Oplossingen fietsparkeren NS-station Apeldoorn

Transcriptie

1 Oplossingen fietsparkeren NS-station Apeldoorn 19 september 2017 Eenheden RL/B&O Aanleiding In het centrum van Apeldoorn zijn het treinstation centraal en het busstation gelegen. Uit onderzoek van CROW Fietsberaad blijkt dat de modaliteit fiets op plaats twee staat bij de vervoerwijzekeuze in het voor- en natransport van het openbaar vervoer. Het is dan ook van belang ruimte te bieden aan reizigers van het openbaar vervoer om fietsen te stallen. Fietsers hebben in de huidige situatie in het centrum van Apeldoorn hiervoor drie mogelijkheden: 1. Fietsenstalling ter hoogte van ROC (in eigendom en beheer van ProRail) Deze stalling is gesitueerd ten zuiden van het station. De stalling is enkellaags, niet inpandig en onbewaakt. De stalling kent een capaciteit van 550 plaatsen. Sinds twee jaar zijn hier 200 tijdelijke plaatsen aan toegevoegd, vanwege het bestaande capaciteitstekort. 2. De fietsflat (in eigendom en beheer van ProRail) De fietsflat is ten noordwesten van het station gelegen. De stalling is dubbellaags, heeft twee verdiepingen en is onbewaakt. De stalling kent een capaciteit van 1850 plaatsen. 3. De inpandige fietsenstalling station (in eigendom en beheer van NS Stations / NS Fiets). Deze stalling bevindt zich in het pand van het station. De stalling is dubbellaags, inpandig en bewaakt. De stalling kent een capaciteit van 1633 plaatsen. Onderstaande afbeelding visualiseert de locaties van de hiervoor genoemde mogelijkheden Het stallen van de fietsen op de locaties 1 en 2 is gratis. De gemeente Apeldoorn draagt zorg voor verwijdering van weesfietsen en fout gestalde fietsen op deze twee plaatsen (op basis van de APV).

2 Dit waarborgt de optimale benutting van de beschikbare ruimte. Voor het stallen van de fiets in de bewaakte stalling station moet de fietser betalen. Relatie met Verkeersvisie Eén van de drie thema s in de Apeldoornse Verkeersvisie betreft het thema Apeldoorn fietsstad: meer ruimte voor de fiets. Het thema is uitgewerkt in vier kernopgaven, waaronder het stimuleren van het gebruik van de fiets in het voor- en natransport. De fiets is het primaire vervoermiddel in de keten van mobiliteit, waarbij een overstap van of naar de fiets optimaal moet worden gefaciliteerd. Uit deze kernopgaven zijn onder andere de volgende maatregelen geformuleerd: Verbetering fietsenstallingen bij stations en bushaltes (in overleg met de beheerder van de stallingen bij stations wordt de capaciteit en de kwaliteit van de stallingen uitgebreid. Bij bushaltes worden meer fietsenklemmen geplaatst en wordt de kwaliteit verbeterd). Verruiming openingstijden bewaakte stalling bij NS station (tijdens de zomermaanden wordt de openingstijd van de bewaakte stalling bij het NS station langer). Als gevolg van de hierboven door de raad vastgestelde maatregelen en de toenemende bezetting in de fietsflat is de gemeente Apeldoorn in overleg gegaan met de diverse stakeholders ter uitvoering van de maatregelen. Cijfers diverse fietsenstallingen, huidig gebruik Om de huidige robuustheid van de stallingsmogelijkheden te onderzoeken, is gestart met het inventariseren van het huidige gebruik van deze stallingen, zie onderstaande tabel. Locatie Zuidzijde station Zuidzijde station tijdelijk Onderzoeksmoment Capaciteit (in #) Onbewaakt Bezet (in #) Bezet (in %) Vrije plaatsen (in #) Oktober % -134 Oktober % 0 Fietsflat September % 150 Bewaakt Station Voorjaar % 653 Uit bovenstaande tabel blijkt dat de locatie zuidzijde station overbezet is. De vraag naar capaciteit is daarmee groter dan het aanbod. De fietsflat kent