Terug naar de basis Jaarverslag Jaarrekening 2009

OVO biedt, als onderlinge verzekeraar en deskundig partner van overheden, continuïteit voor beheersing van fraude- en aansprakelijkheidsrisico s, in goede en kwade tijden.

Inhoud Bericht van de raad van commissarissen 4 Bestuursverslag 7 Statistische gegevens 13 Geconsolideerde jaarrekening 16 Balans per 31 december 2009 18 Winst-en-verliesrekening over 2009 20 Overzicht van de samenstelling van het totaalresultaat 22 Kasstroomoverzicht 23 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 24 Toelichting op de geconsolideerde balans 26 Toelichting op de geconsolideerde winst-en-verliesrekening 32 Resultaat per schadebranche 35 Risicoparagraaf 36 Uitloopresultaten OVO en Phoenix 2009 37 Enkelvoudige jaarrekening 38 Balans per 31 december 2009 40 Winst-en-verliesrekening over 2009 41 Toelichting op de enkelvoudige balans 42 Toelichting op de enkelvoudige winst-en-verliesrekening 44 Overige gegevens 46 2

Bericht van de raad van commissarissen Met genoegen biedt de raad van commissarissen u het jaarverslag en de jaarrekening van OVO over 2009 aan. De raad van commissarissen heeft kennis genomen van het verslag van het bestuur over het boekjaar 2009 en de jaarrekening over 2009 goedgekeurd. De jaarrekening is door Ernst & Young gecontroleerd en voorzien van een accountantsverklaring, die u kunt vinden op pagina 47 van dit verslag. De jaarrekening, het verslag van de certificerend actuaris en de bevindingen van de externe accountant zijn besproken op 21 april tijdens de vergadering van de raad van commissarissen en het bestuur, in het bijzijn van de externe accountant en certificerend actuaris. Wij stellen de algemene ledenvergadering voor de jaarrekening 2009 overeenkomstig de gepresenteerde stukken vast te stellen. Gezien de omvang van de organisatie heeft de raad van commissarissen besloten om in zijn geheel als auditcommissie en remuneratiecommissie op te treden. De raad heeft een gemêleerde samenstelling en ieder lid heeft zijn eigen aandachtsgebied. Hiermee is rekening gehouden in het profiel en de samenstelling van de raad. In het verslagjaar kwam de raad van commissarissen vier keer bij elkaar en werd één algemene ledenvergadering gehouden. Daarnaast is de raad schriftelijk over ontwikkelingen geïnformeerd. Zowel het bestuur als de raad waren tijdens vrijwel iedere vergadering compleet. De raad van commissarissen heeft toegezien op de uitvoering van de taken van het bestuur, onder meer tijdens de vergaderingen en door de regelmatige schriftelijke rapportages. Bij de uitoefening van zijn taken heeft de raad steeds de belangen van de leden, medewerkers en onderneming meegewogen. geweest. Ook is in 2009 aandacht besteed aan de invulling van maatschappelijk verantwoord beleggen, de herijking van de fraudeverzekering, kostenbeheersing en het klanttevredenheidsonderzoek. Voorbereiding op en implementatie van de Solvency IIeisen hebben de komende jaren een prominente plaats op de agenda. De raad heeft zich hierover laten informeren. In verband met de voorgenomen liquidatie van Phoenix N.V. zijn de leden van de raad van commissarissen van Phoenix per 19 november 2009 afgetreden. Tijdens de eindafwikkeling zal de raad van commissarissen van OVO optreden als raad van commissarissen van Phoenix. Wij danken hierbij de leden van de raad van commissarissen, de heren G.J.J. Reijmers, C.W. Dortmond en P.H. Verloop, voor hun waardevolle bijdragen voor Phoenix in de afgelopen jaren. Tijdens de ledenvergadering van 28 mei 2009 is de heer drs. C.J.G.M. de Vet, lid van de directieraad van de VNG, benoemd tot commissaris van OVO en zijn mevrouw A.G.M. van de Vondervoort en de heer mr. F.Th. Kremer herbenoemd voor een periode van vijf jaar. Tijdens dezelfde vergadering is de heer drs. R.A. Wezelenburg RA benoemd tot financieel directeur van OVO. De raad dankt het bestuur en de medewerkers voor hun inzet voor OVO en haar verzekerden. De raad van commissarissen Leidschendam, 21 april 2010 Wij zijn verheugd te kunnen melden dat het defensieve beleggingsbeleid van OVO zijn vruchten afwerpt. In 2009 heeft OVO op het gebied van de beleggingen geen nadeel meer ondervonden van de crisis op de financiële markten en heeft de organisatie kunnen profiteren van koersstijgingen. Tijdens de vergaderingen van de raad zijn, naast het toezien op de belangen van de stakeholders en de kwaliteit van de organisatie, de jaarlijkse evaluatie van het herverzekeringsbeleid, het beleggingsbeleid en vermogensbeheer en de vaststelling van de schadereserve en IBNER-reserve aan de orde Defensief financieel beleid werpt vruchten af 4

Groot deel gevolgen kredietcrisis weggenomen Raad van commissarissen (per 21 april 2010) mw. A.G.M. van de Vondervoort gedeputeerde Provincie Zuid-Holland (voorzitter) mr. H.J. Touw gepensioneerd vice-voorzitter raad van bestuur De Goudse N.V. drs. H.M.W. ter Heegde burgemeester gemeente Heerhugowaard mr. F.Th. Kremer directeur Stichting Personenschade Instituut van Verzekeraars drs. C.J.G.M. de Vet directeur Vereniging van Nederlandse Gemeenten 5

Financiële markten herstellen zich, OVO sluit 2009 positief af Raad van bestuur (per 21 april 2010) mr. A. Khan Algemeen directeur drs. R.A. Wezelenburg RA Financieel directeur 6

Bestuursverslag Het bestuur van Onderlinge Verzekeringen Overheid (OVO) u.a. biedt u het bestuursverslag en de jaarrekening over het jaar 2009 aan. Jaar van herstel Voor OVO was 2009 in financieel opzicht een goed jaar. De financiële markten herstelden zich en OVO heeft een positief verzekeringsresultaat gerealiseerd van ruim 1,0 mln. 2009 2008 Technisch resultaat branche fraude (296.000) (18.000) Technisch resultaat 1.198.000 (756.000) branche aansprakelijkheid Technisch resultaat brandverzekering 99.000 48.000 Overige beleggingsopbrengsten 58.000 (3.580.000) (netto) Totaal 1.059.000 (4.306.000) Het herstel van de beleggingsportefeuille levert een toevoeging aan de herwaarderingreserve op van 1.614.000. Hierdoor steeg het eigen vermogen in 2009 met 2.673.000, van 8.714.000 naar 11.387.000. Defensief beleid Eind 2008 is OVO overgegaan op een aangepast beleggingsbeleid. Hoewel de financiële markten in 2009 weer tot rust zijn gekomen en de koersen zich lijken te herstellen, blijft OVO rekening houden met negatieve scenario s. OVO bepaalt aan de hand van stresstests welke extreme risico s zij aan kan met behoud van de vereiste solvabiliteit. Op basis van deze stresstests worden de beleggingsstrategie en het beleggingsbeleid vastgesteld. OVO spreidt de risico s zoveel mogelijk, zowel in geografisch opzicht als in soorten beleggingen. 85% van de portefeuille is risicomijdend belegd en 15% in aandelen. Dit was voorheen 75% om 25%. Het zwaartepunt is verschoven naar zekerheid. Dit maakt het mogelijk een redelijk rendement op het belegd vermogen te halen bij een zo laag mogelijk risico. In 2009 bedroeg het rendement op het belegd vermogen 8,8%, tegenover een negatief rendement van ruim 11% in 2008. Alle beleggingscategorieën hebben bijgedragen aan dit resultaat. Zwaartepunt verschoven naar zekerheid 7

