Fiets terecht bij Overvecht Benodigde capaciteit voor fietsparkeren bij Station Utrecht-Overvecht en aanbevelingen voor aangenamer fietsparkeren. Jan van der Horst Jan van Embden oktober 2007 Fietsersbond afdeling Utrecht Stad
1. Samenvatting. Spoorbeheerder Pro Rail heeft de Fietsersbond een conceptplan voor uitbreiding van het aantal vrije fietsklemmen bij het station Utrecht Overvecht voorgelegd met verzoek om commentaar. Daartoe heeft de Fietsersbond afdeling Utrecht Stad tellingen verricht van het aantal klemmen en fietsen bij het stationen een prognose gemaakt van de benodigde stalcapaciteit voor de komende jaren. De teldag was 23 oktober 2007, 11-12 uur, een dinsdag in de herfstvakantie. Er werden 707 fietsen geteld in de openbare ruimte bij het station Overvecht terwijl er 404 fietsklemmen ter beschikking waren. Het huidige tekort aan fietsklemmen bedraagt 444 als er rekening mee gehouden wordt dat fietsenstallingen voor niet meer dan 80% bezet dienen te zijn. Het tekort aan de Overvechtse zijde van het station is aanzienlijk groter dan dat aan de Tuindorpzijde, waarbij de bewaakte stalling lang niet optimaal gebruikt wordt. Rekening houdend met een te verwachten minimale toename van het treinreizigers verkeer met 3% per jaar, zullen in 2020 50% meer klemmen dan nu nodig zijn, d.w.z. 1270 klemmen. Dat zijn er bijna 870 meer dan er nu staan. Pro Rail heeft een uitbreiding gepland tot 1140 fietsklemmen. De totale geplande capaciteitsuitbreiding lijkt voldoende voor de komende jaren. Echter Pro Rail heeft alleen een uitbreiding aan de Tuindorpzijde van het station gepland, maar aan de andere zijde van het spoor (de Overvechtse kant) is het tekort aan fietsparkeerplekken het grootst. De Fietsersbond heeft aan de Overvechtse zijde ruimte gevonden om ruim 320 fietsklemmen op korte termijn te plaatsen, dus zij beveelt Pro Rail aan met name ook die plekken te benutten voor de uitbreiding van fietsklemmen. Aan de Tuindorpzijde is vooral behoefte aan betere beveiliging. De prognose van de Fietsersbond tot 2020 is een minimum schatting: de toename van treinreizigers is wellicht meer dan 3%/jaar, door de invoering van kilometerheffing voor de auto en stimuleringsmaatregelen van de huidige regering. Verder is de telling van de Fietsersbond wellicht lager dan het aantal fietsen dat in het voorjaar en de zomer gestald wordt. Tot slot zal uitbreiding van fietsklemmen mensen aan gaan trekken die nu hun fiets laten staan wegens stalproblemen. De Fietsersbond doet ook enkele andere aanbevelingen ter verbetering van het fietsparkeren bij dit station, zoals een betere verbinding tussen beide zijden van het station voor lopen met de fiets aan de hand en het installeren van een oplaadpunt voor de chipknip. 2. Inleiding Spoorbeheerder ProRail heeft een plan ontwikkeld voor uitbreiding van de capaciteit voor fietsklemmen rond het NS station Overvecht in Utrecht. De Fietsersbond is om reactie gevraagd. Aangezien er geen gegevens bij de Fietsersbond bekend waren over het aantal klemmen en het aantal geparkeerde Fiets terecht in Overvecht 2
