Raadsmededeling - Openbaar Nummer :.66/2013 Datum : B&W datum : 7 mei 2013 Portefeuillehouder : T.M.M. Kok Onderwerp : Beleidsnota huishoudelijk afval Aanleiding Verduurzamen van afval, energie uit afval, terugwinnen van grondstoffen uit afval zijn actuele onderwerpen. De inzameltaak voor huishoudelijke afvalstoffen ligt bij de gemeente. Voldoende aanleiding om het Aaltense afvalbeleid tegen het licht van deze ontwikkelingen te houden. Inhoud mededeling Het beleidsplan afval Hergebruik huishoudelijk afval: kan het nog beter? geeft een beeld van de huidige inzameling van huishoudelijke afvalstoffen in de gemeente Aalten en de resultaten in de vorm van percentage hergebruik (duurzaamheid) en kosten. De mogelijkheden voor eventuele verbetering zijn voor de diverse afvalstromen uitgewerkt. De verbetermogelijkheden zijn voor de Aaltense situatie tegen het licht gehouden. Het percentage hergebruik in de gemeente Aalten is al hoog, behoort tot te hoogste van de Achterhoek en het Rova-gebied, en voldoet ruim aan de LAP-doelstelling. Er zijn wel verbeteropties maar die moeten vooral worden gevonden in comfortverbetering, voorlichting en toezicht. Radicale veranderingen, zoals omgekeerd inzamelen, leiden in de Aaltense situatie niet tot significante verbetering van het inzamelresultaat maar wel tot hogere kosten en verlaging van het comfort voor de huishoudens. De verbeteringen en de weg er naar toe zijn opgenomen in een actielijst met doelen en planning. De volgende stukken zijn voor u bijgevoegd: - Beleidsnota: Hergebruik huishoudelijk afval: kan het nog beter? De volgende stukken zijn voor u ter inzage gelegd: --
HERGEBRUIK HUISHOUDELIJK AFVAL: KAN HET NOG BETER? gemeente Aalten Auteur Ing. H.G. (Hans) Eskes April 2013 BELEIDSNOTA
Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. De huidige situatie 3 3. Afvalscheiding, kan het nog beter 8 4. Anders inzamelen 11 5. Samengevat pakket mogelijke maatregelen 22 2
1. Inleiding De inzameling van huishoudelijk afval werd ooit ingegeven vanuit het belang van volksgezondheid en hygiëne. Daarom moest afval worden afgevoerd uit de woonomgeving en werd het afval naar locale stortplaatsen gebracht. Later zijn meer aspecten van dat afval belangrijk geworden. Zo kreeg het milieuaspect van stortplaatsen (bodembescherming, geur) meer aandacht. Vervolgens werden stortplaatsen als ongewenst gezien en kwam afvalverbranding in zwang. De volgende stap was dat de verbranding van afval ook energie kon opleveren. Ook het scheiden van afval, hergebruik, voorkomen van afval begon te leven. Inmiddels wordt ingezien dat afval een grondstoffenbron is. De afvalscheidingtechnieken verbeteren zienderogen en de winning van grondstoffen is zowel uit economisch als duurzaamheidoogpunt interessant. Kortom het belang van het (terug)winnen van grondstoffen uit afval wordt ingezien. Het is dan ook goed om de inzameling en verwerking van het (huishoudelijk) afval in de gemeente Aalten tegen dit licht te houden, na te denken over verbeteringen van het systeem, te onderzoeken welke maatregelen kunnen worden ingevoerd. En deze maatregelen in te voeren wanneer dit, na afweging van alle aspecten, een verbetering is. 2. De huidige situatie De huidige situatie In de gemeente Aalten is de gescheiden inzameling van huishoudelijk afval al op een goed niveau. Aalten behaalt hoge scheidingsresultaten en voldoet al aan de verhoogde LAPdoelstelling voor 2015 van 60% nuttige toepassing (hergebruik). Tabel 1 geeft een beeld van de huidige inzameling van huishoudelijke afvalstoffen. 3
Soort afval 1 Huis aan huis, vaste route Huis aan huis, op afroep Verzamelcontainers (centraal gelegen) Halen, op afroep (gratis) Brengen, tegen vergoeding GFT Brengen, gratis GTA 2 Papier/karton Kunststof verpakkingen Glas Drank/ melkpakken (restafval) Restafval Metaal KCA WEEE (e-waste) 3 Tapijt 3 Bouw- en sloopafval Huisraad 3 Grof afval Tetiel Luiers 1 Kleur is hier de kleur van de container 2 Twee keer per jaar grof groenronde op afroep 3 Kringloopcentrum Aktief Tabel 1: Huidige inzameling huishoudelijke afvalstofffen 4
