SCW BOL 2 / 3 Project De Wijk Nemen DE KERNTAKEN, WERKPROCESSEN EN COMPETENTIES MET BETREKKING TOT HET BEROEP VAN SOCIAAL CULTUREEL WERKER BEHORENDE BIJ DIT PROJECT: Kerntaak 1 Opstellen van een plan van aanpak 1.1 Inventariseert de vraag naar sociaal-cultureel werk Competenties: ethisch en integer handelen, onderzoeken, op de behoeften en verwachtingen van de klant richten, ondernemend en commercieel handelen 1.2 Maakt een plan van aanpak voor projecten of activiteiten Competenties: samenwerken en overleggen, formuleren en rapporteren, materialen en middelen inzetten, plannen en organiseren, op de behoeften en verwachtingen van de klant richten Kerntaak 2 Uitvoeren van projecten en activiteiten 2.5 Organiseert en ondersteunt samenwerkingsverbanden Competenties: begeleiden, aandacht en begrip tonen, overtuigen en beïnvloeden, presenteren Kerntaak 3 Uitvoeren van organisatie- en professiegebonden taken 3.1 Werkt aan deskundigheidsbevordering en professionalisering van het beroep Competenties: vakdeskundigheid toepassen 3.2 Werkt aan het bevorderen en bewaken van kwaliteitszorg Competenties: instructies en procedures opvolgen 3.3 Voert coördinerende taken uit Competenties: aansturen, samenwerken en overleggen, plannen en organiseren 3.4 Voert beleidstaken uit Competenties: samenwerken en overleggen, overtuigen en beïnvloeden, ondernemend en commercieel handelen SCW Project De wijk nemen ROCVA Gooi en Vechtstreek 2011-2012 1
SCW Project De wijk nemen ROCVA Gooi en Vechtstreek 2011-2012 2
1. INLEIDING In elke SCW-instelling worden activiteiten voor doelgroepen aangeboden. Deze doelgroepen zijn heel verschillend. Zo zijn er activiteiten voor kinderen, voor jongeren en/of voor volwassenen. Soms zijn er ook speciale activiteiten voor ouderen. De indeling in groepen naar leeftijd, zoals hierboven beschreven, is echter niet de enige mogelijke indeling. Een andere manier om groepen in te delen is te kijken naar de behoeften van mensen. Een activiteit voor onder meer Marokkaanse moeders komt tegemoet aan de behoefte van deze mensen om in contact te komen met andere vrouwen die hun eigen taal spreken en wellicht dezelfde problemen tegenkomen bij het inburgeren in een vreemd land. Soms worden er ook activiteiten aangeboden aan mensen met een verstandelijke beperking. De behoefte van deze mensen is om in contact te komen met de gewone maatschappij en met gewone mensen. Als je uitgaat van de verschillende behoeften van mensen, moet je er dus voor zorgen dat in de activiteiten die de SCW-instelling aanbiedt, verschillende behoeften aan bod komen. Een SCW-instelling is gebonden aan een bepaalde locatie. Dat is meestal een buurt of wijk, soms een dorp. Het is belangrijk te onderzoeken welke mensen er in de buurt wonen, want elke buurt is anders. Je hebt buurten waar veel yuppen wonen met jonge kinderen en buurten waar vooral ouderen wonen of veel allochtonen. Als je de buurtbewoners in kaart hebt gebracht en hun behoeften, dan kun je passende activiteiten bedenken en aanbieden. In dit project ga je onder meer een wijkanalyse maken. Je onderzoekt hoe het in jouw wijk is gesteld met bijvoorbeeld de werkloosheid, de (jeugd)criminaliteit, de woningbouw, de groenvoorzieningen, het aantal kinderen, het percentage ouderen/senioren, enzovoort. Doel van deze opdracht is om beter te kunnen inschatten welke activiteiten en/of projecten beter aansluiten bij jouw doelgroep(en) op basis van jouw bevindingen. Daarnaast maak je een plan van aanpak en verzamel je (schriftelijke en mondelinge) informatie over jouw wijk. Hierover schrijf je een rapport wat je vervolgens gaat presenteren aan een aantal belanghebbenden. Tot slot ga je een zogenoemde activiteitenmap samenstellen op basis van de bestaande activiteiten binnen jouw organisatie. Bovengenoemde opdrachten horen bij de werkzaamheden van een sociaalcultureel werker. Door de opdrachten uit te voeren maak je, hopelijk op een interessante manier, kennis met het door jou gekozen beroep. SCW Project De wijk nemen ROCVA Gooi en Vechtstreek 2011-2012 3