fietsen bij station Overvecht vindt u in dit rapport deze getallen. Voorts is berekend hoeveel capaciteit aan fietsklemmen nodig is voor de periode tot 2020. Dit rapport bevat tenslotte aanbevelingen betreffende de benodigde fietsparkeercapaciteit aan beide zijden van het station en enkele aanbevelingen ter verbetering van de toegankelijkheid van het station voor fietsers. 3.Tellingen Op dinsdag 23 oktober 2007, een werkdag in de herfstvakantie, werden bij zonnig en koud weer tussen 11 en 12 uur de aanwezige klemmen en het aantal in en buiten de klemmen gestalde fietsen geteld. Daarbij is onderscheid gemaakt tussen onbetaald-onbewaakt en betaald-bewaakt stallen. Tabel 1 geeft hiervan een overzicht. Tabel 1. Aantal fietsen en klemmen rondom station Utrecht Overvecht 1) Aantal klemmen Aantal fietsen Verhouding fiets/klem Tekort aan klemmen bij 100% bezetting Tuindorpzijde West 180 259 1.44 79 Tuindorpzijde Oost 90 119 1.32 29 Totaal Tuindorpzijde 270 378 1.40 108 Overvechtzijde 134 329 2.46 195 Totaal openbare ruimte 404 707 1.75 303 Bewaakte stalling 315 43 0.14 1) Fietsen werden geteld in het gebied dat omsloten wordt aan de Tuindorpzijde door de Albrecht Thaerlaan en het spoor en aan de Overvechtzijde door het spoor en het omliggende gebied niet meer dan 80 m van het station. Onbewaakt stallen. Er werden 404 klemmen geteld, 134 klemmen aan deovervechtzijde en 270 aan de Tuindorpzijde In totaal werden in de openbare ruimte 707 gestalde fietsen geteld. Daarvan stonden er 404 in een fietsklem: alle klemmen waren bezet. Bijna 1 op de 2 fietsen stonden dus buiten de klem. Vooral aan de Overvechtzijde is het tekort groot: 195. Er is dan ook sprake van een chaotische situatie. We nemen aan dat buiten de herfstvakantieweek het tekort groter is. Volgens landelijke richtlijnen, waaronder die in het kader van Ruimte voor de Fiets bij stations moeten stallingsvoorzieningen als vol worden beschouwd bij een bezettingsgraad van 80% en hoger (CROW publicatie 158, Leidraad fietsparkeren, 2001 en Ministerie van Verkeer en Waterstaat, 1998, p.10). Dit is om lang zoeken naar een parkeerplek te voorkomen. Houden we hier rekening mee, dan zou er op 23 oktober 2007 voor 20% meer fietsen ruimte moeten zijn: 850 klemmen. Het huidige tekort volgens de bestaande parkeernormen bedraagt dan 444. Fiets terecht in Overvecht 3
De bewaakte stalling. Het aantal fietsen in de betaalde/bewaakte automatische stalling bedroeg 43, terwijl de capaciteit 315 klemmen bedraagt. Bij navraag bij mensen die dagelijks hun fiets stalden bleek dat deze waargenomen bezettingsgraad van 14% karakteristiek is als dagelijkse beeld. Fietsers bij Station Overvecht hebben dus een sterke voorkeur voor onbetaald parkeren, ondanks de veel voorkomende fietsdiefstal. Het feit dat de betaalde sta lling zich bevindt aan één zijde van het station, en dat beide zijden van het station voor fietsers erg moeizaam met elkaar verbonden zijn, draagt ons inziens bij aan de onderbezetting. De loopafstand voor fietsers komende uit Tuindorp naar de andere stationskant is namelijk groot (erg lange fietshellingen) en de onderdoorgang is moeilijk bij gebrek aan fietsgoten langs de trappen. De betaalde stalling moet worden bediend met een chipknip, maar de chipknip kan niet ter plaatse bijgeladen worden. De Fietsersbond beveelt plaatsing va n een oplaadpunt voor de chipknip aan. 4. Prognose van de totale benodigde stalcapaciteit in 2020 Het aantal ritten met de trein nam landelijk in de periode 2002 tot 2005 toe met gemiddeld 1,8 % per jaar (Thijssen en van Boggelen, 2007, p 19.). Het fietsgebruik naar de trein steeg toen met maar liefst 7% per jaar. Hieraan liggen mogelijk tijdelijke factoren ten grondslag, zoals met name het weer. In 2006 nam het treingebruik toe met 5% (NS jaarverslag 2006). Het huidige kabinet