SECUNDAIR ONDERWIJS Onderwijsvorm: TSO Graad: tweede graad Jaar: eerste en tweede leerjaar Studiegebied: Personenzorg Studierichting: SOCIALE EN TECHNISCHE WETENSCHAPPEN SPECIFIEK GEDEELTE Vak(ken): PV Praktijk huishoudkunde TV Huishoudkunde 3/3 lt/w 2/2 lt/w Leerplannummer: 2006/032 (vervangt 2004/023) Nummer inspectie: 2004 / 23 // 1 / O / SG / 2H / II / / D/ 2004 / 24 // 1 / O / SG / 2H / II / / D/ (vervangt 2004 / 23 // 1 / S / SG / 1 / II / / V/06 2004 / 24 // 1 / S / SG / 1 / II / / V/06)
TSO 2e graad optie Sociale en technische wetenschappen 1 PV Praktijk huishoudkunde (1e leerjaar: 3 lestijden/week, 2e leerjaar: 3 lestijden/week) INHOUD 1. Visie...2 2. Beginsituatie...3 3. Algemene doelstellingen...4 4. Leerplandoelstellingen / leerinhouden...5 5. Pedagogisch-didactische wenken en timing... 12 6. Minimale materiële vereisten... 18 7. Evaluatie... 22 8. Bibliografie... 24
TSO 2e graad optie Sociale en technische wetenschappen 2 PV Praktijk huishoudkunde (1e leerjaar: 3 lestijden/week, 2e leerjaar: 3 lestijden/week) 1. VISIE De studierichting Sociale en technische wetenschappen (STW) legt de nadruk op drie centrale componenten: de sociale component beoogt de ontwikkeling van de persoonlijkheid van de leerling in zijn sociale dimensie m.a.w. de mens die zich bij al zijn activiteiten bekommert om het welzijn van zijn medemens en die zijn sociale verantwoordelijkheid opneemt; de technische component beoogt de ontwikkeling van vaardigheden die nodig zijn om producten tot stand te brengen en op een kritisch verantwoorde manier te consumeren. Het gaat hierbij om het geheel van bewerkingen en activiteiten m.a.w.om de mens die handelt; de wetenschappelijke component beoogt het nadenken over wat, hoe en waarom iets moet gebeuren of gebeurd is. Om al zijn activiteiten oordeelkundig te laten verlopen, steeds te verbeteren en aan te passen aan de noden van de tijd heeft de mens nood aan wetenschappelijke kennis, m.a.w. de mens die denkt. In de studierichting STW staat bijgevolg de sociaal, de technisch en de wetenschappelijk ingestelde mens centraal. In concrete situaties worden de leerinhouden gericht op het voldoen van diverse behoeften van mens en milieu, alle activiteiten zijn bewust gericht op de ontwikkeling van de sociale ingesteldheid en de verantwoordelijkheidszin van het individu. De leerlingen maken aanvankelijk kennis met de doelstelling en de inhoud van de studierichting Sociale en technische wetenschappen. Nadien wordt het menselijk handelen in tal van facetten behandeld en gerelateerd aan de menselijke behoeften. Het kwaliteitsbewust handelen vormt de kern en de synthese van alle handelen waaronder alle andere items kunnen worden geduid. De behoefte aan voeding in functie van de gezondheid wordt grondig uitgewerkt en nadien in de praktijk getoetst. Dit gebeurt op een proefondervindelijke en/of vergelijkende wijze o.m. via de bereiding van eenvoudige gerechten. Maaltijden kunnen slechts naar het einde van het schooljaar als syntheseoefening worden ingelast. De bereidingen berusten op elementaire basistechnieken, eenvoudige en courant verkrijgbare producten die voor een voedingsstof representatief zijn. De begrippen veiligheid, hygiëne, ergonomie, werkorganisatie en verantwoord omgaan met grondstoffen worden geïntroduceerd en geïmplementeerd in praktijkoefeningen. De absolute voorrang wordt gegeven aan de kwalitatieve verbetering van de voedselbehandeling. Iedere stap, elk onderdeel wordt afzonderlijk geobserveerd en geanalyseerd. De nodige handelingen en technieken worden hierbij aangeleerd, geëxperimenteerd en verbeterd. De klemtoon ligt ook op de analyse van de voedingsmiddelen. Deze analyse gebeurt in functie van de voedselbehandeling inzonderheid met het oog op de bereiding van eenvoudige maaltijden op basis van gekende en nieuwe basistechnieken met rijkere voedingsmiddelen. Daarenboven geniet het aankoop- en verwerkingsproces de verdere aandacht. Een aantal thema s worden als een geïntegreerd project uitgewerkt. Deze thema s worden samen met TV Opvoedkunde/huishoudkunde (zie het betrokken leerplan) in realiteitsgebonden activiteiten omgezet. Het is de bedoeling dat de leerlingen zich de kennis, vaardigheden en attitudes binnen dit themagebied vanuit een concrete context als een competentie eigen maken.
