Early Start Denver Model Sally Rogers en Geraldine Dawson Ina van Berckelaer-Onnes 13-11-2012 Universiteit Leiden
Sally Rogers Geraldine Dawson ESDM Early Start Denver Model for young children with autism (2010); Promoting Language, Learning and Engagement Nederlandse bewerking (2011) : ESDM; een ontwikkelingsgerichte benadering Ontwikkeld voor kinderen van 12-60 mnd
Achtergrond informatie ESDM Gebasseerd op de kennis van de normale ontwikkeling Eerste symptomen van autisme wijzen er op dat de hersengebieden die zijn betrokken bij de ontwikkeling van sociale interactie en taal, zijn aangetast De eerste levensjaren vormen een periode van grote vormbaarheid en veranderingen
Sociale interactie en taal ASS babies besteden minder tijd aan het kijken naar mensen Reageren minder als ze bij naam worden aangesproken Wijzen minder of niet (imperatief en declaratief wijzen) als voorbereiding op de taalontwikkeling
Sociale Brein Amygdala waarneming van emoties Gyrus fusiformis waarneming van gezichten Vroege interventie van wezenlijk belang
ESDM is gebaseerd op Oorspronkelijke Denver Model van Rogers et al, (1981) groepsprogramma gericht op sociale en communicatieve ontwikkeling Het model van Rogers en Pennington(1991) over intermenselijke ontwikkeling bij autisme, vooral gericht op de problemen in imitatie Het model van Dawson et al (2004) tav autisme als stoornis in de sociale motivatie De Pivotal Response Training van Koegel & Koegel (1988, 1998) gebaseerd op ABA, met nadruk op initiatief en spontaniteit van het kind.
ESDM Het ESDM heeft de volgende twee kenmerken 1) Een specifiek ontwikkelingsplan waarin wordt aangegeven welke vaardigheid op een bepaald moment aan het kind moet worden geleerd 2) Een specifieke reeks leertechnieken die wordt gebruikt om het ontwikkelingsplan uit te voeren
Werken met ESDM Waar: thuis, peuter en kleutergroepen Voor wie: kinderen met autisme, beginnende leeftijd 1 à 3 jaar uitlopend tot 4 à 5 jaar (leerplan vanaf 7 tot 8 maaanden) Door wie: gedragsdeskundigen (teamcoördinator), kinderartsen, logopedisten, fysiotherapeuten, ABA- gedragstherapeuten, leerkrachten (getraind in de methode)
Werken met ESDM De technieken formuleren van twee à drie doelen op grond van een checklijst, die binnen 12 weken bereikt moeten kunnen worden. Doelen worden in kleine stappen in het behandeldossier uitgeschreven (taakanalyse en leerstappen) Leertechnieken zijn afkomstig uit de ABA, uit de PRT en uit het Denver model
Technieken Ivar Lovaas ABA: * antecedent-behavior-consequence (ABC) * prompting aansporen van gedrag * fading van prompts * shaping van gedrag * chaining van gedrag * analyse van gedrag
Technieken Robert en Lynn Koegel PRT:* bekrachtiging van pogingen van het kind * wissel nieuwe gedragingen af met reeds verworven vaardigheden * zorg voor een direct verband tussen de bekrachtiging en de reactie/het gedrag van het kind * doe de activiteiten beurtelings * geef duidelijke instructies * laat het kind kiezen en laat je hierdoor leiden
Sally Rogers Technieken Denver Model * Modulatie en optimalisatie van affect, arousal en aandacht * Beurt nemen en dyadische betrokkenheid * Sensitieve en responsieve reacties op (non)verbale signalen van het kind * Aanbod van allerlei vormen van communicatie * Duidelijke overgangen tussen activiteiten * Taal gebruik afstemmen op het (non)verbale communicatie niveau en vermogen van het kind
Gebruik van de technieken De bedoeling van de technieken is dat: elk kind positieve ervaringen heeft met anderen de aandacht van het kind zich richt op sociale prikkels het kind de prikkels de moeite waar vindt de motieven van het kind wordt aangemoedigd zodat het mee blijft doen aan de activiteiten
Werken met ESDM Een generaliserend model voor interventie: er is slecht één behandelplan binnen het ESDM dat alle doelen vanuit alle vakgebieden beslaat Het interdisciplinaire behandelteam Samenwerking met het gezin: ouders worden gezien als pleitbezorgers van hun kind
Leerkracht* Fysio/ bezigheids therapeut Logopedist Teamleider (gedrags deskundige/ ouder) ABA-specialist Arts Gedrags deskundige
Invloed van Autisme op het gezin Het trage en vaak onsamenhangende diagnostische proces Het ongewone en onregelmatige ontwikkelingstraject van het kind Een tekort aan communicatie en affect bij de kinderen De neiging om het gedrag van het kind als omwil ipv onmacht te zien De constante stroom van nieuwe trendy behandelingen
Imitatie en spel Imitatie is een krachtige leertechniek voor alle leeftijden Imitatie vergt in beginsel geen bewuste intentie, we imiteren vanzelf buiten ons bewustzijn om (kameleoneffect), maar het wordt steeds vaker intentioneel
Imitatie binnen ESDM Imitatie van handelingen met voorwerpen (speltraining) Imitatie van lichaamsbewegingen zonder voorwerpen (imitatie van gebaren: met liedjes zoals klap eens in je handjes ed) Imitatie van bewegingen van de mond en het gezicht (overdreven wijze van bellen blazen, zingen ed) Imitatie van geluiden en woorden
Vocale imitatie Vermeerder het aantal vocalisaties. Dit kan het best worden gecombineerd mbv sensorische activiteiten. Je kunt dan spanning opbouwen, daar komt een muisje aangelopen Als het kind vocaliseert, imiteert je het kind en bekrachtig je de vocalisatie met een handeling Neem beurt Begin met vocaliaties die goed zijn ingesleten Gebruik betekenisvolle contexten en geluiden Herhalen maar niet drillen
Verbale Woorden communicatie Gebruik woorden die worden geassocieerd met dingen die het kind leuk vindt Gebruik woorden waarvan het kind de klanken al kent Gebruik woorden die in meerdere omgevingen voorkomen Gebruik de woorden voor de verzoeken die het kind normaal gesproken non-verbaal gebruikt
Verbale communicatie Gebruik werkwoorden * die fysieke spelletjes voorkomen (springen, schommelen, rennen) * die bij bal activiteiten voorkomen (gooien, schoppen, tollen, stuiteren) * die bij hand- activiteiten voorkomen (rollen, kneden, snijden) * die sturend zijn in de actie (stop, ga door, goed zo) * die bij lichamelijke aanraking voorkomen (omhelzen, stoeien, kietelen)
Ter discussie Er wordt in beginsel niet met ondersteunende communicatie gewerkt Er zijn in het ESDM maar weinig kinderen die niet gaan spreken Pas dan val je terug op visualisering
ESDM in groepsverband Noodzakelijk: Een schema voor de groep kinderen als geheel Een schema voor de medewerkerts die in de gorep werken Een schema voor elk individueel kind Een overzichtelijk fysieke ruimte
Conclusie ESDM is als methode wetenschappelijk verantwoord (zie Het ESDM voor jonge kinderen met autisme, Pearson 2011) Het is evidence based Het is een zeer intensief programma Het is sterk ontwikkelingsgericht Het kan ook op eclectische wijze worden gebruikt (zie Autisme bij jonge kinderen, Hogrefe 2012)