5 havo 2 End. en ex. processen 1-4

5 havo 2 End. en ex. processen 1-4

Rusteloze aarde De Toch miljoenenstad ging het in 79 Napels na Chr. ligt grandioos op nog geen mis 10km De inwoners van de Vesuvius, van niemand Pompei waren lijk zich volledig zorgen verrast te maken

Rusteloze aarde Dankzij de opgraving in Pompei weten we hier erg veel van.

Rusteloze aarde In Na mei afloop 1980 bleek was het iedereen grootste voorbereid deel van op de een vulkaankegel uitbarsting te van zijn de Mount St.Helens. verdwenen. Toch De gevolgen had niemand waren verwacht onvoorstelbaar. dat het zo heftig zou verlopen

Rusteloze aarde Hoewel we steeds meer van de aarde weten, laten veel mensen zich steeds weer verrassen door de vaak moeilijk voorstelbare processen binnen en buiten de aarde.

2 De opbouw van de aarde Continentale korst -licht gesteente -ligt 4km hoger -graniet Oceanische korst -zwaar gesteente -ligt 4km lager -basalt

2 De opbouw van de aarde Aardkorst Aardmantel

2 De opbouw van de aarde Welke uitspraak/ uitspraken is of zijn juist? 1 De aardkorst drijft op de aardmantel. 2 De aardkorst is dikker dan de mantel 3 De mantel bestaat grotendeels uit gesteente Vast gesteente (aardkorst) Vast gesteente dat heel langzaam stroomt (aardmantel)

2 De opbouw van de aarde Kern 6400km De kern van de aarde bevat een natuurlijke kernreactor die veel warmte produceert. De inwendige processen in de aarde moeten er voor zorgen dat de aarde die warmte weer kwijt raakt. Maar hoe?

2 De opbouw van de aarde 1 binnenkern vast, kernreacties verwarmt buitenkern 3 1 2 4 2 buitenkern vloeibaar verwarmt mantel 3 mantel Convectiestroming (4) in vast gesteente

3 Platentektoniek Wat De Zuid-Amerikaanse is het verschil tussen plaat de is Zuid-Amerikaanse groter, bestaat uit plaat oceanische en de Nazca en plaat, wat continentale betreft de korst omvang, en beweegt de opbouw langzamer. en de snelheid?

3 Platentektoniek Aardkorstplaten bewegen t.o.v. elkaar convergent divergent transform

3 Platentektoniek Oceaanbodem ontstaat en verdwijnt terwijl continenten blijven drijven Basalt ` nieuwe oceaan bodem Midoceanische rug

3 Platentektoniek 1 De Nazcaplaat groeit aan de ene kant aan en verdwijnt aan de andere kant. Oceaanbodem ontstaat en verdwijnt terwijl continnten blijven drijven 2 De Zuid-Amerikaanse plaat groeit in het oosten aan en blijft in het westen gelijk. Midoceanische rug Subductie

3 Platentektoniek De drijvende aardkorst beweegt mee op de stroming in de mantel. Bij deze mantelstroming beweegt vast gesteente heel langzaam. Deze stroming ontstaat door de verwarming bij de kern en de afkoeling bij de korst.

5 Aardbevingen divergent druk rek divergent convergent druk rek divergent rek convergent Door de platentektoniek ontstaat er rek en druk bij convergente en divergente plaatbewegingen Maar waar?

5 Aardbevingen

5 Het ontstaan van aardbevingen Twee aardkorstplaten bewegen in tegengestelde richting langs elkaar. Ze zitten klem tegen elkaar maar de beweging gaat door

5 Het ontstaan van aardbevingen Terwijl En de terwijl platen het klem gesteente zitten verbuigt, tegen elkaar, bouwt verbuigt zich het een gesteente, spanning op het in is het elastisch. gesteente. Van deze vervorming merkt niemand iets maar met nauwkeurige apparatuur kan het wel worden gemeten.

5 Het ontstaan van aardbevingen Wanneer deze spanning te groot wordt breekt, het gesteente en verplaatsen de twee platen in tegengestelde richting langs elkaar. Dit voorbeeld vindt plaats bij een transforme plaatbeweging. Bij convergerende en divergerende bewegingen ontstaat een aardbeving in principe hetzelfde.

5 Aardbevingen De schaal van Richter Gevolgen buitengewoon catastrofaal; naast de enorme verwoestingen verandert het landschap catastrofaal; algemene verwoesting van alle constructies Magnitude vernietigend; naast gebouwen word ook grond verplaatst en is er schade aan dijken en dammen De schaal van Richter verwoestend; de schade aan gebouwen en infrastructuur is groot meet de magnitude van een 8 vernielend; grote aardbeving schade aan aan alle de soorten hand gebouwen van de 7 zeer sterk; veel schade hoeveelheid aan slecht gebouwde energie huizen die vrijkomt. sterk; muren in huizen raken beschadigd, paniek 6 vrij sterk; iedereen voelt het, gebroken ramen, kasten vallen om 5 matig; s nacht worden mensen wakker, krakende geluiden in huis. De trillingen lijken afkomstig van zwaar verkeer licht; vergelijkbaar met trillingen van het verkeer; niet iedereen voelt het 3 zeer licht; wordt door enkele personen gevoeld, vooral bovenin gebouwen wordt niet gevoeld, alleen door seismografen geregistreerd 9 4 2 1

4 Vulkanisme Platentektoniek bepaalt het vulkanisme. Divergerende beweging op de oceaanbodem Rustige (effusieve) erupties Convergente beweging, subductie explosieve erupties

4 Vulkanisme: effusieve erupties 3 2 1 Het mantelgesteente is vast door de combinatie van een hoge druk en hoge temperatuur. 1 2 Zodra het mantel gesteente omhoog komt bij de midoceanische rug wordt de druk minder en smelt het gesteente door de hoge temperatuur. 3 Door het gat tussen de platen stroomt de magma rustig naar buiten.

4 Vulkanisme: explosieve erupties 4 1 3 5 2 13 Oceaanbodem De lichte magma (basalt) stijgt + sediment tot in de magmakamer + water duiken naar beneden 4 Pas 2 als Op de 150km druk groot diepte genoeg smelt is komt het er een basalt, explosieve sediment eruptie. en Hoe langer water en deze vormt uitblijft, lichte des te maar groter stroperige de eruptie magma

4 Vulkanisme: vulkanisch materiaal Pyroklastisch materiaal: verpulverd materiaal Lava Intrusie > graniet Magma

4 Vulkanisme is een opbouwend proces Deze stratovulkaan is opgebouwd bij elke uitbarsting met lagen lava en as

4 Vulkanisme is een opbouwend proces totdat er een hele grote explosie komt waarbij zoveel materiaal naar buiten verdwijnt dat de vulkaan instort > caldera

4 Vulkanisme: hot spots Hawaii, een vulkaan midden in de oceaan maar niet bij een plaatrand!

4 Vulkanisme: hot spots De meeste vulkanen liggen aan de randen van platen en functioneren in overeenstemming met de aard van de plaatbeweging. Vulkanen die hier niet aan voldoen worden hotspot - vulkanen genoemd omdat: 1 omdat ze midden op een plaat liggen 2 omdat ze anders functioneren dan je bij die plaatbeweging zou verwachten

4 Vulkanisme: hot spots zijn uitzonderingen IJsland -bij een divergente plaatgrens -spleeterupties Hawai -midden op een plaat -schildvulkanen