Inhoudsopgave Voorwoord... 3 De inrichting van de educatieve minor... 4 Randvoorwaarden voor de stage van de educatieve minor... 6 Begeleiding van de stage... 6 Beoordeling van de stage... 7 Toegang tot de leeromgeving van de studenten... 7 2
Voorwoord Allereerst willen wij de stagebegeleiders van harte bedanken voor uw inzet om onze studenten te begeleiden tijdens hun stage in de educatieve minor. Deze stagewijzer is bestemd voor alle studenten en hun stagebegeleiders in de educatieve minor van de Radboud Docenten Academie. Het doel van de educatieve minor van de docentenacademie is om bachelorstudenten te laten kennismaken met het lerarenberoep en hen op te leiden tot een beperkte tweedegraadsbevoegdheid. Na het behalen van hun masterdiploma in het schoolvak kunnen ze aanvullend een verkort traject van de educatieve master volgen waarmee ze een eerstegraads bevoegdheid kunnen behalen. Deze stagewijzer bevat alle informatie die stagebegeleiders van onze minorstudenten nodig hebben. Op die manier hopen we een helder overzicht te kunnen verstrekken. Tot slot nog een aantal belangrijke begrippen in deze stagewijzer: - Opleider van de docentenacademie = docent die onderwijs verzorgt op de docentenacademie en de student vanuit de academie begeleidt tijdens de educatieve minor. - Schoolpracticumdocent (spd) = vakdocent die op school de stage begeleidt. - Algemeen begeleider vanuit het instituut (abi)= tweedelijns begeleider vanuit de docentenacademie of de HAN op academische opleidingsscholen en samenwerkingsscholen, verantwoordelijk voor de kwaliteit van begeleiding en beoordeling van de stages. - Algemeen begeleider van de school (abs)= tweedelijns begeleider vanuit de school op academische opleidingsscholen en samenwerkingsscholen, verantwoordelijk voor de kwaliteit van begeleiding en beoordeling van de stage. - Abi en abs vormen samen het ab-team. De Radboud Docenten Academie wenst de begeleiders en hun studenten veel succes bij de stage! Drs. Karin Derksen Coördinator externe relaties Radboud Docenten Academie Drs. Pauline Jagtman Directeur Radboud Docenten Academie 3
De inrichting van de educatieve minor 1 De minor heeft een totale omvang van 30 EC, waarbij 1 EC gelijk staat aan een studielast van 28 uur. De helft hiervan bestaat uit stage. Hieronder vallen het voorbereiden, uitvoeren en evalueren van lessen, het uitvoeren van stage-gerelateerde opdrachten, het voeren van begeleidingsgesprekken, het bijwonen van begeleidingsbijeenkomsten en het uitvoeren van buiten-les-activiteiten als sectie/teamoverleg, oudergesprekken, rapportvergaderingen, leerlingactiviteiten etc. Eerste periode: stage a De eerste stageperiode ( 1 september 1 november) staat in het teken van het aanleren van de basistechnieken van het lesgeven, en kent drie hoofdthema s: - Oriënteren op schoolomgeving, schooltype, schoolvak, en het beroep van docent. - Het verzorgen van (deel)lessen (maximaal 10 deellessen, minimaal 3 hele lessen). - Gerichtheid op het leren en begeleiden van de (individuele) leerling. In het begin van deze periode ligt de nadruk op oriënteren en observeren, en het begeleiden van individuele leerlingen. De student loopt mee met verschillende leraren en verschillende klassen, hiervoor heeft hij een groot aantal observatieopdrachten tot zijn beschikking. Ook krijgt de student zicht op het schoolvak door het gericht observeren van zijn vakbegeleider(s), het bespreken van diens lessen en het bestuderen van het lesmateriaal. Na ca twee weken begint de student met het geven van (deel)lessen. De leerlijn in deze periode verloopt stapsgewijs. In het begin neemt de student delen van de les over (een of meerdere lesfasen), en later hele lessen. Een beproefde aanpak (zie leerwerktaak Directe Instructie) is het starten met een deel van een les; eerst instructie en begeleiden, dan uitleg, dan eind van de les en dan pas de start van de les. Studenten en hun begeleiders wordt expliciet gevraagd zich in deze fase van de stage ook te richten op het voorbereiden van de lessen; de lesopzet wordt besproken, de planning wordt getoetst, en eventuele knelpunten in de lesstof worden gedefinieerd. Gedurende stage a zoomt de student in op één klas en een aantal leerlingen in deze klas. Hij/zij vormt een beeld van hoe ze in elkaar zitten, hoe ze leren, en gebruikt deze gegevens om ze vervolgens te begeleiden. Het is niet de bedoeling om leerlingen te kiezen met specifieke leer- of gedragsstoornissen die