Met deze wijze van inzamelen worden de volgende resultaten behaalt. Afvalcomponent Gewicht in ton Per huishouden (in kg) Per inwoner (in kg) LAP-doelstelling (in kg/inwoner) Huishoudelijk 4.205 373 142 restafval GFT 1.761 156 64 125 Oud papier en 2.031 180 74 90 karton Glas totaal 647 60 24 23 Kunststof 379 34 14 verpakking Tetiel 119 11 4 5 Tabel 2: Resultaten 2011 De LAP-doelstelling is een hergebruikdoelstelling (afvalscheiding) onderverdeeld naar stedelijkheidsklasse. Aalten is ingedeeld in stedelijkheidsklasse 4. Naast een algemene doelstelling voor hergebruik zijn er ook doelstellingen per afvalstof. Het toetsen op deze doelstellingen is omgeven met flink wat slagen om de arm. Het is geen scheidingspercentage per afvalstof maar de doelstelling houdt verband met de hoeveelheid van die afvalstof die in het huishoudelijk afval in theorie zou kùnnen voorkomen. En hoeveel daarvan gescheiden wordt ingezameld. Bijvoorbeeld GFT. In Aalten wordt veel GFT thuisgecomposteerd, is er een jaarlijkse bladinzameling (niet in deze cijfers verwerkt) en is de onrendabele gft-inzameling in het buitengebied beëindigd. Het is duidelijk dat in Aalten geen 125 kg GFT per inwoner kan worden ingezameld. Alleen van hetgeen in de GFT-container wordt aangeboden hebben we cijfers. De inzamelrespons voor oud papier en karton lijkt nu lager dan in eerdere jaren terwijl toch bij circa 90% van de huishoudens huis aan huis wordt ingezameld met de blauwe container. Dat laatste zorgt er voor dat er een veel beter scheidingspercentage wordt gehaald. De totale hoeveelheid ingezameld papier is wel lager dan in voorgaande jaren. De oorzaak hiervan ligt in het steeds meer uitbannen van papier van bedrijven uit deze inzameling. 5
Ook de sticker tegen ongeadresseerd reclamedrukwerk en de toegenomen digitalisering (minder reclamedrukwerk) heeft effect op het potentieel. Dit is een landelijk beeld. GTA In 2012 is het voor de burger gratis huis aan huis inzamelen van grof tuinafval gestart. Hier wordt door een klein gedeelte van de huishoudens (eerste ronde 1%) aan deelgenomen terwijl de kosten van deze inzameling wel uit de afvalstoffenheffing wordt betaald. Kringloop Aktief Stichting Aktief zamelt in de gemeente Aalten huisraad in. Dat zijn naast doorverkoopbare spullen ook afvalstoffen die kunnen worden gescheiden. Stichting Aktief behaalt op de ingezamelde huisraad (waaronder tapijt) een hoog hergebruikpercentage van 86%. En wat kost de inzameling van huishoudelijk afval de burger? De afvalstoffenheffing in de gemeente Aalten is relatief laag. In de onderstaande tabel is een vergelijking gemaakt met de omliggende gemeenten en een aantal willekeurige gemeenten in Nederland. De vergelijking is niet helemaal volledig omdat, bij een aantal gemeenten met een relatief lage afvalstoffenheffing, bijvoorbeeld wel door de burger wel betaald moet worden voor het ophalen van grof groen. 6
Gemeente Systematiek Vastrecht Vastrecht Restafval Restafval GFT GFT Jaarkosten 1 p hh > 1 p hh 240 liter 140 liter 140 liter 80 liter Standaard (in ) (in ) (in per (in per (in per (in per meerpersoons lediging) lediging) lediging) lediging) 10 rest 240 5 gft 140 Aalten Diftar 103,50 6,00 3,70 3,16 2,13 179,30 (volume en frequentie) Winterswijk Diftar Restafval 240 l: 162, Restafval 140 l: 111, 219 (volume) GFT 240 l: 69, GFT 140 l: 57 Oost Gelre Diftar 99 5,25 3,20 2,50 1,60 164 (volume en frequentie) Oude Vast bedrag 149,76 232,32 232,32 IJsselstreek Montferland Diftar 174 Duobak 280 liter: 2,90 206,10 (frequentie) Duobak 180 liter: 1,80 Berkelland Diftar Verschillende keuzepakketten met bijbehorende (vaste) tarieven 200,50 (volume) Heerde Diftar 90,48 9,21 5,63 3,53 2,25 200,23 (volume en frequentie) De Wolden Vast bedrag 165,96 210,60 210,60 Dirksland Vast bedrag 198 248 248 Apeldoorn Diftar 151,15 165,31 7,50 4,38 0 0 240,31 (volume en frequentie) Steenwijkerland Diftar 94,10 112,78 9,21 5,63 0 0 204,88 (volume en frequentie) Raalte Diftar (volume en frequentie) 50 7,92 4,91 3,53 2,25 146,85 Uit dit overzicht blijkt dat de toepassing van diftar en betere afvalscheiding ook tot lagere kosten voor de huishoudens leidt. De cijfers hebben betrekking op de tarieven 2012. Voor 2013 kon door het sterk verbeterde verwerkingscontract voor restafval en een betere afrekenmethode de afvalstoffenheffing in de gemeente Aalten nog verder zakken naar een gemiddeld tarief van 160,30 per huishouden. 7
3. Afvalscheiding, kan het nòg beter? Afval wordt steeds meer gezien als een grondstoffenbron. Grondstoffen zijn (en worden) schaars en de traditionele winning van grondstoffen is duur en vaak milieubelastend. Daarom zet de trend van het meer grondstoffen halen uit afval door. Daarbij wordt energie ook als een soort grondstof gezien. Is het huidige positieve hergebruikresultaat in de gemeente Aalten een reden om achterover te leunen? De vraag stellen is het antwoord geven. 