streeft naar een groei van het aantal reizigerskilometers van 5% per jaar (staatsecretaris Tineke Huizinga tijdens het OV-congres,12 sept 2007, Amsterdam). Op basis deze gegevens mag een groei verwacht worden van het treingebruik van 3% tot 5% per jaar. Tot 2020 zal dan het aantal treinreizigers met een factor 1.5 tot 1.9 zijn toegenomen. De groei van het treingebruik en het fietsgebruik naar stations over de afgelopen 30 jaar ging trendmatig gelijk op, maar onderlinge afwijkingen op tijdschalen van 5 jaar kwamen voor, zoals de genoemde recente versnelling in de groei van het fietsgebruik (zie Fietsberaad, 2007, tabel 3.1). Wij gaan verder uit van een gelijke groei voor treingebruik en fietsgebruik naar het station. De behoefte aan onbewaakte fietsparkeerplaatsen zou dan minimaal ca. 1060 bedragen (zie tabel 2). Rekening houdend met bovengenoemde CROW richtlijn van minstens 1 op de 5 stalplaatsen leeg, komen we tot een raming van ruwweg 1270 nodige stalplaatsen in 2020 (zie tabel 2). De getallen van Pro Rail zijn niet eenduidig. Hieronder is de planning van Pro Rail afgedrukt: het totaal aantal huidige klemmen zou 270 bedragen, allemaal aan de Overvechse zijde. Er zijn geen getallen ingevuld aan de Tuindorpzijde. De Fietsersbond heeft 134 klemmen aan de Overvechtse zijde geteld en 270 aan de Tuindorpzijde (zie tabel 1). In onze volgende beschouwingen gaan we ervan uit dat Pro Rail bedoelt dat de totale capaciteit aan fietsklemmen bij station Overvecht (onbetaald) in 2020 groeit naar 1140 klemmen. Fiets terecht in Overvecht 4
Planningstabel uit concept-ontwerptekening Pro Rail/Movares 3 oktober 2007 Locatie 1: Tuindorpzijde Westkant, langs spoor. Locatie 2: Tuindorpzijde Oostkant, langs spoor. Locatie 3: Overvechtzijde. Bij 3% toename van het treinreizigersverkeer zou een uitbreiding naar 1140 klemmen voldoende zijn tot het jaar 2016. In 2020 zullen 1270 klemmen nodig zijn en daarmee groeit het tekort tot 140 stalplaatsen (zie tabel 2). Mocht het treinreizigersvervoer echter toenemen met 5% per jaar dan zal de capaciteit van 1140 reeds volledig bezet worden in het jaar 2012. De benodigde stalcapaciteit in 2020 zou dan twee maal zo groot zijn als nu: 1700, en het tekort aan stalplaatsen zal in dat geval in 2020 oplopen tot 560. Onze berekeningen zijn uitgegaan van minimum behoeften voor fietsparkeercapaciteiten: de verborgen behoefte niet is meeberekend (meer mensen komen fietsend naar het station als er weer klemmen vrij zijn) de telling van het aantal fietsen is waarschijnlijk een onderschatting, want deze viel in de (herfst)vakantie, bij koud weer. In het voorjaar en zomer zullen meer mensen met de fiets naar het station gaan. als rekening rijden ingevoerd wordt voor de auto zal het treingebruik toenemen. Fiets terecht in Overvecht 5
Tabel 2. Aantal stallingsplaatsen en tekort in 2007 en prognose voor 2020 Tuindorpzijde Overvechtzijde Tuindorp- + Overvechtzijde 2007 2020, prognose Fietsersbond bij 3% groei/jaar 1) 2020, gepland door ProRail Aantal klemmen 270 Nvt 1006 2) Benodigde aantal klemmen bij 100% bezetting 378 567 Benodigde aantal klemmen bij 80% bezetting 454 680 Tekort klemmen bij 80% bezetting geen Aantal klemmen 134 nvt 134 Benodigde aantal klemmen Overvechtse zijde bij 100% 329 495 bezetting Benodigde aantal klemmen bij 80% bezetting 395 592 Tekort bij 80% bezetting 261 458 Aantal klemmen 404 1140 Totaal aantal nodig bij 100% bezetting 707 1060 Totaal aantal nodig bij max. 80% bezetting 848 1270 Tekort bij 80% bezetting 444 130 1) Aanname: per jaar 3% groei aantal treinreizigers bij een benodigde capaciteit in 2007 gebaseerd op de fietstelling van 23 oktober 2007. 