Solvabiliteit De wettelijk aan te houden minimumsolvabiliteit is 3.500.000 voor OVO en 2.300.000 voor Phoenix. Phoenix is in run-off en draagt geen nieuwe risico s meer. Enkele bestaande schaden zijn nog in afwikkeling. De solvabiliteit van OVO is beter te beoordelen als Phoenix buiten beschouwing wordt gelaten. De hiernavolgende grafiek brengt dat in beeld. De solvabiliteit van OVO is gestegen door de positieve verzekerings- en beleggingsresultaten in 2009. Solvabiliteit OVO 14.000.000 12.000.000 10.000.000 8.000.000 6.000.000 4.000.000 3.314.000 2.200.000 5.587.000 2.300.000 7.887.000 2.000.000 0 3.200.000 3.500.000 3.500.000 OVO Jaarekening 31-12-2008 (geconsolideerd) OVO Jaarekening 31-12-2009 (geconsolideerd) OVO Jaarekening 31-12-2009 (zonder minimum solvabiliteit Phoenix) Wettelijke solvabiliteit OVO Wettelijke solvabiliteit Phoenix Overschot solvabiliteit Branche fraude Voor het derde achtereenvolgende jaar is de branche fraude verliesgevend. Na 2007 (-/- 313.000) en 2008 (-/- 18.000) is het resultaat in 2009 296.000 negatief. Zowel het aantal meldingen als de gemiddelde omvang per melding zijn de afgelopen jaren structureel toegenomen. Steeds vaker doen zich excessieve fraudes voor in het digitale betalingsverkeer, ook bij leden van relatief kleine omvang. Dat is een ontwikkeling die zorgen baart. Het huidige premievolume is substantieel te laag om grote schades te kunnen opvangen. Het voortzetten van de fraudeverzekering in de huidige vorm is op termijn dan ook niet realistisch en niet wenselijk. De resultaten zullen structureel negatief blijven. Daarbij komt dat veel leden een te lage verzekerde som hanteren. In een aantal gevallen zijn achteraf ook evidente tekortkomingen naar voren gekomen in de AO/IC van leden. Vernieuwing fraudepolis De fraudeverzekering heeft in de huidige vorm, mede gezien de onderverzekering bij veel leden en behoefte aan preventie, onvoldoende meerwaarde voor de leden. Voor het verzekeringsjaar 2011 zal OVO dan ook, in samenspraak met een aantal leden, een vernieuwing van de fraudepolis voorbereiden. De dekking en de premie zullen daarbij weer met elkaar in evenwicht worden gebracht. Een fraudescan, hogere verzekerde sommen en een eigen risico maken deel uit van de fraudepolis-nieuwe-stijl. Zo kan OVO waarde blijven toevoegen bij de beheersing van frauderisico s. Op naar een fraudepolis die meerwaarde biedt, met dekking en premie in evenwicht 8

Branche aansprakelijkheid De branche aansprakelijkheid heeft in 2009 een goed resultaat geboekt van 1.198.000 positief. Het aantal openstaande schades is verder afgenomen met een vrijval van reserveringen. Het nieuwe, meer efficiënte schadesysteem heeft hier aan bijgedragen. Ook toenemende aandacht voor kostenbeheersing heeft bijgedragen aan het resultaat. In de branche aansprakelijkheid is OVO ver gevorderd met preventie en risicobeheersing. Verder zijn verschillen in schadebeeld in 2009 tussen de leden aanleiding geweest tot differentiatie in premie. Aansprakelijkheid laat goed resultaat zien, afname van openstaande schades en vrijval van reserveringen Preventie en advies In 2009 is door OVO een actief preventiebeleid gevoerd, in de vorm van onder andere publicaties, nieuwsbrieven, de uitgave Risicobewust, incidentele adviezen, workshops en cursussen. Leden weten OVO steeds vaker te vinden voor aanvullende dienstverlening, buiten de verzekeringsdekking om. Zo kan OVO haar positie van kenniscentrum en specialist optimaal benutten. Groei van de adviestak biedt kansen om kostenefficiënter te werken. In de komende jaren zal OVO haar positie van adviseur verder verstevigen. Marktontwikkelingen aansprakelijkheid In 2009 was een groei te zien van het aantal Europese aanbestedingen van de aansprakelijkheidsverzekering. Vergeleken met 2008 werden aanzienlijk meer aanbestedingen uitgeschreven. Ook in deze nieuwe structuur van aanbestedingen heeft OVO haar positie behouden met, net als in het voorgaande jaar, behoud van het premievolume en aantal verzekerden. Brandverzekering (Phoenix N.V.) Zoals hierboven aangegeven is Phoenix in run-off. Vanaf 2008 zijn er geen nieuwe risico s meer getekend. Een beperkt aantal openstaande schaden wordt nog afgewikkeld. Het bestuur is voornemens om Phoenix, na afwikkeling van alle verplichtingen, te liquideren. Hier liggen kostenbesparing, de aan te houden solvabiliteit en het vereenvoudigen van de regie op beleggingen aan ten grondslag. Risicomanagement Risicomanagement betekent voor OVO: het identificeren, analyseren, bewaken en beheersen van risico s die het behalen van de bedrijfsdoelstellingen kunnen verhinderen. Risicomanagement heeft voortdurend aandacht, om te waarborgen dat OVO ook op lange termijn aan haar verplichtingen kan voldoen. Het risicobeleid van OVO rust op een aantal pijlers: Op regelmatige basis identificeert en analyseert het management de risico s die met de onderneming samenhangen. Het management neemt de nodige maatregelen om de risico s te reduceren en zorgt voor een goede balans tussen risico en rendement. De herverzekeringsstrategie is een belangrijk middel om financiële risico s te reduceren. Een aanzienlijk deel van de verzekeringsrisico s wordt afgedekt met een gedegen herverzekeringsprogramma. OVO is begonnen met de implementatie van Solvency II, vooruitlopend op de regelgeving die vanaf 31 oktober 2012 van kracht is. Hierdoor is er goed inzicht in toekomstige ontwikkelingen van risico s en solvabiliteit. De belangrijkste risico s voor OVO in 2009 waren: Omgevingsrisico De schadeverzekeringsmarkt wordt gekenmerkt door een cyclische beweging. Jaren van zachte en harde markt wisselen elkaar af. Leden beseffen dat in- en uitstappende aanbieders in de aansprakelijkheidsmarkt een gevaar vormen voor de continuïteit. Het aantal door OVO afgesloten aansprakelijkheidspolissen was de afgelopen jaren stabiel. Bij Europese aanbestedingen is sprake van scherpe concurrentie op prijs. Als marktleider blijft OVO zich sterk maken voor kwaliteit tegen een verantwoorde premie. Continuïteit en deskundigheid zijn zeer belangrijk voor een aansprakelijkheidsverzekering en fraudeverzekering. Prijsrisico Verreweg het grootste financiële risico zit in de waardeontwikkeling van de beleggingsportefeuille. OVO beheerst dit risico door een duidelijke beleggingsstrategie en een jaarlijks vastgesteld beleggingsbeleid. De uitgebalanceerde beleggingsmix voorkomt zoveel mogelijk grote fluctuaties in de waarde van de beleggingen. Zoals eerder in dit verslag toegelicht, is OVO eind 2008 overgegaan op een defensiever beleggingsbeleid. Slechts 15% van de totale portefeuille bestaat uit aandelen. In het risicomijdende deel van de portefeuille zijn de gemiddelde duur van de rentedragende beleggingen en van de technische verplichtingen ongeveer gelijk aan elkaar, namelijk circa drie jaar. Het beleggingsrisico op obligaties wordt verminderd door spreiding in beleggingsfondsen. Vanwege het relatief grote deel vastrentende beleggingen heeft een wijziging in de rentestand wel forse invloed op het vermogen. OVO anticipeert op het nadelige effect van een eventuele toekomstige rentestijging door op dit moment ongeveer 20% kortlopend aan te houden. 9