het leren beïnvloeden (zoals dyslexie, adhd, autisme). Een leerling wordt in het kader van de opdracht Leerlingportret uitgebreid beschreven. Stage a wordt afgesloten met een stagebeoordeling. Met deze beoordeling geeft de schoolpracticumdocent, in samenspraak met een tweede beoordelaar in de school, aan of hij de student in staat acht om zich, binnen de periode die daarvoor staat, de noodzakelijke bekwaamheden te verwerven. Het accent in de beoordeling ligt op het klassikaal lesgeven. De student laat zien dat hij goed communiceert met leerlingen, zorgt voor een prettig werkklimaat, een heldere opbouw en structuur in zijn lessen, en gebruik maakt van verschillende lesactiviteiten. Tweede periode: stage b In deze periode ligt de nadruk op het verwerven van de startbekwaamheid docent vmbo-t en onderbouw h/v. De studenten hebben gelegenheid om meer ervaring op te doen in het lesgeven. Ze draaien veel stage-uren. Het doel is zelfstandig lesgeven, maar de school blijft verantwoordelijk. De student is immers stagiair en geen werknemer. Met enige creativiteit kan, waar mogelijk, een situatie gecreëerd worden waarbij de begeleider minder nadrukkelijk aanwezig is. In deze periode werken de studenten aan het ontwerp van een lessenserie. Ze geven deze lessenserie en evalueren de aanpak achteraf. Hoewel de nadruk ligt op het geven van lessen, komen in deze periode ook andere activiteiten op school aan de orde: samenwerking met collega s, samenwerking met omgeving (ouders). Hiervoor is doorgaans niet heel veel tijd, maar het is belangrijk dat alle aspecten een keer aan bod komen. 1 Deze tekst is een ondersteunend document. De tentamenhandleiding is leidend. 4
Aan het eind van deze periode vindt het tweede beoordelingsmoment plaats. Dit betreft de beoordeling van de startbekwaamheid van de student. Wanneer opleider van de docentenacademie, stagebegeleider en/of student dit wensen, vindt er na de beoordeling een afrondend gesprek plaats. Aandachtspunt bij het lesgeven is de voorbereiding, met name het didactiseren van vakinhoud. Studenten krijgen hier instrumenten voor (zoals lesformulieren), maar, zo blijkt, ze vinden het vaak moeilijk, zijn nonchalant, of overschatten zichzelf of de leerlingen. De begeleiders kunnen het voorbereiden van de lessen, met name het bedenken van een geschikte aanpak én anticiperen op mogelijke reacties van de leerlingen, systematisch in de begeleidingsgesprekken aan bod kunnen laten komen. Reflectie- en begeleidingsinstrumenten De student zal zelf zicht moeten houden op zijn ontwikkelproces. De begeleider zal door de student moeten worden geïnformeerd over zijn ervaringen en leermomenten. De student kan hier instrumenten voor inzetten als het lesvoorbereidingsformulier, logboekfragmenten en weekreflecties, leerdoelen en een agenda voor de begeleidingsgesprekken. Ook geeft de student inzicht in de diverse schriftelijke producten die hij maakt voor de tentamens van de educatieve minor. 5
Randvoorwaarden voor de stage van de educatieve minor De educatieve minor leidt op tot een bevoegdheid onderbouw havo/vwo en vmbo-t. Het merendeel van de stageactiviteiten h/v dienen dan ook plaats te vinden in de onderbouw. Gezien de ontwikkeling van de minor als voorportaal voor de masteropleiding eerstegraads, is het zeer wenselijk dat de studenten gedurende hun stage ook in aanraking komen met de bovenbouw. Een stage op enkel gymnasium of vmbo levert de studenten, vanuit het oogpunt van de bevoegdheid, een te eenzijdige ervaring op. De scholen wordt dan ook gevraagd om de stage als nodig te spreiden over meerdere locaties, of meerdere scholen binnen een partnerschap. Het is de verantwoordelijkheid van de school en de begeleiders op deze school om dit voor de studenten mogelijk te maken. In het geval van verschillende begeleiders dienen afspraken te worden gemaakt over aanspreekbaarheid, overdracht, beoordeling en verdeling van de begeleidingstijd. De minorstudent wordt geacht in totaal 60-80 uur aan lesactiviteiten (observeren, begeleiden en lesgeven) te besteden. Een richtlijn voor de verdeling van 80 stage-uren over de twee periodes is 35-45. Als spd houdt u zicht op het aantal uren dat de student besteedt en geeft u dit aantal expliciet aan op het beoordelingsformulier. In de tabel hieronder staan verdere randvoorwaarden van de minorstages beknopt weergegeven: Periode Eerste semester (september t/m januari) Duur en beschikbaarheid Ca. 18 weken, 3 dagen per week (dinsdag, woensdag, donderdag). De maandag en de vrijdagmiddag zijn opleidingsdagen. Aantal lessen 60-80 lessen per student Groepsgrootte Twee (soms individueel) Begeleidingstijd 60 uur per duo, waaronder aanwezigheid bij bijeenkomsten voor schoolpracticumdocenten (spd) Contactmomenten Bij bijeenkomsten voor spd s, de start van de stage, telefonisch en via mail met opleider docentenacademie Lesbezoek door Eenmaal gedurende de opleiding, eventueel vaker op verzoek van de spd of de student opleider docentenacademie Begeleiding van de stage De student wordt tijdens zijn stage in ieder geval begeleid door een tweedegraads vakdocent. Van deze begeleider wordt verwacht dat hij/zij aantoonbaar competent is op het gebied van het begeleiden van leraren (in-opleiding), of parallel aan het begeleidingstraject de benodigde competenties verwerft, bijvoorbeeld door het volgen van een basiscursus begeleidingsvaardigheden. 2 Op de scholen waarmee de Radboud Docenten Academie een samenwerkingsverband onderhoudt (Samenwerkingsscholen of Academische Opleidingsscholen, vindt eveneens begeleiding plaats door het begeleidingsteam (ab-team; abi en abs). De docentenacademie adviseert een begeleidingsomvang van gemiddeld 3 uur per week per duo, gedurende de gehele stage. Binnen deze 3 uur vallen de voor- en nagesprekken met de student, het overleg met de betrokken opleiders en begeleiders, en de aanwezigheid op bijeenkomsten voor schoolpracticumdocenten. Deze activiteiten kunnen onder de betrokken begeleiders op school worden verdeeld. 2 (zie http://www.bureau-extern.nl/a1basiscursusbegeleidingsvaardigheden.html voor meer informatie). 6
De volgende specifieke begeleidingstaken kunnen worden onderscheiden: - Introductie in de school en het in contact brengen met directie en andere betrokkenen. - Het voeren van een kennismakingsgesprek met de student. Hierin worden wederzijdse verwachtingen uitgesproken en wordt een globale planning gemaakt. - Het bespreken van de leerdoelen van de student, doorgaans in de vorm van een stageplan. De begeleider geeft aan welke bijdrage van hem/haar te verwachten is. - Het voeren van minimaal 1-2 begeleidingsgesprekken per week met de student (al dan niet in duo s) - Er op toezien dat de student in staat wordt gesteld de leeractiviteiten zo goed mogelijk kan uitvoeren - Het onderhouden van contacten met andere begeleiders op school (en docentenacademie als noodzakelijk) - Het invullen van stagebeoordelingsformulieren - Het voeren van beoordelingsgesprekken op basis van de ingevulde beoordelingsformulieren Beoordeling van de stage De stagevoortgang van de student wordt op verschillende momenten in de opleiding geëvalueerd, door de spd, in overleg met de andere bij de student betrokken begeleiders in de school. Formeel zijn er twee verplichte momenten: Stage a, en Stage b. Op elk van deze momenten vult de spd samen met een tweede beoordelaar op school het beoordelingsformulier in (terug te vinden in de tentamenhandleiding en op de website). Beide beoordelaars ondertekenen het formulier. De spd geeft het vervolgens aan de student mee, die er zorg voor draagt dat het ingevulde formulier wordt ingeleverd bij de opleiding. De beoordeling leidt tot een cijfer. Op het beoordelingsformulier is nader omschreven hoe het cijfer bepaald wordt. Bij dreiging van een onvoldoende beoordeling (cijfer 5) vindt er op initiatief van de spd vooraf contact plaats tussen de spd en de opleiders van de docentenacademie. Bij een onvoldoende beoordeling op een van de twee eindevaluaties (Stage a en Stage b) vindt er een herkansing plaats. In overleg tussen de spd en de opleider docentenacademie wordt besloten of deze herkansing de vorm krijgt van een verlengde stage (doorgaans op dezelfde school), of een vervangende stage op een andere school. Toegang tot de leeromgeving van de studenten De Radboud Docenten Academie gebruikt Blackboard als elektronische leeromgeving voor haar studenten. Op Blackboard vinden de studenten de algemene informatie over de opleiding, en de materialen van de opleidingsbijeenkomsten (PPT s, handouts, literatuurverwijzingen en dergelijke). Ook plaatsen de studenten hun schriftelijke tentamenstukken op Blackboard. Als u ook toegang wil tot deze digitale leeromgeving, kunt u een account aanvragen bij het secretariaat van de docentenacademie via een aanvraagformulier op de website. Ga daarvoor naar http://www.ru.nl/docentenacademie/educatieve-minor/info-externe/ 7
8