TSO 2e graad optie Sociale en technische wetenschappen 3 PV Praktijk huishoudkunde (1e leerjaar: 3 lestijden/week, 2e leerjaar: 3 lestijden/week) 2. BEGINSITUATIE Tot het eerste leerjaar van de tweede graad Sociale en technische wetenschappen worden volgende leerlingen als regelmatige leerling toegelaten: de regelmatige leerlingen die het tweede leerjaar van de eerste graad met vrucht hebben beeindigd of zij die houder zijn van een getuigschrift van de eerste graad van het secundair onderwijs, behaald via de examencommissie van de Vlaamse Gemeenschap; de regelmatige leerlingen die het eerste leerjaar van de tweede graad van het beroepssecundair onderwijs met vrucht hebben beëindigd, onder de volgende voorwaarde: gunstig advies van de toelatingsklassenraad; de regelmatige leerlingen van het buitengewoon secundair onderwijs, onder de volgende voorwaarden: - gunstig en gemotiveerd advies van de toelatingsklassenraad; - de Gemeenschapsminister of zijn gemachtigde als dusdanig beslist op aanvraag van de directeur van de betrokken instelling voor voltijds secundair onderwijs. Concreet treffen we volgende leerlingen aan: diegenen die sociale technische wetenschappen in de eerste graad volgden, zij bezitten een initiële basiskennis aangaande voeding en voedselbehandeling; diegenen die een andere basisoptie in de eerste graad volgden, zij beschikken over weinig of geen voorkennis aangaande de voeding. Algemeen kunnen we stellen, dat de leerlingengroep soms een heterogene groep kan zijn waarvan sommigen op het sociaal en maatschappelijk terrein een -eerste- basiskennis hebben verworven, enerzijds op basis van de vakoverschrijdende eindtermen sociale vaardigheden, gezondheids- en milieueducatie, anderzijds verworven uit buitenschoolse ervaringen.
TSO 2e graad optie Sociale en technische wetenschappen 4 PV Praktijk huishoudkunde (1e leerjaar: 3 lestijden/week, 2e leerjaar: 3 lestijden/week) 3. ALGEMENE DOELSTELLINGEN Kennis inzicht hebben in de verschillende behoeften van de mens; het bekomen, behouden en/of verbeteren van een goede fysische en psychische gezondheid; voedingsstoffen analyserend bestuderen en basistechnieken vergelijkend toepassen om een optimaal rendement te bekomen; inzien dat men de eigen voedingsgewoonten kan bepalen en bijsturen; inzicht hebben in de randvoorwaarden m.b.t. het productief en consumptief handelen; op een positieve wijze omgaan met materialen in het bijzonder met water, lucht, bodem en energie; technieken kennen met betrekking tot het beoordelen van de kwaliteit van een product of dienst. Vaardigheden verschillende voedingsmiddelen observerend en/of experimenterend onderzoeken en voor elk de meest doeltreffende bereidingswijze vastleggen; opdrachten analyseren, oplossingen formuleren en kiezen, een plan opstellen en uitvoeren, de resultaten evalueren en bijsturen; op basis van objectieve criteria een waarneming mondeling en schriftelijk verwoorden; besluiten trekken en formuleren; hygiënisch, veilig, ergonomisch, milieubewust, sociaal, zintuiglijk, esthetisch en creatief, economisch en kwaliteitsbewust handelen; op een kritische manier consumeren; de werktijd kunnen plannen. Attitudes een houding ontwikkelen die ten goede komt van het individu, de maatschappij en het leefmilieu; in een team kunnen samenwerken; bij een taakverdeling een opdracht aanvaarden die niet de meest interessante is; een opdracht tot het einde kunnen afwerken; relativiteitszin en acceptatie kunnen opbrengen ten opzichte van de leefgewoonten van anderen; anderen kunnen waarderen; op een gepaste wijze kritiek kunnen uiten en aanvaarden; in een discussie ongelijk kunnen toegeven; bereid zijn om mee te ijveren voor natuurbescherming; spontaan gericht zijn op de samenhang tussen verschillende disciplines m.b.t. het sociaal, technisch en wetenschappelijk handelen.