Risicomanagement is reduceren en balanceren Kredietrisico Het kredietrisico betreft met name de vorderingen op de herverzekeraars en banken. Voor zowel de herverzekeraars als de banken zijn minimale ratingeisen vastgesteld. Om het risico te spreiden maakt OVO voor de herverzekering gebruik van een panel van diverse herverzekeraars. De kortlopende financiële beleggingen zijn ondergebracht bij een solide Nederlandse bank. Kasstroomrisico Het kasstroomrisico van OVO is minimaal. Het verloop van de verplichtingen is goed voorspelbaar en dus te plannen. Verder wordt meer dan 99% van de beleggingen in liquide of beursgenoteerde beleggingsfondsen aangehouden. Verzekeringstechnische risico s Aansprakelijkheid en fraude zijn volatiele branches, met fluctuerende resultaten. Langlopende aansprakelijkheidsschaden kunnen zich ongunstig ontwikkelen. Daar staat diversificatie tussen de verschillende ledencategorieën (gemeenten, politie, waterschappen en overig) en branches (aansprakelijkheid en fraude) tegenover. Dat reduceert de risico s. OVO heeft een aantal preventieve maatregelen genomen om de verzekeringstechnische risico s te beheersen. Zo voert OVO een zorgvuldig acceptatie- en verzekeringstechnisch voorzieningenbeleid. OVO signaleert permanent ontwikkelingen in de maatschappij en in de weten regelgeving. Premies worden indien nodig aangepast en risico s verder verminderd door herverzekering. Voor elke schade is het gedeelte boven de 250.000 voor 100% herverzekerd. Operationeel risico Kwaliteit van medewerkers is voor een gespecialiseerde verzekeraar als OVO van doorslaggevende betekenis. OVO streeft ernaar schades zoveel mogelijk door eigen medewerkers te laten behandelen. In opleiding en begeleiding van medewerkers wordt dan ook veel geïnvesteerd. OVO beschikt sinds 2008 over een specifiek voor de organisatie ontwikkeld systeem voor schaderegistratie. In de nabije toekomst zullen ook leden dit systeem on line kunnen raadplegen. Solvency II Op 31 oktober 2012 treedt Solvency II in werking, het Europese raamwerk voor verzekeringstoezicht. Deze nieuwe regelgeving voor kapitaaleisen, waarderingsgrondslagen en risicobeheer leidt tot een risicogevoelig solvabiliteitsregime. Dit houdt in dat het, in tegenstelling tot de beperkte vaste factoren van het huidige Solvency I-regime, rekening houdt met de werkelijke risico s van de verzekeraar. De minimaal-vereiste solvabiliteit wordt afhankelijk van de risico s. Dat vereist een geavanceerd systeem voor risicobeheersing met goed inzicht in alle risico s. Verhoogde solvabiliteitseis Implementatie van de nieuwe regelgeving vraagt om intensieve voorbereiding, waarmee OVO al in 2007 is gestart. De verwachting is dat het Solvency II-regime in 2012 van veel verzekeraars een substantieel hogere solvabiliteit zal eisen. Uit de door DNB uitgeschreven en door OVO uitgevoerde studies (QIS3, QIS4 en RiSK) blijkt dat OVO naar de huidige normen aan de verhoogde solvabiliteitseis voldoet. In de tweede helft van 2010 neemt OVO deel aan de vijfde kwantitatieve impactstudie (QIS5), die de solvabiliteit van eind 2009 op basis van de nieuwe grondslagen inzichtelijk maakt. Door de tijdige start van de voorbereiding borgt OVO dat in oktober 2012 ook aan de zware administratieve vereisten van Solvency II zal worden voldaan. OVO loopt voorop met de Solvency II-implementatie Maatschappelijk verantwoord beleggen Maatschappelijk verantwoord ondernemen is een thema waar OVO veel belang aan hecht. Dit uit zich ook in de aandacht voor maatschappelijk verantwoord of duurzaam beleggen. De vermogensbeheerder van OVO conformeert zich aan de internationale normen voor duurzaam ondernemen, de zogenaamde Principles for Responsible Investment. Deze principes hebben betrekking op het verbeteren van mensenrechten, werkomstandigheden, milieu en governance. 10