60 % hergebruik betekent immers nog steeds dat 40% niet wordt hergebruikt. Er kunnen wellicht uit het Aaltense huishoudelijk afval nog wel wat meer grondstoffen worden gewonnen. Daarom is onderzocht welke verbeteropties er zijn. Voor het begrip is het goed om een aantal vuistregels/principes te noemen: - hoe comfortabeler de mogelijkheden tot afvalscheiding voor de burger zijn, hoe beter het scheidingsresultaat; - voor droge componenten is nascheiden goed mogelijk met een minstens even hoog scheidingsresultaat als voorscheiden ; - Afval dat goed gescheiden kan worden, met een grondstofwaarde, bij voorkeur huis aan huis ophalen; - Beloning (niet hoeven te betalen) is een stimulans voor betere afvalscheiding. - Restafval (lees geen grondstof maar echt afval) is ongewenst: afgifte van dit restafval duur maken, of afgifte niet comfortabel maken, heeft een gunstige invloed op het afvalscheidingresultaat; - Groenafval (GFT, GTA) heeft energiewinningpotentie. Het is een illusie te verwachten dat door het geven van prikkels (voorlichting, anders inzamelen, financiële prikkels) alle grondstoffen in het huishoudelijk afval door de burger zullen worden gescheiden. Een verbetering zou al een behoorlijk succes zijn. Potentieel Om te kunnen vaststellen wat er nog aan (grond) stoffen uit in het Aaltense restafval te winnen is, is het van belang om de samenstelling van het restafval in beeld te hebben. Door Rova zijn vanaf 2006 sorteeranalyses uitgevoerd waarin ook de gemeente Aalten is meegenomen. Het betreft steekproeven en de cijfers zijn niet meer dan een indicatie. Het is een combinatie van steekproeven in de jaren 2006 t/m 2011. Hierdoor is dit scheidingsresultaat niet actueel. De 8
effecten van recente afvalscheidingbevorderende maatregelen komen zo niet goed in beeld, De cijfers van Bredevoort en de Haart zijn wel vrij actueel maar zeggen weinig over de resultaten van de gehele gemeente. Zij zijn in 2011 onderzocht. De Haart heeft geen GFT inzameling omdat het niet tot de bebouwde kom wordt gerekend. afvalstof Resultaat sorteeranalyse (gewicht % in restafval) 2006-2011 Per inwoner in kg 2011 Bredevoort Kern (gewicht % in restafval) 2011 Haart Buitengebied (gewicht % in restafval) Glas 4 6 kg 5,6 3,8 Kunststofverpakking 8 12 kg 5,3 7,3 Tetiel * 6 9 kg* 4,2 6,5 Papier (herbruikbaar) 9 13 kg 9,0 7,5 Luiers 5 8 kg 4,5 3,7 Drankkartons 5 8 kg 4,7 5,9 Overig papier en karton 4 6 kg 5,1 4,1 GFT 17 27 kg GTA 3 4 kg Metalen 6 9 kg 6,7 6,2 Hout 3 4 kg Steen/puin 6 10 kg Tapijt 0 1 kg 0,6 0,4 Leer/rubber 0 1 kg 0,3 1,5 Reststoffen 20 31 kg som 96 140 * betreft tetiel dat niet herbruikbaar is (defect tetiel dat van de inzamelaars niet in de tetielcontainer mag) Tabel 3: Gerealiseerd afvalscheidingresultaat op basis van sorteerproeven (2010/2011, bron ROVA). 9
Sorteeranalyse Aalten 17% 8% 6% 3% 24% 22% papier GHA Reststoffen GFT Kunststof verpakkingen Tetiel Glas 20% Ook al zijn de cijfers niet erg actueel en zijn steekproefgewijze sorteerproeven per definitie onzuiver kan er wel van worden uitgegaan dat er nog wel een behoorlijke hoeveelheid aan grondstoffen aanwezig in het Aaltense afval. Aalten hanteert voornamelijk een systeem van voorscheiding. De burger sorteert het huishoudelijk afval naar soort voordat het wordt aangeboden. Dat er toch nog veel potentieel in het restafval zit kan meerdere oorzaken hebben. - afvalscheidinggedrag is niet optimaal (gebrek aan kennis, motivatie); - het betreft sterk vervuild glas, kunststof verpakkingmateriaal, papier, waardoor het bij restafval wordt gedaan; - tetielinzameling wordt verondersteld alleen voor bruikbare kleding en schoeisel te zijn (lompen, kapotte kleding wordt bij het restafval gedaan); - het comfort is te laag (metaal, glas, WEEE, moet worden weggebracht, kost moeite); - restafvalcontainer wordt voor aanbieding aangevuld met GFT. 10
4. Anders Inzamelen Om nog meer grondstoffen uit het afval te halen wordt op veel plaatsen gestart met het omgekeerd inzamelen. De gedachte hierachter is het aanbieden van grondstoffen ( bruikbaar afval ) voor de burger comfortabel en goedkoop te maken en het aanbieden van ongewenst afval (geen grondstof) oncomfortabel en duur te maken. Dat zou er toe moeten leiden dat de burger zo veel mogelijk grondstoffen uit het restafval laat. Het is omgekeerd om dat nu bruikbare grondstoffen als tetiel, glas e.d. moet worden weggebracht. Omgekeerd inzamelen is een dienstverleningsconcept bij de inzameling van huishoudelijk afval. Waar de inzameling van huishoudelijk afval door gemeenten van oudsher is gefocust op de frequente inzameling van huishoudelijk restafval, wordt bij omgekeerd inzamelen de nadruk gelegd op de inzameling van herbruikbare grondstoffen uit het huishoudelijk afval. Door een hogere service op de waardevolle grondstoffen te bieden, goed scheidingsgedrag te belonen en een lagere service op restafval worden inwoners gestimuleerd om hun afval beter te scheiden. Restafval wordt bijzaak. Omgekeerd inzamelen, kenmerken (Rova systeem): Restafvalcontainer wordt een container voor droge componenten (kunststof verpakkingen, weee, drank- en melkpakken,metaal,) en huis aan huis opgehaald. Machinale nascheiding. GFT inzamelen tegen nultarief. Papier met container, huis aan huis inzameling Restafval wegbrengen naar centraal gelegen restafvalcontainers (ondergronds) Glas en tetiel onveranderd (wegbrengen naar glasbak, kledingcontainer, inzamelacties) 11