TSO 2e graad optie Sociale en technische wetenschappen PV Praktijk huishoudkunde (1e leerjaar: 3 lestijden/week, 2e leerjaar: 3 lestijden/week) 5 4. LEERPLANDOELSTELLINGEN / LEERINHOUDEN Decr. nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen 1 1 Uitrusting LEERINHOUDEN 1.1 Werken in de didactische keuken Eigentijds basismaterieel en -uitrusting vlot hanteren. keukenhulpmiddelen De juiste keukenhulpmiddelen kiezen, gebruiken en onderhouden. Groot o.m.: keukenrobot, handmixer, staafmixer, stoomkoker, grill, frituurketel Klein o.m.: aardappelmes, klopper, pannenlikker, snijplanken Schort en hoofddeksel 1.2 Meubilair: keukenkasten en -laden Een instructiefiche van de elektrische apparaten lezen en begrijpen. 1.3 Huishoudapparaten Soorten kookfornuizen (gas/elektrisch) Soorten ovens: (traditioneel/warme lucht/gecombineerd) Microgolfoven Dampkap Vaatwasmachine Koelkast/diepvriezer 1.4 Sanitaire toestellen Spoelbak Handwasbak Uitgietbak Vuilnisbakken
TSO 2e graad optie Sociale en technische wetenschappen PV Praktijk huishoudkunde (1e leerjaar: 3 lestijden/week, 2e leerjaar: 3 lestijden/week) 6 Decr. nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen LEERINHOUDEN 2 2 Sociaal handelen (als geïntegreerd project met TV Opvoedkunde/huishoudkunde Beleefdheidsregels en etiquette) Binnen een gezinscontext de tafel kunnen dekken voor een ontbijt, een middagmaal en een avondmaal. De basisnormen i.v.m. de tafeletiquette kunnen toepassen. Voor een speciale gelegenheid één volledige activiteit voorbereiden en uitwerken. 2.1 Maaltijden in het dagelijks leven: ontbijt, middagmaal, avondmaal Tafel dekken op een eenvoudige, eigentijdse wijze Tafeletiquette 2.2 Speciale gelegenheden (o.m. verjaardag, seizoengebonden feesten en feesten aan leeftijdsgebonden vieringen, tuinfeest, barbecue) Gerechten opzoeken i.f.v. de gelegenheid, seizoen, budget Planning opmaken Bestelling opmaken Inkopen doen (U) Uitnodigingen maken Sfeer creëren Tafel dekken Tafeldecoratie De regels van de etiquette toepassen bij het ontvangen van gasten. Tafeletiquette volgens de gelegenheid Opdienen en afruimen 3 3 Gezond handelen: voedselbehandeling Het begrippenkader i.v.m. voedselbehandeling in de praktijk correct hanteren. Op een eenvoudige en wetenschappelijk correcte manier de basis- 3.1 Begrippenkader Basisprincipe (herhaling theoretische onderbouw) Basistechniek (praktijk)
TSO 2e graad optie Sociale en technische wetenschappen PV Praktijk huishoudkunde (1e leerjaar: 3 lestijden/week, 2e leerjaar: 3 lestijden/week) 7 Decr. nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen principes en basistechnieken uitvoeren met maximaal behoud van de voedingswaarde. Basisbereiding LEERINHOUDEN 3.2 Informatiemiddelen i.v.m. voedselbehandeling Zelfstandig recepten opzoeken. Schriftelijke bronnen Auditieve bronnen Audiovisuele bronnen ICT en internet Voedingsmiddelen voorbereiden met maximaal behoud van de voedingsstoffen. 3.3 Voorbereiden van voedingsmiddelen Reinigen Spoelen Wassen Verdelen en verkleinen van voedingsmiddelen Snijden Hakken Malen Raspen Knippen De grondstoffen verwerken met de juiste techniek. Basistechnieken en principes beheersen en efficiënt toepassen in de bereiding van een gerecht. 3.4 Bereiden van voedingsmiddelen o.m.: Koken en blancheren Stomen Bakken in de pan Bakken in de oven Carameliseren Frituren
TSO 2e graad optie Sociale en technische wetenschappen PV Praktijk huishoudkunde (1e leerjaar: 3 lestijden/week, 2e leerjaar: 3 lestijden/week) 8 Decr. nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen LEERINHOUDEN Stoven Pocheren Roosteren Braden Paneren Gratineren Garen in de microgolf Roerbakken Binden met zetmeel 3.5 Synthese: optimale voeding Een eenvoudige optimale maaltijd bereiden en serveren. Uitvoeren van een eenvoudige optimale maaltijd Het product en het eigen aandeel in het proces kritisch evalueren. Evaluatie van het gezond handelen 4 4 Hygiënisch handelen De basisprincipes van de HACCP-richtlijnen in de dagelijkse werking in de keuken herkennen en toepassen. 4.2 Hygiëne in de keuken Spontaan de hygiënenormen in de didactische keuken toepassen. Het lokaal 4.1 Herkenbaarheid van HACCP-richtlijnen in de keuken en in de praktijk De uitrusting De grondstoffen De basistechnieken reinigen en wassen van voedingsmiddelen toepassen. Voedingsmiddelen verantwoord bewaren en conserveren. 4.3 Hygiënisch bewaren van voedsel Voedsel hygiënisch houden Basistechniek: reinigen en wassen van voedingsmiddelen Een representatief gerecht bereiden
