Drimmelen aan De Biesbosch! Beleidsnota en Actieplan Recreatie & Toerisme
Beleidsnota en actieplan Recreatie & Toerisme Gemeente Drimmelen 2
Drimmelen Aan De Biesbosch Beleidsnota en Actieplan Recreatie & Toerisme Gemeente Drimmelen Januari 2008 Wim van Hooff Sandra Versteegen NL RNT en VS&P Beleidsnota en actieplan Recreatie & Toerisme Gemeente Drimmelen 3
Beleidsnota en actieplan Recreatie & Toerisme Gemeente Drimmelen 4
Inhoud Samenvatting...6 1 Inleiding... 13 1.1 Aanleiding... 13 1.2 Doelstellingen en uitgangspunten... 13 1.3 Werkwijze en werkzaamheden... 14 1.4 Leeswijzer... 15 2 Recreatie & Toerisme in Drimmelen... 17 2.1 Inleiding... 17 2.2 Beschrijving van het toerisme... 17 2.2.1 Aanbod... 17 2.2.2 Markt... 18 2.2.3 Netwerken... 19 2.2.4 Economische orde... 20 2.3 Overheid... 20 3 Beoordeling... 23 3.1 Inleiding... 23 3.2 Sterkte-zwakte analyse... 23 3.3 Kansen voor Drimmelen... 24 3.4 Bedreigingen... 26 3.5 Conclusies en strategische vragen... 27 4 Beleidsvisie recreatie en toerisme...29 4.1 Inleiding...29 4.2 Doelstellingen...29 4.3 Identiteit en imago...30 4.4 Doelgroepen...30 4.5 Aanbod...31 4.6 Netwerken...33 4.7 Promotie, informatie en evenementen...33 4.8 Economische orde...34 4.9 Gemeente...34 5 Recreatie, toerisme en ruimtelijk beleid...37 5.1 Uitgangspunten...37 5.2 Voorzieningen, algemeen...37 5.2.1 Voorzieningen; kamperen...39 5.2.2 Voorzieningen: niet-vergunningplichtige verblijfsrecreatie in gebouwen...40 5.2.3 Voorzieningen: kleine attracties voor dagrecreatie in gebouwen en op gronden...40 5.2.4 Evenementen...41 5.3 Routegebonden recreatie...41 5.4 Toets ruimtelijke kwaliteit...41 6 Actieplan...43 6.1 Inleiding...43 6.2 Uitwerking projecten...44 6.3 Organisatie en samenwerking...50 6.4 Kosten en financiering...50 6.5 Monitoring...51 Bijlage 1: Geïnterviewden over lokale Beleidsnota Recreatie en Toerisme...52 Bijlage 2: Lijst van aanwezigen workshops...55 Bijlage 3: Beleid overheid...56 Bijlage 4: Trends in toerisme en recreatie...64 Bijlage 5: Projectenplan...66 Colofon...67 Beleidsnota en actieplan Recreatie & Toerisme Gemeente Drimmelen 5
Beleidsnota en actieplan Recreatie & Toerisme Gemeente Drimmelen 6
Samenvatting Aanleiding en doel De gemeente Drimmelen is een plattelandsgemeente met een divers karakter, maar vooral bekend vanwege zijn ligging aan het Nationaal Park De Biesbosch en de vele watersport-mogelijkheden. Van oudsher is dit gebied vooral bekend vanwege haar strijd tegen het water, de watergerelateerde bedrijvigheid en als waterdoolhof waar iemand zich goed verborgen kan houden. Op het gebied van recreatie en toerisme heeft Drimmelen een wat ambivalent beeld. Een deel van de Nederlanders kennen het en associëren het met De Biesbosch en eventueel ook met watersport; een groot deel zegt het niets. Voorts zijn de aantrekkelijke fiets- en wandelmogelijkheden, de aardige Brabantse dorpjes en de andere mogelijkheden buiten de regio praktisch onbekend. Tijd om daar iets aan te doen vindt de gemeente en het bedrijfsleven. Een eerste stap daartoe is gezet met het oprichten van een Toeristisch Platform. Echter het ontbrak de gemeente en het platform aan een actueel en richtinggevend beleidskader en actieplan. Het oude beleids- en actieplan dateerde uit 1999-2000. Omdat reeds veel actiepunten uit dat plan gerealiseerd zijn, is het nuttig en nodig een nieuw beleids- en actieplan te laten opstellen, dat ook aansluit bij de nieuwe trends en gewijzigde omstandigheden. Is de gemeente, door de afschaffing van de nationale Wet op de Openluchtrecreatie, genoodzaakt zelf haar beleid op dit gebied te formuleren. Om op al deze knelpunten een antwoord te geven, heeft de Gemeente Drimmelen, mede op verzoek van de Raad, besloten deze Beleidsnota & Actieplan Recreatie en Toerisme te laten opstellen. De belangrijkste doelstellingen zijn van deze nota zijn: Het verwoorden van strategisch beleid en een doelgerichte visie om het toerisme te bevorderen en de recreatieve mogelijkheden voor de eigen bevolking verder te ontwikkelen; Het uitwerken va een helder actieplan, met duidelijke projecten, prioriteiten, kosten en organisatieplaatje; Het verwoorden van een vernieuwend ruimtelijk beleid voor de openlucht recreatie in het buitengebied dat als onderlegger kan dienen voor het nieuwe bestemmingsplan buitengebied; Het betrekken van burgers, ondernemers en organisaties bij het gehele proces dat moet leiden tot het beleids- en actieplan. Werkwijze Deze beleidsnota is tot stand gekomen in drie fasen: inventarisatie, discussie, uitwerking & presentatie. In de eerste fase is de gemeente Drimmelen uitgebreid bekeken, zijn gesprekken gevoerd met zo n 15 sleutelpersonen en zijn alle relevante beleidsdocumenten bestudeerd. Op basis van deze informatie is in de tweede fase een discussienota opgesteld die ambtelijk besproken is en bediscussieerd is tijdens een workshop met betrokkenen uit de sector. Daarnaast heeft er een aparte workshop plaatsgevonden over het ruimtelijk beleid voor de openlucht recreatie. Beleidsnota en actieplan Recreatie & Toerisme Gemeente Drimmelen 7
Naar aanleiding van deze workshops en discussies zijn diverse concept beleidsnota s uitgewerkt en besproken met de verantwoordelijke ambtenaar en wethouder. Dit heeft geresulteerd in dit definitieve beleids- en actieplan dat ter bespreking wordt voorgelegd aan het College, de Gemeenteraad en betrokkenen en belanghebbende in het veld. Het (eventuele) commentaar uit deze bijeenkomsten zal te zijner tijd verwerkt worden als bijlage bij dit beleid- en actieplan. Recreatie en Toerisme in Drimmelen De toeristisch-recreatieve sector in de gemeente is eerst zo objectief mogelijk beschreven, naar aanbod, doelgroepen, structuur en beleid. Daaruit blijkt dat het verblijfsrecreatieve aanbod op het gebied van campings en jachthavens redelijk tot goed is en op het gebied van hotels en bungalowparken mager is. Het vermaaksaanbod is in de gemeente relatief gering. De belangrijkste trekkers zijn het bezoekerscentrum van Staatsbosbeheer, de rondvaarten, het Nationaal Park De Biesbosch, de evenementen, de fiets- en wandelroutes en de kleine attracties in het buitengebied en de monumenten. Op het gebied van horeca is het aanbod kwantitatief gezien redelijk, maar qua diversiteit beperkt. De ontsluiting van Drimmelen over de weg is uitstekend, die per openbaar vervoer mager, over het water goed, en per fiets met het knooppuntensysteem ook prima. De doelgroepen die Drimmelen gebruiken bestaan grotendeels uit de eigen inwoners, de watersporters, de dag- en groepsbezoekers aan de Biesbosch en rondvaarten, de individuele fietsers en wandelaars en de verblijfstoeristen op de campings. De structuur van de toeristisch-recreatieve sector is niet sterk ontwikkeld. Er vindt nauwelijks marketing en promotie plaats, ondernemers zijn op dit punt matig georganiseerd. Initiatieven in het verleden zijn ook