2) Aangenomen is dat aan de Tuindorpzijde een uitbreiding komt van 736 fietsklemmen. 5. Ruimtelijke verdeling van extra fietsklemmen. In de plannen van Pro Rail vindt uitbreiding van fietsparkeergelegenheid uitsluitend plaats aan de Tuindorpzijde van het station. Het huidige tekort is nu echter aan de Overvechtzijde het grootst (267 klemmen). Als aan de Overvechtzijde geen extra klemmen geplaatst worden loopt het tekort aan deze Fiets terecht in Overvecht 6
zijde in 2020 op tot minimaal 458, terwijl aan de Tuindorpzijde een overcapaciteit is. 6. Conclusies De Fietsersbond heeft geen gegevens over de wijze waarop Pro Rail haar plannen heeft onderbouwd. De door haar beschreven uitgangssituatie m.b.t. het aantal de klemmen (schetsontwerp Pro Rail/ Movares, 3 oktober 2007) wijkt sterk af van de werkelijkheid. Zo heeft ProRail/Movares het huidige aantal klemmen aan de Overvechtse zijde met een factor 2 overschat: 270 klemmen, terwijl er in werkelijkheid maar 134 klemmen geteld werden door de Fietsersbond! Een groot nadeel van de locatie van de extra klemmen in de plannen van ProRail is dat geen extra plaatsen gecreëerd worden aan de Overvechtse zijde van het station, waar de behoefte aan klemmen veel groter is dan aan de Tuindorpzijde. We kunnen concluderen dat er aan de Overvechtse zijde het gebrek aan onbewaakte klemmen is, maar aan de Tuindorpzijde diefstal en vandalisme vrij spel hebben. Fietskluizen zijn daar verwijderd, maar vormen ook geen algemeen toegankelijke voorziening. Fietsers die aankomen aan de Overvechtse kant van het station zullen niet gauw een parkeerplek zoeken aan de Tuindorpzijde of omgekeerd, omdat de loophellingen erg lang zijn en er geen fietsgoten langs de trappen liggen. Dat draagt wellicht ook bij aan het onderbenut blijven van de bewaakte stalling. Uitbreiding van onbetaalde klemmen zal niet alleen aan de Tuindorpkant, maar met name ook aan de Overvechtse zijde van het station gezocht moeten worden. 7. Aanbevelingen De Fietsersbond doet naar aanleiding van zijn observaties en bevindingen de volgende aanbevelingen. 1. Tot 2020 zijn er in totaal minimaal 130 meer klemmen nodig dan aangegeven in de planning van Pro Rail. 2. Het grootste tekort aan parkeerruimte is aan de Overvechtzijde (nu 261 klemmen) en daar zijn minimaal 458 extra klemmen nodig in 2020. In de huidige plannen van Pro Rail worden echter alleen extra klemmen geplaatst aan de Tuindorpzijde. 3. De Fietsersbond heeft aan de Overvechtzijde potentiële ruimte voor tenminste 320 klemmen gevonden (tabel 3) die op korte termijn kan worden benut. Fiets terecht in Overvecht 7
Tabel 3. Potentiële ruimte en capaciteit voor nieuwe fietsklemmen aan de Overvechtse zijde van het station Plaats Aantal klemmen voor enk ellaagsrek Aantal klemmen in etage rek Beide type rekken Noordzijde vlakbij de 63 96 159 2 bewaakte stalling Tegen Forumgebouw 49 0 49 3 Tegen flat Aidadreef 54 0 54 4 Op open ruimte voor kantoorgebouw Aidodreef 4-14 66 0 66 5 Totaal 232 96 328 Foto Foto 2-5: Potenti?le ruimte voor extra fietsklemmen aan de Overvecht se zijde van het station 4. De prognoses van de Fietsersbond voor 2020 zijn minimale, want er is geen rekening gehouden met een vermoedelijke te lage telling van het aantal fietsen door de teldatum (in de vakantie, in de late herfst), de verborgen behoefte en een grotere groei van het treinreizigersvervoer dan 3%, o.m. wegens stimuleringsmaatregelen van de overheid en rekening rijden voor de auto. 5. Fietsgoten zijn gewenst aan beide zijden van alle trappen om sneller met de fiets van de ene naar de andere kant van het spoor te kunnen komen. Dit is met name van belang voor fietsers uit de richting Tuindorp die hun Fiets terecht in Overvecht 8
