Economie Kaalslag in winkelstraat hoeft niet te leiden tot verpaupering PREMIUM Als gevolg van de vele faillissementen raken de winkelstraten in sommige steden leeg door Floortje Gunst 9 feb 2016 De ene na de andere winkelketen gaat failliet en verdwijnt uit het straatbeeld. Toch hoeft dat niet te leiden tot verpaupering van de binnenstad, zoals wordt gevreesd. Het is goed als zwakke formules het 1 of 10 2/9/16 10:24 PM
loodje leggen. Er is veel bijgebouwd, maar mensen zijn niet meer gaan kopen. Er lijkt maar geen einde te komen aan de faillissementsgolf in de retail. Afgelopen week ging elektronicaketen Foto Klein, eigendom van een familiebedrijf uit Barendrecht, failliet. Alle 34 vestigingen, vooral gevestigd in en om Rotterdam, zijn dicht. Eind januari werd kledingketen Arpi uit Dordrecht failliet verklaard. Twaalf franchisezaken van kledingwinkel Esprit, onderdeel van Arpi, sluiten de deuren, in onder meer Gorinchem, Spijkenisse en Papendrecht. Esprit zelf is weliswaar niet failliet, maar het betreft wel een substantieel deel van zijn winkels. In totaal waren het er 57. Online Winkelketens hebben tijdens de recente crisis zware klappen opgelopen en lijden nog steeds onder de niet te stuiten opmars van onlinewinkelen. De lijst van slachtoffers is lang. Warenhuis V&D, schoenenwinkels Scapino, Manfield, Dolcis en Invito, drogisterijketen DA, kledingwinkels Miss Etam en Promiss, elektronicaketen Dixons en computerverkoper MyCom gingen afgelopen maanden kopje onder. Een aantal van deze bedrijven maakt een doorstart, maar ze gaan meestal met flink minder winkels verder. Zo heeft schoenenwinkel Van Dalen na een doorstart 12 van de 39 winkels over, nog geen derde van het totaal. Ook ketens die niet aan de rand van de afgrond staan, sluiten winkels. Ketens als Blokker, Intertoys en Bart Smit verkopen steeds meer online. Ze komen erachter dat ze dezelfde omzet kunnen halen met minder filialen. Sluiting om te saneren dus, niet vanwege een faillissement. Lees ook: 2015: het jaar van de failliete winkelketens Middensegment Winkels uit het middensegment hebben het extra zwaar. Zij maken meer en meer plaats voor prijsvechters als Primark (kleren) en drogisterijketen Action. Hun probleem: ze zijn niet goedkoop en niet luxe genoeg. Het aantal winkels daalde tussen 2010 en 2015 met zo n 7 procent, berekende het Centraal Bureau voor de Statistiek. Die trend zet volgens het Economisch Bureau van ING de komende tijd door. Nu staat ruim 7 procent van de winkels leeg, met uitschieters van 18 procent in Assen. Komend jaar verwacht ING dat gemiddeld meer dan 10 procent van de winkels komt leeg te staan. 2 of 10 2/9/16 10:24 PM
Vraag is hoe erg het is dat iconische namen als V&D uit het straatbeeld verdwijnen. Verpauperen binnensteden door dat verschralende winkelaanbod? Wat komt er in de plaats van de ketens die het straatbeeld decennialang hebben bepaald? Vaststaat: er moet wat gebeuren in de binnenstad. Toplocaties Het probleem speelt lang niet overal. In de hoofdwinkelstraten in Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht landelijk toplocaties valt het reuze mee met de winkelleegstand. Sterker, beleggers steken er meer geld in winkelvastgoed dan ooit tevoren. In 2015 investeerden zij daar een record van 2,8 miljard euro, blijkt uit onderzoek van internationaal vastgoedadviesbureau CBRE. Het faillissement van winkelketens als V&D biedt kansen voor nieuwe retailers, zegt Krijn Taconis directeur retail van CBRE. De huurprijzen zijn in Nederland relatief laag ten opzichte van omringende landen. Reden genoeg voor internationale ketens als Forever21 (kleren) en Bolia (Scandinavisch design) om een plek te willen veroveren in drukbezochte Nederlandse winkelstraten, zoals de Amsterdamse Kalverstraat. 3 of 10 2/9/16 10:24 PM
