Hoe gevoelig is onze bevolking aan luchtvervuiling: van epidemiologische determinanten naar moleculaire mechanismen bij tweelingen



Vergelijkbare documenten
Gezonde lucht, gezonde ruimte, gezonde mensen

Neurocognitieve prestaties en blootstelling aan luchtvervuiling. Saenen Nelly - UHasselt

Acute effecten van luchtverontreiniging. Tim Nawrot, KULeuven Afdeling Longtoxicologie

Themasessie 2: Fietsen brengt op. Voordelen en risico s van fietsen voor de gezondheid

Een overkapte Ring staat borg voor een gezond Borgerhout. Prof. Dr. Dirk Avonts. Universiteit Gent. 2 mei 2012.

Ademloos Horta. Nood aan Luchtzaak

Luchtkwaliteit: een Europees perspectief

Doel behandeling bij DM: verhinderen/vertragen complicaties. Haffner, NEJM 1998 UKPDS. T2DM, HbA1c, en HVZ

Luchtvervuiling, nog altijd een probleem?

Luchtvervuiling en gezondheidsrisico s: de klinische inzichten

Gevoeligheid maakt het verschil. Risico s van milieu-blootstellingen in de bevolking

Longitudinal Driving Behaviour At Incidents And The Influence Of Emotions. Raymond Hoogendoorn

De impact van verkeer op de gezondheid.

FIJN STOF EN PLANTEN: EEN BOEIENDE INTERACTIE

Zwangerschap: De fietsproef voor een gezond leven? J. J. (Hans) Duvekot, gynaecoloog/perinatoloog Afdeling Verloskunde Erasmus MC, Rotterdam

Gezondheidseffecten van luchtverontreinging en bewegen

FIJN STOF EN PLANTEN: EEN BOEIENDE INTERACTIE

Symposium 2015 Geïsoleerde systolische hypertensie bij jonge volwassenen: betekenis en prognose. prof dr Danny Schoors

Is screening bij longkanker zinvol?

GEZONDE LEVENSVERWACHTING NAAR OPLEIDING EN STIJGENDE PENSIOENLEEFTIJD

Depressie bij ouderen Trends over de tijd

De relatie tussen depressie- en angstsymptomen, diabetesdistress, diabetesregulatie en. proactieve copingvaardigheden bij type 2 diabetespatiënten

Landelijk Diabetes Congres 2016

Socio-economic situation of long-term flexworkers

Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt The role of mobility in higher education for future employability

Active Ageing. Gezondheidsgedrag en self-tracking: Cees van der Schans.

Huishoudinkomen, buurtinkomen en depressieve stoornis; de LifeLines studie

DIAGNOSE VAN COPD: EENVOUDIG OF COMPLEX

Safe motherhood: Severe acute maternal morbidity in the Netherlands

De Relatie tussen Lichamelijke Gezondheid, Veerkracht en Subjectief. Welbevinden bij Inwoners van Serviceflats

Medewerkers in balans

PCSK9-remming: voor welke patienten?

Mobiliteit op de VUB. Duurzame Dinsdagen 22 november Bas de Geus & Rebecca Lefevere

Samen_werken aan gezonde omgevingen Peter Vervoort

Utopia-avond. Onderzoekers uit diverse disciplines stellen hun utopische toekomstdroom voor de samenleving voor

Summary. Samenvatting

Kosten en baten van lokale gezondheidspromotie

What are we waiting for: doorlooptijden op de SEH

Back to lipids lange termijn effecten van sta6nes

MODERN. Indoor Generation ZIJN WIJ DE INDOOR GENERATION? HOE ZIJN WE VAN OUTDOOR- NAAR INDOORSOORT GEGAAN IN SLECHTS EEN AANTAL JAAR?

Lipiden behandelen bij de oudere patiënt: starten, stoppen of doorgaan?

Werk voor lagergeschoolde mensen: lessen en vragen uit een vergelijkende analyse voor België en Nederland

Overgebleven risico op hart-en vaatziekten in patiënten met Familiaire Hypercholesterolemia, wat nu?

Het Oost-Vlaamse Meerlingenregister Verleden, heden en toekomst

Bloeddrukstreefwaarden bij diabetes mellitus: lager of toch niet? Erik Serné Internist- vasculair geneeskundige

Nutrition Management Module

Aim of this presentation. Give inside information about our commercial comparison website and our role in the Dutch and Spanish energy market

Hypertensie bij ouderen

Gerard Hoek Universitair docent IRAS Universiteit Utrecht

De causale Relatie tussen Intimiteit en Seksueel verlangen en de. modererende invloed van Sekse en Relatietevredenheid op deze relatie

DE OOSTERWEEL VERBINDING ONVERANTWOORD VANUIT HET OOGPUNT VAN DE. Marc Goethals Cardioloog Cardiovasculair Centrum Aalst OLV Aalst

High COPD prevalence at high altitude:

Het stellen van functionele doelen bij patiënten na een totale knie artroplastiek wat zijn de consequenties?