2. PRESTATIE-EISEN 1. Je maakt een wijkanalyse 2. Je schrijft een plan van aanpak 3. Je schrijft een rapport 4. Je presenteert je rapport op een creatieve en pakkende wijze 5. Je stelt een activiteitenmap samen 6. Je schrijft een STARR-Reflectieverslag met betrekking tot het gehele project FEEDBACK Je ontvangt feedback van zowel je stagebegeleider als ook je loopbaanbegeleider over de gemaakte opdrachten. LITERATUUR EN MATERIALEN Om de workshops te kunnen volgen dien je in het bezit te zijn van de volgende boeken: S. Aben, Sociaal-Cultureel Werk / SAW4, uitgeverij Angerenstein, Velp, 1 e druk. ISBN: 9789085240983 SCW Project De wijk nemen ROCVA Gooi en Vechtstreek 2011-2012 4
3. PLAN VAN AANPAK Je bespreekt met je loopbaanbegeleider, je stagebegeleider en je workshopdocenten onderstaande opdrachten. Lees de bijbehorende literatuur. Spreek af met je workshopdocenten en je stagebegeleider wanneer je welke opdrachten gaat maken. Maak vervolgens een planning. Opdracht 1 De onderzoeksfase van de wijkanalyse Deze opdracht maak je individueel Jouw instelling of organisatie is hoogstwaarschijnlijk wijkgebonden. Dit houdt in dat de activiteiten en/of projecten toegespitst zijn op bepaalde doelgroepen en cliënten in de wijk. Is dit niet het geval, kies je een wijk waarvan je weet dat hier relatief veel (potentiële) cliënten van jouw instelling wonen. Nederlandse gemeenten laten regelmatig een wijkanalyse maken. Zij kunnen zo duidelijker in kaart brengen wat de speerpunten zijn en waar ze (extra) aandacht aan moeten schenken op beleidsmatig gebied. Vanzelfsprekend is de wijkanalyse zeer goed bruikbaar voor sociaal cultureel werkers. A. Kijk op onderstaande link voor een reeks van voorbeelden van wijkanalyses gemaakt in opdracht van de Gemeente Almere. Dit kun je als voorbeeld nemen voor je eigen wijkanalyse: http://www.almere.nl/de_stad/actueel/feiten_en_cijfers/content/_pid/kolom1-1/_rp_kolom1-1_elementid/1_479622 Je kunt natuurlijk ook zelf op het internet op zoek gaan naar voorbeelden van wijkanalyses in andere steden. B. Lees ook Bijlage I: Wijkanalyse Profi-Leren. De tekst geeft je een goed beeld van alle ins and outs met betrekking tot (het maken van) een wijkanalyse en is een goede aanvulling op de literatuur behorende bij dit project. (Sociaal-Cultureel Werker, SAW4) SCW Project De wijk nemen ROCVA Gooi en Vechtstreek 2011-2012 5
Je gaat nu zelf een wijkanalyse maken. Dit doe je aan de hand van vier stappen: De onderzoeksfase Het plan van aanpak De uitvoering Het rapport en de presentatie Je begint met de eerste stap: de onderzoeksfase. C. Je gaat je verdiepen in het materiaal dat al aanwezig is. Dit kan zowel schriftelijke als ook mondelinge informatie zijn. Denk hierbij aan: rapporten uit andere wijken, rapporten van de gemeente, landelijke rapporten en voorbeeldprojecten, verslagen van vergaderingen, enzovoort. Mondelinge informatie kunnen gesprekken met bewoners zijn, met collega s uit andere welzijnsinstellingen, gesprekken met de gemeente en eventueel de provincie, gesprekken met een adviesbureau, enzovoort. Noteer