vaak doodgebloed of mislukt. Thans wordt de promotie vooral individueel uitgevoerd, door evenementenorganisaties en door het gemeentelijk samenwerkingsverband Brabant aan De Biesbosch (van de gemeenten Drimmelen, Oosterhout, Werkendam en Geertruidenberg). Aan beleid ontbreekt het niet in Drimmelen en de regio. Dit is ruim voldoende en biedt voor de toeristisch-recreatieve ontwikkeling ook volop aanknopingspunten. Op lokaal niveau bieden vooral de plannen rondom de jachthavens van Biesbosch Marina, de Structuurvisie Plus en Het Gat van den Ham goede perspectieven. Op regionaal niveau wordt binnen het project Brabant aan Biesbosch uitvoering gegeven aan het Marketingactieplan voor de Biesbosch en aan de gebiedsvisie De Wijde Biesbosch. Daarnaast zijn er binnen SES West-Brabant en REAP goede subsidiemogelijkheden om het toerisme te ondersteunen. Beoordeling Samen met een grote groep betrokkenen is een sterkte-zwakte analyse uitgevoerd. Daaruit komt samengevat het volgende beeld naar voren. Drimmelen heeft door zijn ligging, aan het Nationaal Park De Biesbosch, aan het water, nabij steden etc. een uitstekende uitgangspositie om zich toeristischrecreatief te ontwikkelen en te profileren. Helaas is dat tot op heden te weinig gebeurd. Hiervoor zijn een aantal redenen aan te wijzen. Zo heeft Drimmelen heeft zich in het verleden (te) veel gericht op de watersport (in het dorp Drimmelen) en (te) weinig op andere zaken. Tegelijkertijd is het profiel van watersportgemeente nabij NP De Biesbosch helaas onvoldoende gebruikt om een sterk imago te ontwikkelen. Ook is er niet voor gezorgd om de verbinding met De Biesbosch ook voor andere (dan watersport-) toeristen goed mogelijk te maken. Voorts is ook het watersportcentrum Drimmelen nog niet af, het mist een hart, entourage, winkels, activiteiten en gevarieerde horeca. Buiten de watersport is het toeristisch-recreatieve product Drimmelen in de basis (natuur en landschap, routes, cultuurhistorie en attracties in de directe omgeving) niet slecht. Maar het is naar de huidige maatstaven nog niet volledig ontwikkeld, vooral op het gebied van verblijf en voorzieningen is het aanbod te beperkt. Drimmelen zal en hoeft buiten de watersport ook geen toeristische topbestemming te worden. Maar met wat meer durf, goede wil, goede keuzes, aanvullende productontwikkeling en promotie is er zeker meer van te maken. Ook hierbij is het van belang en noodzakelijk om de verbinding met De Biesbosch nadrukkelijk te leggen, in de promotie, in de routestructuren naar en door de Biesbosch, in de thematiek van musea en historische gebouwen en relicten (bv. de strijd tegen het water) en zelfs in de namen van dag- en verblijfsarrangementen. Twee van die punten zijn bijvoorbeeld het landschap en de historie. Het landschap kent een mooie gradiënt van nat naar droog en daarmee een zekere variatie. Deze variatie is nog maar beperkt gebruikt om een aantrekkelijke recreatieve en toegankelijke habitat Beleidsnota en actieplan Recreatie & Toerisme Gemeente Drimmelen 8
voor de eigen bevolking en de bezoekers te scheppen. Ook de historische gebouwen, relicten en grondgebruik worden niet of nauwelijks zichtbaar en openbaar (toegankelijk) gemaakt. De ondernemers van de gemeente Drimmelen lijken redelijk goed georganiseerd in de vereniging Samen een Drimmelen. De praktijk laat echter een ander beeld zien: een lappendeken van ondernemersverenigingen, die geen van allen boven het lokale niveau uitkomen en waarbij toerisme nauwelijks op de agenda lijkt te staan. Waarom krijgen al deze ondernemers(organisaties) en de gemeente tezamen niet een goed evenementenprogramma en promotiebeleid van de grond? In de regio West-Brabant vormt het toerisme een belangrijke en gewaardeerde economische sector met de bekende trekkers en de NHTV in Breda als kennisinstituut. Uit deze bundeling van krachten komen regelmatig goede rapporten te voorschijn, waar echter te weinig mee wordt gedaan. Daarnaast is het opvallend dat de samenwerking in en rond de Biesbosch tot op heden beperkt is gebleven tot de Brabantse gemeenten. Deze samenwerking zou doorgetrokken moeten worden naar de Zuid- Hollandse gemeenten. Het geheel biedt kansen voor Drimmelen om toeristische bedrijvigheid en de regionale samenwerking op het gebied van productontwikkeling en promotie te ontwikkelen en te stimuleren. Strategische vragen Afgeleid van SWOT-analyse en de bovengenoemde conclusies zijn een zevental strategische vragen voor Drimmelen geformuleerd worden. Deze vragen zijn: 1. Er dient een eenduidige keuze gemaakt te worden voor de toeristische identiteit van de gemeente Drimmelen (en van de regio) en bepaald worden hoe kan deze het meest efficiënt inhoud kan krijgen. 2. Hoe kan de gemeente Drimmelen met beperkte middelen de kansen op toeristisch gebied (ontwikkelen aanbod) optimaal benutten? 3. Hoe kan de sector watersport ingezet worden om Drimmelen concurrerend en onderscheidend te laten zijn in de markt? 4. Is het mogelijk het (beperkte) aanbod aan te passen of nieuw te ontwikkelen zodat beter ingespeeld wordt op de behoefte van welbevinden en aandacht voor milieu? 5. Hoe kan de samenwerking in de sector tot stand worden gebracht op het vlak van marketing (zijnde productontwikkeling en promotie) en evenementen om een levendig Drimmelen te maken? Wie neemt of nemen daarin op krachtige wijze het voortouw? 6. Op welke wijze kan de gemeente Drimmelen de kansen benutten om bezoekers aan de omliggende attracties en steden beter naar zich toe te trekken? 7. Hoe kan de samenwerking met andere gemeenten in en rond De Biesbosch bestendigd worden en hoe kan deze met Breda en Dordrecht vorm krijgen en effectief worden? Identiteit en imago Drimmelen kiest er voor zich te positioneren als bestemming aan en toegangspoort tot het Nationaal Park De Biesbosch. Drimmelen verbindt zich hiermee aan het water, de natuur en de historie van De Biesbosch. De geschiedenis van Drimmelen en omgeving is door de eeuwen heen verbonden met de strijd tegen het water en het werken in en met het water (visserij, griendcultuur, polder droogleggen etc.). Dit is terug te zien in het polderlandschap, de jachthavens, de restanten van de waterlinie en de lintdorpen op de dijken. In de huidige tijd is die verbinding er weer, in de vorm van toerisme, watersport, rondvaartbedrijven en natuurexcursies. Doelstelling en inzet De doelstelling van dit beleidplan luidt: 1. het positioneren van de gemeente als toeristischrecreatieve bestemming aan het Nationaal Park De Biesbosch; 2. het creëren van heldere en stimulerende voorwaarden waarbinnen het toerisme zich kan ontwikkelen; en 3. het bestendigen van bestaande en het initiëren van nieuwe samenwerkingsverbanden tussen gemeente en ondernemers en tussen gemeenten en organisaties rondom het NP De Biesbosch. Om deze doelstellingen te realiseren zal de gemeente Drimmelen zich inzetten voor de volgende zaken: Het uitvoeren c.q. bevorderen van de projecten uit het strategisch actieplan; Het vrijmaken van geld en menskracht om burgers, organisaties en ondernemers die initiatieven nemen op het gebied van recreatie en toerisme te ondersteunen. Het nemen van concrete stappen om de samenwerking met de omliggende gemeenten en toeristisch-recreatieve attracties te versterken. Periodiek overleg met vertegenwoordigers van organisaties over recreatie en toerisme. Het uitvoeren van een aantal projecten die leiden tot een betere verbinding tussen Drimmelen en het NP De Biesbosch. Het samen met het bedrijfsleven meer en beter promoten van (de identiteit van) Drimmelen door middel van evenementen, internet, arrangementen etc. Beleidsnota en actieplan Recreatie & Toerisme Gemeente Drimmelen 9