een bezettingsgraad van 93%. Uit een dergelijke bezettingsgraad volgt onwenselijk zoekverkeer. Uit een vergelijking van de totale behoefte aan onbewaakte stallingscapaciteit blijkt dat op locatie zuidzijde station een tekort aan plaatsen is en ter hoogte van de fietsflat een zeer beperkt overschot. In de huidige situatie worden fietsers op locatie zuidzijde station dan ook verwezen naar de aanwezige capaciteit in de fietsflat. Uit gegevens (verkregen van NS Stations) blijkt dat het bewaakte station een lagere bezettingsgraad kent, namelijk 60%. 2

3 Probleemstelling als gevolg van toekomstige ontwikkelingen (tot 2030) Om de toekomstige robuustheid van de stallingsmogelijkheden in beeld te brengen, heeft ProRail een toekomstig behoefteonderzoek uitgevoerd. De toekomstige behoefte is als volgt bepaald: Op basis van tellingen van fietsen afgezet tegen de huidige capaciteit; Door middel van het Programma Hoogfrequent Spoor, het prognosemodel 2020; Prognose omtrent toekomstige aantal fietsers in het voor- en natransport; Extrapolatie van actuele behoefte, het fietsaandeel en reizigersgroei. De prognoses voor het jaar 2030 geven een behoefte aan van in totaal fietsenklemmen in het stationsgebied van Apeldoorn, waarvan gratis en bewaakte plekken. Op dit moment zijn er plekken aanwezig waarvan gratis. Dit betekent een tekort aan stallingscapaciteit van in totaal 900. Het tekort aan het aantal gratis plaatsen is Actie is dan ook noodzakelijk. Vergroten stallingscapaciteit locatie zuidzijde station In vergelijking tot de fietsenstallingen aan de noordzijde van het station, is het tekort van fietsenklemmen aan de zuidzijde op dit moment het grootst. Daarom is gekozen om als eerste de stalling aan de zuidzijde van het station qua capaciteit te verruimen. De fietsenstalling locatie ROC wordt dan ook uitgebreid met 570 stallingen. Het aangepaste bestemmingsplan voor uitbreiding van deze stalling is inmiddels vastgesteld, de betreffende omgevingsvergunning is verleend. Uitvoering van deze capaciteitsuitbreiding is gepland in oktober De kosten voor uitvoering van deze uitbreiding wordt voor 50% gedragen door ProRail. De provincie Gelderland betaalt tevens 50%, waardoor de gemeente Apeldoorn naar verwachting geen kosten maakt voor de daadwerkelijke uitvoering van deze capaciteitsuitbreiding. Huidig Toekomst Met uitbreiding van de stallingscapaciteit op locatie zuidzijde station resteert een toekomstig tekort van circa 630 gratis plaatsen. De ruimte voor deze 630 plaatsen dient gevonden te worden aan de noordzijde van het station, op de locatie van de fietsflat of in de huidige bewaakte fietsenstalling 3

4 aangezien er daar sprake is van een overcapaciteit. De overcapaciteit bedraagt op dit moment circa 650 plaatsen (zie tabel pagina 2). Varianten uitbreiding capaciteit noordzijde Naast uitbreiding aan de zuidzijde is er ook een oplossing aan de noordzijde van het station noodzakelijk. Er zijn drie varianten. 1. Vergroten stallingscapaciteit locatie fietsflat Een mogelijke variant voor uitbreiding van de capaciteit aan de noordzijde is het vergroten van de capaciteit op de locatie fietsflat. De nabijgelegen kiosk is recent verwijderd, waardoor er extra ruimte ontstaat voor het stallen van fietsen. Onderstaande tabel omschrijft de mogelijke extra stallingscapaciteit bij uitbreiding van de fietsflat ter hoogte van de kiosk. Deze extra capaciteit is berekend op basis van de huidige capaciteit in relatie tot de oppervlakte. Locatie Oppervlakte Capaciteit Fietsflat Kiosk Uit bovenstaande tabel blijkt dat de locatie van de kiosk niet voldoende ruimte biedt om het toekomstige