Soort afval Huis aan huis, vaste route Huis aan huis, op afroep Verzamel containers (centraal gelegen) Halen, op afroep Brengen, tegen vergoeding GFT GTA Papier/karton Brengen, gratis Kunststof verpakkingen Glas Drank/ melkpakken (restafval) Restafval Metaal KCA WEEE Tapijt Bouw- en sloopafval Huisraad Grof afval Kleur is de kleur van de container Tabel 4: ROVA-model omgekeerd inzamelen De proeven die met het omgekeerd inzamelen worden gehouden geven goede scheidingsresultaten. Daarbij moet wel de kanttekening worden gemaakt dat dit resultaat wordt afgezet tegen een situatie dat in die betreffende gebieden, anders dan in Aalten, kunststof en papier nog niet huis aan huis werd ingezameld. En dat GFT nu gratis (voor de burger) wordt ingezameld. De hergebruikresultaten van de proeven met omgekeerd inzamelen verhouden zich met de huidige scheidingresultaten in Aalten. 12
Het is zeker waar dat met de inzameling van droge componenten de hoeveelheid restafval in de gemeente Aalten kan afnemen. Aan het systeem van omgekeerd inzamelen kleven echter ook aspecten waar op zijn minst vraagtekens bij kunnen worden gezet. aspect Kosten Comfort aanbieder Afvalscheiding Ondergrondse centrale restafvalcontainer: 200 ondergrondse voorzieningen (incl. plaatsen) á 10.000 = 2.000.000 ±1500 etra restafval containers buitengebied (á 50 = 75.000) Restafval brengen naar wijkcontainer (ma. 250 meter afstand, continu mogelijk) Beter scheiden betekent minder afval wegbrengen Etra container droge componenten 10.000 containers á 50 (incl. uitzetten) = 500.000. Restafval wordt huis aan huis opgehaald (route) Geen gedragstimulans Huidige systeem in Aalten Geen etra kosten Restafval wordt huis aan huis opgehaald (route) Glas, WEEE, brengen naar centrale containers - Droge componenten (kunststof verpakkingen, glas, WEEE, drank/ melkpakken) in één container, nascheiding. - Restafvalcontainer niet meer tweewekelijks maar vierwekelijks ledigen; - GFT conform huidige situatie. Tabel 5: Overzicht maatregelen bij omgekeerd inzamelen Omgekeerd inzamelen betekent een aantasting van het comfort (de service) voor de burger. Het aanleggen van vele ondergrondse verzamelcontainers (met passysteem) verspreid in de bebouwde kom is een dure (circa 10.000 per voorziening, circa 200 nodig) en omslachtige operatie. Er wordt veel weerstand verwacht tegen deze voorzieningen en de plaatsen ervan. De maimale afstand is 250 meter. In het dunbevolkte buitengebied is een ondergrondse opslagvoorzieningen vanwege de grote afstand sowieso geen optie. Het op stap moeten met het restafval (het moeten wegbrengen van restafval) is niet erg aanlokkelijk, ook al is het weinig. Vieze vuilniszakken, slecht ter been zijn, weer en wind zijn er een paar. Ook het kunstmatig lastig maken van de burger door comfortverlaging roept vragen op. 13
Aalten zet liever in op duurzaamheid, hoge service voor de burger en kostenbewustzijn. Met dit in het achterhoofd zijn alternatieven voor en aanpassingen van omgekeerd inzamelen tegen het licht gehouden voor de Aaltense situatie. Etra container in plaats van verzamelcontainers De centrale restafvalcontainers zou kunnen worden vervangen door een etra container voor droge componenten. De huishoudens hebben dan vier containers in plaats van de huidige drie containers en de zakken voor kunststof verpakkingafval. In de meeste woonsituaties is dit goed mogelijk. Dit containeralternatief zal niet lukken bij hoogbouwsituaties en plaatsen met hoge woningdichtheid. In dat geval is de ondergrondse verzamelcontainer vanwege plaatsgebrek een goede keuze. Ook een etra container per aansluiting leidt tot kosten. Het gaat om circa 10.000 stuks á 50 (incl. uitzetten) = 500.000. De inzamelfrequentie van restafval met containers kan lager worden (naar 4 wekelijks, bijvoorbeeld) De invoering van dit anders inzamelen met een etra container vraagt dus sowieso een investering van minstens 500.000. Het is pakweg een derde van de etra kosten van het plaatsen van verzamelcontainers. Dit zou betaald kunnen worden uit de afvalreserve. Maar of dat een substantiële verbetering zal zijn, en of dit tegen acceptabele kosten kan, is nog maar de vraag. Een lichte verbetering van de afvalscheiding en de inzameling van melk- en drankpakken, is dat 500.000 waard? GFT gratis? Uit de sorteeranalyses blijkt dat er in het restafval in Aalten nog zo n 21% GFT zit. Dat is vrij veel, al wijkt dit niet af van het beeld bij de andere Rova-gemeenten. Op dit moment wordt het ingezamelde GFT gecomposteerd door VAR in Wilp. In GFT en ander groenafval zit energie. Die energie kan er uit worden gehaald door vergisting (bijv in een vergister als van Rova in Zwolle). Ook verbranding van houtachtige materialen kan energie opleveren. Daarnaast zijn er ook kunststoffen te winnen uit groenafval. In de Achterhoek zijn wel duurzame initiatieven op dit punt maar deze zijn nog weinig concreet. Laat staan dat er op korte termijn een installatie staat waarin energie wordt 14