Engagement Om duurzaam beleggen daadwerkelijk vorm te geven, werkt onze vermogensbeheerder met een aanpak die is gebaseerd op engagement. Deze aanpak gaat verder dan het eenvoudigweg volgens bepaalde criteria uitsluiten van ondernemingen of selecteren van de meest duurzaam opererende ondernemingen. Bij engagement gaat het om dialoog met de ondernemingen waarin belegd wordt, om zo tot verandering te komen. Ondernemingen die weten dat aandeelhouders hen zullen aanspreken op hun maatschappelijke verantwoordelijkheid, hebben goede reden zich extra in te spannen voor bovenstaande principes. OVO is ervan overtuigd dat de principes een effectieve manier vormen om een maatschappelijk verantwoorde beleggingsportefeuille te realiseren. Ledenraadpleging en ledenparticipatie kenmerkend Klantgerichtheid Ledenraadpleging en ledenparticipatie zijn kenmerkend voor een onderlinge. OVO organiseert dat in de vorm van klankbordgroepen, enquêtes en bijeenkomsten met verzekerden. De ledenraadplegingen stonden in 2009 voornamelijk in het teken van de Algemene Voorwaarden 2010 van de aansprakelijkheidsverzekering, Europese aanbestedingen en de herijking van de fraudeverzekering. Klankbordgroepen In 2009 vonden twee bijeenkomsten van klankbordgroepen plaats. - Aan de bijeenkomst van 21 april 2009 namen deel: Wim Teunissen (gemeente Beuningen), Peter Hanen (gemeente Venray), Ben van den Akker (gemeente Sint- Oedenrode), Arthur Lutgens (gemeente Helmond) en Marc Essers (gemeente Kerkrade). - Aan de bijeenkomst van 8 september 2009 namen deel: Hanna Tjerks (gemeente Alkmaar), André Roling (gemeente Purmerend), Richard Jansen (gemeente Lelystad), Jolanda Bulterman (gemeente Lelystad), Dennis Kos (gemeente Harenkarspel) en Jan Hoetmer (gemeente De Ronde Venen). Ledenraadpleging In 2009 heeft OVO de leden ook geraadpleegd over de ontsluiting van het schaderegistratiesysteem. Aan bod kwamen vragen als: welke informatie is straks beschikbaar, hoe is de beveiliging geregeld en voor wie is de informatie inzichtelijk? De werkgroep is aan de slag gegaan met de antwoorden. Hierin participeerden: Aad Slingerland (Hoogheemraadschap Delfland), Leo Verboom (politieregio Hollands Midden), Kim van der Tas (Vts), Nathalie Zaidi (gemeente Spijkenisse), Jos Hendriks (gemeente Nijmegen), Nick Vonhof (gemeente Enschede), Peter van de Kragt en Leo Thoren (Bentis). Wij danken de deelnemers hartelijk voor hun waardevolle inbreng. Algemene ledenvergadering Op 28 mei 2009 werd de algemene ledenvergadering gehouden in Grand Hotel Karel V te Utrecht, tijdens de Ledendag van OVO. De vergadering vond plaats in de ochtend. In de middag konden leden, zoals gebruikelijk, deelnemen aan een inhoudelijk programma. Het thema financiële crisis stond dit jaar centraal. Twee interessante sprekers belichtten het onderwerp vanuit hun verschillende achtergronden: Han de Jong, chief economist bij ABN AMRO en columnist bij het Financieel Dagblad en Adriaan Westerhof, algemeen directeur van Troostwijk Groep. Regionale bijeenkomsten In het najaar zijn zes regionale bijeenkomsten georganiseerd, verspreid over het land. Daarbij informeerde OVO de aanwezigen niet alleen over actuele aangelegenheden, waarbij de leden zoals gewoonlijk in de gelegenheid waren om input te leveren op het beleid, maar stond ook verhaal van schade centraal. Schadebehandelaars van OVO behandelden in workshops casus over dit onderwerp. Waterschapsdag en politiedag Politie en waterschappen ziet OVO als aparte ledengroepen. Omdat deze organisaties te maken hebben met bijzondere oorzaken voor schaden, belegt OVO voor deze organisaties afzonderlijke bijeenkomsten. De politiedag stond in het teken van de OVO-publicatie (Dreigende) uitval door ziekte? Handel met gezond verstand. Werkgeversaansprakelijkheid vormt voor de politie uiteraard een belangrijk risico. De waterschapsdag stond in het teken van de nieuwe Waterwet. In workshops werden de gevolgen voor de aansprakelijkheid van waterschappen behandeld. Ledenbezoeken In 2009 is OVO bij veel leden op bezoek gegaan. Bij ieder bezoek is het schadeverloop van het lid gebenchmarkt met het gemiddelde van de portefeuille. Daarnaast zijn lopende zaken besproken en heeft OVO aangegeven op welke terreinen zij de leden aanvullend van dienst kan zijn. Ontsluiting schaderegistratiesysteem voor leden 11

Vooruitblik In 2010 is de herijking van de fraudepolis het speerpunt. Volgens goed gebruik doet OVO dit in samenspraak met de leden. Een fraude survey, klankbordgroepbijeenkomst met gemeentelijke controllers en financieel managers en quickscans zullen hierbij een prominente rol spelen. Medewerkers OVO (per 21 april 2010) Veel aandacht zal uitgaan naar het Solvency II- proof maken van OVO. De rapportages, automatisering en processen worden er op ingericht. OVO zal leden bezoeken om de externe toegankelijkheid van het nieuwe schaderegistratiesysteem (OVO-AAG) te introduceren. Daarnaast zal de eerste versie van de juridische database van OVO met ondermeer uitspraken, annotaties en veelgestelde vragen actief worden. Deze database is onderdeel van de geheel vernieuwde website die OVO in 2010 ontwikkelt en lanceert. OVO werkt momenteel aan de publicatie: De rol van de verzekeringscoördinator bij een aansprakelijkheidsverzekering, waarin ook aandacht besteed wordt aan best practices en modelbrieven. Ondanks de vele werkzaamheden die met deze voor - nemens gepaard zullen gaan, blijft de volle aandacht van de organisatie en haar medewerkers gericht op de dienstverlening aan de klant. Als onderlinge wil OVO de kwaliteit van de producten en service ten behoeve van de leden voorop blijven stellen, met behoud van financiële kracht. OVO is haar leden erkentelijk voor het vertrouwen dat zij in OVO stellen door het onderbrengen van hun aansprakelijkheids- en fraudeverzekeringen. Het bestuur Leidschendam, 21 april 2010 2010: Herijken fraudepolis, Solvency II- proof maken van de organisatie en de introductie van een toegankelijk schaderegistratiesysteem en juridische database 12

Statistische gegevens Aansprakelijkheid De laatste jaren ziet OVO het aantal zaken met een schade die hoger is dan 2.500 toenemen. In grafiek 1 is deze ontwikkeling zichtbaar. Het jaar 2009 is echter niet maatgevend. De ervaring leert dat schaden in de aansprakelijkheidsportefeuille van de meest recente jaren zich pas na verloop van tijd definitief openbaren. Aansprakelijkheid vormt immers een long-tail risico. Na verloop van tijd stabiliseert het schadejaar zich. Er zijn zaken waarvan de aansprakelijkheid uiteindelijk met succes volledig kan worden afgewezen. Daarentegen zijn er ook zaken die in een later stadium vragen om verhoging van de reservering. Per saldo resteert een stijgende trend, zoals de zwarte pijl in de grafiek zichtbaar maakt. Grafiek 1 Aantal schaden boven 2500,- 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Ook de stijging van de gemiddelde schadelast zet door in 2009, zoals te zien is in grafiek 2. De gemiddelde schadelast van zaken die betrekking hebben op meer dan 2.500 stijgt bijna naar een niveau van 25.000. Dit heeft een stijging van meer dan 10.000 tot gevolg in 10 jaar tijd. Oorzaken hiervan zijn onder andere de inflatie, de versoberde sociale zekerheid, negatieve effecten van wetgeving en jurisprudentie, rechtsbijstand en de veranderende maatschappij. Zoals gezegd is het meest recente jaar niet maatgevend, omdat de ervaring leert dat van het recente schadejaar nog geen definitief beeld kan worden gevormd. Grafiek 2 Gemiddelde schadelast 30000 25000 20000 15000 10000 5000 0 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 13

