4 de VLAAMS CONGRES PALLIATIEVE ZORG VOEDING VOCHT IN DE PALLIATIEVE ZORG : LEVEN GEVEN! LEVEN GEVEN?

4 de VLAAMS CONGRES PALLIATIEVE ZORG VOEDING VOCHT IN DE PALLIATIEVE ZORG : LEVEN GEVEN! LEVEN GEVEN?

4 de VLAAMS CONGRES PALLIATIEVE ZORG

IS VOCHT EVIDENT? Dr. Noël Derycke Stafmedewerker en Equipearts Palliatieve Hulpverlening Antwerpen Referentiearts Centrum Huisartsgeneeskunde Antwerpen

Casus 1/3 Louis V, 65 jaar, komt op raadpleging met vage buikpijn en vermagering. Onderzoek toont adenocarcinoom van pancreas met lever meta s. Kort na ontslag uit ziekenhuis gedurende 4 dagen nausea en braken. Hij is lichtjes verward en is duidelijk gedehydrateerd. VOCHT TOEDIENEN? 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Derycke 2.

Casus 2/3 6 weken later: duidelijke achteruitgang met gewichtsverlies, amper eetlust met verminderde vochtinname. Neemt MS Direct 20mg/4uur. Hij is slaperig en opnieuw duidelijk gedehydrateerd. VOCHT TOEDIENEN? 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Derycke 3.

Casus 3/3 6 weken later: uitgesproken cachectisch, licht comateus. Morfine ondertussen 240mg morfine /24uur. Kreeg SC vocht en is niet gedehydrateerd. VOCHTTOEDIENING STOPPEN? 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Derycke 4.

TERMINALE DEHYDRATIE Status van negatieve vochtbalans bij een patiënt in zijn laatste levensdagen. Water- of zoutdepletie optredend (in de laatste dagen van het leven) als de patiënt de mogelijkheid tot inname van vocht of voedsel verliest. Tekort aan lichaamswater bij de terminale patiënt. 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Derycke 5.

Serum osmolaliteit Bloed volume DORST ADH SECRETIE vochtinname reabsorptie water door nier extracellulair water = ~ hydratatie 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Derycke 6.

vorm dehydratie hypernatremische hypertonische hyponatremische hypotonische normornatremische isotonische verlies vocht > verlies natrium verlies vocht < verlies natrium verlies vocht = verlies natrium 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Derycke 7.

OORZAKEN DEHYDRATIE Onvoldoende vocht inname Overmatig vochtverlies gastro-intestinaal renaal (nier) huid Verlies in ruimtes 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Derycke 8.

GEVOLGEN DEHYDRATIE urineproductie gastro-intestinale vloeistoffen longsecreties ketonen productie aanmaak opioid peptides elektrolyten stoornis 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Derycke 9.

GEVOLGEN DEHYDRATIE urineproductie gastrolintestinale vloeistoffen hypovolemie elektrolyten stoornis 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Derycke 10.

Tweestrijd? Morele plicht Dorst is erg Sterven van dorst Symboliek Slippery slope Comfort verhogend Dehydratie is gevolg Cure beter dan care Ervaring PZ Analgetisch effect Burge FI. Dehydration symptoms of palliative care cancer patients. J Pain Symptom Manag 1993. 8:454-64 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Derycke

IS VOCHT EVIDENT? Evidence Based Medicine (EBM) is the integration of individual clinical expertise with the best available external evidence and patient s values and expectations. Sackett DL et al. BMJ 1996;312:71-72. 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Derycke 12.

onderzoeksvraag Patient: Intervention Compartion Outcome terminale patiënt drinkt niet extra vocht toedienen geen extra vocht toedienen kwaliteit levenseinde 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Derycke 13.

Kendll M et al. Key challenges and ways forward in researching the good death :qualitative in-dept interview and focus group study. BMJ 2007; 334:521-7

Onderzoek waterval Systematisch review Randomised Clinical Trial Controlled Clinical Trial Case report / expert opinion niveau 1 niveau 2 niveau 3 niveau 4 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Derycke 15.