Het behouden en versterken van de kwaliteit van het landschap. Doelgroepen Het toeristisch-recreatieve beleid van de gemeente richt zich primair op de volgende doelgroepen: 1. Inwoners 2. Watersporters 3. Dagjesmensen uit de regio 4. Groepsdagtochten 5. Vakantiegangers in Drimmelen en in de regio Verbetering aanbod Op het gebied van verblijf zal de gemeente de ontwikkeling van nieuwe, kleinschalige accommodaties positief tegemoet treden. Een actieve rol wil ze vervullen in de realisatie van een (parkeer)locaties voor campers. Bestaande en in voorbereiding zijnde plannen voor vernieuwing en verbetering van het watersportcentrum Drimmelen, het winkelcentrum in Made, het Gat van Ham en het beleefbaar maken van de Kleine Schans in Terheijden zullen gestimuleerd worden. Mogelijkheden ziet de gemeente voor de ontwikkeling van nieuwe horeca rond de Oude Haven van Drimmelen, in het centrum van Made en in het buitengebied ter ondersteuning van recreatieve activiteiten. Daarnaast zal de gemeente, samen met het Toeristisch Platform en andere organisaties, het initiatief nemen om 1 of 2 nieuwe aansprekende (boven-)regionale evenementen georganiseerd te krijgen. Wat betreft vervoer ligt de nadruk op verbetering van de verbindingen over het water met het NP De Biesbosch voor fietsers en wandelaars. Daarnaast ligt voor fietsers het accent op vrijliggende fietspaden en voor wandelaars op een wandelknooppuntensysteem. Voorts zal er meer aandacht komen voor voorzieningen langs de fiets- en wandelinfrastructuur en voor logische, goed bewegwijzerde en van informatie voorziene startpunten of recreatieve poorten. Netwerken en promotie De gemeente is voorstander van een sterk Platform Toerisme als middel om de samenwerking in de sector te vergroten en de promotie te verbeteren. Zij realiseert zich dat dit alleen mogelijk is als het (toeristisch) bedrijfsleven daar ook voluit voor gaat. De gemeente wil de samenwerking binnen Brabant aan de Biesbosch voortzetten, maar is ook voorstander van uitbreiding van dit verband met Zuid-Hollandse gemeenten rondom De Biesbosch. De gemeente zal hiertoe zelf initiatief nemen. Voor de informatievoorziening en promotie kiest de gemeente niet voor de oprichting van een zelfstandige VVV. Zij ziet betere mogelijkheden deze functies onder te brengen op en bij een beperkt aantal geschikte plaatsen of organisaties, zoals het Biesbosch Bezoekerscentrum van Staatsbosbeheer, het reisbureau in Made en eventueel een derde plek aan de westkant van de gemeente. Het opstellen en uitvoeren van een promotieplan is naar mening van de gemeente een taak voor het Toeristisch Platform. Gemeente De gemeente zal uiteraard een belangrijke rol spelen in de toeristisch-recreatieve ontwikkeling en in het bijzonder bij de inrichting en het beheer van de openbare ruimte. Daarnaast wil zij bijdragen aan een goed en innovatief (toeristisch) ondernemingsklimaat, vergunningverlening en handhaving, organisatie en communicatie. De gemeente hecht zeer aan een goede communicatie met de toeristische sector. Daartoe zullen goede voorwaarden geschapen worden, zoals één bestuurlijk verantwoordelijke, één toeristisch ambtelijke coördinator (eerste aanspreekpunt voor toeristische ondernemers), deelname aan het Toeristisch Platform. Vertaling naar ruimtelijk beleid Een belangrijke doelstelling van dit beleidsplan is ook de vertaling naar ruimtelijk beleid dit met het oog op de intrekking van de Wet op de Openluchtrecreatie. In deze nota zijn daartoe eerst de uitgangspunten voor dit beleid geformuleerd, namelijk dat: De methodiek aansluit bij de dynamiek van profit en non-profit-activiteiten van initiatiefnemers en er dus ruimte en kansen geboden wordt aan iedereen. De uitwerking bijdraagt aan een duidelijke sturing en handhaafbaarheid. Initiatiefnemers moeten weten wat zij mogen (of beter: wat de gemeenschap hen aan ruimte wil geven en waarvoor) en de gemeentelijke overheid moet kunnen toetsen en handhaven. Deze ontwikkelingsgerichte aanpak uit zich in de benadering dat (bedrijfs)plannen van initiatiefnemers een onderbouwde relatie moeten leggen met de vastgestelde missie en/of doelstellingen van het ruimtelijk beleid. Aan deze doelen en missie wordt getoetst. Beleidsnota en actieplan Recreatie & Toerisme Gemeente Drimmelen 10
Deze benadering sluit ook aan bij de nieuwe nationale wetgeving op dit gebied en bij de provinciale beleidsnota Buitengebied in Ontwikkeling. Opvallende wijzigingen in het beleid Op basis van deze uitgangspunten worden vervolgens aanbevelingen gedaan voor de nadere uitwerking van het bestemmingsplan buitengebied op het gebied van routegebonden recreatie en voorzieningen, zoals kamperen, verblijfsrecreatie in vrijkomende (agrarische) gebouwen en dagrecreatieve voorzieningen. De meest opvallende verandering in het beleid betreft het toestaan van minicampings in de periode van 1 maart tot 1 december op in principe elk adres in het buitengebied. De belangrijkste voorwaarde is niet meer het aantal kampeerplaatsen, maar de maximale omvang van het terrein, namelijk 5.000 m2. Voorts moet de aspirant campinghouder in het bedrijfsplan aantonen dat de landschapskenmerken behouden of versterkt worden, de verkeersafwikkeling geen probleem vormt en er goed omgegaan wordt met de waterhuishouding en ecologische kwaliteiten. Een vergelijkbaar beleidsprincipe geldt voor verblijfsrecreatie en dagrecreatieve voorzieningen in gebouwen: het moet aansluiten bij de aard en de omvang van het huidige gebruik, de omgeving niet aantasten en de verblijfsrecreatie moet in de tijd beperkt zijn (om permanente bewoning tegen te gaan is er een verbodsperiode van 16 januari tot 1 maart). De omvang van Bed & Breakfast is beperkt tot maximaal 5 kamers en 10 personen en die van appartementen tot maximaal 20 personen in maximaal 5 appartementen. Voorts zijn aanbieders verplicht om voor voldoende parkeerplaatsen (1 per kamer of appartement) op eigen terrein te zorgen. Op elk adres in het buitengebied is ook kleinschalige, ondersteunende horeca mogelijk met een maximum oppervlak van 100 m2 en mits