gewonnen uit groenafval. Energiewinning uit GFT is voor de Achterhoekse ROVA-gemeenten nu en in de nabije toekomst geen optie. Het is hooguit een stip aan de horizon. Ook is de inzameling en verwerking (compostering VAR) voor de gemeente verre van gratis. De verwerkingskosten van GFT bedragen nu ca 54 euro/ton en dat ligt daarmee op vergelijkbaar niveau met het huidige verwerkingstarief voor restafval. Overigens moet ook het verwerken van GFT binnenkort opnieuw worden aanbesteed en wordt een daling van de verwerkingskosten (composteren) naar zo n 25 euro/ton realistisch geacht. Vanuit de gedachte zoveel mogelijk GFT uit het restafval te houden wordt in enkele andere gemeenten GFT tegen een nultarief (voor de burger) ingezameld en wordt de GFT-container geherintroduceerd in het buitengebied. De gedachte daarbij is dat het geven van een financiële prikkel de burger beweegt nog beter het GFT uit het restafval te houden. Het inzamelen van GFT is voor de burger niet gratis. De kosten verschuiven van het ledigingentarief naar het vastrecht. Dat betekent dat de thuiscomposteerders en de huishoudens met géén of weinig tuinafval dan ineens wel mee gaan betalen aan de inzameling en verwerking van GFT. Dat is in strijd met het diftarprincipe (de vervuiler betaalt). Een bijkomend effect is dat de gft-container veel vaker wordt aangeboden waardoor de handlingkosten, meer ledigingen, zullen toenemen. Kortom: energiewinning uit GFT is voorlopig niet aan de orde, financiële prikkels (zoals het nultarief) tot nog beter scheiden van GFT staan haaks op het diftarprincipe. Gratis of tegen een nultarief inzamelen van GFT wordt niet ingevoerd in Aalten. Wanneer zich concrete (energiewinning) initiatieven ontstaan in de Achterhoek wordt dit heroverwogen. Dan zijn er immers echte duurzame stappen te maken. Restafval Voor de verwerking en het transport van restafval is onlangs een nieuw contract afgesloten met Sita. Dit is een aanzienlijke verbetering qua prijs en qua duurzaamheid. De verbrandingsinstallatie in Coevorden behoort tot de bestscorende installaties op dit punt. Dit compenseert ruimschoots de grotere transportafstand. Drank- en melkpakken Dank- en melkpakken kunnen op zich goed worden verwerkt (in het buitenland). Er zijn kosten aan verbonden en het heeft op dit moment zeker geen positieve (financiële) opbrengst. Ook 15
het apart inzamelen, of als onderdeel van de inzameling van droge componenten met nascheiding, is in principe goed mogelijk. Het gaat om een percentage van 5 tot 6% in het huidige restafval. Om deze afvalstroom comfortabel in te zamelen zou het huis aan huis met een etra droge componenten container moeten. Maar is de verbetering van het hergebruik door het apart inzamelen van drank- en melkpakken een investering van > 500.000 in etra containers of nog meer bij ondergrondse inzamelsystemen waard? Een alternatief in de vorm van centraal gelegen inzamelbakken (brengsysteem) is goedkoper maar heeft een lage comfort en dat zal zonder meer tot lager rendement leiden. Vooralsnog wordt dit niet ingevoerd. Inzamelfrequentie wijzigen Onderzoek naar aanbiedgedrag restafvalcontainer in Aalten. Gemiddeld wordt in de gemeente Aalten zo n 10 keer per jaar de restafvalcontainer aangeboden. Omdat er in een jaar 26 aanbiedingsdagen zijn kwam de gedachte op om het aantal dagen waarop kan worden aangeboden te verminderen. Dus van 26 naar 17 aanbiedingsdagen (om de 3 weken) of 13 (om de 4 weken). Uit de diftarregistratie is bekend hoe vaak de restafvalcontainer per adres wordt aangeboden. Daar is ook de afrekening afvalstoffenheffing deels op gebaseerd. Het blijkt dat een groot deel van de huishoudens de container vaak laat legen. 14 % van de huishoudens laat de restafvalcontainer meer dan 17 keer per jaar ledigen. 25 % van de huishoudens zet de restafvalcontainer meer dan 13 keer per jaar aan de straat. 16