Outcome: nierfunctie n Plasma ureum Geen vocht 55 141 1 tot 2 L per dag 13 151 Waller A. Adunski A. Terminal dehydration and intravenous fluids. Lancet 1991; 337:745-4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Derycke 16.

Outcome: dorst / droge mond aanwezig afwezig N 1 ste dagen verdwijnt altijd honger 12 11 20 32 dorst 12 20 32 droge mond 12 20 32 McCann RM. et al. Comfort care for terminally ill patients. JAMA 1994; 272(16): 1263-6 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Derycke 17.

Outcome: dorst / droge mond Ellershaw J, Sutcliffe J, Saunders C. Dehydration and the dying patient. J Pain Symptom Manage 1995; 10:141-143 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Derycke 18.

Outcome: dorst / droge mond De Cono F et al. Mouth care. In: Doyle D, et al. (eds). The Oxford Textbook of Palliative Medicine. 3th ed. Oxford: Oxford University Press, 2004:675. 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Derycke

Outcome: sekwestraties Morita T et al. Association between hydration volume and symptoms in terminal ill patients with abdominal malignancies. Annals of Oncology. 2005; 16:640-7 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Derycke 20.

Effects of hydration on dehydration and fluid retention symptoms Morita, T. et al. Ann Oncol 2005; 16:640-647 Copyright restrictions may apply. 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Derycke

Outcome: symptomen 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 dorst oge mond nausea pijn moeidheid hte smaak Burge FI. Dehydration symptoms of palliative care cancer patients. J Pain Symptom Manag 1993. 8:454-64 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Derycke 22.

Outcome: agitatie 1988-1989 1991-1992 SC-infuus 32 % 73 % Agitatie ; BWZ 26 % 10 % Haldol gebruik 24 % 8 % Benzo-gebruik ++ +/- Fainsinger RL. Bruera E. When to treat dehydration in terminally ill patient. Supp Care Cancer 1997; 5(3): 205-11 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Derycke 23.

BESLUIT Blijft controversieel onderwerp: Weinig goede prospectieve studies Vooral expert opinie Niet noodzakelijk discomfort mits goede mondhygiëne Aanpak op maat van patiënt en betrokken partijen blijft noodzakelijk Nood aan RCT s en CCT s 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Derycke 24.

IS VOCHT EVIDENT? DANK VOOR UW AANDACHT 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Derycke 25.

4 de VLAAMS CONGRES PALLIATIEVE ZORG VOEDING VOCHT IN DE PALLIATIEVE ZORG : LEVEN GEVEN! LEVEN GEVEN?

Inleiding Voedsel- en vochttoediening is een veelbesproken onderwerp binnen de palliatieve zorg Vnl. kunstmatige voedsel- en vochttoediening Heel wat mythes en onduidelijkheden 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Claessens 2.

Doelstelling Beschrijven van de karakteristieken van patiënten die verblijven op een Vlaamse PE wat betreft: -functionele status -symptoomvoorkomen en ongemak, -bewustzijnsniveau, -voedsel- en vochtinname oraal en parenteraal, -medicatie -demografische gegevens. Extra aandacht wordt besteed aan het beschrijven van de klinische praktijk omtrent palliatieve sedatie en dit wat betreft alle voorgenoemde variabelen. 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Claessens 3.

Onderzoeksvragen Wat is het profiel van pat. die verblijven op PE in termen van functionele status, symptoomvoorkomen en ongemak, bewustzijnsniveau, voedsel en vochtinname, medicatie, demografische gegevens van bij opname tot overlijden/ontslag? 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Claessens 4.