TSO 2e graad optie Sociale en technische wetenschappen PV Praktijk huishoudkunde (1e leerjaar: 3 lestijden/week, 2e leerjaar: 3 lestijden/week) 9 Decr. nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen LEERINHOUDEN Gebruik van koelkast Gebruik van diepvriezer (blancheren) Gebruik van suiker, azijn 5 5 Veilig handelen Elektrische toestellen op een veilige manier gebruiken en onderhouden. Een instructiefiche lezen en begrijpen. Materieel en materiaal gebruiken volgens instructies en/of gebruiksaanwijzing. 5.1 Veilig omgaan met Elektrische toestellen in de woning Giftige kamerplanten kunnen onderscheiden van niet-giftige. Kamerplanten Een bijsluiter lezen en begrijpen. Medicatie Voorzorgen treffen om de veiligheid te verhogen als zwakke weggebruiker. Spontaan de verkeersvoorschriften respecteren. Materieel en materiaal (o.m. onderhoudsproducten) 5.2 Veilig gedrag op openbare plaatsen 5.3 Veilig gedrag als zwakke weggebruiker: Zien en gezien worden 6 6 Milieubewust handelen Voedingsmiddelen garen in water met een minimum aan water- en energieverbruik. 6.1 Zuinig omgaan met water en energie (o.m. gebruik van het fornuis, microgolfoven, hoge drukkookpan). Milieusparend aankopen. 6.2 Zuinig omgaan met producten en verpakkingen Afval sorteren. 6.3 Selectief afval beheren. 7 7 Kwaliteitsbewust handelen In eigen handelen een kritische houding aannemen met het oog op kwaliteit en kwaliteitsverbetering. De principes van kwaliteitszorg op een opgegeven opdracht toepassen. 7.1 Aankopen voor een praktijkles 7.2 Taal van het etiket 7.3 Proces- en productkwaliteit Beoordelen van Gerechten (zelfgemaakte en kant-en-klare
TSO 2e graad optie Sociale en technische wetenschappen PV Praktijk huishoudkunde (1e leerjaar: 3 lestijden/week, 2e leerjaar: 3 lestijden/week) 10 Decr. nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen LEERINHOUDEN gerechten) Decoratief werkstuk Oplossingen voor kwaliteitsbevordering uitwerken 8 8 Ergonomisch handelen Tijdens het werken een correcte houding aannemen. 8.1 Ergonomisch en rationeel werken Een huishoudelijke taak efficiënt uitvoeren. 8.2 Optimaal gebruik van de huiselijke infrastructuur In de didactische keuken Onderhoud lokaal Bij werkzaamheden als strijken 8.3 Inrichting van de werkpost 9 9 Esthetisch en creatief handelen Aangeboden materialen op een creatieve en esthetische manier verwerken. 9.1 Materialen Bloemen en planten (o.m. bloemstukje) Vind- en waardeloos materiaal (o.m. eenvoudig knutselwerk) 9.2 Grondstoffen: voedingsmiddelen (hartig, zoet) 10 10 Waarnemend handelen 10.1 Visuele aantrekkelijkheid van voedingsmiddelen Voedingsmiddelen tot visueel aantrekkelijke gerechten verwerken. Kleur Behoud Combinaties Vorm Natuurlijke vorm
TSO 2e graad optie Sociale en technische wetenschappen PV Praktijk huishoudkunde (1e leerjaar: 3 lestijden/week, 2e leerjaar: 3 lestijden/week) 11 Decr. nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen Fantasievorm LEERINHOUDEN Opmaak van borden en schotels In concrete situaties oog hebben voor smaak en geur. 10.2 Organoleptische aantrekkelijkheid van voedingsmiddelen Invloed van bereidingswijzen op smaak, geur, kleur en vorm van de voedingsmiddelen beoordelen. Smaak Behouden Bevorderen (gebruik van kruiden) Wijzigen Geur (aroma) Behouden Wijzigen Smaakvolle en aromatische gerechten bereiden 11 11 Economisch handelen (U) U 11.1 Beheer van het gezinsbudget en jongerenbudget In concrete situaties elementen aangeven om prijs- en energiebewust te handelen. Prijsbewust aankopen en verbruiken 11.2 Simulatieoefeningen i.v.m. budgetbeheer o.m. Een opdracht met een bepaald budget uitvoeren. Geschenken kopen Gasten ontvangen Feestkledij
TSO 2e graad optie Sociale en technische wetenschappen PV Praktijk huishoudkunde (1e leerjaar: 3 lestijden/week, 2e leerjaar: 3 lestijden/week) 12 5. PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN TIMING Algemeen De praktijk is voornamelijk gericht op het concreet uitvoeren en toetsen van de theoretische inzichten. Tijdens de praktijklessen worden basistechnieken en een rationele werkwijze aangeleerd. Daarbij wordt telkens de nadruk gelegd op de verschillende werkwijzen, het juiste gebruik van materieel en het creatief omgaan met materiaal. Het onderhoud van het materieel, de apparatuur en de omgeving worden systematisch aangepakt, met voortdurende aandacht voor gezondheid, veiligheid, hygiëne en milieu. Bij de keuze van de oefeningen en opdrachten houdt men rekening met: - de inbreng van de leerling; - de verscheidenheid aan te gebruiken materiaal; - het stelselmatig verhogen van de moeilijkheidsgraad (meer zelfstandig in meer complexe situaties eigen aan de studierichting); - het verhogen van de zelfwerkzaamheid; de vakwerkgroep zal de lijnen uitstippelen die uitgewerkt worden in de vakken TV Huishoudkunde en PV Huishoudkunde zodat de leerstofafbakening duidelijk is in het 1e en in het 2e jaar van de tweede graad (zowel horizontaal als verticaal); bovendien zal intervakgroepenoverleg noodzakelijk zijn met TV Opvoedkunde/huishoudkunde. Met name het gezamenlijk utwerken van een geïntegreerd project