Postadres Postbus 16200, 3500 CE Utrecht Telefoon 030-286 10 00 www.utrecht.nl Gemeenteraad Utrecht Behandeld door R.J. Heijnen Doorkiesnummer 030-28 62603 E-mail r.heijnen@utrecht.nl Onderwerp Reactie adviesrapport Onderzoeks- en Bijlage(n) Adviesteam TivoliVredenburg Uw kenmerk Uw brief van Verzonden Bij antwoord datum, kenmerk en onderwerp vermelden Geachte raadsleden, Met deze brief informeren wij u over onze reactie op het rapport van het Onderzoeks- en Adviesteam TivoliVredenburg (OAT) dat wij op 12 mei 2016 in ontvangst hebben genomen, en de verwerking van de financiële gevolgen van het advies in de Voorjaarsnota 2016. Opdracht aan het OAT Wij hebben bij de start van de exploitatie van TivoliVredenburg vastgesteld dat pas na twee seizoenen programmeren een betrouwbaar beeld kan worden gevormd van de benutting van het gebouw en de financiële lijn in programmering, verhuur, horeca etcetera. Zoals aan u meegedeeld per brief van 3 december 2013 hebben wij daarom besloten tot een evaluatie medio 2016, uitgaande van een actueel zicht op het functioneren van deze unieke voorziening. Per brief van 28 oktober 2014 (kenmerk 14.500723) is aan u gemeld dat de evaluatie vervroegd zou worden naar begin 2016 om zo een goede verbinding met de procedure rondom de nieuwe cultuurnota 2017-2020 mogelijk te maken en de terugblik op anderhalf jaar exploitatie te verbinden met een perspectief op de nabije toekomst. Stichting TivoliVredenburg maakt met ingang van 2017 deel uit van de cultuurnota en heeft zoals alle culturele instellingen in Utrecht vóór 1 februari 2016 een meerjarige subsidieaanvraag 2017-2020 aan ons voorgelegd. Gezien het belang van TivoliVredenburg voor de stad hebben wij in oktober 2015 besloten ons te laten adviseren door een Onderzoeks- en Adviesteam onder voorzitterschap van Carolien Gehrels met expertise op het gebied van cultuur, bedrijfskunde en bestuurskunde. Het OAT kreeg als opdracht de subsidieaanvraag 2017-2020 van Stichting TivoliVredenburg (bestaande uit een beleidsplan met drie scenario s) te beoordelen op artistieke, organisatorische en financiële aspecten, een advies te geven over de haalbaarheid in relatie tot de beschikbare middelen en daarmee een afweging en een budgetbeslissing mogelijk te maken gericht op een goede balans tussen middelen en mogelijkheden. Het OAT diende ook terug te blikken op de exploitatie van TivoliVredenburg vanaf de opening op 21 juni 2014 en de conclusie en aanbevelingen van de Rekenkamer, vastgelegd in het rapport Een paleis voor de muziek, bij zijn oordeel te betrekken.
Het OAT is medio oktober 2015 aan de slag gegaan en heeft op 12 mei 2016 zijn adviesrapport Ruimte voor TivoliVredenburg officieel aan ons college aangeboden. Het adviesrapport van het OAT Maatschappelijke effecten In zijn adviesrapport bevestigt het OAT ons beeld dat Utrecht met TivoliVredenburg een prachtig, veelzijdig en uniek gebouw rijk is, met een kwaliteitsprogrammering en publieksbereik die passen bij de behoeftes en culturele ambities van een groeiende, internationaal georiënteerde stad. Door te investeren in TivoliVredenburg heeft de gemeente geïnvesteerd in de stad, stelt het OAT; de positieve maatschappelijke en economische effecten zijn aanzienlijk. Wij volgen graag de aanbeveling van het OAT om deze effecten nader te preciseren als onderdeel van een onderzoek naar de maatschappelijke effecten van de gehele Utrechtse cultuursector, uit te voeren halverwege de cultuurnotaperiode 2017-2020. Vliegende start Het OAT stelt op basis van eigen expertise, observaties en gesprekken met betrokkenen en stakeholders vast dat de stichting die het gebouw exploiteert een vliegende start heeft gemaakt die grote bewondering verdient. Om dat momentum vast te houden en de potentie in de komende jaren ten volle te kunnen benutten is het raadzaam de organisatie meer financiële bewegingsruimte te geven dan nu beschikbaar is. Beoordeling drie scenario s TivoliVredenburg Stichting TivoliVredenburg heeft in haar subsidieaanvraag 2017-2020 drie scenario s geschetst, die door het OAT als volgt zijn gewaardeerd. Scenario C is gebaseerd op de huidige structureel beschikbare subsidie. In dit scenario zijn alle oorspronkelijke ambities losgelaten: in het unieke gebouw met haar vijf geweldige zalen is er bijna geen klassieke muziek en jazz meer, nieuw publiek ontstaat niet omdat er geen