Winkelstraten in minder drukbezochte delen van de grote steden, zoals de Haagse Schilderswijk, en gemeenten met minder dan 50.000 inwoners, zoals Gorinchem en Vlissingen, zijn beduidend minder in trek. Daar heeft een kaalslag plaats, zegt retailexpert Cor Molenaar (66), die gemeenten adviseert over winkels. Verpaupering tegengaan Het is aan de gemeenten om, samen met vastgoedbedrijven en winkels, de verpaupering van binnensteden tegen te gaan. Zo is Woerden al een aantal jaar bezig de binnenstad nieuw elan te geven. De kunst, volgens Carolien van Dam (53) van de gemeente Woerden, is om te zorgen dat mensen langer in de stad blijven. Dan geven ze vanzelf meer geld uit, ook in de winkels. Ze wijst naar het Kazerneplein, waar winkels als HEMA, Xenos, Kruidvat en Actiesport zitten. Op het plein houdt de gemeente bijna wekelijks evenementen, zoals concerten, een triatlon en een streekmarkt. Op het binnenplein van de oude kazerne zitten nu ook restaurants en cafés. Niet alleen de gemeente, ook de provincie heeft de taak winkelleegstand te voorkomen. De provincie moet de regie naar zich toetrekken als een gemeente een groot winkelcentrum wil bouwen dat leidt tot kannibalisatie op de omliggende gemeenten, zegt Dirk Mulder (51) van ING. Menige gemeente heeft last van bouwwoede. In plaats van het terugdringen van leegstand in de binnenstad, bouwen zij nieuwe winkelcentra en outlets aan de rand van de stad, zegt Tom Ponjee (31) van Detailhandel Nederland. Volgens hem wordt er circa 1,2 miljoen vierkante meter aan winkels bijgebouwd. Dat komt volgens Mulder doordat gemeenten grond maar al te graag aan projectontwikkelaars verkopen. Die bouwen aan de rand van de stad een groot winkelcentrum of een outletcenter. Tot afschuw van winkeliers in de binnenstad. Outlet 4 of 10 2/9/16 10:24 PM
Zo is er in Assen een omstreden plan voor een groot outletcentrum, vlak bij het TT-circuit. Zoals elders ook vaak het geval is, zijn lokale winkeliers fel tegen. Het zou de nekslag zijn voor winkels in de binnenstad. Mulder: Het is bizar dat je meters gaat bijbouwen terwijl je die niet nodig hebt. Retailexpert Molenaar denkt er anders over. De winkels in de binnenstad verdwijnen anders ook wel. Het echte probleem volgens Molenaar: Assen is gewoon niet gezellig, net als Beverwijk. Daar zou je iets aan moeten doen. In Assen is de gemeente bereid 10 miljoen euro te investeren in de binnenstad als het outletcenter er komt. Hippe koffietentjes Waar de experts het over eens zijn: in de stadscentra zal ruimte blijven voor winkels. Ze moeten mensen wel meer bieden, zeker doordat er online veel te koop is. De lat ligt hoger. Molenaar: Vroeger móest je naar een winkel, nu kún je ernaartoe. Net als de binnenstad van Woerden zullen ook andere stadscentra meer functies krijgen. Consumenten willen er niet meer alleen winkelen, maar ook naar een optreden gaan, zegt Taconis. De winkelstraat