Gemeenten Onderstaande grafiek illustreert het aantal schaden en de hoogte van de schadelast naar schadeoorzaken in 2009. De grafiek geeft een aantal zaken goed weer. Ten eerste is duidelijk zichtbaar dat verreweg de meeste zaken over weg beheer gaan. Dat is geen verrassing, want wegbeheer vormt in absolute aantallen al langere tijd het belangrijkste risico voor gemeenten. De mogelijke verklaring is dat gemeenten sinds de invoering van het nieuw BW aansprakelijk zijn voor risico s die voortkomen uit hun rol van wegbeheerder. Daarbij komt het gegeven dat zich simpelweg veel mensen in de openbare ruimte begeven. Bij het inzoomen op de gemiddelde schadelast wordt echter zichtbaar dat wegbeheer niet het grootste risico vormt. De schadelast in de categorie werkgeversaansprakelijkheid is gemiddeld het grootst, te weten bijna 35.000,-. Deze categorie kent, net als de categorieën besluitvorming en onjuiste informatie, geen hoge frequentie aan schaden. Het beperkte aantal schaden leidt echter wel tot een grote schadelast. De preventieactiviteiten van OVO richten zich dan ook vooral op deze categorieën, omdat hierin de meeste winst te behalen is. Zo werkt OVO aan het beheersbaar houden van deze risico s voor gemeenten. Grafiek 3 Aantal schaden en gemiddelde schadebedragen 1600 40000 1400 35000 1200 30000 1000 25000 800 20000 600 15000 400 10000 200 5000 0 0 Aantal Wegbeheer Groenbeheer Riool/water Besluitvorming Onjuiste informatie Handhaven Werkgevers Gemiddeld Grafiek 4 Schades naar omvang In nevenstaande grafiek is de omvang van de schaden verdeeld in vier categorieën. Het merendeel van de schaden betreft een bedrag dat lager is dan 10.000,-. Deze kunnen als frequentieschaden worden bestempeld en hangen in belangrijke mate samen met de risicoaansprakelijkheid van de gemeente. Afgezet tegen de schadelast hebben frequentieschaden naar verhouding weinig invloed op de hoogte van de totale schadelast. De totale schadelast wordt vooral beïnvloed door een naar verhouding klein aantal zaken. Illustratief is dat ongeveer een derde van de schadelast kan worden toegeschreven aan de categorie van meer dan 100.000,-, die nog geen 3% van het totaal aantal zaken behelst. Deze verdeling onderschrijft nog maar eens dat de aansprakelijkheidsverzekering er vooral is voor de onverwachte uitzonderingen en niet voor de zekere frequentieschaden. 14

Fraude Verzekerd bestand Eind 2009 bedroeg het aantal verzekering - nemers 662. De verzekering van 24 gemeenten en instellingen is beëindigd als gevolg van herindeling, fusie, opheffing of verlies van de publiekrechtelijke status. Verzekeringnemers Verzekerd bedrag (x 1000,-) Brutopremies (x 1000,-) 2009 2008 2009 2008 Gemeenten 167.455 165.735 727 700 Waterschappen 17.330 17.330 22 24 Instellingen 66.080 74.260 127 144 Politieregio s 7.580 7.580 33 33 Totaal 258.445 264.905 910 901 Schaden Het aantal in 2009 ontvangen schaden (32) is vrijwel gelijk ten opzichte van 2008. Verlies van geld en geldswaarden als gevolg van inbraak/diefstal en fraude heeft de overhand. Het overzicht van premies en uitgekeerde schaden 2009 ziet er als volgt uit: Categorie leden Aantal inwoners Aantal Schadebedrag * (x 1000,-) A. Gemeenten A1 t / m A3 0-20.000 183 46 * Betaald in boekjaar na aftrek van een eventueel aanwezig eigen risico en aandeel herverzekeraar en verhoogd met wijzigingen in reserveringen in verband met niet-afgewikkelde schaden. A4 20.000-50.000 190 421 A5 50.000-100.000 42 15 A6 100.000-150.000 13 53 A7 150.000-300.000 9-36 A8 meer dan 300.000 2-1 Totaal gemeenten 439 498 B. Waterschappen 23 15 C. Instellingen 190-167 D. Politieregio s 10 0 Totaal 2009 662 346 Totaal 2008 686 165 15

Geconsolideerde jaarrekening 2009 17

Balans Activa (x 1000,-) per 31 december 2009 vóór verdeling resultaat 2009 2008 Beleggingen (1) Financiële beleggingen Aandelen 26.858 26.929 Deposito s 9.571-36.429 26.929 Vorderingen Vordering uit directe verzekering op - Verzekeringsnemers 390 584 - Tussenpersonen - - Vordering uit herverzekering 480 1.239 Overige vorderingen (2) 3 1 873 1.824 Overige activa (3) Materiële vaste activa 724 552 Liquide middelen 1.140 5.385 1.864 5.937 Overlopende activa Lopende rente en huur 51 54 Overige overlopende activa (4) 135 142 186 196 39.352 34.886 18

Passiva (x 1000,-) per 31 december 2009 vóór verdeling resultaat Eigen Vermogen (5) 2009 2008 Gestort en opgevraagd kapitaal - - Algemene Reserve 7.419 11.725 Herwaarderingsreserve 2.909 1.295 Onverdeelde winst 1.059-4.306 11.387 8.714 Technische voorzieningen (6) Voor te betalen schaden/uitkeringen Bruto 29.425 28.571 Herverzekeringsdeel -2.203-3.488 27.222 25.083 Overige voorzieningen (7) 15 16 Depots van herverzekeraars (8) 121 247 Schulden Schulden uit directe verzekering aan - Tussenpersonen 14 116 Schulden uit herverzekering 166 71 Overige schulden (9) 40 67 220 254 Overlopende passiva (10) 387 572 39.352 34.886 19

Winst-en-verliesrekening Winst-en-verliesrekening 2009 (x 1000,-) Verdiende premies eigen rekening 2009 2008 Bruto premies (11) 9.042 8.688 Af: uitgaande herverzekeringspremies -963-755 8.079 7.933 Wijziging technische voorziening niet verdiende premies Bruto premies - 63 Af: aandeel herverzekeraars - -56 0 7 Toegerekende opbrengst uit beleggingen (12) 1.046 955 Overige technische baten eigen rekening (13) 386 439 Schaden eigen rekening Bruto schaden 3.858 5.737 Aandeel herverzekeraars -726-1.306 Geboekte schaden eigen rekening 3.132 4.431 Wijziging voorziening voor: Te betalen bruto schaden 854 1.835 Aandeel herverzekeraars 1.287 587 5.273 6.853 Wijziging overige technische voorzieningen eigen rekening - -10 20

Bedrijfskosten (14) 2009 2008 Acquisitiekosten 18 23 Wijziging overlopende acquisitiekosten - 13 Algemene bedrijfskosten 2.979 3.077 Afschrijving bedrijfsmiddelen 240 112 Provisie en winstdeling ontvangen van herverzekeraars - -7 3.237 3.218 Resultaat technische rekening schadeverzekering 1.001-726 Opbrengst uit beleggingen (15) 331 403 Beleggingslasten (16) -134-174 Gerealiseerd resultaat op beleggingen (17) -1.094-245 Niet gerealiseerd resultaat op beleggingen (18) 2.001-2.609 1.104-2.625 Toegerekend aan technische rekening -1.046-955 Opbrengst uit beleggingen 58-3.580 eigen vermogen Andere lasten - - Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening 1.059-4.306 21

Samenstelling van het totaalresultaat Overzicht totaalresultaat 2009 (x 1000,-) 2009 2008 Geconsolideerd netto resultaat 1.059-4.306 Herwaardering financiële beleggingen 1.756-1.325 Gerealiseerde herwaardering t.l.v. het eigen vermogen -142-13 Totaal van de rechtstreekse mutaties in eigen vermogen 1.614-1.338 Totaal resultaat 2.673-5.644 Toelichting De herwaardering wordt bij realisatie verwerkt in de winst-en-verliesrekening. Het bedrag van de gerealiseerde herwaardering maakt ook onderdeel uit van het in het overzicht gepresenteerde geconsolideerde netto-resultaat toekomend aan de rechtspersoon. 22