gekoppeld aan een reguliere recreatieve activiteit. In alle gevallen wordt voorgesteld dat de eigenaar of gebruiker een plan indient waarin de (bijdrage aan de) ruimtelijke en recreatieve kwaliteit wordt aangetoond. Actieplan Tijdens het planproces zijn er veel ideeën gelanceerd om de gemeente Drimmelen toeristisch-recreatief aantrekkelijker te maken. Deze ideeën zijn zowel in een workshop als op basis van criteria beoordeeld. Hieruit is verdeeld over een vijftal thema s een lijst van 15 essentiële projecten naar voren gekomen, namelijk: Thema A. Nationaal Park, identiteit en imago: 1. Communicatieplan om identiteit inhoud te geven Thema B. Water, Verbinding(en) met NP: 2. Realisatie fiets-voetveer of watertaxi naar NP 3. Stimuleren innovatie watersportsector Thema C. Uitvalsbasis Drimmelen: levendig aanbod 4. Planontwikkeling aantrekkelijk centrum Drimmelen 5. Stimuleren innovatie horeca 6. Creëren van zandstrandjes aan de rivier 7. Biesbosch evenementen agenda 8. Organisatie drie nieuwe evenementen Thema D. Polder en dorpen: routes en voorzieningen 9. Realisatie vrijliggende fietspaden 10. Realisatie wandelroute-netwerk 11. Voorzieningen langs routes 12. Startpunten en Informatieborden 13. Bevorderen beleefbaarheid verdedigingswerken 14. Stimuleren karaktervolle overnachtingsmogelijkheden Thema E. Omliggende steden en attracties 15. Promotieplan gericht op grote steden Organisatie Voor de organisatie die de ontwikkeling dient te begeleiden wordt voorgesteld het Toeristisch Platform Drimmelen te vernieuwen en te reactiveren. In het platform hebben de volgende partijen zitting: onafhankelijk voorzitter bestuurlijk verantwoordelijke voor de portefeuille R&T van de gemeente Drimmelen 1 vertegenwoordiger van elke ondernemersvereniging uit elk dorp (dus 6 in totaal) 1 vertegenwoordiger namens de horeca 1 vertegenwoordiger van het toeristische bedrijfsleven 1 vertegenwoordigers uit de culturele organisaties 1 vertegenwoordiger van de heemkundekringen en de natuurorganisaties 1 vertegenwoordiger van de agrarisch (natuur)organisaties ambtelijk beleidsmedewerker Recreatie & Toerisme De hoofdtaak van het Platform is het stimuleren en actief ondersteunen van de uitvoering van het actieplan. Daarbij ligt er een eigen verantwoordelijkheid met betrekking tot de projecten 1, 8 en 15: communicatie, evenementen en promotie. Voorts kan het Platform gevraagd en ongevraagd advies geven, stimuleert zij de toeristisch-recreatieve ontwikkeling in de meest brede zin en zorgt ze voor een goede monitoring. Afhankelijk van het tijdsritme van verschillende projecten, gebaseerd op ervaring elders, zal er zo n 4 maal per jaar worden vergaderd. Eens per jaar wordt een verslag opgemaakt over de voortgang van het gehele strategische actieprogramma en wordt er een nieuw werkplan voor het komende jaar vastgesteld. Beleidsnota en actieplan Recreatie & Toerisme Gemeente Drimmelen 11
Naast dit Platform zal de gemeente de samenwerking met de regiogemeenten binnen Brabant aan de Biesbosch voortzetten en inzetten op een verbreding van dit project, door daar nadrukkelijk andere (Zuid- Hollandse) Biesboschgemeenten bij te betrekken. heeft geleid. Het verdient aanbeveling om op dezelfde interactieve wijze de nadere uitwerking en uitvoering ter hand te nemen. Kosten en Financiering In het actieplan staan alle projecten beschreven naar doel, doelgroepen, betrokken partijen, tijd en geld. Een aantal projecten kunnen op dit moment nog niet (geheel) begroot worden omdat er eerst enig vooronderzoek noodzakelijk. De totale kosten van de projecten die wel begroot zijn bedragen 0,46 miljoen in de periode 2008-2011. In het financieringsplaatje zijn voorstellen gedaan hoe de kosten verdeeld zouden kunnen worden en waar er mogelijkheden liggen voor subsidies. Globaal komt het voorstel neer op: 80% gemeente en 20% bedrijfsleven en subsidies. Monitoring, beheer en participatie Naast de hierboven beschreven strategie en concrete projecten zijn er meer zaken die de gemeente en de ondernemers kunnen c.q. moeten oppakken om het toerisme in en naar Drimmelen te bevorderen. De belangrijkste aanbevelingen zijn: 1. Zorg voor een goede monitoring van het toerisme, dan is over een paar ook een goede evaluatie mogelijk. 2. Beheer en onderhoud van de openbare ruimte in de dorpen en in het buitengebied zijn ook van belang voor de toeristisch-recreatieve aantrekkelijkheid van Drimmelen. Daarom dient dit beheer zo optimaal mogelijk plaats te vinden. 3. Participatie is een wezenlijk onderdeel van het proces geweest dat tot het voorliggende toeristische plan Beleidsnota en actieplan Recreatie & Toerisme Gemeente Drimmelen 12
1 Inleiding 1.1 Aanleiding De gemeente Drimmelen, gelegen in het westelijk deel van de provincie Noord-Brabant, is een grote plattelandsgemeente met een divers karakter. De gemeente heeft een overwegend agrarisch karakter, maar bekend is Drimmelen vooral vanwege zijn ligging aan het Nationaal Park de Biesbosch en de vele watersportmogelijkheden. De ligging aan de Biesbosch, het water van de Amer en het Hollands Diep en de daarmee samenhangende historische strijd tegen het water, is in musea en het bezoekerscentrum nog immer het belangrijkste thema. Door die ligging is Drimmelen later ook bekend geworden als Biesboschen watersportgemeente. Toeristisch-recreatief gezien komt over Drimmelen een ambivalent beeld naar voren. Mensen die nog nooit in Drimmelen zijn geweest, hebben geen of slechts een eenzijdig beeld van de gemeente en komen daarom niet of alleen voor de Biesbosch naar Drimmelen. Zij die er wel eens geweest zijn, weten ook dat het aangenaam fietsen en wandelen is langs de vele aardige, typisch Brabantse dorpjes. Concrete aanleiding om te komen tot het opstellen van de beleidsnota en actieplan toerisme en recreatie is de wens vanuit de Raad en het College van de gemeente Drimmelen om meer te doen met de toeristisch-recreatieve mogelijkheden van de gemeente. Thans wordt het beleid nog bepaald door de beleidsnota uit 1999 en het daaraan gekoppelde actieplan van 2000. Beide zijn uiteraard enigszins gedateerd, maar veel meer dan dat zijn de belangrijkste prioriteiten uit die nota s, zoals de jachthavens in Lage Zwaluwe en Drimmelen ook (grotendeels) gerealiseerd. Met andere woorden: het is tijd voor actualisatie en nieuwe speerpunten, welke aansluiten bij de gewijzigde omstandigheden, nieuwe trends en ook wel nieuwe werkwijze. Wat dat laatste betreft is deze beleidsnota en actieplan opgesteld in nauw overleg met burgers, ondernemers en belangengroepen. Een bijzondere positie is daarbij ingenomen door het recent opgerichte Toeristisch Platform Drimmelen. Met hen is de concept nota ook uitgebreid besproken en bekeken of en hoe hun positie geformaliseerd kan worden. Verder is de roep om een nota toerisme en recreatie aangewakkerd door allerlei ontwikkelingen die nu ad hoc bekeken worden, zoals daar zijn de ontwikkelingen op het gebied van plattelandstoerisme, cultuurhistorie en de afschaffing van de landelijke Wet op de Openlucht Recreatie. Dit laatste maakt het noodzakelijk dat gemeenten een eigen beleid hieromtrent formuleren. 1.2 Doelstellingen en uitgangspunten De primaire doelstelling van deze nota luidt: het opstellen van een lokale beleidsnota en actieplan Toerisme en Recreatie dat goed aansluit bij ander beleid van de gemeente Drimmelen en dat van de Beleidsnota en actieplan Recreatie & Toerisme Gemeente Drimmelen 13