welk materiaal je hebt verzameld (schriftelijke stukken). Maak verslagen van interviews/gesprekken die je hebt gevoerd. Let op: je voert minimaal één gesprek met een beleidsmedewerker van de gemeente waar jouw instelling is gevestigd. Je stelt allerlei vragen over de wijk waar jouw (potentiële) cliënten vandaan komen (zie aandachtspunten met betrekking tot Bijlage I: Wijkanalyse). Schrijf een verslag van het gesprek met de beleidsmedewerker. Eisen: minimaal twee pagina s. Je voegt een foto toe van de beleidsmedewerker. Eveneens vermeld je in welke gemeente hij of zij werkt, welke functie hij of zij bekleedt en bij welke afdeling hij of zij werkt. D. Vraag een minimaal twee collega s en/of je leidinggevende of zij samen met jou in een zogenoemde klankbordgroep willen zitten. Samen ga je nu controleren of het onderzoeksmateriaal compleet is of hoe je nog meer materiaal kunt verzamelen. Je legt hen ook voor wat jouw voorlopige conclusies zijn uit deze fase en hoe je verder gaat. Schrijf een verslag van de klankbordgroepbijeenkomst. Eisen: minimaal één pagina. Deze opdrachten worden nagekeken en beoordeeld door je stagebegeleider. SCW Project De wijk nemen ROCVA Gooi en Vechtstreek 2011-2012 6
Opdracht 2: Het maken van een wijkanalyse Deze opdracht maak je individueel Het plan van aanpak brengt structuur in je werk en geeft jou en je collega s houvast en inzicht op de manier waarop je te werk wilt gaan. Een plan van aanpak wordt het beste geschreven volgens een zogenoemde methodische cyclus: 1. Stel de beginsituatie vast 2. Formuleer het probleem of de specifieke vraag 3. Formuleer het doel 4. Maak het plan van aanpak en voer het uit 5. Voer de activiteit(en) uit (Het laatste gedeelte van punt 4. en geheel punt 5. hoef je voor deze opdracht niet te doen. Punt 4. en 5. zijn nu genoemd alleen ter verduidelijking van de methodische cyclus.) A. Lees nu thema s 4 en 5 van het boek Sociaal-Cultureel Werk, SAW 4. (p. 107-156) B. Maak een omgevings(of wijk)analyse volgens de PEST-methode: politieke, economische, sociaal-culturele en technische ontwikkelingen breng je in kaart. C. Hanteer eveneens de SWOT-analyse: daarmee breng je de kansen en bedreigingen en de sterke en zwakke kanten van een wijk in kaart. D. Formuleer vervolgens je doelen SMART: specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch en tijdgebonden. E. Wat zijn nu je conclusies en aanbevelingen? Beschrijf de punten A. Tot en met D. in een verslag met een duidelijke structuur en indeling. Eisen: minimaal zes pagina s. Deze opdracht wordt nagekeken en beoordeeld door je workshopdocent. SCW Project De wijk nemen ROCVA Gooi en Vechtstreek 2011-2012 7
Opdracht 3: Het rapport Deze opdracht maak je individueel Je rondt je wijkanalyse af met het opstellen (en het presenteren) van een rapport. Dat rapport kun je op dezelfde manier opstellen als een projectverslag. Daar kun je meer over lezen in Thema 4 wat gaat over methodisch en projectmatig werken in het boek Sociaal-Cultureel Werk, SAW 4 (p. 107-133). A. Schrijf nu een rapport met de volgende indeling: a. Inhoudsopgave b. Korte samenvatting wat de aanleiding is van de wijkanalyse. Wat zijn de verwachtingen? Wat was de opdracht? Wat is het doel van de wijkanalyse? Wat zijn de uitgangspunten? Wat zijn de kwaliteitseisen? Wat zijn de evaluatiecriteria? c. Korte samenvatting van de deelnemende partijen en de werkstructuur. Wat was jouw werkwijze? Hoe zag jouw tijdplanning er uit? Hoe was de taakverdeling? Wie had welke verantwoordelijkheden en bevoegdheden? d. Een samenvatting