gratis lunchconcerten zijn, geen educatie- en participatieactiviteiten, geen experimenten of nieuwe festivals. Het OAT noemt dit scenario een afbraakscenario. Scenario B zet de huidige lijn voort en heeft beperkte ruimte voor investeringen in nieuwe ambities. In dit scenario resteren nog financiële knelpunten. Het OAT vindt dat Utrecht zichzelf tekort zou doen met dit scenario omdat de organisatie niet de ruimte krijgt om de potentie van het gebouw ten volle te benutten en de exploitatie wankel blijft. Dit scenario geeft onvoldoende ruimte voor de noodzakelijke versterking van de bedrijfsvoering en het inslaan van een nieuwe inhoudelijke richting: muzikale crossovers en festivals in een gebouw dat altijd open is. Met scenario A zet TivoliVredenburg in op internationale allure; men legt de lat hoog en maakt de drempel lager. Het OAT vindt de artistieke ambities in dit scenario niet realiseerbaar in de komende vier jaar; ze passen niet bij de ontwikkelingsfase waarin de organisatie verkeert. Volgens het OAT is het verwerven van een toppositie als muziekgebouw een kwestie van lange adem, en gaat dat stap voor stap via de zorgvuldige opbouw en uitbreiding van relaties en publiek en het leveren van continue kwaliteit. Daarvan is volgens het OAT nu nog geen sprake, en daar zal de organisatie de komende vier jaar op alle fronten aan moeten werken. Alternatief scenario: een investeringsscenario Het OAT stelt op basis van zijn analyse van de drie scenario s een vierde investeringsscenario voor, dat elementen bevat uit de scenario s A en B en een zwaarder accent legt op de versterking van de bedrijfsvoering. In dit scenario ligt de inhoudelijke focus op landelijk boeiend en verrassend aanbod en op internationale allure in specifieke niches. Het OAT vindt het belangrijk dat de organisatie de perfectioneringsfase ingaat, onder andere door versterking van de zakelijke leiding. Met dit scenario wordt 2/5
een streep gezet onder het verleden en wordt alle energie gericht op het benutten van de mogelijkheden van het gebouw. Om dit mogelijk te maken stelt het OAT voor de gebouw gebonden kosten structureel te verlagen en TivoliVredenburg voor vier jaar extra investeringsruimte te geven. Financieel arrangement Het investeringsscenario van het OAT zet in op drie aspecten: een structurele verlaging van de huurlast met een bedrag van in totaal 1,856 miljoen euro, waarmee in de exploitatie ruimte ontstaat om de hoge gebouw gebonden kosten op te vangen; een extra impuls voor versterking van de organisatie en programmering in de cultuurnotaperiode 2017-2020 van 0,4 mln euro jaarlijks; en een ophoging van het eigen vermogen met een eenmalige bijdrage van 1,1 mln euro teneinde risico s te kunnen opvangen en Stichting TivoliVredenburg een vergelijkbare reservepositie te geven als de andere grote culturele instellingen (Stadsschouwburg en Centraal Museum). Reactie college op het advies Wij vinden dat het rapport een helder beeld geeft van de kansen, risico s en uitdagingen voor Stichting TivoliVredenburg én voor de gemeente. Het bevat een stevig onderbouwd advies over een realistische ondersteuning in de cultuurnotaperiode 2017-2020. Het advies sluit aan bij de belangrijkste bevindingen en aanbevelingen van de Rekenkamer en omvat een gedegen voorstel voor een levendig, innovatief en financieel gezond TivoliVredenburg dat ook in de toekomst als podium van en voor de stad een verrijking zal blijken te zijn. Wij hebben daarom alle aanbevelingen van het OAT overgenomen en stellen u voor in te stemmen met de verwerking van de financiële gevolgen hiervan in de VJN 2016 (zie bijlage). Het advies van het OAT houdt in dat de stichting verantwoordelijk is en blijft voor een reeks inhoudelijke en financiële uitdagingen die onder meer de verbreding van het publieksbereik, de horeca en de zakelijke verhuur betreffen. Ook signaleert het OAT vijf kostenposten die naar verwachting hoger zullen uitpakken dan in 2016 en die voor rekening van de stichting komen. Het OAT doet de stichting hiervoor een aantal oplossingsrichtingen gericht op inkomstenstijging aan de hand, die naar onze mening realistisch en haalbaar zijn en die passen bij het zelfstandig ondernemerschap dat wij van deze grote culturele voorziening verwachten. Wij onderschrijven drie belangrijke voorwaarden die het OAT daartoe formuleert: versterking van de organisatie met