regio en bij de wensen van de burgers, ondernemers, organisaties en het Toeristisch Platform. Het doel van de beleidsnota is om het strategische beleid en een doelgerichte visie te verwoorden waarmee het toerisme kan worden bevorderd, de kansen benut en de recreatieve mogelijkheden voor de eigen bevolking verder ontwikkeld kunnen worden. Daarnaast moet het actieplan ook inzicht geven in de uit te voeren projecten, prioriteiten, economische reikwijdte en de spin-off van projecten, de organisatie, de rol van de gemeente en de kosten (in tijd en geld). Voorts zal de beleidsnota een voorzet geven voor het nieuwe ruimtelijke beleid voor de gemeente op het gebied van de openlucht recreatie in het buitengebied. Hiermee kan dit beleid dienen als vervanging voor de WOR en als onderlegger voor nieuwe bestemmingsplannen buitengebied. Bij het formuleren van dit beleid is nadrukkelijk rekening gehouden met vergelijkbaar beleid van de buurgemeenten. Uitgangspunten: 1. De beleidsnota dient een heldere beschrijving te geven van de huidige stand van zaken, vertaald naar onder meer doelgroepen, waar mogelijk naar aantallen bezoekers en naar economische betekenis van het toerisme. 2. De beleidsnota moet in een interactief proces tot stand komen zodat er een breed draagvlak gecreëerd wordt voor de voorgestelde visie en de voorgedragen projecten 3. De beleidsnota moet aansluiten bij actueel gemeentelijk en overig overheidsbeleid. 4. De beleidsnota moet naast een visie ook een concreet actieplan met uitgewerkte strategische projecten bevatten, welke op redelijke termijn door ondernemers en belanghebbenden te realiseren zijn. 5. Het beleidsplan heeft vooraleerst betrekking op het grondgebied van de gemeente Drimmelen. Gegeven het gemeentegrens overschrijdende gedrag van de toerist, zal vraag en aanbod vanuit de regio eveneens in ogenschouw worden genomen. 6. Duurzaamheid is een belangrijke voorwaarde voor het laten slagen van toeristisch-recreatief beleid en is daarom uitgangspunt en leidraad voor beleid en uitvoeringsprojecten. 1.3 Werkwijze en werkzaamheden Deze beleidsnota is in drie fasen tot stand komen: inventarisatie, discussie en uitwerking & presentatie. Inventarisatie In deze fase zijn allerhande nota s, stukken en toeristisch informatiemateriaal bestudeerd. Daarnaast is de gemeente bekeken door de bril van een (deskundige) bezoeker om te zien hoe Drimmelen zich toeristisch-recreatief ontwikkeld heeft en welke kansen en mogelijkheden er liggen. Voorts is er met vijftien sleutelpersonen, waaronder ondernemende burgers, vrijwilligers, ambtenaren en ondernemers, gesproken over recreatie en toerisme nu en in de toekomst in Drimmelen. Door deze inventarisatie is er een goed beeld gekregen over nieuwe initiatieven, de (on)mogelijkheden van de toeristisch-recreatieve ontwikkeling in Drimmelen, de gewenste identiteit en de samenwerking. Discussie Op basis van deze inventarisatie is een discussienota en een power point presentatie opgesteld over recreatie en toerisme in Drimmelen, die de basis vormde voor een workshop over het toekomstig beleid en de noodzakelijke acties. Tijdens deze workshop, die plaatsgevonden heeft op 16 oktober 2007 en waaraan een specifieke groep van 35 betrokkenen heeft deelgenomen, is uitgebreid gediscussieerd over de gepresenteerde SWOT-analyse en een drietal hoofdthema s, namelijk productontwikkeling, identiteit & promotie en organisatie. De uitkomsten uit deze brainstorm en discussie zijn verwerkt in deze beleidsnota. Daarnaast zal een soortgelijke workshop gehouden worden over het nieuwe gemeentelijke WOR-beleid. Deze workshop heeft plaatsgevonden op 13 november 2007. Op basis van het huidige WOR-gebied, het nieuwe WOR-beleid van de gemeente Oosterhout en van de nota s van TOP-Brabant en het VNG hierover heeft er een boeiende discussie plaatsgevonden met direct betrokkenen (zoals minicampings, Recron, Horeca, Toeristisch Platform en ambtenaren) over aantallen kampeerplaatsen per minicamping, aantal minicampings, mogelijk hergebruik van vrijkomende agrarische bedrijfsgebouwen en landschappelijke inpassing. Ook de resultaten uit deze workshop worden gebruikt in het hoofdstuk over ruimtelijk beleid. Uitwerking & presentatie Op basis van de uitkomsten van de inventarisatie- en discussiefase is dit eerste concept Beleidsnota en Actieplan Recreatie en Toerisme opgesteld. Deze is eerst besproken met de gemeente en daarna, op 10 december met het Toeristisch Platform Drimmelen. Daarna volgt een bijstelling tot een definitief concept beleidsplan, dat gepresenteerd zal worden aan een brede groep belangstellenden. Ten slotte wordt het beleidsplan definitief gemaakt en gaat het voor besluitvorming naar het College en de Gemeenteraad. Beleidsnota en actieplan Recreatie & Toerisme Gemeente Drimmelen 14
1.4 Leeswijzer Deze concept beleidsnota is als volgt opgebouwd: na deze inleiding wordt in hoofdstuk 2 recreatie en toerisme in Drimmelen in algemene zin en zoveel mogelijk vanuit een objectief standpunt beschreven. Daarin komt ook het relevante overheidsbeleid ter sprake en de voorgenomen nieuwe ontwikkelingen. Hoofdstuk 3 gaat in op de sterkten, zwakten, kansen en bedreigingen van het toerisme in Drimmelen, waarbij de (subjectieve) beoordeling een belangrijke rol speelt. Dit hoofdstuk wordt afgesloten met conclusies en strategische vragen welke centraal staan in de daarop volgende beleidshoofdstukken 4 en 5. Hoofdstuk 4 behandelt de beleidsvisie recreatie en toerisme in algemene zin, hoofdstuk 5 gaat specifiek in op het ruimtelijk beleid voor openlucht recreatie. In hoofdstuk 6 wordt het actieplan beschreven in de vorm van strategische projecten, prioriteiten, planning, kosten en organisatie. Om de leesbaarheid van deze beleidsnota te bevorderen is zoveel mogelijk achtergrondinformatie in bijlagen geplaatst. Dit betreft onder meer: de beschrijving van de vele relevante beleidsnota s, de algemene trends in het toerisme en de beoordeling van de potentiële projecten. De essentie van deze beleidsnota en actieplan is opgenomen in de samenvatting. Beleidsnota en actieplan Recreatie & Toerisme Gemeente Drimmelen 15
Beleidsnota en actieplan Recreatie & Toerisme Gemeente Drimmelen 16