tekort op te vangen. Een oplossing is dan ook een extra verdieping op (of onder) de fietsflat. De vrijgekomen ruimte ter plaatse van de kiosk kan in dat geval gebruikt worden om het hoogteverschil op te vangen (hellingbaan). Om dit mogelijk te maken is een afwijking van het bestemmingsplan noodzakelijk. Er mag in dat geval geen strijd zijn met de goede ruimtelijke ordening. Dit laatste vraagt dan ook een toetsing. Vanuit ruimtelijke kwaliteit is een extra verdieping op de fietsflat ongewenst. Qua maat en schaal verhoudt dit zich niet tot het stationsgebouw. Bovendien zou een dergelijke extra laag ongewenst zijn voor de ontwikkeling van het Cresent. Daarnaast dient onderzocht te worden of het constructief gezien mogelijk is de fietsflat te voorzien van een extra verdieping. Realisatiekosten voor een extra verdieping op de fietsflat zijn fors. Daarnaast zijn er jaarlijkse beheerkosten voor de gemeente Apeldoorn voor verwijdering van weesfietsen en fout gestalde fietsen. ProRail heeft in overleg met de gemeente Apeldoorn medegedeeld niet bereid te zijn om mee te betalen aan uitbreiding van de stallingscapaciteit ter hoogte van de fietsflat. Op de nabijgelegen locatie station (bewaakte stalling) is namelijk sprake van een overschot aan capaciteit. Wat ProRail betreft wordt dan ook eerst ingezet op optimale benutting van deze capaciteit alvorens in te zetten op extra capaciteit ter hoogte van de fietsflat. 2. Elke eerste 24 uur gratis parkeren in de huidige bewaakte stalling station, inclusief HBF systeem en bemensing Eind december 2016 zijn diverse partijen, waaronder ProRail, NS en de VNG, een bestuursakkoord overeengekomen inzake fietsparkeren bij stations. Uit een tussentijdse evaluatie van het Actieplan Fietsparkeren bij Stations is namelijk gebleken dat het budget onvoldoende is om de voorzieningen uit te breiden op basis van de toenemende vraag. In het kader van fase 1 (tot en met 2020) / 4

5 Efficiënter benutten zijn de partijen overeengekomen om de aanpak de eerste 24 uur gratis parkeren uit te breiden naar andere bewaakte en/of bemenste stallingen. Allereerst is de stalling station optimaal gelegen voor OV reizigers. Uit het gebruik van de locatie is bovendien gebleken dat sprake is van overcapaciteit. Het huidige gebruik van de stalling is relatief laag in verband met de kosten voor de fietser. Bovendien zijn de huidige openingstijden in de avonduren beperkt. Door het eerste 24 uur gratis regime in de bewaakte stalling in te voeren in combinatie met verruimde openingstijden is de verwachting dat de stallingsplekken beter benut worden en dat een uitbreiding en investering van fietsplekken op of onder maaiveld hierdoor (nog) niet nodig is. NS Fiets draagt zorg voor en is verantwoordelijk voor de exploitatie van de fietsenstalling. De werkzaamheden bij invoering van voorliggende maatregel zijn als volgt: - Geopend houden van de fietsenstalling gedurende een kwartier voor de eerste trein tot een kwartier na de laatste trein (met uitzondering van het nachtnet); - Het handhaven van de in de fietsenstalling geldende Huisregels; - Zorgdragen voor voldoende bemensing voor de exploitatie van de fietsenstalling. Bemensing is onder meer noodzakelijk in verband met de sociale veiligheid van de inpandige stalling; - Het klantvriendelijk en gastvrij ontvangen van gebruikers van de fietsenstalling; - Het veegschoon houden van de stalling, het verwijderen van zwerfvuil, etc.; - Elke eerste 24 uur kan de reiziger gratis parkeren. Na 24 uur moet de reiziger betalen. Bij invoering van de hiervoor genoemde maatregel, is het wenselijk om tevens het HBF systeem te