Aantal ledigingen per jaar 2011 aantal aansluitingen Aantal ledigingen per jaar Aantal aansluitingen 32 1 32 1 31 1 31 1 30 1 30 1 28 1 28 1 27 4 27 4 26 298 26 298 25 246 25 246 24 164 24 164 23 124 23 124 22 109 22 109 21 133 21 133 20 116 20 116 19 168 19 168 18 190 18 190 17 224 16 255 15 358 14 446 Totaal 2839 Totaal 1556 Tabel 6: aantal ledigingen per aansluiting Aansluitingen 240 liter 10414 Aansluiting 180 liter 853 Totaal aantal 11267 aansluitingen 2011 Tabel 7: Aansluitingen Er is een grote bandbreedte. Dit betekent dat de inzamelfrequentie van de restafvalcontainer niet zonder meer kan worden verlaagd. Dat zou een groot deel van de huishoudens in de problemen brengen. Verlaging van de inzamelfrequentie kan alleen als dat deel van de huishoudens (dat meer dan 17 keer per jaar aanbiedt) een etra container krijgt. 17
Er is daarbij van uitgegaan dat de containers vol worden aangeboden. Dat is echter slechts een aanname want er wordt niet gewogen bij aanbieding. Wanneer er geen volle containers worden aangeboden zou dat het opvallend lage soortelijk gewicht in Aalten kunnen verklaren. Het soortelijk gewicht is immers de ingezamelde kilogrammen (gewicht) gedeeld door het aangeboden volume (liters). Half gevulde containers drukken zo het gemiddeld soortelijk gewicht. Het kan ook betekenen dat een groot deel van de huishoudens niet of nauwelijks aan afvalscheiding doet. Het ligt echter voor de hand dat het een combinatie van deze factoren zal zijn. Omdat de adressen van de veelaanbieders bekend zijn is het mogelijk om gericht onderzoek te doen (vullinggraad containers, afvalscheiding). Aanpassen inzamelfrequentie bij inzameling droge componenten Wanneer wordt gekozen voor het apart inzamelen van droge componenten heeft dat gevolgen voor de hoeveelheid restafval. En vervolgens ook voor de inzamelfrequentie. Hoe minder restafval, hoe minder vaak restafval hoeft te worden aangeboden. Voor Aalten zou dit betekenen dat het restafval wordt verminderd met de drankverpakkingen en metaal. Voor Aalten zou dit, gebaseerd op de steekproeven, gemiddeld zo n 10 % zijn. Uit proeven blijkt dat het veranderen van de inzameling, droge componenten, ook in bredere zin scheidingsbewust gedrag stimuleert. Omdat men er meer mee bezig is wordt ook op de andere componenten beter gescheiden. Daardoor kan er van wordt uitgegaan dat er door de inzameling van droge componenten 30 % minder restafval wordt aangeboden. Voorlichting In de gemeente Aalten zijn goede technische mogelijkheden tot afvalscheiding maar de essentie is dat de burger het zelf moet doen. Een bewuste burger zal het principe van afval naar grondstof kunnen volgen en wellicht nog beter het afval gaan scheiden dan nu. Voorlichting kan bij het verhogen van het percentage hergebruik net zo stimulerend werken als serviceverlaging voor restafval of kunstmatige financiele prikkels. Om die reden wordt de komende tijd ingezet op voorlichting over van afval naar grondstof. Afvalstoffenverordening aanpassen. De huidige afvalstoffenverordening kent een aantal verplichtingen voor de afval aanbiedende burger. Zo mag er geen restafval bij het groen. Heel veel meer afvalscheidingverplichtingen zijn er niet. 18
Een meer op afvalscheiding gerichte afvalstoffenverordening geeft meer mogelijkheden om toezicht en handhaving in te schakelen en beter scheidingsgedrag af te dwingen. Uiteraard moet dit gepaard gaan met goede voorlichting. Een verplichting om bijvoorbeeld geen papier, kunststof of GFT toe te staan in de restafvalcontainer is overigens geen mogelijkheid. Dat is ook onverstandig want het lukt niemand om dit 100% te realiseren. Er is altijd wal wat papier, voedselrestant of kunststof aanwezig. 4. Overig afvalzaken en ontwikkelingen Zwerfafval. In de gemeente Aalten kan onderscheid worden gemaakt in twee categorieën zwerfafval. Zwerfafval in de vorm van weggeworpen verpakkingen (drank, snoep, chips e.d.) maar ook weggewaaid restafval. Daarnaast komt het dumpen van groenafval voor. Zwerfverpakkingen Alhoewel de eerste vorm van zwerfafval in Aalten in verhouding tot andere plaatsen in Nederland relatief beperkt is, in Aalten komt het wel voor. De jaarlijkse opruimacties (Nederland schoon) door de scholen, de wildbeheereenheid en buurtverenigingen waarbij zwerfafval wordt opgeruimd leveren toch forse hoeveelheden afval op. Dit zwerfafval ontstaat door het onbedoeld wegwaaien van afval maar ook door laakbaar afvalgedrag van burgers. Hierbij gaat het van complete McDonalds-verpakkingen tot drankblikjes, chipszakken e.d. Dit is alleen te bestrijden door gedragsverandering van de veroorzakers. Alle postercampagnes, postbus 51 mededelingen en ludieke acties (blikvangers) ten spijt worden de veroorzakers niet of onvoldoende bereikt. Alle waardering voor de opruimers van het zwerfafval, maar het voorkomen dat zwerfafval ontstaat is beter. Op dit punt zijn er wel enkele succesjes. Jaarlijks terugkerend, bij het begin van het schooljaar, is het zwerfafval op de route van de middelbare scholen naar de supermarkten. Na aandacht hiervoor bij de middelbare scholen (opruimen als strafmaatregel) wordt het dan minder. Deze groep is kennelijk nog wel beïnvloedbaar. Anderen echter totaal niet. Door het inzetten van een toezichthouder/opsporingsambtenaar van het team Beheer Openbare Rumte zijn er wat meer mogelijkheden voor lik op stuk. Het aanspreken/verbaliseren van veroorzakers bij op heterdaad schuldig maken aan het ontstaan 19
