5,8. Hoofdstuk 1 Algemene geschiedenis. Hoofdstuk 2 Vulkanen 2.1 Wat is nu precies een vulkaan?

Transcriptie

1 Werkstuk door een scholier 2157 woorden 29 december ,8 62 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Hoofdstuk 1 Algemene geschiedenis Duizenden jarenlang hebben mensen uit verschillende culturen geloofd en verteld over bovenmenselijke krachten en sterke goden, die twee verschrikkelijke rampen veroorzaakten namelijk de aardbevingen en vulkaanuitbarstingen. Hieronder geef ik een paar voorbeelden zo vertellen de oude mensen die in Kamchatka, Siberië wonen, over hun god Tuli die op een hondenslee de aarde vervoert. Telkens als de honden even halt houden om zich te krabben, beeft de aarde. En nu de legende volgens de Oude Grieken. Zij dachten dat Hephaistos, de god van het vuur onder de Etna in Sicilië woonde. Zij geloofden dat hij daar wapens voor de goden smeedde. En als hij het gloeiend hete ijzer met zijn smidshamer bewerkte, spoot er vuur uit de vulkaan boven zijn hoofd. De Oude Romeinen dachten dat Vulcanus, de god van het vuur, onder het Vulcano-eiland zijn smidse had. Vulcano is een eilandje ten noorden van het eiland Sicilië in Italië. Het woord vulkaan is afgeleid van Vulcanus, een vuurgod in het Oude Rome. Het bestuderen van vulkanen noemen we vulkanologie en de wetenschappers die ze bestuderen zijn vulkanologen. Hoofdstuk 2 Vulkanen 2.1 Wat is nu precies een vulkaan? Een vulkaan is een plek waar gesmolten vloeibaar gesteente door scheuren in de aardkorst naar buiten komt. Een vulkaan wordt veroorzaakt door constante bewegingen in en onder de harde aardkorst. De aarde is bedekt met een dunne laag hard gesteente, de aardkorst. Hierop groeien bomen en andere planten. Onder de harde aardkorst is een veel hetere laag die heet: de mantel. Onder de mantel ligt een laag vloeibaar metaal ( voornamelijk ijzer en nikkel ), de buitenkern. De binnenkern is vast en bestaat uit ijzer en andere metalen. In de mantel kunnen de gesteenten bewegen omdat ze half vloeibaar zijn. Door de druk en hitte gaan de gesteenten in de diepe mantel stromen. Erg heet vloeibaar gesteente ( dat noemen we magma ) is lichter dan koeler gesteente en drijft dus omhoog naar de bovenkant van de mantel. Door spleten die in de aardkorst zitten, wordt het magma door de enorme druk naar de oppervlakte geduwd. Via allerlei soorten vulkanen schiet het magma dan naar buiten. Zodra het magma naar buiten komt heet het lava. Het hete gesteente maakt ook nog gassen zoals kooldioxide. Die gassen zorgen ervoor dat er een explosie ontstaat bij een vulkaan uitbarsting. Al miljarden jaren lang barsten er vulkanen uit. Deze ramp gebeurt op plaatsen waar de aardkorst niet erg stevig of dik is. Pagina 1 van 5

2 De lava zoekt of drukt een spleet in de aarde en daar komt alles eruit. De lava en de lavastenen komen op de dorpjes die vlak bij de vulkaan liggen. ( nou zul je wel denken waarom die mensen dan bij de vulkaan? Dat is toch dom! ) Dat is helemaal niet dom want een vulkaan geeft veel schaduw en de grond is daar vruchtbaar. Al deze lava, dat is uit een vulkaan geperst magma, maakt deel uit van de landschappen om ons heen. Natuurlijk is deze lava, samen met as en stenen nu verhard. Vulkanen maakten ook waterdamp en zo zijn de oceanen en zeeën ontstaan. In IJsland gebruiken ze de hitte van de vulkaan als energiebron Soorten vulkanen Er zijn ook 5 typen vulkanen die heten hawaiiaans, peléaans, stromboliaans, vulcaniaans, pliniaans. Hawaiiaans is dat er veel lava naar buiten stroomt en vormt dan een schildvulkaan. Peléaans is dat er veel rook één kant opgaat. Stromboliaans is dat er veel lavabrokken en as uitkomen. Vulcaniaans is dat er een soort lava fontein de lucht in gaat. Pliniaans is dat er een lavaregen boven de vulkaan is. Een vulkaan kan ook dood gaan dat betekent dat de vulkaan dan uit is, hij doet het niet meer. Of slapen dat betekent dat hij het even niet meer doet maar misschien over 7 jaar weer wel. Of ze zijn actief dat betekent dat de vulkaan aan het uitbarsten is of dat er rook uit de krater komt. 2.3 Recente Vulkaanuitbarstingen In Mexico dreigde op 17 december 2000 de vulkaan Popocatepetl uit te barsten ; daarom zijn ruim mensen uit hun huizen geëvacueerd ( dat betekent dat je,je huis moet verlaten omdat er gevaar dreigt; toch doen sommige mensen dat niet, en dat is erg gevaarlijk) Uiteindelijk is de vulkaan op dinsdag 19 december 2000 uitgebarsten. Gelukkig zijn de mensen die de eerste evacuatie oproep hebben genegeerd toch nog wel weggegaan uit hun huizen; gelukkig had de regering ervoor gezorgd dat er nog honderden bussen klaar stonden om de mensen naar een veiligere plek te brengen. Hoofdstuk 3 Aardbevingen 3.1 Schollen In het vorige hoofdstuk heb ik besproken dat de aarde uit vier lagen bestaat. De buitenste laag heet de aardkorst. Die bestaat uit bewegende platen. Die platen worden ook wel schollen genoemd. Schollen zijn ongeveer 64 kilometer dik. Je hebt verschillende soorten schollen. Schollen waar alleen water op ligt, zoals de zee noemen we oceanische schollen. Schollen waar alleen land op ligt noem je continentale schollen. Die schollen hebben ook namen. Alle schollen die er op de wereld zijn, zijn de Euraziatische plaat Noord Amerikaanse plaat Zuid Amerikaanse plaat Pacifische plaat Antarctische plaat Afrikaanse plaat Indo-Australische plaat Nazca plaat Caribische plaat Filippijnse plaat Cocus plaat Pagina 2 van 5