Niewsbrief nr. 3 / November 2014 Januari 2015

The Effect of Gender, Sex Drive and Autonomy. on Sociosexuality. Invloed van Sekse, Seksdrive en Autonomie. op Sociosexualiteit

Luchtkwaliteit, Verkeer en Gezondheid Maatregelen, kosten en bevoegdheden

Alcohol policy in Belgium: recent developments

Is valpreventie kosteneffectief?

Lezing, 10 december 2004

SeCZ TaLK: wie gaat het bordspel toepassen?

Luchtkwaliteit en gezondheid

De nieuwste ontwikkelingen. Annemarie Becker, longarts Amsterdam UMC

De conclusies eerst. EMGO Institute - Care and Prevention 1. Naar gezond en/of duurzaam eetgedrag: grenzen aan de groei?


Work related road safety trends and analysis in Belgium. PRAISE Madrid - October 1, 2015

PERSOONLIJKHEID EN OUTPLACEMENT. Onderzoekspracticum scriptieplan Eerste begeleider: Mw. Dr. T. Bipp Tweede begeleider: Mw. Prof Dr. K.

INVLOED VAN CHRONISCHE PIJN OP ERVAREN SOCIALE STEUN. De Invloed van Chronische Pijn en de Modererende Invloed van Geslacht op de Ervaren

Hypertensie bij de alleroudsten. MAJON MULLER, MD PhD Professor of Cardiovascular Aging Interne-Ouderengeneeskunde VU medisch centrum, AMSTERDAM

Verbeteren van gezondheidsvaardigheden van ouderen in Europa EU-FP7-IROHLA. NCVGZ April 2013 Andrea de Winter. Jaap Koot & Menno Reijneveld

Workshop hypertensie op jonge leeftijd

STIGMATISERING VAN PATIENTEN MET LONGKANKER 1. Stigmatisering van Patiënten met Longkanker: De Rol van Persoonlijke Relevantie voor de Waarnemer

DANKBAARHEID, PSYCHOLOGISCHE BASISBEHOEFTEN EN LEVENSDOELEN 1

Vascularisatie van het placenta bed in het eerste trimester


Impact van de ingebruikname van de DSM-5

Prediabetes : ontwikkelt iedereen diabetes? Wie screenen en hoe? C. De Block Endocrinologie-Diabetologie Voorzitter Diabetes Liga

Resultaten voor België Cardiovasculaire preventie Gezondheidsenquête, België, 1997

Sociaal-economische gezondheidsverschillen en werk: consequenties voor arbeidsparticipatie en pensionering

Inzetbaarheid op hogere leeftijd

Relaties 2.0. Tom Platteau Instituut voor Tropische Geneeskunde

De Breastfeeding Self-Efficacy Scale wil nagaan hoe vertrouwensvol vrouwen zijn met betrekking tot het geven van borstvoeding.

Het Effect van Verschil in Sociale Invloed van Ouders en Vrienden op het Alcoholgebruik van Adolescenten.

Het syndroom van Klinefelter: Screening en opvolging van metabole afwijkingen. David Unuane Endocrinologie Klinefelter Kliniek

Welke behandeling voor obese type 2 patiënten? Gewoon insuline?

Chlamydia hertesten en partnerwaarschuwing in de populatie. Janneke Heijne. MINC symposium 26 juni 2014 Maastricht

Waar rook is... Gevolgen van het inademen van rook bij branden. Frans Greven

Notitie : In de grond gevormde palen met grondverwijdering

Karaterisering van trends in blootstelling: cytostatica in Nederlandse ziekenhuizen als voorbeeld

Nierarteriestenose. Nierarteriestenose. Screening op nierarteriestenose Peter W de Leeuw en Cor T Postma MUMC en Radboudumc

Geslacht, Emotionele Ontrouw en Seksdrive. Gender, Emotional Infidelity and Sex Drive

Werkbaar werk in de bouwsector

Wanneer is een leven redden te duur? vv-ecmo on trial. dr Erwin J.O. Kompanje. Department of Intensive Care

To ventilate or not to ventilate, that s the question

HOTCO2: alternatief voor de WKK en ketel in de tuinbouw

Obesitas bij ortopedische ingrepen: challenge of contra-indicatie? Co-assistent: Philippe Leire Promotor: Dr. A. Kumar

Onsterfelijk een sprookje Gezond oud : Haalbaar! P. Eline Slagboom Leiden University Medical Centre

PRO. De afwachtende houding t.o.v. NOACs in Nederland schaadt patiënten

Heart and Soul. Cardiovasculair en Depressie

Surveys: drowning in data?