van zwerfafval. Aan dit soort zaken wordt in de lokale media aandacht geschonken. Wellicht dat de kans op pijn in de portemonnee het afvalgedrag positief beïnvloedt. Groenafval Groenafval is in dit verband groente- fruit- en tuinafval (gft) en grof tuinafval. GFT-afval wordt in de bebouwde kommen tweewekelijks huis aan huis ingezameld. Daarvoor wordt een bedrag per aanbieding in rekening gebracht. In het buitengebied is de uiterst onrendabele inzameling enkele jaren geleden afgeschaft. Er werden nauwelijks containers aangeboden terwijl wel de gehele route werd gereden. De huishoudens in het buitengebied is een compostvat (tegen kostprijs) als compensatie aangeboden. Twee keer per jaar is er een inzameling op afroep van grof tuinafval. Ieder huishouden kan twee keer per jaar maimaal 3 m 3 per keer grof tuinafval aanbieden. Deze inzameling is gratis voor de deelnemers. Er wordt echter slechts door enkelen aan meegedaan: nauwelijks meer dan 1 % van de huishoudens. Daarnaast is er een mogelijkheid om, tegen vergoeding, groenafval aan te bieden bij de afvalbrengstations Rouwmaat en Aalbers. In 2011 is daar 208 ton groenafval gebracht. In de gemeente komen ondanks deze mogelijkheden om groenafval aan te bieden regelmatig groendumpingen voor. In het verleden werd dit gestorte groenafval door de gemeentelijke buitendienst opgehaald. Dit ophalen is in de afgelopen periode, met de nodige publiciteit, beëindigd. Maar het dumpen van groenafval komt nog wel regelmatig voor. Enkele burgers in de bebouwde kom geven aan dat de capaciteit van de gft-container op hoogtijdagen te laag is. Het betreft dan het halfjaarlijks tuinonderhoud. Dan is er meer groenafval (tuinafval) dan in de container past. Voor enkelen in het buitengebied geldt hetzelfde zij het dat zij geen gft-container hebben. Een deel van de Aaltense burger besluit dan maar te dumpen in het openbare gebied. Ook wordt er wel verzocht om gratis brengmogelijkheden voor tuinafval bijvoorbeeld op de gemeentewerf. Het dumpen van groenafval zou daarmee mogelijk kunnen worden voorkomen. Dan moet worden gedacht aan gratis brengmogelijkheden (het hele jaar geopend). De inzameling en verwerking van groenafval is echter verre van gratis. Energiewinning uit groenafval is nog lang niet realiseerbaar en een positieve opbrengst is ook niet aan de orde. De kosten van inzameling en verwerking van groenafval moet worden betaald uit het afvalbudget. Dat budget wordt gevuld door de afvalstoffenheffing. Omdat er dan niet per 20
aanbieding wordt betaald komt het uit het vaste deel van de afvalstoffenheffing. Dit betekent dat alle huishoudens meebetalen aan het verwijderen van afval van een klein deel van de huishoudens. Gratis groeninzameling staat dan ook haaks op het principe van de vervuiler betaalt (diftar). Bovenstaande aspecten vormen een reden om niet over te gaan tot het invoeren van een gratis brengstation voor tuinafval. Omdat er bij het niet invoeren van een gratis brengpunt kan worden verwacht dat de groendumpingen zullen doorgaan moet er wat anders worden verzonnen. Degene die groenafval dumpen moeten worden gezocht in de groep huishoudens waar grotere hoeveelheden groenafval ontstaan; de huishoudens met een grotere tuin. En daarvan degenen die oplossingen als een composthoop, 14 dagen later de volgende GFTinzamelronde gebruiken, gebruikmaken van de grof groenronde of betalen voor de afgifte van tuinafval bij de brengstations niet acceptabel vinden. Er zijn voor de burgers voldoende mogelijkheden om op een goede wijze groenafval, tuinafval, af te geven. Er is ook dan ook geen rechtvaardiging voor dit gedrag. Toch zal en blijft het storten van groenafval in bermen en op andere locaties regelmatig voorkomen. Het afval werd in het verleden opgehaald door de gemeentelijke buitendienst. Dat deze dumpingen nog voorkomen, en wellicht niet als een overtreding worden gezien, is voor een deel terug te voeren op deze het verleden ontstane situatie (de gemeente deed daar niet zo principieel over). Ook