2 Recreatie & Toerisme in Drimmelen 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt een beschrijving gegeven van recreatie en toerisme in de gemeente Drimmelen. Onder toerisme wordt in dit verband verstaan: De activiteiten van personen die naar plaatsen buiten hun normale omgeving reizen en daar meer dan één dag verblijven voor vakantie of recreatie of om zakelijke of andere redenen. Onder recreatie verstaat men alle vormen van vrijetijdsbesteding (of activiteiten voor ontspanning en vermaak) die met name in de eigen omgeving (stad of dorp) worden gedaan naast de dagelijkse verplichtingen als werken, huishouden, financiën en zorg voor anderen. Allereerst wordt een beschrijving gegeven van de huidige stand van zaken. Daarna wordt in de derde paragraaf een samenvatting gegeven van het relevante overheidsbeleid op provinciaal, regionaal en lokaal niveau. Een korte beschrijving van de afzonderlijke documenten is opgenomen in bijlage 3. 2.2 Beschrijving van het toerisme In deze paragraaf wordt de toeristisch-recreatieve sector beschreven op basis van de vier economische dimensies: aanbod, markt/doelgroepen, netwerken en economische orde. 2.2.1 Aanbod Het aanbod wordt beschreven aan de hand van vier categorieën; verblijf, vermaak, verteer en vervoer. Verblijf De verblijfsrecreatieve sector bestaat uit een tweetal hotelaccommodaties, drie Bed en Breakfast accommodaties en negen campings (waarvan 7 minicampings). Daarnaast liggen er een groot aantal verblijfsaccommodaties net buiten de gemeentegrenzen, zoals in Oosterhout, Breda, Geertruidenberg en Hank. Binnen de gemeente Drimmelen zijn vier jachthavens (met meerdere verenigingen) gesitueerd met een totale capaciteit van circa 1.000 vaste ligplaatsen. Toeristisch overnachting is mogelijk op tijdelijk vrije ligplaatsen. De jachthavens zijn goed geoutilleerd. soort bedrijf Cafés en Restaurants 37 Hotels 3 Campings 9 B&B 3 Bedrijven te bezoeken 11 Watersport bedrijven 15 Openlucht zwembad 2 Tennisbaan 1 Jachthavens 4 aantal Fietsverhuur 3 Tabel 1. Toeristisch aanbod van Drimmelen Vermaak De gemeente Drimmelen bestaat naast het gelijknamige dorp uit de dorpen Made, Wagenberg, Terheijden, Hooge en Lage Zwaluwe. In alle plaatsen worden tal van monumenten gevonden, afkomstig uit Beleidsnota en actieplan Recreatie & Toerisme Gemeente Drimmelen 17
de verschillende tijdslagen van ontwikkeling. Deze zijn, zeker in combinatie met elkaar, een bezoek waard. De meest bijzondere zijn: de molens (in Terheijden en Hooge Zwaluwe), de Spinolaschans en de Linie van den Munnikenhof in Terheijden en de RK-kerken in Terheijden en Hooge Zwaluwe. Naast deze monumenten is het aantal te bezoeken en/of te bezichtigen toeristisch-recreatieve voorzieningen beperkt tot het museum in Hooge Zwaluwe, kaasboerderijen, de forelvisserij Munnikenhof, botanische tuin, roei- en paardrijverenigingen en de sportaccommodaties. De drukst bezochte attractie is het Biesbosch Bezoekerscentrum van Staatsbosbeheer in Drimmelen. Hier is een uitgebreide tentoonstelling over de Biesbosch en het heeft een zeer uitgebreid activiteiten- en excursieprogramma. Het centrum ontvangt gemiddeld zo n 70.000 bezoekers per jaar. Daarnaast is er vermaak in de vorm van evenementen, met als belangrijkste festivals: Vlaggetjesdag Drimmelen, Trekker Trek, de Wielerronde van Made en de Terheijdense Zomerfeesten. Een derde vorm van vermaak zijn de zelf te ondernemen activiteiten, zoals fietsen, wandelen en paardrijden in en door het buitengebied en natuurgebieden (over en langs dijken, uiterwaarden, Amer, weilanden en door het slagenlandschap), historische wandelingen van de Heemkundekringen en verschillende zwem- en sportvoorzieningen. Een bijzonder vorm van vermaak in Drimmelen zijn de rondvaarten. Binnen de gemeente zijn 4 rondvaartbedrijven gevestigd, waarvan de grootste De Zilvermeeuw/Biesbosch Tours circa 100.000 passagiers per jaar vervoert. De variatie aan rondvaartboten, dagtochten en groepsuitstapjes is groot. Het rondvaartgebeuren in en rond Drimmelen en de Biesbosch geniet in heel Midden- en Zuid- Nederland grote bekendheid. Opvallend is dat het dorp Drimmelen, ondanks het toeristische karakter en de grote jachthavens, een laag aanbod aan winkels heeft. In Made is het iets beter, maar ook beperkt. Ook in de andere kernen is het winkelaanbod gering. Deels binnen, maar voor een groot deel ook buiten de grenzen van de gemeente Drimmelen ligt het Nationale Park De Biesbosch. Dit NP heeft een landelijke bekendheid en vormt daarmee voor Drimmelen het belangrijkste visitekaartje. Andere natuurgebieden zijn klein en van geringe betekenis. Tenslotte liggen er net buiten de gemeentegrenzen een aantal toeristische bestemmingen en attracties met een grote aantrekkingskracht, zoals het vestingstadje Geertruidenberg, winkelcentrum Oosterhout, de historische en uitgaanscentrum Breda. Verteer Het horeca aanbod (cafés en restaurants) in de gemeente Drimmelen is kwantitatief redelijk, maar weinig divers. Het aanbod is verspreid over de verschillende dorpen. Rondom de havens van Drimmelen is er een redelijk aanbod, maar niet zodanig groot dat het een zelfstandige aantrekkingskracht heeft. Het aanbod in het buitengebied is relatief gering. Vervoer Drimmelen heeft een goede auto-ontsluiting via de A59, A16 en de A27. De bereikbaarheid per openbaar vervoer is beperkt. Men is hiervoor afhankelijk van het streekvervoer vanuit de treinstations Breda en Zevenbergschen Hoek of het busstation Oosterhout. Voorts maakt Drimmelen deel uit van het provinciale fietsknooppuntennetwerk en zijn er enkele beschreven wandelroutes. Binnen de gemeente zijn een drietal bedrijven, die fietsen verhuren (als nevenactiviteit). De mogelijkheden voor bootverhuur zijn redelijk goed, hoewel allemaal geconcentreerd in Drimmelen. Er zijn 6 bootverhuurbedrijven, waaronder een zeilschool. 2.2.2 Markt De huidige toeristische markt in Drimmelen bestaat grotendeels uit watersporters en dagrecreanten. Binnen de laatstgenoemde groep vormen de eigen inwoners een belangrijk, misschien wel het belangrijkste segment. Ook zij gedragen zich toeristisch-recreatief met hun bezoek aan horecavoorzieningen, evenementen, het winkelcentrum en diverse andere activiteiten. De belangrijkste toeristengroep zijn uiteraard de watersporters. Uit een wijde regio rondom Drimmelen hebben deze toeristen hier hun boot of bootje liggen. Zij komen natuurlijk voor het varen, maar liggen ook veel stil in de haven of op een rustige plaats in de Biesbosch. Beleidsnota en actieplan Recreatie & Toerisme Gemeente Drimmelen 18
