Eenheid voor Zelfmoordonderzoek Universiteit Gent Zelfdoding: acute therapie en psychische preventie Suïcidepogers: motieven en methoden Dr. G. Portzky Prof. C. van Heeringen
Suïcidepogingen in Vlaanderen Epidemiologisch onderzoek naar suïcidepogingen in Vlaanderen* Methodologie: Registratie medisch aangemelde suïcidepogingen via spoedopname Registratie via formulieren Kwaliteitscontrole Sinds 07 via IPEO * Uitvoering Eenheid Zelfmoordonderzoek, met de steun van Vlaams Ministerie Welzijn, Gezondheid en Gezin
IPEO? Instrument Psychosociale Evaluatie en Opvang van suïcidepogers Waarom IPEO? - Een suïcidepoging is kwantitatief en kwalitatief een moeilijk probleem voor spoedopnames aantallen en tijdstip complexe somatische én psychische toestand beschikbaarheid van (A-) bedden/personeel inschatting van risico van herhaling Psychosociale evaluatie en opvang na poging minder risico herhaling suïcidaal gedrag (Kapur ea, 02)
IPEO Doel: Adequaat opvangen van suïcidepogers Risico-inschatting Opstarten vervolgzorg Epidemiologische data IPEO 1: Doel: eerste psychosociale evaluatie en opvang Afname door spoedverpleegkundige of arts IPEO 2: Doel: verdere inschatting van risicofactoren en behandelnoden/opmaken van diagnose en/of probleemomschrijving en zorgtraject op basis van risico-inschatting Afname psy-personeel
rate per 100.000 Gegevens suïcidepogingen Vlaanderen 2007 Voorkomen: Person-based rate: 168/100.000 Event-based rate: 178/100.000 Evolutie: Figuur 1 Person-based evolutie van suïcidepogingen in Vlaanderen, volgens geslacht, 1999-2007 250 200 150 100 Mannen Vrouwen Totaal Vlaanderen 50 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 jaar
Persoonsgerelateerde gegevens Geslacht: Vrouw-man ratio 1.39:1 58.3% vrouwen 41.7% mannen Leeftijd: Gemiddelde leeftijd: 36.7 jaar Hoogste absolute aantal pogers: 35-44 jr; bij vrouwen ook verhoging onder 15-24jr Socio-demografisch/econ. factoren: Grootste groep ongehuwd (45.3%) of gescheiden (17.1%) 30% woonde alleen op moment van TS; significant meer mannen > helft heeft kinderen Meer kans op suïcidaal gedrag bij (langdurig) werklozen
Voorgeschiedenis psychiatrische behandeling: Voorgeschiedenis psychiatrische behandeling 3% 27% 36% residentieel ambulant R + A huisarts geen 15% 19%
Voorgeschiedenis suïcidaal gedrag Bij 48.6% voorgeschiedenis pogingen: bij 25.2% > 2 Bij 65.4% voorgaande poging in het voorbije jaar 74.4% medisch behandeld
Alcohol- en middelenmisbruik (CAGE-AID): 58.1% geen vermoeden 9.7% mogelijk misbruik 21.4% waarschijnlijk misbruik Significant > Diagnose: As I: vermeld bij 48.6% 28.6% acute aanpassingsstoornis 20.2% depressie 11.9% middelenmisbruik > middelenmisbruik/aanpassingsst; > depressie As II: vermeld bij 31% 14% Borderline PS 16% uitgesteld > Borderline PS
Gebeurtenisgerelateerde gegevens Situering in tijd: 40.8% avond 27.4% namiddag 16% ochtend 15.8% nacht Op basis van Suicide Intent Scale: - 54.7% tijdstip zodanig gekozen dat interventie van anderen waarschijnlijk was - 29.3% tijdstip zodanig gekozen dat interventie van anderen onwaarschijnlijk was - 16.1% tijdstip zodanig gekozen dat interventie van anderen zo goed als uitgesloten was
Methode: 77.3% zelfvergiftiging: 73% benzodiazepines/andere sedativa; 10.1% niet-narcotische analgetica/antipyretica/antireumatica 13.6% zelfverwonding: 44.8% scherp voorwerp; 24.1% verhanging Significant > 9.2% beide
Omstandigheden (Suicide Intent Scale): Handeling om hulp te krijgen na poging: 46.4% bracht mogelijke hulpverlener op de hoogte 8.4% contacteerde hulpverlener maar niet op de hoogte van poging 45% zocht geen contact met hulpverlener Laatste handeling met oog op dood 88.6% geen 6.35% overwogen of beperkte maatregelen genomen 4.8% definitieve maatregelen (bv. opmaken testament, ) Afscheidsbrief 74% Noch geschreven, noch aangedacht 3.49% Aan gedacht maar niet geschreven 22.5% Geschreven
Mate van planning 61% Geen voorbereiding/geen plan 28.6% Nauwelijks of minimale voorbereiding 10.4% Uitvoerige voorbereiding (gedetailleerd plan) Communicatie vooraf over plannen 53.5% Geen 26.1% Impliciete communicatie 20.3% Expliciete communicatie
Aanmelding: 21.4% (mede) op initiatief vd patiënt zelf 52.6% dienst 100 betrokken 13.8% politie betrokken 12.7% huisarts Letsel: 46.5% geen letsel 34.7% beperkt letsel 12.9% ernstig 5.9% levensbedreigend Vermoedelijk onderschatting levensbedreigende letsels!!
