Kermiskinderen Handleiding voor de leerkracht
Voorwoord Kermis is een belangrijk onderdeel van ons immateriële erfgoed. Het bestaat al sinds mensenheugenis. Kermis is er voor iedereen. Het is laagdrempelig. Kermis is niet iets uitsluitend Nederlands, het bestaat in elke cultuur en kan daardoor leerlingen met elkaar verbinden. Kermisexploitanten behoren tot één van de laatste reizende groepen in Nederland. Ze hebben een heel ander leven dan burgers. In het project Kermiskinderen leren burgerkinderen en kermiskinderen van elkaar, ze participeren in elkaars leven. Ze volgen deels dezelfde lessen, ontmoeten elkaar op de kermis en delen persoonlijke verhalen en beelden over de kermis via de website Kermiskinderen. Op drie kermissen wordt de pilot Kermiskinderen uitgevoerd en u doet daar als school aan mee. Deze pilot is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met de Stichting Rijdende School, Nationale Bond van Kermisbedrijfhouders (BOVAK), Nederlands Centrum voor Volkskunst en Immaterieel Erfgoed (VIE), Kermis Laren (Karel Loeff), Kermis Soesterberg (Peter Kop) en Kermis Groningen (Gillis Ali en Dicky Boekholt). De pilot geeft ons de mogelijkheid het lesmateriaal grondig te testen en het project bij te schaven zodat we het kermisproject vanaf 2014 landelijk uit kunnen zetten op alle kermissen in Nederland. Wij bieden u een uniek kermisproject en vragen uw enthousiaste medewerking, een kritische blik en feedback. Heel veel plezier met de lessen over en op de kermis! Liesbeth Eshuis en Heleen Naterop
Doelgroep Kermiskinderen is ontwikkeld voor leerlingen van groep 6 en 7 van het basisonderwijs en voor kermiskinderen uit groep 6 en 7. Burgerkinderen maken kennis met kermiskinderen door peer-education. Kermiskinderen nodigen hen uit voor een kijkje achter de schermen van de kermis. Ze laten zien hoe hun leven op de kermis eruit ziet. Deze persoonlijke benadering is uniek en zorgt voor een actieve betrokkenheid tussen leerlingen, leerkrachten en de kermiskinderen en kermisexploitanten. Doel Kermiskinderen brengt twee werelden bij elkaar; die van burgerkinderen en van kermiskinderen. Een uniek project waarin burger- en kermiskinderen elkaar ontmoeten, van elkaar leren en met elkaar in gesprek gaan. Zij gaan zelf op zoek naar persoonlijke verhalen en beelden van de kermis. Op lokaal, regionaal en landelijk niveau geeft dit project aandacht aan het belang van kermis als onderdeel van onze samenleving en van ons immateriële erfgoed. Inhoud van de lessen Kermiskinderen bestaat uit drie lessen. Een voorbereidende les over de geschiedenis van de kermis die de leerkracht zelf geeft in de klas. Een bezoek aan de kermis onder begeleiding van een kermiskind en volwassene. Een verdiepingsles op school gegeven door de eigen leerkracht. BoekieBoekie BoekieBoekie is een tijdschrift voor kinderen. Elke leerling krijgt één exemplaar. Het nummer over de kermis bevat fictie en non-fictie verhalen, strips, gedichten over de kermis. De verhalen zijn geschreven door kinderboekenschrijvers en door kinderen. In de lessen gebruiken wij de volgende informatieve teksten uit BoekieBoekie: De geschiedenis van de kermis (p 4 t/m 7) Kinderen van de rijdende school (p 12 en 13) Kermisquiz, wie heeft er goed opgelet? (p 42) Uiteraard bent u geheel vrij om ook andere teksten, verhalen en strips uit de BoekieBoekie te behandelen of kunnen de leerlingen er zelfstandig mee werken. Tips! Speel met de klas het hoorspel van pagina 34 of verzin zelf een hoorspel. Wil je een spreekbeurt geven over de kermis kijk dan op p 40 en 41.