zoals aangegeven in het leerplan Huishoudkunde als in het leerplan TV Opvoedkunde/huishoudkunde maakt deze samenwerking noodzakelijk. In de jaarplanning zal dit moeten opgenomen worden; bij de opmaak van het jaarplan wordt rekening gehouden met volgende elementen: - het reële lessenrooster, t.t.z. de wijze waarop de lesuren TV en PV in het rooster voorkomen; - de samenwerking met andere vakken; - de mogelijke samenzetting van het 1e en 2e leerjaar; - de beschikbare uitrusting en infrastructuur; op geregelde en bij het begin van het schooljaar vastgelegde tijdstippen, worden vakgroepvergaderingen georganiseerd. Deze vergaderingen kunnen zowel een vakgebonden of een vakoverschrijdend karakter aannemen; tijdens deze vergaderingen kunnen o.m. volgende onderwerpen aan bod komen: - opmaken en realiseren van de jaarplannen (werkinstrument, eenvormigheid); - samen nadenken over vakdoelstellingen, prioriteiten in het leerplan, belang van de vakken binnen de studierichting; - horizontale en verticale samenwerking; - nadenken over handboeken, leermiddelen en didactische uitrusting; - organiseren van binnenklasdifferentiatie, individuele remediëring bij leerachterstanden extra begeleiding van leerlingen, leerlingenvolgsysteem; - gebruik maken van uniforme vakterminologie; - bepalen van inhoud en structuur van de leerlingencursus; - integreren van attitudes; - opstellen van evaluatiecriteria en hun onderlinge verhouding; - eenduidige en doorzichtige rapportering aan leerlingen en ouders; - opstellen van evaluatievragen, een vragenbank;
TSO 2e graad optie Sociale en technische wetenschappen PV Praktijk huishoudkunde (1e leerjaar: 3 lestijden/week, 2e leerjaar: 3 lestijden/week) 13 - inrichten en gebruiken van de vaklokalen; - organiseren van pedagogisch-didactische uitstappen; - afspraken over het nascholingsaanbod; - deelnemen aan vakoverschrijdende projecten, wedstrijden. Groot belang dient gehecht te worden aan het planmatig werken. Wij adviseren het volgen van het OVUR-schema zoals dat in vele praktijksituaties schematisch is terug te vinden: - O = oriënteren op de opdracht (planning); - V = voorbereiden van de opdracht (voorbereiden); - U = uitvoeren van de opdracht (uitvoeren); - R = reflecteren (evalueren van de uitgevoerde opdracht). De opsplitsing in diverse vormen van handelen in dit leerplan is eerder kunstmatig. Doorheen alle lessen komen de inhouden die hier opgesplitst staan, geïntegreerd voor. Sommige ook geïntegreerd met het leervak TV Opvoedkunde/huishoudkunde. Nr. Pedagogisch-didactische wenken Timing 1 Aandacht besteden aan de juiste terminologie van materieel en uitrusting. Plaats en inventaris van materieel en uitrusting steeds in acht nemen. Via eenvoudige bereiding elementaire vaardigheden aanleren o.m. meten, wegen en gebruik van keukenuitrusting. 2 In functie van de aard van het bezoek voorkomen, houding en gedrag bespreken en inoefenen, door middel van communicatieoefeningen o.m. rollenspel (in coördinatie met TV Opvoedkunde/ huishoudkunde). Bij de organisatie van een feestje alle voorziene items van sociaal handelen aan bod laten komen. O.m. rekening houden met: - de inbreng van de leerlingen; - omgang met andere culturen; - schoolorganisatorische omstandigheden. De activiteit i.v.m. speciale gelegenheden kan ook buitenschools gebeuren (bijv. in een kleuterklas, bejaardentehuis). Documentatie aanleggen. Videobeelden gebruiken. 3 Begrippenkader met praktische voorbeelden illustreren. Per voedingsstof een representatief voedingsmiddel uitwerken in het 2e jaar. In functie van het optimale behoud van de eigenschappen van iedere voedingsstof de meest geschikte basistechniek, aanwenden van aangepaste keukenhulpmiddelen om een representatief gerecht uit te werken. Overeenkomstig de behandelde basistechniek, het basisprincipe en het gebruikte keukenhulpmiddel wordt een representatief gerecht uitgewerkt. Afhankelijk van het lesonderwerp worden vergelijkende en proefondervindelijke studies als didactische werkvorm aanbevolen. Voor het gebruik van hulpmiddelen bij het analyseren van voedingsmiddelen verwijzen we naar http://www.vig.be/homepage.asp; je vindt er ook info over de toepassing van de voedingsdriehoek voor Marokkanen en Turken (deze website van het Vlaams Insti- 12 LT 18 LT 150 LT