van de toekomst heeft volgens hem dan ook een gecombineerd aanbod. Je ziet nu al dat mensen zo 5 euro uitgeven aan een sapje in een hippe lunchtent. Niet voor niets zijn biologische saladebar-keten SLA en hippe koffietentjes met glutenvrije speltmuffins aan een opmars bezig. In Nederland bestaan horeca en winkels, anders dan in andere landen, vooral nog naast elkaar. Je ziet overal ter wereld dat horeca en retail vermengen, zegt Frank Quix (44), directeur van adviesbureau Q&A. Neem de Italiaanse slowfood-keten Eataly. Daar kun je winkelen, proeven, meedoen aan workshops en lezingen bijwonen. Dat is de toekomst voor een deel van de retail. Wij lopen achter. Quix: Dat heeft te maken met de wet. Je mag als winkel niet zomaar alcohol verkopen of mensen tussen de schappen een hapje laten eten. 5 of 10 2/9/16 10:24 PM
Meer functies Er zijn in Nederland toch voorbeelden. Hutspot, een conceptstore in Amsterdam en Utrecht, met producten van startende ondernemers, exposities van jonge kunstenaars en een leestafel waaraan mensen koffie kunnen drinken en uitgebreid lunchen. Pionier is ook, weliswaar niet in de binnenstad, de Foodmarkt van supermarktketen Jumbo in Amsterdam-Noord. Daar zijn verse groenten, vis en vruchten te koop en bereiden koks ter plekke gerechten. In lege winkels in de binnenstad gaan ook steeds vaker mensen wonen. Quix: Je zult zien dat bij de te grote vestigingen van V&D in kleine steden de begane grond winkel blijft, maar dat de verdiepingen daarboven woonruimte worden. De binnenstad moet compacter worden. Winkels uit de aanloopstraten verhuizen steeds vaker naar het centrum. In de panden aan de rand van de stad kan dan worden gewoond, zegt Quix. Zo zorg je ervoor dat er in het echte centrum van alles te beleven is en voorkom je dat mensen langs lege winkelpuien lopen. In Woerden is die ruilverkaveling al in volle gang. Winkels concentreren zich in de historische binnenstad. Leegstaande winkelpanden in de straten daaromheen worden opgevuld met woningen. Zo wil de gemeente de leegstand in het centrum, die ongeveer 6 procent bedraagt, tegengaan. Designer handtas Voor een leeg bankgebouw in Woerden staat een grote container. Bouwvakkers lopen in en uit. Op de ruit hangt een briefje van de toekomstige eigenaar: een fietsenhandel. Iets verderop in de winkelstraat zitten boetieks, afgewisseld met kleine vestigingen van lingerieketen Hunkemöller, The Phone House (telecom) en Only (kleren). Ketens als Primark passen volgens de gemeente niet bij het merk Woerden. In plaats daarvan wil de gemeente lokale helden, plaatselijke speciaalzaken, hebben. Zo wil Woerden zich onderscheiden van nabije steden als Gouda en Utrecht. 6 of 10 2/9/16 10:24 PM
Mulder van ING ziet die trend ook elders. Ik zie steeds meer jonge ondernemers in de binnenstad die de tijdgeest goed aanvoelen. Ze kiezen voor gezondeten-concepten, of voor niches, zoals Tenue de Nîmes in Amsterdam, ontstaan als jeans-speciaalzaak. Specialistischer Molenaar verwacht dat grote winkelketens uit de meeste binnensteden verdwijnen. Kleine gespecialiseerde filialen blijven over. Denk aan een aparte H&M voor vrouwen, een voor mannen en een voor kinderen. Ook bouwmarkten als Praxis en Gamma openen kleine vestigingen in de stad. De Mediamarkt volgt dit jaar. HEMA en AH to Go hebben al laten zien dat kleine winkels succesvol kunnen zijn. Hebben de winkels in het middensegment het zwaar, voor luxe gaan consumenten nog steeds graag naar de winkel. Ze geven zo 350 euro uit aan een designer handtas. De Bijenkorf begrijpt dat. In 2013 besloot het warenhuis 5 van de 12 filialen te sluiten en het richt zich nu op luxe. De Drie Dwaze Dagen zijn passé: uitverkoop past niet bij het luxe-imago dat de keten wil uitstralen. De strategie werkt: de omzetgroei bedroeg vorig jaar 6 procent en de nettowinst steeg. 