Les 1. Geschiedenis van de kermis. Leerdoelen Na les 1 kunnen de leerlingen vertellen over de geschiedenis van de kermis vertellen wanneer de kermis is ontstaan vertellen wat de belangrijkste ontwikkelingen zijn op de kermis de belangrijkste ontwikkelingen in een tijdlijn plaatsten vertellen wat de tradities zijn van de kermis Materiaal Prezi voor les 1 en voorbereiding les 2 (via de website link naar de lessen) Tijdbalk (op de website: www.kermiskinderen.nl) BoekieBoekie tijdschrift Kermis Website kermiskinderen.nl Met behulp van de prezi, de tijdbalk, de BoekieBoekie kermis en de website kermiskinderen maken de leerlingen in deze les kennis met de geschiedenis van de kermis. De tijdbalk geeft een overzicht van de belangrijkste gebeurtenissen in de ontwikkeling van de kermis tot nu. De leerlingen kunnen zelfstandig en klassikaal met de BoekieBoekie kermis werken. Op de website kermiskinderen.nl kunnen de kinderen alles te weten komen over de kermis. De kermis van vroeger en de kermis van nu. Ze kunnen foto s en filmpjes bekijken, luister naar verhalen, of eigen kermisattractie ontwerpen. De lessen zijn digitaal gemaakt in Prezi. Op het digibord kunt u hiermee met uw leerlingen aan de slag. Uitleg Prezi Prezi is een nieuwe variant van power point. Om de prezi te open ga je naar het icoontje: Edit prezi daarna kom je in de prezi rechtsonder zie je een pijltje met show en fullscreen met het pijltje ga je van de ene slide naar de andere als je het beeld beter wilt zien kun je scrollen met je muis (beeld vergroten of verkleinen) Samenvatting van de Prezi voor les 1 en 2. Kermis is ontstaan in de vroege middeleeuwen rond het jaar duizend uit jaarmarkten, dorpsfeesten en kerkelijke missen. In de 19 e eeuw tot halverwege de 20 e eeuw had de kermis een informerende functie. Het was dé plek om nieuwtjes te horen en te zien in plaats van ze in de krant te lezen, op tv of op internet te zien. Was de kermis een plek waar nieuwe uitvindingen gepresenteerd werden, je leerde er iets. Via de kermis werd het Nederlands publiek bekend met de microscoop, filmtechniek (film 1 e trein: gebroeders
Lumière), fototechniek, medische wetenschap, stoomkracht, spoortreinen, vliegtuigen en elektriciteit. De kermis had een onderwijzende functie. Was de kermis een plek om bijzondere dieren (menagerie en de muizenstad) en mensen (rariteiten) te bekijken; het kijkwerk. De kermis was voorloper van de dierentuin. Was de kermis een huwelijksmarkt, een ontmoetingsplek. Het gebeurde in de stoomcarrousel Was de kermis een plek waar je met de hele familie naar toe ging en waar je oude bekenden weer tegenkwam, een ontmoetingsplek voor vrienden. Was de kermis een plek waar mensen werden bedot en bedrogen (kwakzalvers) Was de kermis een plek waar werd geknokt. Daar komt de Kop van Jut vandaan, iedereen wilde de moordenaar Jut wel een flinke klap op zijn kop geven. De kermis was halverwege de 20 e eeuw: een plek waar je kon doen of je ook die eerste reis naar de maan (1969) ging maken door de simulatie in de attractie in een spaceship. Een plek waar je kon gokken op allerlei manieren. en een pannenset kon winnen. Een plek waar je bijzonder snoep kon eten: brokken noga, suikerspin, kaneelstokken etc. Vraag aan de leerlingen En hoe is dat nu? Wat betekent de kermis voor jullie? Welke functie heeft het nog steeds? Welke niet meer? Op het moment dat iets nieuws gewoon werd, verdwijnt het van de kermis. Maar sommige attracties blijven. Welke attracties zie je nu nog steeds op de kermis? (Botsauto s, reuzenrad, draaimolen, achtbaan o.i.d., gokspellen ) Voorbereiden voor les 2, het bezoek aan de kermis. Vertel de leerlingen dat jullie de volgende les een bezoek brengen op de kermis. In de prezi zien jullie een oude en nieuwe foto van de kermis waar jullie op bezoek gaan in les 2. Ook zit er een paspoort in van de kermismeester die jullie gaan ontmoeten in les 2. Het bezoek op de kermis wordt altijd begeleid door een volwassene. Een kermisexploitant, kermismeester of kermisorganisator. De echte rondleiding wordt verzorgd door twee kermiskinderen. Zij laten jullie plekken zien waar het publiek normaal gesproken nooit mag komen. Dat is dus heel bijzonder. Bespreek met de leerlingen de regels voor onderweg en op de kermis. Neem camera s mee om foto s te maken. Hebben de leerlingen vragen aan de kermiskinderen? Schrijf ze op en neem ze mee naar de kermis.