van het eindverslag. Wat zijn de conclusies en de aanbevelingen? e. Formuleer nu jouw visie op de wijk, de positie van de doelgroepen en de doelen voor de toekomst. f. Wat zou er naar aanleiding van dit rapport in de wijk moeten gaan gebeuren? Welke activiteiten zijn het meest geschikt? Wat is het vervolg? Eisen: minimaal zes pagina s De docent Nederlands kijkt het door jou geschreven rapport na op de volgende onderdelen: - Inhoudsopgave - Indeling: samenvattingen, conclusies en aanbevelingen - Indeling: visie, positie van doelgroepen en doelen voor de toekomst - Indeling: vervolg en geschikte activiteiten - Grammatica en zinsbouw De onderdelen hebben te maken met de vorm, niet de inhoud. De inhoud van het rapport (wat staat er in de tekst?) wordt beoordeeld door de workshopdocent. SCW Project De wijk nemen ROCVA Gooi en Vechtstreek 2011-2012 8
Opdracht 4: De presentatie van het rapport Deze opdracht maak je individueel Het rapport presenteer je aan al diegenen die er aan meegewerkt hebben. Zo creëer je draagvlak voor je bevindingen en je aanbevelingen. Belangrijk is, dat minimaal je stagebegeleid(st)er en de manager/leidinggevende van de instelling aanwezig zijn. Nodig ze op tijd uit en bespreek met je stagebegeleid(st)er welke datum plus tijdstip het meest geschikt hiervoor is. De presentatie vindt bij voorkeur plaats op de instelling waar je stage loopt. Je regelt een ruimte, presentatiemateriaal, koffie en thee en dergelijke. Jij bent degene die de avond kort opent en het woord geeft aan de opdrachtgever (= de leidinggevende/manager). Deze legt het doel van de avond uit en geeft het belang van de analyse nog eens aan. Daarna volgt de eigenlijke presentatie door jou. De bewoners en andere aanwezigen krijgen de gelegenheid om vragen en opmerkingen te maken: laat de aanwezigen ook met elkaar praten over jouw bevindingen en jouw visie. In hoeverre zijn zij het met jou eens? De opdrachtgever sluit de bijeenkomst af en geeft daarbij het vervolg aan. A. Maak gebruik van creatieve presentatietechnieken waardoor je nog beter de aandacht van je publiek trekt. Het resultaat laat je beoordelen door je docent van workshop 6 (REA). De presentatie van het rapport wordt bijgewoond en beoordeeld door je stagebegeleider. SCW Project De wijk nemen ROCVA Gooi en Vechtstreek 2011-2012 9
Opdracht 5 Stel een activiteitenmap samen Deze opdracht maak je individueel In je werk verdiep je je in de interesses, wensen en behoeften van de cliëntengroep en in wat mogelijk geschikte activiteiten zijn. Dat kunnen activiteiten voor groepen zijn en voor individuele cliënten. Iedere keer opnieuw een activiteit bedenken vraagt veel tijd en energie. In het verleden zijn er veel geslaagde activiteiten geweest die je graag wilt herhalen. Bovendien hebben andere collega s waarschijnlijk ook al ervaringen met geschikte activiteiten waar jij uit kunt putten. Om tijd en energie te sparen kun je (samen met collega s) een map samenstellen met daarin alle mogelijke activiteiten, zowel voor groepen als voor individuele cliënten. Per cliënt kun je dan in die map zoeken naar geschikte activiteiten. A. Stel een Activiteitenmap samen van de bestaande activiteiten binnen de instelling of organisatie waar jij stage loopt. Als het om een grote, overkoepelende instelling gaat, kies je voor de activiteiten waar jij en jouw collega s direct mee te maken hebben. De indeling van de activiteitenmap ziet er als volgt uit: - voorkant - wijzigingen - inhoudsopgave - gebruiksaanwijzing - evaluatieformulier - activiteiten in rubrieken B. Bij