7 of 10 2/9/16 10:24 PM
Volgens Quix sluiten nog veel meer winkels komende tijd de deuren. Er is nog steeds 30 procent overcapaciteit. De omzet per vierkante meter daalt al sinds 1996. Er is heel veel bijgebouwd en we zijn niet zoveel meer gaan kopen. Kortom: de markt doet zijn werk. En de consument speelt een sleutelrol in de toekomst van de winkelstraat. Hij bepaalt waar hij zijn geld uitgeeft. Voordelen winkelcrisis 1. Sleetse winkelformules verdwijnen. 2. Er is ruimte voor niches (speciaalzaken): winkelstraten in verschillende steden gaan minder op elkaar lijken. 3. Het winkelgebied in de binnensteden wordt compacter. 4. In de binnenstad komt meer woonruimte. 5. Horeca en retail vermengen. 6. Gemeenten houden sociale en culturele activiteiten om de binnenstad aantrekkelijk te maken: een breder aanbod dan alleen winkels. 7. Door onlineconcurrentie moeten winkeliers beter hun best doen om klanten te trekken, zoals met goede service. De lat ligt hoger. Faillisementen DA Sector Drogisterij Faillissement December 2015 Vestigingen 7 Werknemers 212 Hoe nu verder De Nederlandse Drogisterijketen neemt DA (met zeven eigen vestigingen) over. De overige 259 franchisewinkels kunnen de merknaam DA blijven voeren Scapino Sector Schoenen Faillissement Januari 2016 8 of 10 2/9/16 10:24 PM
Vestigingen 204 Werknemers 2.117 Hoe nu verder Henk Ziengs van Ziengs Schoenen neemt Scapino terug. Zijn vader richtte Scapino in 1974 op en verkocht het in 1997 V&D Sector Warenhuis Faillissement December 2015 Vestigingen 62 warenhuizen en ruim 250 La Place-vestigingen Werknemers 10.000 Hoe nu verder Supermarktketen Jumbo wil La Place overnemen, retailondernemer Roland Kahn de warenhuizen Manfield Sector Schoenen Faillissement Januari 2016 Vestigingen 69 Werknemers 620 Hoe nu verder Branchegenoot Sacha neemt de winkels van Manfield over Christine Le Duc Sector Erotiek Reorganisatie Januari 2016 Vestigingen 13 van de 26 winkels worden gesloten Werknemers 40 van de 80 arbeidsplaatsen verdwijnen Esprit Sector Kleding Faillissement Januari 2016 Vestigingen 12 van de 57 franchisewinkels zijn failliet Werknemers Onbekend Elsevier nummer 6, 13 februari 2016 Floortje Gunst Floortje Gunst (1980) werkt sinds augustus 2014 op de redactie Economie van Elsevier. Volg Floortje Gunst Tags v&d xenos faillissement hema winkels 9 of 10 2/9/16 10:24 PM
Kaalslag in winkelstraat hoeft niet te leiden tot verpaupering - Els... zie ook ECONOMIE 26-1-2016 Jumbo neemt La Place over, nieuwe hoop voor doorstart V&D ECONOMIE 12-1-2016 'Aantal faillissementen daalt naar niveau van vóór de crisis' ECONOMIE 1-1-2016 Winkelketens en franchisers maken ruzie over hoe het hoort PREMIUM Reed Business bv. Auteursrecht voorbehouden. Op gebruik van deze site zijn de volgende regelingen van toepassing: Gebruiksvoorwaarden en Privacy Statement 10 of 10 2/9/16 10:24 PM