implementeren. Dit staat voor handhaven en benutten. Bij het betreden van de stalling kunnen fietsers direct zien waar nog ruimte resteert, hetgeen efficiënte benutting oplevert. Door middel van een display wordt per stallingsrij aangegeven hoeveel vrije plaatsen aanwezig zijn. Dit systeem voorkomt ongewenst zoekverkeer, waarmee een hogere bezettingsgraad van de totale stalling wordt bereikt. Tevens kan door dit systeem de handhaving op een eenvoudige wijze plaatsvinden waardoor er wordt voorkomen dat weesfietsen voor langere tijd in de stalling blijven staan en er een tekort aan fietsplekken ontstaat. Onder andere Zutphen en Groningen werken met dit systeem, de ervaringen zijn positief. Daarnaast wordt de parkeerduur van de gestalde fiets geregistreerd met behulp van dit systeem. In deze variant zal ook een Fiets Service punt worden gerealiseerd, voor kleinschalige herstelwerkzaamheden aan de fiets. De kosten voor de exploitatie van de maatregel eerste 24 uur gratis in de inpandige stalling station zijn door NS begroot op ,- per jaar. Het gaat hierbij om circa 16 werknemers (vol- en deeltijders) die nodig zijn voor de exploitatie, op dit moment zijn dat 8 werknemers. De gemeente Apeldoorn heeft deze begroting positief beoordeeld. De exploitatiekosten zijn namelijk vergelijkbaar met de door de gemeente Apeldoorn beheerde inpandige, bewaakte stallingen in de binnenstad. Voor het verwijderen van fietsen (wrakken en weesfietsen) door de gemeente komt hier jaarlijks circa aan kosten bij. De NS is bereid om 1/3 van de exploitatiekosten te betalen. Dit volgt onder andere uit het hiervoor beschreven bestuursakkoord. De gemeente Apeldoorn is daarbij aan zet om een oplossing te vinden 5

6 voor de ontbrekende dekking. Uit overleg met de provincie Gelderland blijkt dat de provincie bereid is 1/3 van de exploitatiekosten te betalen. De provincie Gelderland kan deze toezegging doen voor maximaal 2 jaar (2018 en 2019) tot het einde van de coalitieperiode. Formeel besluit PS hier op 13 december 2017 over. ProRail is niet bereid een bijdrage te doen in de jaarlijkse exploitatiekosten. Dit betekent dat de gemeente Apeldoorn het restbudget voor de exploitatie moet betalen, dit betreft in de jaren 2018 en 2019 een jaarlijkse kostenpost van ,-. NS is bereid om een overeenkomst met Apeldoorn aan te gaan voor 10 jaar met een clausule tot ontbinding van de overeenkomst na 2 jaar indien er op landelijk en provinciaal niveau geen oplossing komt voor een bijdrage van andere partijen in de exploitatiekosten, waardoor het gemeentelijke aandeel in de exploitatiekosten 1/3 deel blijft. Komt deze oplossing er dan is de overeenkomst met NS voor een periode van 10 jaar. Door NS wordt benadrukt dat er op diverse fronten gewerkt wordt aan een oplossing voor deze forse gemeentelijke bijdrage. Door meerdere partijen (o.a. I&M, ProRail, NS, Fietsersbond, VNG) worden in het kader van het Landelijke Convenant oplossingen gezocht zodanig dat de exploitatiekosten door meer partijen gedragen gaan worden. Ook de provincie Gelderland zoekt naar oplossingen na Een andere clausule tot ontbinding van de overeenkomst na 2 jaar is de situatie waarin de resultaten van een evaluatie ten aanzien van gebruik van de stalling, tevredenheid van gebruikers en de kosten een negatief beeld opleveren. De kosten voor implementatie van het HBF systeem bedragen eenmalig circa ,- tot ,-. ProRail is bereid om 50% van deze eenmalige investeringskosten te financieren. De provincie Gelderland heeft aangegeven bereid te zijn om tevens een bijdrage te doen wat betreft deze investering (circa ,-). Ook hiervoor geldt dat PS