fiets in de bewaakte stalling willen zetten en voor degenen die (thans) aan de Overvechtse kant geen klem kunnen vinden. 6. De bewaakte stalling heeft geen oplaadstation voor de chipknip. Daarom kunnen fietsers bij wie de kaart niet voldoende saldo bevat niet bewaakt stallen. Oplossing: een chipknip laadstation plaatsen bij de ingang van de bewaakte stalling. 7. ProRail heeft etage-rekken gepland langs de Tuindorpzijde van de spoorbaan. Op het stukje langs de hellingbaan (zie foto 1 op titelbladzijde) wordt dan echter het zicht op de loophelling belemmerd. Dit zal ten koste gaan van de sociale veiligheid in de hellingbaan. Verder komen voetgangers langs vol gestalde rekken hier mogelijk in het gedrang wegens de beperkte ruimte. De Fietsersbond adviseert dan ook langs dit korte gedeelte langs het trottoir A. Thaerlaan geen rekken te plaatsen. 8. De Fietsersbond adviseert om ook fietsgoten te maken langs de trappen over het viaduct boven de Tripkade. Fietsers kunnen dan gemakkelijk naar de andere zijde van deze verdiepte weg komen zonder een flink eind om te hoeven rijden (zie foto 6). Nog beter zou zijn een ophoging van het trottoir op de voorgrond, zodat fietsers vanaf de overzijde van de Tripkade eenvoudiger op perron 1 kunnen komen. Hiervan kunnen ook rolstoelers en mensen met wandelwagens profijt hebben, bijvoorbeeld van en naar de bushalte. Foto 6. Zuidzijde van het station Utrecht Overvecht, gezien in zuidwestelijke richting over de Tripkade. 9. De Fietsersbond geeft Pro Rail/Movares in overweging om aan het westelijke uiteinde van spoor 1, waar nu lege ruimte lijkt, een deel van de geplande klemmen te realiseren. In combinatie met voorstel 9 levert dat een sociaal en diefstal veiliger ligging op van de klemmen. Aan het oostelijke uiteinde van dezelfde zijde bevelen we een vergelijkbare inrichting aan, gekoppeld aan een te maken hellingbaan naar de A. Thaerlaan. 10. De Fietsersbond pleit voor een eenvoudige overdekte en bewaakte Fiets terecht in Overvecht 9
stalling aan de Tuindorpzijde bijvoorbeeld op de plaats waar de fietskluizen zich bevonden of aan de uiteinden van spoor 1. Bronnen: -CROW, 2001. Leidraad Fietsparkeren. CROW publicatie 158, Ede. -Ministerie van verkeer en Waterstaat, 1998. Met de fiets naar de trein. Voorwaarden van de rijksoverheid aan fietsenstallingen bij stations. -Pro Rail /Movares, 3 oktober 2007. Conceptontwerp voor 1140 toekomstige fietsplaatsen in klemmen bij station Utrecht Overvecht -Thijssen, B. en van Boggelen, O. 2007. Sterke toename van fietsgebruik naar het station. In: Fietsverkeer, februari 2007. -Fietsberaad, 2007. Ontwikkelingen van het fietsgebruik in voor- en natransport van de trein. Publicatie 12. -Fietsersbond Utrecht Stad. Waarnemingen van aantallen fietsplaatsen en de bezetting, alsmede de ruimtelijke inrichting op 23 oktober 2007, 11-12 uur bij station Overvecht -NS Jaarverslag 2006 en NS halfjaarverslag 2007; http://www.ns.nl/. Fiets terecht in Overvecht 10