe aangetrokken die een bijzondere workshop doet: deze workshop heeft te maken met taal en cultuur en het toegankelijk maken van de Bijbel. Conclusie De CHE pabo heeft een aantal van de plannen gerealiseerd maar geeft aan nog niet klaar te zijn. De curriculum herontwikkeling van studiejaar 3 en 4 vraagt nog veel aandacht. Hoewel men op weg is zal de verbreding van het O&O-gedachtegoed onder het personeel blijvend aandacht vragen. Een wens voor de toekomst is een nog sterkere integratie van de cultuurvakken in de plg. Ook plannen met betrekking tot de VAL-omgeving - zoals het science project - moeten een impuls krijgen. Zoals in het plan staat is er een wens om een vorm van attitudemeting onder studenten doen. Men heeft door het wegens ziekte wegvallen van de projectleider ervaren dat het belangrijk is voor projectplannen breed draagvlak te creëren zodat er garantie op continuïteit blijft. 5