hierover op 13 december 2017 een definitieve beslissing neemt. Dit betekent dat de gemeente Apeldoorn het restbudget voor de investering moet betalen, dit betreft maximaal ,-. De totale kosten voor Apeldoorn bedragen derhalve ,- per jaar voor de exploitatie (2018 en 2019) en éénmalig circa voor de implementatie van het HBF-systeem. Indien er geen oplossing is gevonden voor de cofinanciering van de exploitatiekosten en/of de resultaten van de evaluatie negatief uitvallen, kan Apeldoorn de overeenkomst na 2019 ontbinden; indien voor de exploitatie wel een oplossing is gevonden en de resultaten van de evaluatie positief zijn, zullen de kosten ten minste 10 jaar lang jaarlijks ,- bedragen. 3. Elke eerste 24 uur gratis parkeren in de huidige bewaakte stalling station, zonder bemensing In mei 2017 zijn door NS aan de gemeente Apeldoorn een tweetal ontwikkelingen gemeld ten aanzien van de bewaakte stalling van het station. Ten eerste dat NS per 1 juli 2017 het beheer van de bewaakte fietsenstalling overneemt van Lucrato. Ook de winkel in de stalling verdwijnt. Ten tweede zal NS, indien de gemeente Apeldoorn financieel niet wil bijdragen aan de exploitatiekosten van de bemensing (zie variant 2), de bewaakte fietsenstalling in het tweede kwartaal van 2018 volledig automatiseren. Dit betekent dat de bemensing verdwijnt uit de stalling. Deze Zelf Service Fietsenstalling (ZSF) is toegankelijk door middel van de OV-kaart. Dat houdt in dat het huidige gedeelte van de stalling die toegankelijk is via de beheerders, in zijn huidige vorm zal worden afgesloten en wordt geautomatiseerd net zoals het huidige geautomatiseerde deel van de stalling. De bewaking geschiedt door middel van camera s. Het geautomatiseerde systeem zal een meer open karakter krijgen, met glas en klantvriendelijk. In Bilthoven en Heerenveen is proefgedraaid met dit ZSF-systeem en de ervaringen daar waren positief. Het verschil met Apeldoorn is dat dit al 6

7 onbemande stallingen waren. Met 1633 fietsparkeerplaatsen bevindt Apeldoorn zich volgens NS qua omvang op de grens van wel of niet volledig automatiseren van een ondergrondse stalling. Het registreren van wrakken en weesfietsen zal door NS plaatsvinden; NS zal de gemeente verzoeken om de fietsen af te voeren. De kosten voor Apeldoorn zullen naar verwachting per jaar bedragen. De 130 OV-fietsen zullen beschikbaar blijven. NS onderzoekt nog hoe dit georganiseerd moet worden, bijvoorbeeld via een sleutelautomaat aan de binnenzijde van het geautomatiseerde systeem. Er komt in deze variant geen Fiets Service punt. Het HBF systeem kan ook in deze variant geïmplementeerd worden. Conclusie Aangezien ProRail niet bereid is mee te betalen aan een uitbreiding van de stallingscapaciteit aan de noordzijde van het station, lijkt variant 1 (extra laag fietsflat) vooralsnog onhaalbaar. Ook ruimtelijk is dit een ongewenste variant. Het optimaler benutten van de reeds beschikbare capaciteit ligt voor de hand, variant 2 en 3 (benutten bewaakte fietsenstalling door eerste 24 uur gratis parkeren) zijn dan ook realistisch. Met de uitbreiding van de capaciteit aan de zuidzijde van het station én de extra capaciteit die ontstaat door het optimaal benutten van de huidige overcapaciteit van de bewaakte stalling (variant 2 of 3) wordt de gewenste extra capaciteit van circa 1200 gratis stallingsplaatsen gerealiseerd. Ondanks deze forse vooruitgang in het aantal gratis plaatsen resteert er tot 2030 in totaal nog een tekort aan 330 plaatsen (prognose plaatsen minus bestaande plaatsen minus 550 uitbreiding zuidzijde station). We blijven naar oplossingen hiervoor zoeken. Belangrijke