Gevoelens na de poging: 20.9% expliciet spijt dat poging mislukt was 14.8% expliciet blij dat poging mislukt was 19.3% vermelding depressieve gevoelens 7% gevoelens van leegheid 6.3% schuldig/schaamte 5.2% kwaadheid en cynisme 3.8% angstig en onrustig 12.6% ambivalente gevoelens 5.2% poging minimaliseren
Hopeloosheid/verwachtingen eigen toekomst: 38.4% toekomst eerder negatief 27.3% toekomst eerder positief 34.2% ambivalent Suïcidaliteit na de poging IPEO 1: 55.4% geen suïcidale gedachten 44.6% zwakke tot sterke suïcidale gedachten 35.9% plannen zonder details 20.4% gedetailleerde plannen IPEO 2: 65.5% geen suïcidale gedachten 34.5% zwakke tot sterke suïcidale gedachten 45.8% plannen zonder details 15% gedetailleerde plannen
Ervaren problemen: 61.5% eenzaamheid 53.2% relationele problemen 59.6% psychische klachten/psychiatrische problemen 33.8% problemen met ouders 33.1% werkproblemen 26.3% overlijden/ernstige ziekte belangrijke ander 26.6% traumatische gebeurtenissen 18.9% suïcidaal gedrag belangrijke ander
Motieven:
Totaal suïcidale intentie: 48.9% mannen hoge suïcidale intentie 39.9% vrouwen hoge suïcidale intentie Zorgtraject Bereidheid tot begeleiding: 82.7% bereid 17.3% weigering Zorgbehoeften: Vormelijk: 41.8% 56.7% ambulante begeleiding 35.2% residentiële begeleiding Inhoudelijk: 26.3% 37.6% intrapersoonlijke hulpbehoeften (werken aan zelfbeeld, depressie) 23.9% interpersoonlijke hulpbehoeften (relatieproblemen, ) 20.5% praktische ondersteuning 17.9% rust
Behandelplan na spoedopname: Residentieel: 75.7% Ambulant: 32.4% Geen doorverwijzing: 20.2% Behandelplan afhankelijk van ziekenhuis: - geen urgentiepsychiatrische spoeddienst: 30.3% naar somatische afdeling - Wel urgentiepsychiatrische spoeddienst: 9.4% naar somatische afdeling
Zorgtraject, na ontslag in een ziekenhuis met EPSI, Vlaanderen, 2007 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% geen behandelplan (n=144) amb, plan: enkel contactgegeve.. amb, plan: concrete behandelaa... amb, plan: concrete afspraak (... amb, plan: geen verdere info (n... res.plan: EPSI (n=349) res, plan: somatische afdeling... res, plan: PAAZ (n=132) res, plan: PZ of PVT (n=114) geen info ivm zorgtraject (n=41)
Zorgtraject, na ontslag in een ziekenhuis zonder EPSI, Vlaanderen, 2007 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% geen behandelplan (n=4) amb, plan: enkel contactge... amb, plan: concrete afspraa... amb, plan: concrete behand... res.plan: EPSI (n=3) amb, plan: geen verdere info... res, plan: somatische afdeli.. res, plan: PAAZ (n=9) res, plan: PZ of PVT (n=3) geen info ivm zorgtraject (n...