De derde belangrijke doelgroep vormen de dag- en groepbezoekers die met name voor de Biesbosch naar Drimmelen komen. Zij maken een rondvaart, doen mee aan een excursie van het Bezoekerscentrum of gaan op eigen gelegenheid de Biesbosch in. Een vierde categorie dagbezoek bestaat uit wandelaars en fietsers die Drimmelen gebruiken als vertrek- of pleisterplaats voor, na of tijdens hun dagtocht. Onder deze categorie vallen ook de bezoekers aan Drimmelen die even rond de (jacht)havens slenteren en dan lekker op een terrasje gaan zitten om van het water en de boten te genieten. Onder deze groep kunnen we ook de evenementenbezoekers rekenen. Met name Vlaggetjesdag Drimmelen, De Wielerronde van Made en de Terheijdense Zomerfeesten weten redelijk wat publiek uit een wijde regio (van zo n 30 a 40 km) te trekken. De vijfde en laatste belangrijke doelgroep vormen de verblijfstoeristen in Drimmelen. Deze bestaat uit de campinggasten die echt toeristisch verblijven en de hoofdzakelijk zakelijke gasten die in de verschillende hotelaccommodaties verblijven. Specifieke cijfers over het toerisme in Drimmelen zijn niet voorhanden. Daarentegen is voor (Midden-) Brabant in 2006 een beeld geschetst van de regionale situatie. Hieronder worden de voornaamste conclusies weergegeven: In 2005 een daling in het aantal vakanties van 1% tegen 5% in geheel Brabant. Door een langere verblijfsduur per vakantie steeg het aantal overnachtingen van vakantiegangers uit het binnenland met 22%! De groei zat in 2005 vooral in het toeristisch kamperen en overnachten in bungalows. Het herhalingsbezoek is relatief laag in Midden- Brabant. De voornaamste herkomstgebieden zijn Zuid-Holland (31%); Noord-Brabant (14%); Noord-Holland (12%); Utrecht (9%), Gelderland (8%). Over het algemeen zijn gezinnen met kinderen oververtegenwoordigd. De top drie in activiteiten zijn: wandelen; uit eten gaan en een tochtje maken met de auto. De waardering over de vakantie in Midden-Brabant is iets gedaald. In het bijzonder de dienstverlening en service scoren lager dan het landelijk gemiddelde. De gemiddelde besteding per persoon per vakantie in Midden-Brabant bedraagt 128 euro. Dit is 8 hoger dan het Brabants gemiddeld en 15 lager dan het landelijke gemiddelde. Omdat de gemiddelde verblijfsduur ongeveer 6 dagen is, is de besteding per persoon per dag ongeveer 21 euro. In 2005 hebben de Nederlandse vakantiegangers in totaal 44 miljoen euro besteed in Midden Brabant. Cijfers over dagtochten en -recreatie zijn voor Midden-Brabant niet voorhanden, enkel op niveau van de gehele provincie. 2.2.3 Netwerken Het aantal en de kwaliteit van de toeristischrecreatieve netwerken in de gemeente Drimmelen is beperkt. Dit weerspiegelt het huidige economische belang van deze sector en de wijze van samenwerken van ondernemers in deze gemeente. Toch bevinden zich in en om Drimmelen ruim voldoende bedrijven om het functioneren van de toeristische sector beter mogelijk te maken. En ook het economisch belang van recreatie en toerisme is groot genoeg voor de gemeente om echt werk te maken van dit netwerk. Promotie en informatieverstrekking Al jaren heeft Drimmelen geen echte VVV. De gemeente Drimmelen heeft ter vervanging een infopostje ingericht in een reisbureau in Made met nadruk op folderservice. Daarnaast heeft het bezoekerscentrum in Drimmelen een folderservicepost. Voorts wordt de promotie van Drimmelen vooral vorm gegeven door de individuele bedrijven (bv. Biesbosch Marina, het Bezoekerscentrum en de Zilvermeeuw). Tenslotte vindt er enige promotie van Drimmelen plaats via het samenwerkingsverband Brabant aan de Biesbosch en het Brabants Bureau voor Toerisme. Het samenwerkingsverband heeft een speciale Biesbosch website en een regiokaart met informatie over de toeristisch-recreatieve voorzieningen uitgebracht. Dit samenwerkingsverband bestaat uit de gemeenten Oosterhout, Geertruidenberg-Raamsdonksveer, Werkendam en Drimmelen. Evenementen Drimmelen probeert zich ook op de kaart te zetten door verschillende, reeds genoemde evenementen die jaarlijks plaatsvinden. Deze worden georganiseerd en gepromoot door lokale ondernemers(verenigingen), burgers of andere organisaties. De overheid bemoeit zich hier nauwelijks mee. Watersport Op en rond de verschillende havens van Drimmelen zijn vele watersport-gerelateerde bedrijven actief. Ook hierbij is nauwelijks sprake is van samenwerking, netwerkvorming en gezamenlijke promotie. Beleidsnota en actieplan Recreatie & Toerisme Gemeente Drimmelen 19
Een opvallende positie wordt ingenomen door het bedrijf Biesbosch Marina. Dit bedrijf, dat grotendeels in handen is van de gemeente, exploiteert diverse jachthavens en een camping. Daarnaast ontwikkelt dit bedrijf nieuwe watersportgerelateerde plannen rondom de havens van Drimmelen, neemt het bedrijven over en bepaalt het de ontwikkelingsruimte van andere, echte private bedrijven. Het is de vraag of dit een wenselijke situatie is. 2.2.4 Economische orde Van oudsher is Drimmelen een agrarisch georiënteerde gemeente. Andere grote, bekende bedrijven zijn er niet of nauwelijks. Binnen de gemeente en dorpsgemeenschappen is de nodige werkkracht aanwezig en bestaat er een actief verenigingsleven. De afgelopen 20-30 jaar is het toerisme en met name het watersporttoerisme gericht op de Biesbosch sterk op gang gekomen. De kern Drimmelen is, na diverse Zeeuwse centra, één van de meest bekende watersportcentra van Midden- en Zuid-Nederland. Het is daarom niet verwonderlijk dat tot op heden bij de visie en strategie op toeristisch-recreatief gebied de nadruk heeft gelegen op de watersportontwikkelingen in Drimmelen en Lage Zwaluwe. Wel is het verwonderlijk dat er zo weinig sprake is van samenwerking, organisatie en promotie, niet bij het gezamenlijke bedrijfsleven en niet door de overheid. Als reden hiervoor wordt door veel mensen aangeven dat het te gemakkelijk is gegaan, dat samenwerking een lastige is en dat de gemeente te weinig besluitvaardig is. Samenwerking In de gemeente Drimmelen opereren een aantal lokale ondernemersverenigingen en enkele overkoepelende organen. Op lokaal niveau betreft het vooral winkeliersverenigingen zoals: Ondernemersvereniging MKB Drimmelen, Zwaluwse Ondernemersvereniging, Winkeliersvereniging Bruisend Made, Molenwinkeliers Terheijden en de Ondernemersvereniging Wagenberg. Op gemeentelijk niveau functioneren de organisaties Samen een Drimmelen, de Stichting evenementen Drimmelen, de lokale afdeling van Koninklijke Horeca Nederland en twee platformen, namelijk Ondernemers Platform Drimmelen en het Toeristisch Platform Drimmelen. Veel groepen dus, maar allemaal met een beperkte actieradius. 