gewenning en beelden, het mag misschien niet maar ik doe dit al jaren, het wordt toch wel opgehaald, en nooit problemen gehad kan aan dit hardnekkige dumpgedrag ten grondslag liggen. Deze afvaldumpingen zijn in het verleden nimmer bestraft. Dat is ook wel lastig omdat het vinden van de overtreder wel op heterdaad moet zijn. De dader laat immers meestal zijn gegevens niet achter. Inmiddels wordt het gedumpte groenafval niet meer (door de gemeente) opgehaald en is de boodschap aan bellende burgers dat dit ook niet meer zal worden gedaan. Ook is er publiciteit gegeven aan dit niet legale stortgedrag en wordt het toezicht verscherpt. Door deze maatregelen wordt het dumpen van groenafval ontmoedigd. 21
Afvalbrengstations In de gemeente zijn twee afvalbrengstations aanwezig (Aalbers in Aalten en Rouwmaat in Dinperlo). De burgers van de gemeente Aalten kunnen hier tegen betaling huishoudelijk afval brengen. Voor een aantal categorieën afvalstoffen is dit de enige mogelijkheid om dit af te voeren. Het gaat dan om bouw- en sloopafval e.d. Voor deze brengmogelijkheid (en registratie) wordt nu jaarlijks een bedrag per aansluiting betaald (circa 2,30 per huishouden in Dinperlo voor Rouwmaat en ca 5,70 voor de Aaltense huishoudens aan Aalbers). De vergoedingen zijn vanuit de ontstaansgeschiedenis verschillend in hoogte en ook de tarieven die door beide stations worden gehanteerd voor de diverse afvalstoffen lopen uiteen (starttarieven, prijs per kg, etc). Dit is vanuit de diftargedachte een ongewenste situatie. Van deze brengvoorzieningen wordt maar door een klein deel van de huishoudens gebruik gemaakt (minder dan 30%). In 2012 is een start gemaakt met de inventarisatie en onderhandelingen over een nieuwe overeenkomst die gebaseerd is op kostendekkendheid. Dat betekent dat de vergoeding per huishouden van totaal circa 55.000 vervalt en dit in mindering wordt gebracht op de afvalstoffenheffing. De afvalstoffenheffing wordt dan circa 5 lager. De brengstations kunnen marktconforme tarieven hanteren en een opslag (starttarief) per klant hanteren voor de kosten die nu uit de algemene vergoeding wordt betaald. Dit betekent dat de kosten van het brengstation in rekening worden gebracht bij de vervuiler (degene die afval afgeeft). Rouwmaat in Dinperlo heeft de openingsuren inmiddels drastisch beperkt (geopend 5 morgens per week, 9-12, waaronder zaterdag). Met Aalbers lopen de onderhandelingen nog. Voor het leveren van inzamelgegevens (administratie) wordt een vergoeding voor de brengstations overwogen. Tetiel Op de inzamelcontainers voor tetiel en bij huis aan huisinzamelacties (kunststof zak) wordt aangegeven dat er alleen bruikbaar tetiel mag worden ingeleverd. Bruikbaar tetiel is meer dan alleen opnieuw te dragen kleding en dat is niet algemeen bekend. Ook kapotte kleding, dekens, gordijnen, tetiel met vlekken, ondergoed, lakens, vitrage, theedoeken e.d. zijn geschikt als grondstof voor nieuwe producten en mogen worden ingeleverd. Hieraan kan meer aandacht worden gegeven in de voorlichting. 22
5. Samengevat pakket mogelijke maatregelen Maatregel verbetering Invoeren ja/ nee invoerdatum Restafval naar ondergrondse verzamelcontainers (i.c.m. inzameling droge componenten) Etra container bij huishouden (i.c.m. inzameling droge componenten) Onderzoek naar veelaanbieders Verlagen frequentie inzamelen restafval Invoeren nultarief GFT Intensiveren toezicht afvalstoffenverordening en zwerfafval (200 uur opnemen in begroting en handhavingprogramma) Aanpassen Afvalstoffenverordening op afvalscheidingverplichtingen Intensivering voorlichting en vergroten bewustwording van afval naar grondstof Voorlichting over bruikbaar tetiel (is meer dan draagbare kleding) Afvalbrengstations: van vaste vergoeding naar vervuiler betaalt Betere afvalscheiding Aparte verwerking, minder in restafval Mogelijke invoering maatregelen (inzamelfrequentie, gerichte voorlichting, toezicht) Verlaging kosten inzamelen Verhoging hoeveelheid ingezameld GFT. Minder GFT in restafval Beter afvalscheidinggedrag door aanspreken burgers Beter afvalscheidinggedrag door handhaafbare regels Beter afvalscheidinggedrag Meer apart ingezameld tetiel (en verlaging percentage tetiel in restafval Nee Niet invoeren (comfortverlaging, hoge kosten ondergrondse verzamelcontainers Nee. Kosten zijn te Niet invoeren hoog (investeren in etra containers) ja 2013 Nee, tenzij Nee (anti-diftar, kosten verschuiven naar vastrecht, aantal ledigingen neemt toe) ja Mogelijkheden onderzoeken ja 2013 ja 2013 ja 2013 Afhankelijk uitkomst onderzoek veelaanbieders Wanneer er energie gewonnen wordt uit GFT (of een andere nuttiger toepassing dan composteren) Reeds ingevoerd 23