pluspunten in beide varianten zijn de extra capaciteit die beschikbaar komt en het gratis kunnen stallen gedurende de eerste 24 uur. Bovendien is de locatie centraal gelegen t.o.v. het station en is er sprake van een overdekte locatie. Afgewogen moet derhalve worden in hoeverre we bereid zijn een prijs te betalen voor de bemensing in de stalling. De voordelen van een stalling met bemensing zijn de borging van de sociale veiligheid en de werkgelegenheidscomponent (circa 16 werknemers, vol- en deeltijders). Een deel van de circa 16 werknemers zal bestaan uit werknemers die een afstand tot de arbeidsmarkt hebben. Daarvoor moet de gemeente een prijs betalen (de eerste twee jaar in ieder geval ruim ). Overigens is er in de huidige situatie vanaf uur s avonds geen bemensing meer aanwezig en is alleen het geautomatiseerde deel van de stalling bruikbaar. Er zijn geen klachten over sociale veiligheid. Overdag is er voldoende levendigheid in de stalling door de gebruikers. Er is een alternatief beschikbaar in de vorm van de fietsflat. De voorkeur van NS en de provincie gaat uit naar variant 2, eerste 24 uur gratis met bemensing. NS geeft aan dat de partijen in het Bestuursconvenant de opdracht hebben om tot een toekomstvaste oplossing te komen voor het financiële tekort dat ontstaat met de invoering van het eerste 24 uur gratis concept. Voor de periode is de verwachting dat er een tijdelijke oplossing kan worden doorgevoerd en vanaf 2025 (als er een nieuwe concessie is verleend) is de verwachting dat er een definitieve oplossing ligt. Daarom is NS bereid een overeenkomst met de gemeente Apeldoorn aan te gaan voor tien jaar met clausule tot ontbinding van de overeenkomst na twee jaar indien er binnen die twee jaar geen oplossing komt voor een bijdrage van nadere partijen in de 7

8 exploitatiekosten. De bijdrage van de gemeente bedraagt dan twee jaar per jaar en éénmalig voor de implementatie van het HBF-systeem. Voor de Fietsersbond zijn beide varianten bespreekbaar. Door hen wordt de uitbreiding van capaciteit, de eerste 24 uur gratis en het overdekt zijn van de stalling als belangrijkste winstpunten beschouwd. Het Rocov is voorstander van de variant met bemensing vanwege de service die geboden wordt aan de reiziger. Advies: hoewel zowel variant 2 als 3 goede oplossingen zijn, wordt uit overwegingen van sociale veiligheid en werkgelegenheid (banen aan de onderkant van de arbeidsmarkt) geadviseerd om te kiezen voor variant 2, de variant met bemensing. Voorgesteld wordt om een overeenkomst met NS aan te gaan voor 10 jaar met een clausule tot ontbinding van de overeenkomst na 2 jaar (2018 en 2019) indien er binnen die 2 jaar geen oplossing komt voor een bijdrage van andere partijen in de exploitatiekosten. Ook zijn negatieve resultaten van een evaluatie naar gebruik van de stalling, tevredenheid van bezoekers en kosten een reden voor ontbinding van de overeenkomst na 2 jaar. De gemeentelijke financiële bijdragen voor 2018 en 2019 zijn ,- en éénmalig circa voor de implementatie van het HBF-systeem. Deze kosten kunnen gedekt worden uit RL-budgetten en het beschikbare MPB-budget voor de Verkeersvisie (onderdeel upgraden OV-knooppunten). Indien er een oplossing gevonden wordt voor de cofinanciering van de exploitatiekosten en indien de resultaten van de evaluatie positief zijn, zal de gemeente ook in de jaren na 2019 jaarlijks moeten bijdragen. Deze bijdragen kunnen dan niet meer gefinancierd worden uit RL- of het beschikbare MPB-budget voor de Verkeersvisie. Voorstel is om de dekking van deze, nu nog onzekere, kosten mee te nemen bij het opstellen van de MPB