de beschrijving van alle genoemde activiteiten hanteer je de volgende indeling (en maak je een digital format): - doelgroep - soort activiteit - doel - benodigde materialen - benodigde ruimte - benodigd aantal begeleiders - kwaliteiten van de begeleiders - benodigde financiële middelen - beschrijving van de activiteit - aandachtspunten - contactpersoon C. Bij het opstellen van het Evaluatieformulier hanteer je de criteria zoals die genoemd staan op pagina 159 van het boek Sociaal-Cultureel Werk, SAW4. D. Bij de indeling van de activiteiten in rubrieken hanteer je de indeling zoals die genoemd staan op pagina 161 van het boek Sociaal-Cultureel Werk, SAW4. De Activiteitenmap wordt nagekeken en beoordeeld door je workshopdocent. SCW Project De wijk nemen ROCVA Gooi en Vechtstreek 2011-2012 10
WORKSHOP 1 Introductie Inleiding: In dit project ga je aan de slag met een aantal opdrachten die verspreid zijn over verschillende workshops en ook dienen te worden gedaan op je stageplek. Het is van belang dat je een duidelijk beeld krijgt van de doelstellingen en de resultaten (prestatie-eisen). De eerste workshop geeft hiertoe een eerste aanzet. Inhoud: Om een prestatie te kunnen leveren moet je weten wat je precies moet doen. De volgende vraag staat in deze workshop dan ook centraal: begrijp ik wat er in dit project van mij wordt verwacht? Je krijgt informatie over het project en de prestatie die je moet leveren. Planning/leermiddelen: Projecthandleiding Resultaat: Je hebt kennis gemaakt met je projectbegeleider, met je klas en met je stamgroepsgenoten Je bent op de hoogte van de inhoud van het project. Je bent op de hoogte van de inhouden van de workshops. Je weet welke opdrachten bij welke workshops horen Je weet welke opdrachten je op school maakt en welke op je stageplek Duur: 1 x 2 lesuren SCW Project De wijk nemen ROCVA Gooi en Vechtstreek 2011-2012 11
WORKSHOP 2 Methodisch & Projectmatig werken Inleiding: Het maken van een plan van aanpak is niet altijd even eenvoudig. In deze workshop leer je hoe je stapsgewijs, volgens de beginselen van de methodische cyclus, een plan van aanpak maakt. Je krijgt ook meer informatie over het zogenoemde projectmatig werken, wat een wezenlijk onderdeel vormt binnen het sociaal-cultureel werk. Inhoud: De methodische cyclus Projectmatig werken Het maken van een plan van aanpak Signaleren van een probleem en dan...? Omzetten van outputafspraken naar een plan van aanpak Resultaat: Je bent beter op de hoogte van de verschillende projecten en programma s binnen het sociaal-cultureel werk Je bent beter op de hoogte over de werkwijze van projectmatig werken Je kent de methodische cyclus Literatuur: S. Aben e.a., Sociaal-Cultureel Werk; SAW 4, uitgeverij Angerenstein, 2010: Thema 4: Methodisch en projectmatig werken (p. 107-133) Thema 5: Van plan van aanpak naar activiteiten (p.137-147) Opdrachten: 1, 2, 3 Duur: 8 x 2 lesuren SCW Project De wijk nemen ROCVA Gooi en Vechtstreek 2011-2012 12
WORKSHOP 3 Projecten, programma s en Activiteitenmap Inleiding: Binnen het sociaal-cultureel werk krijg je te maken met een diversiteit aan projecten, activiteiten en programma s. Zo is er bijvoorbeeld opvoedingsondersteuning voor Marokkaanse moeders (= programma), een sportweek voor kinderen uit een achterstandsbuurt (= project) en een zaalvoetbaltoernooi voor jongeren (= activiteiten). Om alle activiteiten in goede banen te leiden is er een duidelijk en gestructureerd overzicht nodig van wat er speelt en wie hier verantwoordelijk voor is. Dit staat beschreven in een zogenoemde