Kasstroomoverzicht Kasstroomoverzicht 2009 indirecte methode (x 1000,-) Kasstroom uit operationele activiteiten 2009 2008 Nettowinst 1.059-4.306 Vermeerdering technische voorziening 2.139 2.404 eigen rekening Mutatie overige voorzieningen - -34 Stelselwijziging effecten - - Afschrijving bedrijfsmiddelen 240 112 Mutatie kortlopende schulden en -220-502 overlopende passiva Mutatie vorderingen 951 337 Mutaties overlopende activa 9-14 Kasstroom uit investerings- en beleggingsactiviteiten Investeringen en aankopen 4.178-2.003 -Beleggingen -19.805-4.659 -Materiële vaste activa -412-375 Desinvesteringen, aflossingen en verkopen -20.217-5.034 - Beleggingen 11.920 5.440 - Materiële vaste activa - - Kasstroom uit financieringsactiviteiten 11.920 5.440 mutatie gestort kapitaal - - mutatie depots voor herverzekeraars -126-184 -126-184 Mutatie liquide middelen -4.245-1.781 23

Toelichting geconsolideerde jaarrekening 2009 (bedragen x 1000,-) 24

Algemeen Voor u ligt de jaarrekening van Onderlinge Verzekeringen Overheid (OVO) u.a. (hierna OVO). OVO is de voortzetting van de per 1 januari 2004 samengevoegde Frauderisico Onderlinge van Gemeenten (FOG) u.a. en de Aansprakelijkheids Onderlinge van Gemeenten (AOG) u.a. Phoenix N.V. is op 17 juli 2002 opgericht door de voormalige FOG met als doel het sluiten van overeenkomsten van schadeverzekering overeenkomstig de toenmalige Wet Toezicht Verzekeringsbedrijf ten behoeve van haar leden. Service, premie- en schadeverwerking, alsmede inning en uitbetaling geschiedt geheel via assurantiemakelaars. Afrekening hiervan geschiedt eens per kwartaal achteraf. OVO en Phoenix N.V. zijn gevestigd in Leidschendam. Grondslagen van waardering en resultaatbepaling De jaarrekening is opgesteld rekening houdend met de bepalingen in Titel 9 boek 2BW. Consolidatie De activa, passiva, baten en lasten van OVO en 100% deelneming Phoenix N.V. zijn volledig geconsolideerd. Phoenix heeft besloten vanaf 2008 niet meer mee te tekenen op nieuwe brandcontracten. Het voornemen is Phoenix te liquideren. Op grond van art. 402 van BW2 wordt de enkelvoudige winst-en-verliesrekening in verkorte vorm gepresenteerd. Beleggingen Beleggingen in aandelen en obligatiefondsen, gepresenteerd als aandelen, worden gewaardeerd tegen marktwaarde per balansdatum. De ter beurze genoteerde aandelen worden gewaardeerd tegen beurskoers per balansdatum. Van de niet ter beurze genoteerde aandelen wordt de net asset value per balansdatum opgenomen. Technische voorziening voor te betalen schaden Deze worden per post beoordeeld en geschat met inachtneming van de laatst bekende gegevens. Bij het bepalen van de voorziening wordt rekening gehouden met de kosten van schade-afwikkeling. Met te verwachten baten uit subrogatie en regres wordt rekening gehouden indien er in voldoende mate zekerheid bestaat over de inbaarheid van het bedrag. Tevens worden IBNER voorzieningen getroffen om ongunstige schade-ontwikkelingen te kunnen opvangen. Overige activa en passiva Voor zover geen waarderingsgrondslag is aangegeven, worden de activa en passiva gewaardeerd tegen nominale waarde. Baten en lasten De baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking hebben. Van de opbrengst uit beleggingen wordt een vast percentage van 4% over de technische voorzieningen toegerekend aan de technische rekening. Het verschil met het werkelijke beleggingsresultaat komt ten laste van de niet-technische rekening. Ook de beleggingslasten worden toegerekend aan de niet-technische rekening. Kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. Vanuit de nettowinst worden mutaties gepresenteerd voor resultaatsposten die geen operationele kasstroom met zich meebrengen en voor kasstromen die in de betreffende periode geen resultaatpost zijn. Vennootschapsbelasting De onderlinge is vrijgesteld van vennootschapsbelasting (artikel 2 lid 7 Wet Vpb). Gerealiseerde resultaten bij verkoop van obligaties en aandelen, zijnde de verkoopopbrengst minus de kostprijs, worden in het resultaat verantwoord. Niet-gerealiseerde koersresultaten worden in de herwaarderingsreserve in het eigen vermogen verantwoord m.u.v. niet gerealiseerde resultaten waarbij de marktwaarde lager is dan de kostprijs. Deze worden direct in het resultaat verantwoord. Bij stijging in een volgend boekjaar wordt deze afwaardering tot maximaal de kostprijs weer via het resultaat verantwoord. Herwaarderingsreserve De herwaarderingsreserve heeft betrekking op de nietgerealiseerde positieve koersverschillen per balansdatum op de beleggingen. 25

Toelichting geconsolideerde balans per 31 december 2009 (bedragen x 1000,-) 26

(1) Beleggingen De financiële beleggingen met een balanswaarde ultimo 2009 van 36.429 bestaan uit: Aanschaffingswaarde Balanswaarde (Beurs-)waarde Aandelen 24.634 26.858 26.858 Deposito s 9.500 9.571 9.571 34.134 36.429 36.429 De aandelenportefeuille bestaat volledig uit participaties in beleggingsfondsen. OVO participeert voor 22.148 in obligatiefondsen (2008: 17.929), voor 4.168 in aandelenfondsen (2008: 5.506) en voor 542 in alternatieve beleggingsfondsen (2008: 3.493). De beleggingen muteerden in 2009 als volgt: 2009 2008 Balanswaarde aandelen 1 januari 26.928 29.048 Bij: aankopen 10.235 4.800 Af: verkopen -12.826-2.728 Gerealiseerd op verkopen over het resultaat Gerealiseerd op verkopen over het vermogen -1.094-245 -142-13 Ongerealiseerd over het resultaat 2001-2.609 Ongerealiseerd over het vermogen 1.756-1.325 Balanswaarde aandelen per 31 december 26.858 26.928 Balanswaarde deposito s 1 januari - - Bij: inleg 10.000 - Af: opname -500 - Gerealiseerde rente over het resultaat 71 - Balanswaarde deposito s per 31 december 9.571 - Balanswaarde financiële beleggingen per 31 december 36.429 26.928 (2) Overige vorderingen 2009 2008 Dividendbelasting 2 1 Depot porti 1 1 3 2 27

(3) Overige activa Afschrijvingen materiële vaste activa geschieden lineair tegen de volgende percentages op jaarbasis: Inrichting Weigelia 25 20% Meubilair 20% Communicatieapparatuur 20% Kantoorapparatuur 33% Computerapparatuur 33% Computerprogrammatuur 25% Computernetwerk 25% Bedrijfsauto s 25% Het verloop van de materiële vaste activa in het boekjaar is als volgt: 2009 (bedragen x 1000,-) Inrichting Weigelia 25 Meubilair Communicatieapparatuur Kantoorapparatuur Computerapparatuur Computerprogrammatuur Computernetwerk Bedrijfsauto s Totaal materiële vaste activa Stand 1 januari 2008 Aanschaffingswaarden 60 144 14 16 22 474-46 776 Cumulatieve afschrijvingen -18-75 -8-14 -11-65 - -33-224 Boekwaarde 42 69 6 2 11 409-13 552 Mutaties Investeringen - - - - - 185 174 53 412 Desinvesteringen - - - - - - - - - Afschrijvingen -12-29 -3-2 -5-148 -24-17 -240 Totaal mutaties -12-29 -3-2 -5 37 150 36 172 Stand 31 december 2009 Aanschaffingswaarden 60 144 14 16 22 659 174 99 1.188 Cumulatieve afschrijving -30-104 -11-16 -16-213 -24-50 -464 Boekwaarde 30 40 3-6 446 150 49 724 De liquide middelen ad 1.140 staan ter vrije beschikking van het bedrijf. 28