een zakelijk directeur; afzien van alle afspraken over garantie- en terugbetalingsregelingen; en normalisering van de subsidierelatie tussen stichting en gemeente conform de reguliere governanceverhoudingen in de culturele sector. De totale extra impuls voor verlaging van de gebouw gebonden kosten en versterking van de organisatie en programmering gaat niet ten koste van het budget dat beschikbaar voor de overige instellingen in de cultuurnota 2017-2020 en voldoet daarmee aan uw raadsmotie Klein is fijn (2006/M32). Wij zijn op grond van bovenstaande van mening dat het OAT zijn adviestaak goed heeft uitgevoerd. Het advies is meer dan een financieel arrangement. Het OAT heeft de vinger gelegd op een reeks verbeterpunten in de plannen van Stichting TivoliVredenburg, schetst op een inspirerende manier de kansen voor verdere ontwikkeling en geeft een goed raamwerk voor een normalisering van de governance. 3/5
Carolien Gehrels zal namens het OAT het rapport nader toelichten tijdens de Raadsinformatiebijeenkomst op 19 mei a.s. In juni gaan wij graag met u in gesprek over de uitkomsten van het rapport en onze voorstellen in het kader van de VJN. Ten slotte: TivoliVredenburg is een uniek gebouw dat past bij de behoeftes van onze groeiende stad. Een investering in TivoliVredenburg is een investering in gezonde verstedelijking. We zijn trots op de muzikale prestaties, de rijke culturele programmering en de aantrekkingskracht op artiesten en publiek en hebben het volste vertrouwen in een mooie toekomst. Hoogachtend, Burgemeester en wethouders van Utrecht, de secretaris, de burgemeester, 4/5
Bijlage: financieel voorstel op basis van het advies Verlagen huurlast om gebouw gebonden kosten structureel te verlagen Zoals de rekenkamer al constateerde en het OAT bevestigt drukken de gebouw gebonden kosten zwaar op de exploitatie. Wij nemen de aanbeveling van het OAT over en stellen voor de huurlast structureel te verlagen met een bedrag van in totaal 1,856 miljoen euro. Hiermee ontstaat in de exploitatie ruimte om de gebouw gebonden kosten op te vangen. Om binnen de vastgoedkaders (kostprijs dekkende huur) te blijven komt het deel van de huur dat niet meer door de stichting wordt betaald ten laste van het programma Cultuur, conform de werkwijze in de vastgoedportefeuilles welzijn en sport. Organisatie en programmering TivoliVredenburg heeft na een vliegende start in juni 2014 uitstekende resultaten geboekt in aantal activiteiten en publieksbereik, aldus het OAT. Er liggen echter onbenutte kansen ten aanzien van de zakelijke verhuur en de artistieke programmering. Om het potentieel van het muziekgebouw ten volle te benutten adviseert de commissie de bijdrage aan te vullen met een extra bedrag van 400.000 euro voor de duur van de Cultuurnotaperiode 2017-2020. Wij nemen deze aanbeveling over en stellen voor de subsidie aan Stichting TivoliVredenburg in de cultuurnotaperiode 2017-2020 te verhogen met een bedrag van 400.000 euro jaarlijks. Versterken eigen vermogen Na de verlaging van de huurlast en de investering in organisatie en programmering ziet het OAT goede mogelijkheden voor de Stichting TivoliVredenburg om het gebouw in overeenstemming met de ambities te benutten. Daarvoor moet de stichting zelf forse inspanningen doen. Zij loopt daarbij risico s en het eigen vermogen is nog niet hoog genoeg om deze risico s op te kunnen vangen. Het OAT adviseert daarom het eigen vermogen aan te vullen met een incidenteel bedrag van 1,1 miljoen euro. Daarmee is de financiële positie van TivoliVredenburg vergelijkbaar met die van de andere grote gesubsidieerde culturele instellingen (Stadsschouwburg en Centraal Museum). Daarnaast adviseert de commissie de toegekende suppletiesubsidies niet terug te vorderen. De suppleties zijn bij de verzelfstandiging van het Muziekcentrum Vredenburg toegekend als eerste stap in de opbouw van een eigen vermogen en ter correctie van de huurindex en moeten in de periode 2024-2033 in jaarlijkse termijnen van 90.000 euro worden terugbetaald. Deze aanbeveling heeft geen consequenties voor het financiële beeld tot en met 2020. Wij stellen voor beide aanbevelingen te volgen en zijn van mening dat met deze versterking van het eigen vermogen de stichting in staat moet worden geacht tegenvallers zelfstandig op te vangen. Dit draagt bij aan een normale verhouding tussen gemeente en stichting. 5/5