Activiteitenmap. Deze workshop geeft je over dit alles meer informatie en know-how. Inhoud: Activiteiten, projecten en programma s: soorten en doelen Projecten sociale samenhang Projecten maatschappelijke participatie Projecten ondersteuning, informatie en advies Projecten voor jongeren, volwassenen en ouderen Programma s ontwikkelingsstimulering en opvoedingsondersteuning De activiteitenmap Resultaat: Je bent meer op de hoogte over de verschillende soorten projecten en programma s binnen het sociaal-cultureel werk Je hebt een Activiteitenmap samengesteld van jouw stage-instelling Literatuur: S. Aben e.a., Sociaal-Cultureel Werk; SAW 4, uitgeverij Angerenstein, 2010: Thema 3: Het aanbod van projecten en programma s (p.77-105) Thema 5: Van plan van aanpak naar activiteiten (p.153-156) Opdrachten: Opdracht 5 Duur: 8 x 2 lesuren SCW Project De wijk nemen ROCVA Gooi en Vechtstreek 2011-2012 13
WORKSHOP 4 Creatief Presenteren Als SCW-er zul je regelmatig voorlichtingsactiviteiten moeten organiseren en uitvoeren. Je moet bijvoorbeeld een activiteitenprogramma op een leuke manier aankondigen en proberen interesse te wekken voor het programma bij de mensen uit de wijk. Het is immers belangrijk dat er genoeg deelnemers zijn voor de activiteit, anders kan het programma niet doorgaan. Als er activiteiten hebben plaatsgevonden (bijvoorbeeld een uitstapje) is het leuk om aan de andere bezoekers van de SCW-instelling te laten zien wat er tijdens de activiteit is gebeurd. Dat kun je doen door een fotocollage te maken en die in een ruimte op te hangen, maar je kunt ook een ander manier bedenken om bezoekers op een leuke manier te informeren over het uitstapje. Kortom: als SCW-er zul je op een creatieve manier iets moeten kunnen presenteren. In deze workshop ga je jouw wijk en de bewoners van de wijk op een creatieve manier weergeven. Je leert op een beeldende manier aan anderen te laten zien wat de kenmerken zijn van jouw werkplek en van de bezoekers van jouw werkplek. Inhoud: Presentatietechnieken Voorlichting Resultaat: Je kunt de kenmerken van jouw wijk en/of van de bewoners van jouw wijk op een creatieve en pakkende manier presenteren. Opdrachten: 4 Duur: 8 x 2 uur SCW Project De wijk nemen ROCVA Gooi en Vechtstreek 2011-2012 14
BIJLAGE I SAW DC42 PROFI-LEREN: WIJKANALYSE Deze bijlage kun je digitaal downloaden of word je toegestuurd via de mail door je projectbegeleider. SCW Project De wijk nemen ROCVA Gooi en Vechtstreek 2011-2012 15
STARR-formulier Naam: klas: datum: Situatie: Beschrijf een concrete beroepssituatie. Wat was de situatie? Waar vond de situatie plaats? Wanneer vond de situatie plaats? Wat gebeurde er precies? Wie waren er bij? Taak: Beschrijf wat jouw taak was in die situatie. Wat werd er van jou verwacht? Wat wilde je bereiken? Activiteiten: Beschrijf concreet de activiteiten die je hebt uitgevoerd: Wat heb je gedaan? Wat heb je gezegd? Hoe was het gedrag van de anderen? Hoe heb je gereageerd op het gedrag van de anderen? Resultaat: Wat is/zijn de resulta(a)t(en)? Reflectie: Reflecteer op je eigen handelen. Wat voelde je? Wat hielp je? Wat belemmerde je? Wat dacht je? Wat lukte goed? Wat heb je geleerd? Waar ben je (on)tevreden over? Welke competenties heb je hiervoor gebruikt? Leerdoel: Welke competenties wil je nog verder ontwikkelen? Welke leerdoelen neem je op in je P.O.P.? Handtekening stagebegeleid(st)er: Handtekening loopbaanbegeleider: datum: datum: SCW Project De wijk nemen ROCVA Gooi en Vechtstreek 2011-2012 16
SCW Project De wijk nemen ROCVA Gooi en Vechtstreek 2011-2012 17