3 Heel lang geleden waren alle schollen een geheel. Dat heette Pangaea. Heel langzaam ontstonden er scheuren in dat geheel. Zo kwamen er aparte schollen. Die schollen liggen nog wel vast tegen elkaar aan, maar ze verschuiven in één jaar ongeveer 2 centimeter. Er zitten dan nog steeds spleten tussen de schollen. Die spleten zijn dan de zwakke plekken in de aardkorst. Die plekken noemen we ook wel breuklijnen. Soms is het zo dat 2 schollen tegen elkaar aan botsen. Dan duwen ze zo hard dat er een bepaalde spanning ontstaat. Opeens is er zoveel spanning gemaakt dat die spanning wil ontsnappen. Dat kan op 2 manieren: er ontstaat een vulkaan of er ontstaat een aardbeving. Het punt waar de aardbeving het sterkst is heet het epicentrum. Het diepste punt waar een aardbeving begint heet het hypocentrum. 3.2 Aardbevingen meten In 1935 heeft de Amerikaanse seismoloog Charles Richter een instrument bedacht dat wij nu als de Schaal van Richter kennen. Een seismoloog is iemand die de kracht van een aardbeving meet. Op die schaal, van 1 tot 9, kan je de hoeveelheid energie aflezen die bij een aardbeving vrijkomt. Als er veel trillingen zijn komt er meer energie vrij. Als er een aardbeving is geweest dan hoor je op het nieuws dat het bijvoorbeeld 5 op de Schaal van Richter was. Ik zal nu even uitleggen wat dat precies betekent. Waarde op de schaal van Richter Wat is voelbaar en wat is de schade 1-2 De aardschok wordt alleen door seismometers en tiltometers gevoeld 2-3 De aardschok wordt heel licht gevoeld, meestal alleen door instrumenten. 3-4 De aardschok wordt licht gevoeld. Soms zwaaien luchters heen en weer, maar er is weinig schade. 4-5 De aardschok wordt sterk gevoeld. Ruiten sneuvelen en sommige gebouwen raken beschadigd. 5-6 De aardschok wordt zeer sterk gevoeld. Muren barsten en er is lichte paniek. 6-7 Ernstige aardschok. Schoorstenen vallen om, sommige gebouwen storten in en mensen zijn in paniek. 7-8 De aardschok wordt ernstig gevoeld. De grond splijt, gebouwen storten in en er is overal paniek. 8-9 Aardschok met totale verwoesting tot gevolg. Gebouwen en bruggen storten in, wegen en spoorrails raken verwrongen. 3.3 Wat is een seismograaf? Een seismograaf is een apparaat waar je de kracht van een aardbeving mee kunt meten. Een seismograaf is een grote standaard, waar aan de ene kant een stang met een registratieband aan vast zit en aan de andere kant een stang waar een veertje met een gewicht aan vast zit. De standaard waar de stang met de registratieband aan vast zit, is zo gemaakt dat het niet beweegt tijdens een aardbeving. Maar het gewicht beweegt wel omdat het vast zit aan het veertje Dat veertje beweegt tijdens een aardbeving door de trillingen. Daardoor beweegt het gewichtje met een naald op en neer. Deze naald zet daardoor krassen in de registratieband. Door twee of meer registratiebandjes van een seismograaf, kan een seismoloog zien waar de trillingen plaatsvonden. Op dat registratiepapier wordt de Pagina 3 van 5