(4) Overige overlopende activa 2009 2008 Vooruitbetaalde verzekeringspremies 12 10 Vooruitbetaalde huur 20 20 Abonnementen 0 5 Nog te ontvangen service fee/dienstverlening 66 79 Overig 37 27 135 141 (5) Eigen vermogen Voor het verloop en de samenstelling van het eigen vermogen wordt verwezen naar de toelichting op de balans van de enkelvoudige jaarrekening. (6) Technische voorzieningen Voorziening voor te betalen schaden 2009 2008 Bruto voorzieningen Voorziening per 1 januari 28.571 26.737 Af: Afwikkeling oude jaren -6.713-5.891 Bij: voorziening lopend jaar 7.567 7.725 Voorziening per 31 december 29.425 28.571 Voorziening voor rekening herverzekeraars Voorziening per 1 januari 3.488 4.075 Af: Afwikkeling oude jaren -1.315-696 Bij: voorziening lopend jaar 30 109 Voorziening per 31 december 2.203 3.488 Voorziening eigen behoud per 31 december 27.222 25.083 Uitsplitsing voorziening eigen behoud voor te betalen schaden Aansprakelijkheid 25.909 23.755 Fraude 1.228 1.155 Brand 85 173 Stand per 31 december 27.222 25.083 De voorziening wordt post voor post bepaald, met uitzondering van de IBNER voorziening en schadebehandelingsreserve. 29

(7) Overige voorzieningen Betreft een voorziening voor de afvloeiing van een personeelslid. (8) Depots van herverzekeraars Betreft een voorlopige uitkering van de winstcommissie op het quota share contract voor de brandverzekering over de periode 2002-2008. Na vijf jaar zijn de winstcommissies definitief, maar gezien de geringe ontwikkelingen in oude schadejaren worden vanaf 2007 de winstcommissies getemporiseerd in de W&V-rekening verantwoord. (9) Overige schulden 2009 2008 Handelscrediteuren 40 67 (10) Overlopende passiva 2009 2008 Vermogensbeheer 20 23 Personeel 124 111 Belastingen 75 75 Accountantscontrole 29 50 Actuariële ondersteuning 73 51 Vooruitontvangen premies 13 234 Overig 53 29 387 573 Deze kosten zijn ultimo van het betreffende jaar nog niet in rekening gebracht. Overige informatie Financiële instrumenten De in de balans opgenomen financiële instrumenten bestaan uit beleggingen, vorderingen, overige activa, overlopende activa, schulden en overlopende passiva. Financiële instrumenten zijn opgenomen tegen marktwaarde, voorzover niet anders aangegeven. Reële waarde in de balans opgenomen financiële instrumenten Bij de bepaling van de marktwaarde van de financiële instrumenten zijn de financiële beleggingen gebaseerd op de beursnoteringen of op de net asset value ultimo boekjaar. Voor wat betreft de overige vorderingen en schulden is de marktwaarde gelijk aan de nominale waarde. Gestelde zekerheden OVO en Phoenix zijn deelgenoot in de Nederlandse Herverzekeringsmaatschappij voor Terrorismeschaden N.V. Bij schaden als gevolg van terrorisme kunnen OVO en Phoenix voor hun aandeel van maximaal 61 worden aangesproken (2008: 67). OVO heeft een bankgarantie afgegeven van 19 ten behoeve van de verhuurder van het kantoorpand. 30

Toelichting geconsolideerde winst-en-verliesrekening 2009 (bedragen x 1000,-) 32

Omzet 2009 2008 Bruto premies 9.042 8.688 Directe beleggingsopbrengsten 331 403 9.373 9.091 (11) Bruto premies 2009 2008 Aansprakelijkheid 8.134 7.828 Fraude 910 901 Brand -2-41 9.042 8.688 De stijging van de omzet bruto premies voor de branche Aansprakelijkheid is een combinatie van de algemene prijsindexatie en een premieaanpassing van de politieregio s. In de branche Fraude is voor het jaar 2009 prijsindexatie toegepast op de polissen. Phoenix heeft niet meer meegetekend vanaf verzekeringsjaar 2008. Er zijn geen premieopbrengsten meer genoten in het verslagjaar 2009. De benodigde voorziening ultimo 2009 inzake de premierestituties is gezien de run-off fase van Phoenix nihil. De stijging van de herverzekeringspremies is het gevolg van stijging van het premiepercentage voor het herverzekeringscontract voor Fraude en Aansprakelijkheid. (12) Toegerekende opbrengst uit beleggingen De aan de technische rekening toe te rekenen opbrengst beleggingen wordt bepaald door een vast percentage van 4% over de gemiddelde technische voorziening in het boekjaar. (13) Overige technische baten eigen rekening De overige technische baten betreft vergoedingen voor schadebehandeling beneden het eigen risico, betaalde dienstverlening en winstdeling herverzekeraars. (14) Bedrijfskosten De algemene bedrijfskosten zijn in het boekjaar 2009 lager dan in het voorgaand boekjaar. Na het volledig operationeel worden van het nieuwe schadesysteem is de inhuur van externe capaciteit afgebouwd. Vanaf boekjaar 2009 worden medische advieskosten van 71 in ondersteuning derden opgenomen in plaats van boeking als schadelast. Pensioenen zijn ondergebracht bij het bedrijfstakpensioenfonds ABP. Er zijn onvoldoende gegevens beschikbaar om de pensioenverplichtingen te berekenen. Hierdoor is derhalve geen voorziening opgenomen. De pensioenlasten zijn verantwoord in het resultaat. In 2009 bedroeg het gemiddelde aantal personeelsleden 22,4 fte (2008: 22,7 fte). Specificatie algemene bedrijfskosten 2009 2008 Salariskosten 1.287 1.215 Sociale lasten 143 141 Pensioenlasten 163 165 Overige personeelskosten 66 55 Ingehuurd personeel 284 552 Huisvestingskosten 113 106 Ondersteuning derden 219 129 Overige bedrijfskosten 704 714 2.979 3.077 33

(15) Opbrengsten uit beleggingen 2009 2008 Opbrengsten uit financiële beleggingen: Aandelen 131 40 Deposito s 121 - Liquide middelen 79 363 331 403 (16) Beleggingslasten 2009 2008 Bankprovisie en bewaarloon effecten -34-38 Beheersvergoeding -100-136 -134-174 (17) Gerealiseerd resultaat op financiële beleggingen 2009 2008 Aandelen -1.094-245 -1.094-245 (18) Niet-gerealiseerd resultaat op financiële beleggingen 2009 2008 Aandelen 2.001-2.609 2.001-2.609 Solvabiliteitsmarge geconsolideerd 2009 2008 Vereiste solvabiliteit 5.800 5.400 Aanwezige solvabiliteit 11.387 8.714 Overschot 5.587 3.314 Interne solvabiliteitseis OVO 10.150 9.450 De interne solvabiliteitseis van 175% is bepaald aan de hand van de risico's zoals omschreven in de risicoparagraaf van deze jaarrekening. OVO moet voldoende buffer hebben om deze risico's te kunnen opvangen. Het overschot aan solvabiliteit is in 2009 gestegen met 2.273. Deze stijging bestaat uit een toename van het eigen vermogen van 2.673 minus een indexatie door DNB van de minimaal vereiste solvabiliteit met 400. 34