Les 2. Bezoek aan de kermis Leerdoelen Na les 2 kunnen de leerlingen vertellen hoe het dagelijks leven op de kermis eruit ziet vertellen wat er allemaal gebeurt op de kermis voor openingstijd vertellen hoe de kermiskinderen wonen vertellen wat bijzonder is aan de kermis die ze net bezocht hebben vertellen wat ze zelf leuk vinden aan de kermis vertellen over de verschillen en overeenkomsten tussen hun leven en het leven op de kermis Twee kermiskinderen geven in deze les een rondleiding aan de klas op de kermis. Ze vertellen de leerlingen over hoe hun dagelijks leven op de kermis eruit ziet. Ze laten de attractie van hun ouders en de salonwagen waarin ze wonen zien. Ze vertellen veel maar stellen ook vragen aan de leerlingen. De leerlingen worden begeleidt door een volwassen oud-kermisexploitant. Zij vullen de kermiskinderen aan als dat nodig is. En zorgen voor de goede sfeer in de groep samen met de leerkracht. Ze vertellen ook iets over de kermiscultuur aan de hand van een voorwerp dat ze zelf meenemen. Een kwastje, kermismunt, kermisspeldje of een ander voorwerp dat iets vertelt over hun eigen tradities en gewoonten op de kermis. Regels voor het publiek Het publiek 1. luistert aandachtig 2. Stelt vragen 3. Is stil wanneer de rondleider spreekt Programma (duur 75 minuten) De kermiskinderen worden met een busje (of lopend) opgehaald van het woonwagen terrein en naar de school gebracht. Op school geven ze een korte introductie op het programma. Dan gaan de leerlingen met de kermiskinderen in het busje (of lopend) naar het salonwagenterrein. Na een rondleiding van 15 minuten op het terrein gaat de hele groep naar de kermis. Op de kermis wordt de rondleiding vervolgd. De leerlingen krijgen een aantal opdrachten die zij in kleine groepjes gaan uitvoeren. Na de rondleiding en opdrachten wordt het programma gezamenlijk afgesloten met wat lekkers. De leerlingen worden terug naar school gebracht en de kermiskinderen naar de Rijdende School op het woonwagen terrein. NB. Als het niet mogelijk is het woonwagen terrein te bezoeken laten de kermiskinderen in de klas op het digibord een fotopresentatie zien over hun dagelijks leven op de kermis.
Les 3. Kermis kiekjes Leerdoelen Na les 3 kunnen de leerlingen vertellen over de kermis van toen en nu met behulp van de kermisquiz elkaars kennis over de kermis toetsen hun eigen leven vergelijken met dat van een kermiskind vertellen over wat zijzelf bijzonder vinden aan de kermis vertellen over de kermisverhalen van hun ouders en van hun opa s en oma s en verschillen en overeenkomsten daaruit halen Materiaal Prezi voor les 3 (via www.kermiskinderen.nl link naar de les) BoekieBoekie tijdschrift Kermis Prezi voor les 3. 1. Nagesprek met de leerlingen in de klas. Hoe vonden jullie het kermisbezoek/ wat hebben jullie geleerd over de kermis? 2. Quiz: Boekie Boekie Kermis. Pagina 42: Kermisquiz uitvoeren met de hele klas op het digibord. 3. Discussie: Wat vinden jullie? Is het leven van een kermiskind heel anders dan dat van jullie of eigenlijk niet? 4. Kermiskiekjes opdracht Bekijk samen eerst een aantal voorbeelden op het digibord. Kermiskiekjes zijn foto s van kinderen en volwassenen op de kermis met een verhaal. Ga naar www.kermiskinderen.nl en dan naar kermiskiekjes. Lees dan samen de opdracht door. Deze opdracht bestaat uit drie onderdelen. 1. Een foto met een verhaal van jezelf op de kermis over iets dat je hebt meegemaakt op de kermis. 2. Een foto met verhaal of krantenartikel van je vader of moeder op de kermis. 3. En als laatste een foto met verhaal / krantenartikel van je opa of oma op de kermis. Deze drie foto s en verhalen bij elkaar vertellen iets over hoe drie verschillende generaties de kermis hebben beleefd. Het is een stukje geschiedenis van jouw familie op de kermis. 5. Insturen kermiskiekjes: info@kermiskinderen.nl Maak een selectie met de klas van de beste kermiskiekjes en stuur die naar ons toe. Wij zetten ze op onze website.
Hoe pak je het aan? Ga eerst op zoek naar een foto van jezelf op de kermis. Als je die niet hebt kun je er één maken of een krantenartikel gebruiken. Van de allernieuwste attractie op de kermis dit jaar bijvoorbeeld. Schrijf dan een kort verhaaltje bij de foto. Gebruik hiervoor de kijkvragen. Ben je daarmee klaar? Vraag dan of je je vader of moeder mag interviewen. Vraag eerst om de foto en stel daarna de kijkvragen. Hetzelfde doe je met het interview met je opa of oma. Tip: Je kunt de interviews eerst opnemen met je telefoon en daarna op papier uitwerken. 10 Kijkvragen 1. Wat staat er als belangrijkste voorstelling op de foto? 2. Wat zie je? 3. Noem drie details. 4. Als er mensen op staan, wie zijn dat dan? 5. Wat zijn ze aan het doen? 6. Als een van die personen iets zou zeggen, wat zou die dan kunnen zeggen? 7. Als je geluiden zou kunnen horen. Welke zijn dat? 8. Wanneer is de foto gemaakt? In welk jaar? En op welk moment? 9. Waar is de foto gemaakt? 10. Bedenk een onderschrift voor de foto.
Kermis kiekjes: Deel 1- het kind Plak hier je foto. Onderschrift: Verhaal Max 10 regels
Kermis kiekjes: Deel 2- vader of moeder Plak hier de foto. Onderschrift: Verhaal Max 10 regels
Kermis kiekjes: Deel 3- opa of oma. Plak hier de foto. Onderschrift: Verhaal Max 10 regels