Transcriptie:

Hoe gevoelig is onze bevolking aan luchtvervuiling: van epidemiologische determinanten naar moleculaire mechanismen bij tweelingen Tim Nawrot, PhD. Centre for Environmental Sciences, Hasselt University, Belgium Centre for Environmental Health, Leuven University, Belgium tim.nawrot@uhasselt.be

Inhoud Geschiedenis Belang voor de volksgezondheid Vroege effecten in het leven bij tweelingen

De Standaard 7-12-1930 Men had reeds de meening geopperd dat het oorzaak wel giftige in den oorlogsgassen Zuider-wind, konden die van zijn uit die zich verre met streken den mist vreemde hadden microben vermengd. medebracht, die dan in den mist van onze nijverheidscentra zouden voortwoekeren.

NEW YORK TIMES 5 Dec 1930 6 Dec 1930 8 Dec 1930 Spanish flu? Microbes from the Sahara? Chemical warfare?

1-5 December 1930 (N > 60, x 10.5)

Besluit rapport Firket Si les mêmes conditions se trouvent réunies, les mêmes accidents se reproduiront Onder dezelfde voorwaarden zijn dezelfde gevolgen te verwachten. Si un désastre survenait à Londres dans des conditions analogues on aurait à déplorer 3.179 morts immédiates Een soortgelijke catastrofe zou in Londen leiden tot 3.179 onmiddellijke doden Nemery, et al. Lancet 2001

London Fog, 5-9 december 1952 Wilkins E.T. Journal of the Royal Sanitary Institute, 1954, 74, 1-21

Hoe klein is fijn stof? FIJN STOF : verzamelnaam voor zeer kleine stofdeeltjes in de lucht, kleiner dan één honderdste van een millimeter. Uit: EPA, US Environment Protection Agency

Global burden of disease 1990 vs 2000

Atherosclerosis en PM Sun Q. et al. JAMA 2005. 200 r=0.28 p=0.01 200 r=-0.20 p=0.08 150 150 Oxidized LDL, U/L 100 50 0 0.0 0.5 1.0 1.5 Carbon load, µm² Oxidized LDL, U/L 100 50 0 1 10 100 1000 10000 Distance to major road, m (Log scale) Analysis adjusted for sex, age, socioeconomic status, LDL and HDL cholesterol, BMI, type of diabetes, glycated haemoglobin, statin use and blood leukocyte counts. Jacobs L. et al. Plos One 2011

Nawrot T et al. Lancet2011

Telomere length vs chronological age 8.5 8 Men r = 0.54 p < 0.0001 8.5 8 Women r = 0.49 p < 0.0001 TRF length (kb) 7.5 7 6.5 6 TRF length (kb) 7.5 7 6.5 6 5.5 5.5 5 5 0 20 40 60 80 100 0 20 40 60 80 100 Age (years) Age (years) Nawrot T et al.lancet. 2004;363:507-10

Study population EFPTS: East-Flanders Prospective Twin Survey Selection of 211 twins that did participate in a follow up study Twin birth year: 1975-1982

Results Estimated difference in log telomere length Bijnens et al. submitted Estimated difference in placental telomere length. Adjusted for newborn s sex, gestational age, birth year (linear and quadratic), zygosity and chorionicity, maternal age, indicators of socioeconomic status (maternal education and neigborhood household income) and smoking during pregnancy. Vertical lines denote 95% confidence intervals. *indicates significant (p < 0.05) decrease in placental telomere length after a doubling in traffic indicators and an IQR increase in land use indicators.

Study population Study population = 4777 twins Complete twin pair (n=2370) Half twin pair (n=37) Zygosity Monozygotic n=1531 Dizygotic n=3246

Results Odds ratio of small for gestational age twin (n=2222) All births (n=2222) Term births: 37 weeks (n=875) Moderate preterm births: 32-36 weeks (n=1148) Extreme preterm births: < 32 weeks (n=119): No association Bijnens et al. Work in progress Adjusted for birth order, parity, birth year (linear and quadratic), season of birth, zygosity and chorionicity, maternal age, neighbourhood household income and insertion of the umbilical cord.

Conclusies Luchtkwaliteit in Vlaanderen behoort tot de slechtste van EU Samenspel van chronische en acute effecten bepalen risico s in de bevolking Community vs individual thinking Tweelingen zijn een gevoelige groep en effecten van blootstellingen zijn waarneembaar vroeg in het leven

Mortality Lung cancer Cardiovascular mortality Cardiovascular morbidity Ageing and air pollution Bronchitis COPD IgE, Asthma Respiratory infections Birth weigth Inflammation Blood pressure, Intima-media thickness Asthma Development Countersey: B. Brunekreef