2.3 Overheid De overheid, de gemeente in het bijzonder, heeft invloed op de economische dynamiek van de toeristisch-recreatieve sector. Beleid en beheer van de openbare ruimte zijn enkele taken die in handen liggen van de overheid en van grote invloed zijn op de mogelijkheden voor toerisme en recreatie. De gemeente stelt zichzelf ten doel een goed klimaat te scheppen voor de ontwikkeling van het toerisme en het stimuleren van ondernemerschap op dit vlak. Daarnaast is de gemeente verantwoordelijk voor de ontwikkeling van het basispakket aan (openlucht)recreatieve voorzieningen zoals een samenhangend stelsel van wandel- en fietspaden, speel-, zon-, zwem- en vismogelijkheden, in de gehele gemeente. Deze verantwoordelijkheid voert de gemeente thans geheel zelfstandig uit, met uitzondering van het fietsknooppuntennetwerk, dat ontwikkeld is en beheerd wordt door de provincie en het Brabants Bureau voor Toerisme. Er is opvallend genoeg geen regionale beheersmaatschappij, zoals een recreatieschap, meer actief in dit deel van Brabant. Er is wel een actief recreatieschap geweest, maar dat is niet meer actief en heeft de taken overgedragen aan de gemeenten. Wel worden er binnen het regionale samenwerkingsverband Brabant aan de Biesbosch soms enkele toeristisch-recreatieve initiatieven genomen en diverse promotie-activiteiten uitgevoerd. In bijlage 2 van deze nota wordt een samenvatting gegeven van de provinciale, regionale en lokale beleidsstukken die van belang zijn voor toerisme en recreatie in Drimmelen. In deze bijlage passeren de volgende nota s de revue: 1. Provinciaal: (Ont)spannend Brabant Beleidsnota Buitengebied in Ontwikkeling Recreatie en toerisme en bestemmingsplannen buitengebied in Noord-Brabant 2. Regionaal: Fiets Quick Scan Amerland Nieuwe impulsen plattelandsontwikkeling Wijde Biesbosch Marketing Actieplan Regio Brabantse Biesbosch Voort Varend, Samenwerken in de Amerstreek Brabantse Biesbosch, natuurlijk strijdtoneel 3. Lokaal: Beleidsnotitie toerisme en recreatie Gemeente Drimmelen Projectenplan Toerisme en Recreatie Drimmelen Een sprong Voorwaarts Integraal deelgebiedsplan RNLE Gat van den Ham Structuurvisie Plus Gemeente Drimmelen. Beleidsnota en actieplan Recreatie & Toerisme Gemeente Drimmelen 20
Uit deze beleidsnota s kunnen de volgende conclusies voor recreatie en toerisme in en om Drimmelen getrokken worden: De provincie Noord-Brabant beoogt de kwaliteit en mogelijkheden voor het toerisme en recreatie in de provincie verder tot ontwikkeling te brengen onder andere door het routenetwerk verder tot ontwikkeling te brengen. Eveneens is het cultuurtoerisme een speerpunt voor de provincie. Andere speerpunten zijn innovatie, ketensamenwerking en plattelandstoerisme. Binnen de organisatie van de sector en de uitvoering van beleid is een belangrijke rol toegedicht aan het BBT. De beleidsnota buitengebied van de Provincie biedt veel aanknopingspunten voor het gemeentelijke beleid in het buitengebied. Het stelt geen strakke kaders, maar laat ruimte voor lokale wensen. Speciale aandacht is er voor overgangsgebieden stad-platteland en de plaats van natuur en recreatie daarbinnen. De provincie wil een vitaal platteland en ruimte geven aan oude en nieuwe economische dragers. Er wordt vastgehouden aan de leidende principes van het Streekplan 2002. Hergebruik van oude agrarische bedrijfsgebouwen voor recreatieve voorzieningen is goed mogelijk. Het rapport van TOP Brabant over nieuwe ontwikkelingen in het buitengebied is vooral interessant voor de beleidsparagraaf in het kader van de Wet op de Openlucht Recreatie. Vastgesteld kan worden dat TOP er goed over nagedacht heeft en tal van goede adviezen hierover geeft. Wel zijn veel adviezen erg behoudend en gericht op de belangenbescherming van de deelnemers, ondernemersorganisaties in het TOP zelf. Met betrekking tot de regionale fiets quick scan uit 2001 kan gesteld worden dat door de komst van het fietsknooppuntensysteem het gebied een aantrekkelijk fietsgebied is geworden. De routes kunnen nog meer en beter gebruikt worden indien er meer horeca en pleisterplaatsen zouden ontstaan. In principe mag Drimmelen tevreden zijn met dit aanbod. Het rapport Nieuwe impulsen plattelandsontwikkeling De Wijde Biesbosch (2006) geeft een aantal adviezen die mede uitgangspunten vormen voor het toeristisch beleid- en projectenplan voor Drimmelen. Het benadrukt zoals andere rapporten de roep om nieuwe horeca en de verdere ontwikkeling van het totaalconcept van de Marina, om het productaanbod te versterken Het Rabobank rapport over de Amerstreek meldt dat de economisch groei in deze regio achterblijft t.o.v. het landelijk gemiddelde, duidelijke bezoekersprofielen ontbreken en het toeristisch imago is niet sterk. Kansen worden gezien in de welness sector, de inzet op samenwerking en meer productontwikkeling in het luxe segment. Het rapport over de West-Brabantse verdedigingslinies laat een reeks aan activiteiten zien die op opvolging liggen te wachten. Het project Brabant aan de Biesbosch bekijkt de mogelijkheden voor een folder met informatie over de verdedigingswerken en de vermeldingen op een website. Drimmelen kan profiteren door naast water en land in te zetten op dit cultuurhistorische erfgoed. Van belang is wel dat de werken zichtbaar en aantrekkelijk zijn voor de toerist. Naar aanleiding van het MarketingActiePlan Regio Brabantse Biesbosch is in 2004 een driejarig uitvoeringsplan opgesteld, waarin aan een groot deel van genoemde projecten invulling wordt gegeven. Daarnaast wordt aandacht geschonken aan naamsbekendheid, informatieve bereikbaarheid, arrangementen, streekproducten, streekpad, informatievoorziening jachthaven, watersportproduct. Het driejarige project loopt eind 2007 af. Bestuurders van de vier samenwerkende gemeenten hebben te kennen gegeven verder te willen met de promotionele uitvoering van Brabant aan de Biesbosch. Met betrekking tot het lokale beleidsplan uit 1999 is de conclusie: van de aanbevelingen in het rapport is uitsluitend de haven een prachtig product geworden. Echter het uitblijven van de ontwikkeling van de verdere faciliteiten die het verblijf aantrekkelijk maken houdt Drimmelen de toerist nog altijd niet vast, zelfs de passanten in de havens niet. Ook de oude haven en het toeristisch aanbod is nauwelijks verbeterd in alle jaren. Ook van het lokale projectplan uit 2000 zijn de meeste projecten nog immer van toepassing en van even groot belang als in 2000. Hoewel de naamsbekendheid van Drimmelen redelijk is, weten weinigen wat er te doen is. Het inzichtelijk maken van het gebied en het informeren van de toerist is belangrijk. De komst van het project Brabant aan de Biesbosch heeft hieraan deels invulling gegeven. Vraag blijft of dit voldoende is om Drimmelen op de kaart te zetten. Het rapport over het horeca-aanbod in Drimmelen concludeert dat enerzijds door onduidelijkheid van de ontwikkelingen in Drimmelen en anderzijds door de kloof tussen ondernemers van de Marina en de oude haven veel ontwikkelingen stil. Mogelijkheden scheppen voor nieuwe horeca is van belang. Het rapport over Het Gat van den Ham geeft aan dat er geen grootschalige recreatieve voorzieningen getroffen mogen worden. Daarnaast moeten deze in balans blijven met de natuurlijke omgeving. Aan de totstandkoming van de rondwandeling in de Biesbosch wordt momenteel gewerkt. De toerist wil graag onverhard wandelen en fietsen. Dit plan geeft juist aan dat de routes over de bestaande wegen moeten lopen. Beleidsnota en actieplan Recreatie & Toerisme Gemeente Drimmelen 21