Resultaat per schadebranche Totaal Aansprakelijkheid Fraude Brand 2009 2008 2009 2008 2009 2008 2009 2008 Geboekte bruto premie 9.042 8.688 8.134 7.828 910 901-2 -41 Mutatie voorziening bruto premie - 63 - - - - - 63 Bruto verdiende premie 9.042 8.751 8.134 7.828 910 901-2 22 Uitgaande herverzekeringspremie 964 755 717 545 248 213-1 -3 Mutatie voorziening herverzekeringspremie - 56 - - - - - 56 Verschuldigde herverzekeringspremie 964 811 717 545 248 213-1 53 Netto verdiende premie 8.078 7.940 7.417 7.283 662 688-1 -31 Betaalde schaden 3.859 5.737 3.278 4.753 273 265 308 719 Mutatie schadevoorziening 853 1.835 1.505 2.375 23-100 -675-440 Schadelast bruto 4.712 7.572 4.783 7.128 296 165-367 279 Betaalde schaden t.l.v. herverzekeraars 726 1.306 460 695 - - 266 611 Mutatie schadevoorziening herverzekeraars -1.286-587 -648-228 -50 - -588-359 Schadelast herverzekeraars -560 719-188 467-50 - -322 252 Schadelast netto 5.272 6.853 4.971 6.661 346 165-45 27 Resultaat voor kosten en interest 2.806 1.087 2.446 622 316 523 44-58 Acquisitiekosten 18 23 18 31 - - - -8 Mutatie overlopende acquisitiekosten - 13 - - - - - 13 Algemene bedrijfskosten 2.979 3.077 2.299 2.445 600 561 80 71 Afschrijvingen 240 112 180 84 60 28 - - Provisie / Winstdeling ontv.v.herverzekeraars - -7 - - - - - -7 Bedrijfskosten 3.237 3.218 2.497 2.560 660 589 80 69 Toegerekende opbrengst uit beleggingen 1.046 955 993 898 48 48 5 9 Overige technische baten eigen rekening 386 439 256 284 - - 130 155 Overige technische voorz. eigen rekening - 10 - - - - - 10 Technisch resultaat 1.001-726 1.198-756 -296-18 99 48 35

Risicoparagraaf De belangrijke risico's voor OVO worden hieronder nader toegelicht. Omgevingsrisico Een omgevingsrisico op het gebied van aansprakelijkheid is het concurrentierisico. Het aantal aanbieders stijgt, de inkoop wordt meer prijsgedreven. Hierbij is vaker sprake van collectieve Europese aanbestedingen. OVO concurreert op kwaliteit, met een verantwoorde premie. Sleutelwoorden voor OVO, en ook voor de leden, zijn lange termijn en continuïteit. Verzekeringstechnische risico s Het belangrijkste verzekeringstechnische risico voor OVO betreft een mogelijke discrepantie tussen werkelijke en veronderstelde (ontwikkeling) van de schaden van de aansprakelijkheidsportefeuille. Een gedegen IBNER-beleid mitigeert dit risico. De toereikendheid van de technische voorzieningen is getoetst door een certificerend actuaris. De uitkomst van de toetsingen geeft aan dat OVO de technische voorzieningen prudent heeft vastgesteld. De verzekeringstechnische risico's worden verminderd door een uitgebreid herverzekeringsprogramma. Het herverzekeringsprogramma voor 2009 was als volgt samengesteld: Aansprakelijkheid/fraude Schaden die per gebeurtenis een bedrag van 250 te boven gaan worden voor het meerdere tot een maximum van 2.250, in de vorm van een Excess of loss-herverzekeringscontract afgedekt. Brand Phoenix is in run-off. Er komen geen nieuwe zaken meer bij. Voor de oude risico's geldt het volgende: schaden worden voor 85% afgedekt in een quota share contract, welk contract voor 100% bij diverse herverzekeraars is ondergebracht. Schaden die een bedrag van 200 te boven gaan, worden voor 15% van het meerdere in de vorm van een Excess of lossher verzekeringscontract tot 3.000 afgedekt. Bovendien worden Catastrophe losses vanaf 250 afgedekt tot een bedrag van 5.000. Marktrisico Het marktrisico omvat het renterisico, het aandelenrisico en het valutarisico van de beleggingsportefeuille. Het renterisico is het risico dat wijzigingen in de rentestand ongewenste effecten hebben op balans en resultaat. Een rentestijging van 1% heeft voor OVO een negatief effect op het eigen vermogen van ca. 1,2 mln. Een rentedaling van 1% heeft voor OVO een positief effect op het eigen vermogen van ca. 1,2 mln. Bij deze berekeningen is rekening gehouden met de actuele beleggingsportefeuille van OVO en Phoenix. De gemiddelde looptijd van de obligatieportefeuille bedraagt ultimo 2009 5,4 jaar. De looptijd van deposito's is drie maanden. De duur van de verzekeringstechnische verplichtingen ligt iets boven de drie jaar. Het aandelenrisico is het risico van prijsdalingen in de aandelenportefeuille en de alternatieve beleggingen. OVO heeft in de loop van het boekjaar de portefeuille defensiever gemaakt. Het percentage zakelijke waarden (aandelen + alternatieve beleggingen) bedroeg ultimo 2009 14% van de beleggingsportefeuille (OVO en Phoenix geconsolideerd). Het beleggingsbeleid gaat uit van 15% als neutrale positie. Indien de waarde van de aandelen en alternatieve beleggingen dalen met 32% respectievelijk 45%, daalt het eigen vermogen van OVO met iets minder dan 1,6 mln. Het valutarisico is voor OVO beperkt. Alleen op de niet-euro-aandelen wordt valutarisico gelopen. Een valutadaling van elke niet-euro-valuta met 20% heeft voor OVO een negatief effect van 0,6 mln. Vanaf begin 2010 is de dollarpositie afgedekt, waardoor het risico is gedaald naar 0,4 mln. Kredietrisico OVO loopt op het terrein van premiedebiteuren nauwelijks kredietrisico's. De risico's zijn gespreid en de kredietwaardigheid van de leden is groot. Herverzekeraars kunnen wel potentiële risico's zijn. In de herverzekeringsstrategie van OVO is een aantal uitgangspunten gedefinieerd die die risico's moeten minimaliseren: Herverzekeraars dienen een minimum rating te hebben van S&P = A- of gelijkwaardig. OVO streeft naar herverzekerings panel van vijf herverzekeraars; de leider heeft een aandeel van maximaal 50% en de volgers ieder bij voorkeur maximaal 25%. Voor banken geldt een minimale rating van S&P A- of gelijkwaardig. Op dit moment zijn de liquide middelen en deposito's ondergebracht bij twee banken met een rating van respectievelijk A en A+. 36