TSO 2e graad optie Sociale en technische wetenschappen PV Praktijk huishoudkunde (1e leerjaar: 3 lestijden/week, 2e leerjaar: 3 lestijden/week) 14 Nr. Pedagogisch-didactische wenken Timing tuut voor Gezondheidspromotie bevat heel veel linken naar sites die didactisch materiaal aanbieden aangepast aan het onderwijsniveau) Bij de uitwerking van gerechten wordt het meest voor de hand liggend informatiemiddel gebruikt o.m. kookboek, videorecept. Uitgevoerde technieken alsook het gebruikte materieel kritisch analyseren, plannen, uitvoeren en evalueren. 4 KB inzake de algemene voedingsmiddelenhygiëne dd. 07-02-1997 als uitgangsbasis gebruiken. HACCP-principes aanhalen en in concrete situaties toepassen. Concrete hygiëneknelpunten in teamverband ontdekken en oplossingen uitvoeren. Afspraken maken en naleven i.v.m. orde en hygiëne: informatieplan/reglementering opstellen. Basistechnieken via demonstratie aanleren. Koelkast en diepvriezer geregeld onderhouden. 5 Gebruik maken van documentatie en de keurmerken op de toestellen. Steeds wijzen op het belang van de instructiefiche bij de toestellen. Artikels over ongevallen uit kranten gebruiken als uitgangspunt om concrete situaties aan te bieden waarin de leerlingen zichzelf en hun veilig/onveilig gedrag herkennen. In functie van het veilig gebruik van elektrische apparaten een voor de hand liggend gerecht bereiden zoals: - sapcentrifuge: vruchtensap; - wafelijzer: wafels. Gidsen over kamerplanten gebruiken. Medicatie: wijzen op het gevaar van zelfmedicatie; rekening houden met de gegevens die op de bijsluiter vermeld staan. Op een openbare plaats gezamenlijk de risico s inventariseren en de voorzorgsmaatregelen bespreken. Aanschouwelijkheid bevorderen door krantenknipsels te gebruiken, pictogrammen te analyseren, verkeerspark te bezoeken. 6 Verpakkingen: milieuvriendelijke verpakkingen stimuleren, glas, karton, Water: video Frans en Els sparen water. Energie: verbruik en prijzen vergelijken. Goede gewoonten bijbrengen in verband met aankoop, gebruik en verbruik van producten. Bezoek brengen aan een containerpark. Contact opnemen met een milieuambtenaar om kennis te maken met de plaatselijke mogelijkheden. Proefondervindelijke studie: voedingsmiddelen koken in veel water, in weinig water, op lage energiestand, op hoge energiestand. Aankopen doen voor en bereiden van o.m. een lunchpakket, een picknick, Containerpark bezoeken of mini-containerpark aanleggen. Overigens wordt indien daar een mogelijkheid voor is - elke concrete situatie aangewend om milieubewust handelen te verduidelijken. 24 LT 19 LT 12 LT 7 Documentatie aanleggen. 18 LT
TSO 2e graad optie Sociale en technische wetenschappen PV Praktijk huishoudkunde (1e leerjaar: 3 lestijden/week, 2e leerjaar: 3 lestijden/week) 15 Nr. Pedagogisch-didactische wenken Timing Videobeelden gebruiken. 8 Gebruik maken van schetsen en videofilm. In functie van ergonomie eenvoudige huishoudelijke taken uitvoeren o.m. bereidingen, strijk van platte stukken, onderhoud. 9 Decoratieve werkstukjes maken met een vooraf bepaald budget, naargelang de periode van het jaar. Inspelen op trends, belangstellingspunten en de mogelijkheden van de leerlingen en de school. De afgewerkte stukjes krijgen een plaats in de klas/ school of worden als cadeau aangeboden. 10 Gerechten bereiden waarbij de sensorische eigenschappen ten volle tot hun recht komen. Beide items worden best op een gecoördineerde wijze behandeld. Overigens wordt in alle lessen als zich de gelegenheid voordoet dit items mee besproken. 11 Via reële voorbeelden komen tot besparingstips in verband met voeding, kleding, onderhoud, interieur, ontspanning Eventueel een bezoek brengen aan een kringloopcentrum. Gebruik maken van prijscatalogi, folders, e.a. 12 LT 24 LT 12 LT U Vakoverschrijdende eindtermen 1. Wat? Vakoverschrijdende eindtermen (VOET) zijn minimumdoelstellingen, die in tegenstelling tot de vakgebonden eindtermen niet gekoppeld zijn aan een specifiek vak, maar door meerdere vakken of onderwijsprojecten worden nagestreefd. De VOET worden volgens een aantal vakoverschrijdende thema's geordend: leren leren, sociale vaardigheden, opvoeden tot burgerzin, gezondheidseducatie, milieueducatie en muzisch-creatieve vorming. De school heeft de maatschappelijke opdracht om de VOET volgens een eigen visie en stappenplan bij de leerlingen na te streven (inspanningsverplichting). 2. Waarom? Het nastreven van VOET vertrekt vanuit een bredere opvatting van leren op school en beoogt een accentverschuiving van een eerder vakgerichte ordening naar meer totaliteitsonderwijs. Door het aanbieden van realistische, levensnabije en concreet toepasbare aanknopingspunten, worden leerlingen sterker gemotiveerd en wordt een betere basis voor permanent leren gelegd. VOET vervullen een belangrijke rol bij het bereiken van een voldoende brede en harmonische vorming en behandelen waardevolle leerinhouden, die niet of onvoldoende in de vakken aan bod komen. Een belangrijk aspect is het realiseren van meer samenhang en evenwicht in het onderwijsaanbod. In dit opzicht stimuleren VOET scholen om als een organisatie samen te werken. De VOET verstevigen de band tussen onderwijs en samenleving, omdat ze tegemoetkomen aan belangrijk geachte maatschappelijke verwachtingen en een antwoord proberen te formuleren op actuele maatschappelijke vragen. 