4 tijd en de kracht vermeld, en soms ook nog vanuit welke richting de trillingen werden opgevangen. Hoe groter de krassen des te erger was de aardbeving. 3.4 Recente Aardbevingen Er zijn laatst nog twee aardbevingen geweest. De eerste aardbeving was in Turkije. Deze ramp gebeurde op 17 augustus 1999, om 2 uur s nachts. Bij deze aardbeving vielen doden en ongeveer gewonden. Veel gebouwen zijn ingestort en vele wegen zijn kapot gegaan. Dit alles gebeurde in maar 45 seconden! De kracht van deze aardbeving was 7,5 op de schaal van Richter. In Midden-Amerika in het land El Salvador is op 13 januari 2001 een hele zware aardbeving geweest, die was wel 7,6 op de schaal van Richter. Bij deze aardbeving zijn al 355 doden gevallen. Er zullen waarschijnlijk nog meer doden vallen, want er zijn nog duizenden mensen vermist. In de Stille Oceaan lag het epicentrum van de hevige aardbeving. In San Salvador, de hoofdstad van El Salvador was de aardbeving het ergst te voelen, en door de zware aardbeving zakte er een 500 meter lange bergwand in elkaar en zo ontstond er een gigantische modderstroom. Bij alleen de modderstroom waren er al 1200 mensen vermist. Dus bij elkaar staat het aantal vermisten op zeker 2000 mensen. Hoofdstuk 4 Orkanen 4.1 Wat is een orkaan? Een orkaan is een zeer krachtige storm met hevige wervelwinden die een snelheid van 120 km per uur of meer kunnen halen. Orkanen komen tot ontwikkeling boven warme oceanen. Een orkaan reist in de richting van de wind over de zee, meestal met een snelheid van ongeveer 20 km per uur, brengt hevige regenbuien met zich mee en laat de golven hoog opzwiepen. Als een orkaan boven land komt, veroorzaakt dat erge schade en vernielingen. Bomen worden ontworteld en daken waaien van huizen af; de hoge golven en zware regenbuien veroorzaken in de kuststreken vaak grote overstromingen. Door de eeuwen heen zijn orkanen de oorzaak geweest van vreselijke rampen. Nu weten wetenschappers een heleboel over hoe ze ontstaan, maar ze hebben helaas nog niets uitgevonden om orkanen te stoppen. Een orkaan ontstaat als waterdamp uit de zee dikke wolken vormt. Terwijl de warme waterdamp en lucht opstijgen, beginnen ze te draaien en de wind draait mee naar boven en naar beneden. 4.2 Waar komen orkanen voor? Een orkaan komt voor in gebieden waar het het heetste is op aarde, en daar zijn de oceanen ook heel warm. Oceanen met een temperatuur boven de 27 C maken de warme vochtige damp die een orkaan nodig heeft om te ontstaan. Als er zware tropische stormen in het westelijk deel van de Stille Oceaan voorkomen, worden ze tyfonen genoemd, en in de Indische Oceaan worden ze cyclonen genoemd. Hoofdstuk 5 Tornado s 5.1 Wat is een tornado? Een tornado is een hele zware storm, véél kleiner dan een orkaan, maar toch nog wel met sterke wervelwinden. De lucht in een tornado wordt door winden in het bovenste deel van de wolken rond gedraaid tot dat er een draaikolk ontstaat. Als de wind sneller gaat draaien krijgt de wolk de vorm van een trechter. Onder aan de wolk wordt er meer lucht naar binnen gezogen en de trechter komt op de grond. De meeste tornado s bereiken een snelheid van ongeveer 35 tot 65 km per uur, door deze tornado s ontstaat er veel schade aan huizen en bomen; soms trekt de tornado wel een kilometerslang spoor, van bijvoorbeeld Kampen tot Amsterdam. Gelukkig komen tornado s niet in Nederland voor. 5.2 Recente Tornado s Pagina 4 van 5

5 Er is op 16 december 2000 een tornado geweest in de Verenigde Staten in de staat Alabama. Dit was de ergste tornado in 70 jaar! Er vlogen allemaal woonwagens de lucht in, en er zijn wel 11 doden gevallen, en er zijn nog 2 mensen vermist. Ongeveer 50 mensen raakten gewond. Op het plaatje hieronder zie je nog een beetje hoeveel puin er lag. Nawoord In het weekend voor dat ik dit werkstuk wou inleveren, is er nog een hele grote aardbeving geweest. Deze ramp gebeurde op 26 januari In de krant stond de volgende dag dat er ongeveer doden zijn gevallen, maar we hebben daarna nog even op internet gekeken, en daar stond dat er wel doden zijn gevallen en tienduizenden gewonden. De aardbeving had een kracht van 7,9 op de schaal van Richter. Pagina 5 van 5