3. Hoe te realiseren? Het nastreven van VOET is een opdracht voor de hele school, maar individuele leraren kunnen op verschillende wijzen een bijdrage leveren om de VOET te realiseren. Enerzijds door binnen hun eigen vakken verbanden te leggen tussen de vakgebonden doelstellingen en de VOET, anderzijds door thematisch onderwijs (teamgericht benaderen van vakoverschrijdende thema's), door projectmatig werken (klas- of schoolprojecten, intra- en extra-muros), door bijdragen van externen (voordrachten, uitstappen). Het is een opdracht van de school om via een planmatige en gediversifieerde aanpak de VOET na te streven. Ondersteuning kan gevonden worden in pedagogische studiedagen en nascholingsinitiatieven,
TSO 2e graad optie Sociale en technische wetenschappen PV Praktijk huishoudkunde (1e leerjaar: 3 lestijden/week, 2e leerjaar: 3 lestijden/week) 16 in de vakgroepwerking, via voorbeelden van goede school- en klaspraktijk en binnen het aanbod van organisaties en educatieve instellingen. Gebruik van ICT 1 Wat? Onder ICT verstaan we het geheel van computers, netwerken, internetverbindingen, software, simulatoren, etc. Telefoon, video, televisie en overhead worden in deze context niet expliciet meegenomen. 2 Waarom? De recente toevloed van informatie maakt levenslang leren een noodzaak voor iedereen die bij wil blijven. Maatschappelijke en onderwijskundige ontwikkelingen wijzen op het belang van het verwerven van ICT. Enerzijds speelt het in op de vertrouwdheid met de beeldcultuur en de leefwereld van jongeren. Anderzijds moeten jongeren niet alleen in staat zijn om nieuwe media efficiënt te gebruiken, maar is ICT ook een hulpmiddel bij uitstek om de nieuwe onderwijsdoelen te realiseren. Het nastreven van die competentie veronderstelt onderwijsvernieuwing en aangepaste onderwijsleersituaties. Er wordt immers meer en meer belang gehecht aan probleemoplossend denken, het zelfstandig of in groep leren werken, het kunnen omgaan met enorme hoeveelheden aan informatie,... In bepaalde gevallen maakt ICT deel uit van de vakinhoud en is ze gericht op actieve beheersing van bijvoorbeeld een softwarepakket binnen de lessen informatica. In de meeste andere vakken of bij het nastreven van vakoverschrijdende eindtermen vervult ICT een ondersteunende rol. Door de integratie van ICT kunnen leerlingen immers: het leerproces zelf in eigen handen nemen; zelfstandig en actief leren omgaan met les- en informatiemateriaal; op eigen tempo werken en een eigen parcours kiezen (differentiatie en individualisatie). 3 Hoe te realiseren? In de eerste graad van het SO kunnen leerlingen adequaat of onder begeleiding elektronische informatiebronnen raadplegen. In de tweede en nog meer in de derde graad kunnen de leerlingen spontaan gegevens opzoeken, ordenen, selecteren en raadplegen uit diverse informatiebronnen en kanalen met het oog op de te bereiken doelen. Er bestaan verschillende mogelijkheden om ICT te integreren in het leerproces. Bepaalde programma s kunnen het inzicht verhogen d.m.v. visualisatie, grafische voorstellingen, simulatie, het opbouwen van schema s, stilstaande en bewegende beelden, demo... Sommige cd-roms bieden allerlei informatie interactief aan, echter niet op een lineaire manier. De leerling komt via bepaalde zoekopdrachten en verwerkingstaken zo tot zijn eigen gestructureerde leerstof. Databanken en het internet kunnen gebruikt worden om informatie op te zoeken. Wegens het grote aanbod aan informatie is het belangrijk dat de leerlingen op een efficiënte en een kritische wijze leren omgaan met deze informatie. Extra begeleiding in de vorm van studiewijzers of instructiekaarten is een must. Om tot een kwaliteitsvol eindresultaat te komen, kunnen leerlingen de auteur (persoon, organisatie...), de context, andere bronnen die de inhoud bevestigen en de onderzoeksmethode toevoegen. Dit zal het voor de leraar gemakkelijker maken om het resultaat en het leerproces te beoordelen. De resultaten van individuele of groepsopdrachten kunnen gekoppeld worden aan een mondelinge presentatie. Een presentatieprogramma kan hier ondersteunend werken. Men kan resultaten en/of informatie uitwisselen via e-mail, blackboard, chatten, nieuwsgroepen, discussiefora... ICT maakt immers allerlei nieuwe vormen van directe en indirecte communicatie mogelijk. Dit is zeker een meerwaarde omdat ICT zo de mogelijkheid biedt om niet alleen interscolaire projecten op te zetten, maar ook om de communicatie tussen leraar en leerling (uitwisselen van cursusmateriaal, planningsdocumenten, toets- en examenvragen...) en leraren onderling (uitwisseling lesmateriaal) te bevorderen. Sommige programma s laten toe op graduele niveaus te werken. Ze geven de leerling de nodige feedback en remediëring gedurende het leerproces (= zelfreflectie en -evaluatie).
TSO 2e graad optie Sociale en technische wetenschappen PV Praktijk huishoudkunde (1e leerjaar: 3 lestijden/week, 2e leerjaar: 3 lestijden/week) 17 Begeleid zelfgestuurd leren 1 Wat? Met begeleid zelfgestuurd leren bedoelen we het geleidelijk opbouwen van een competentie naar het einde van het secundair onderwijs, waarbij leerlingen meer en meer het leerproces zelf in handen gaan nemen. Zij zullen meer en meer zelfstandig beslissingen leren nemen in verband met leerdoelen, leeractiviteiten en zelfbeoordeling. Dit houdt onder meer in dat: de opdrachten meer open worden; er meerdere antwoorden of oplossingen mogelijk zijn; de leerlingen zelf keuzes leren maken en die verantwoorden; de leerlingen zelf leren plannen; er feedback is op proces en product; er gereflecteerd wordt op leerproces en leerproduct. De leraar is ook coach, begeleider. De impact van de leerlingen op de inhoud, de volgorde, de tijd en de aanpak wordt groter. 2 Waarom? Begeleid zelfgestuurd leren sluit aan bij enkele pijlers van ons PPGO, o.m. leerlingen zelfstandig leren denken over hun handelen en hierbij verantwoorde keuzes leren maken; leerlingen voorbereiden op levenslang leren; het aanleren van onderzoeksmethodes en van technieken om de verworven kennis adequaat te kunnen toepassen. Vanaf het kleuteronderwijs worden werkvormen gebruikt die de zelfstandigheid van kinderen stimuleren, zoals het gedifferentieerd werken in groepen en het contractwerk. Ook in het voortgezet onderwijs wordt meer en meer de nadruk gelegd op de zelfsturing van het leerproces in welke vorm dan ook. Binnen de vakoverschrijdende eindtermen, meer bepaald Leren leren, vinden we aanknopingspunten als: keuzebekwaamheid; regulering van het leerproces; attitudes, leerhoudingen, opvattingen over leren. In onze (informatie)maatschappij wint het opzoeken en beheren van kennis voortdurend aan belang.
TSO 2e graad optie Sociale en technische wetenschappen PV Praktijk huishoudkunde (1e leerjaar: 3 lestijden/week, 2e leerjaar: 3 lestijden/week) 18 3 Hoe te realiseren? Het is belangrijk dat bij het werken aan de competentie de verschillende actoren hun rol opnemen: de leraar als coach, begeleider; de leerling gemotiveerd en aangesproken op zijn leer kracht; de school als stimulator van uitdagende en creatieve onderwijsleersituaties. De eerste stappen in begeleid zelfgestuurd leren zullen afhangen van de doelgroep en van het moment in de leerlijn Leren leren, maar eerder dan begeleid zelfgestuurd leren op schoolniveau op te starten is klein beginnen aan te raden. Vanaf het ogenblik dat de leraar zijn leerlingen op min of meer zelfstandige manier laat doelen voorop stellen; strategieën kiezen en ontwikkelen; oplossingen voorstellen en uitwerken; stappenplannen of tijdsplannen uitzetten; resultaten bespreken en beoordelen; reflecteren over contexten, over proces en product, over houdingen en handelingen; verantwoorde conclusies trekken; keuzes maken en die verantwoorden; is hij al met een of ander aspect van begeleid zelfgestuurd leren bezig.
TSO 2e graad optie Sociale en technische wetenschappen PV Praktijk huishoudkunde (1e leerjaar: 3 lestijden/week, 2e leerjaar: 3 lestijden/week) 19 6. MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN De uitrusting en de inrichting van de lokalen dienen te voldoen aan de technische voorschriften inzake arbeidsveiligheid. Inzake veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing: Codex, ARAB AREI, Vlarem. Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden met betrekking tot de uitrusting en inrichting van de lokalen en de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel. Zij schrijven voor dat: duidelijke Nederlandstalige handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn; alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct kunnen toepassen; de collectieve veiligheidsvoorschriften nooit mogen gemanipuleerd worden; de persoonlijke beschermingsmiddelen aanwezig moeten zijn en gedragen worden, daar waar de wetgeving het vereist. Lokaal PV Praktijk huishoudkunde Er dient gestreefd te worden om het didactische blok uit te rusten met: ofwel een elektrische (vitrokeramisch; inductie) kooktafel ofwel een gaskooktafel; een multifunctionele-oven in inox voorzien van onder- en bovenwarmte, warme lucht, grill en ergonomische bediening; een dampkap in inox per kookgedeelte of per gecombineerd kookgedeelte; een dubbele inbouw inox spoelbak met afdruiprek voorzien van een ééngreepsmengkraan met keramisch binnenwerk; een aantal opbergkasten voorzien van - een lade met onderverdeling voor bestek; - een potten- of trommellade; - verstelbare inlegboorden; - minimaal 1,80 m werkvlak; een dubbele inox inbouwspoelbak met afdruiprek. De collectieve didactische uitrusting bestaat uit: 2 ingebouwde microgolfovens (apart of integreerbaar naargelang de voorziene infrastructuur); 1vaatwasmachine; 1 koelkast; 1 diepvriezer;