Prospectief, longitudinaal onderzoek Design Prospectief Longitudinaal 3 assessment/week Start = opname Stop = overlijden, ontslag Setting 8 van 29 Vlaamse Palliatieve zorgeenheden (4 AZ, 1 UZ, 3 AZ met universitair karakter) Geografisch verspreid over Vlaanderen Belangrijkste reden van niet deelnemen: extra workload van dataregistratie Inclusie Criteria Patient ouder dan 18 jaar Oncologische diagnose Levensverwachting van minder dan 3 maand Patiënt of vertegenwoordiger geeft informed consent Steekproef Alle patienten opgenomen tussen september 2004 en mei 2005 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Claessens 5.

Prospectief, longitudinaal onderzoek Variabelen: NURSE RESEARCHER geregistreerd op 3 dagen/week Symptoomvoorkomen en ongemak (M-ESAS) Functionele status (PPS) Bewustzijnsniveau (GCS) Orale voedsel- en vochtinname Medicatie Demografische gegevens Kunstmatige voedsel- en vochtinname 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Claessens 6.

Prospective, longitudinale studie Meetinstrumenten: Orale voedsel- en vochtinname: 5-puntenschaal Normale inname voedsel en vocht (>1l / dag) (1) Maaltijden overslaan, normale vochtinname (2) Geen voeding, kleine hoeveelheden vocht (< 1l/dag) (3) Kleine slokjes vocht (4) Geen orale inname (5) Ontwikkeld op basis van literatuur en klinische expertise Kunstmatige voedsel- en vochtinname: Op basis van dossier, in liter per 24 uur 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Claessens 7.

Prospective, longitudinale studie Analyses Met ondersteuning van het Centrum voor Biostatistiek K.U.Leuven Procedure Doorsturen van onderzoeksprotocol naar lokaal ethisch comité Indien goedkeuring, start van de opleiding voor VK Na opleiding, start van de studie vanaf het moment dat een eerste nieuwe patiënt op de afdeling wordt opgenomen die voldoet aan de inclusiecriteria 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Claessens 8.

Resultaten Demografie n = 266 54% mannen, 46% vrouwen Gemiddelde leeftijd van 70 jaar (std= 12.5) 51,4% gehuwd, 29,2% weduwe(naar), 8% gescheiden 3 belangrijkste primaire diagnoses: longca (24%) darmca (15.4%) borstca (12.4%) 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Claessens 9.

Demografie Resultaten 82% christelijk, 16,4 % vrijzinnig Mediane follow-up van 12 dagen (Q1 = 5 Q3 = 26) Functionele status bij opname: PPS score = 40 (mediaan) Vnl in bed, uitgebreide ziekte, hulp nodig bij zorg, normaal of beperkte voedsel en vochtinname, volledig bewustzijn Bewustzijnsniveau bij opname: GCS = 15 (mediaan) Patiënt is helder bij opname 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Claessens 10.

Resultaten Orale voedsel- en vochtinname toestand bij opname (n = 224) Mediaan = 2 (Q1 = 1 Q3 = 3) Maaltijden overslaan, normale vochtinname toestand bij overlijden (n = 214) Mediaan = 4 (Q1 = 3, Q3 = 5) Innemen van kleine slokjes vocht 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Claessens 11.

Evolutie over tijd Resultaten - 20 at random pat. - Profielen van individuele pat. - bevestiging van geleidelijk aan minder en minder voedsel en vochtinname - in overeenstemming met te verwachten evolutie bij natuurlijk stervensproces 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Claessens

Resultaten Kunstmatige voedsel- en vochtinname Algemeen 28% van de patiënten ontvangt op één of andere manier kunstmatige voedsel en- of vochttoediening tijdens het verblijf op de palliatieve eenheid 51% mannen, 49% vrouwen Gemiddeld 63.4 jaar 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Claessens 13.

Resultaten Kunstmatige voedsel- en vochtinname Toestand bij opname Bijna alle patiënten (96%) van deze subgroep ontvangen voedsel of vocht bij opname (4% niet) 89% (68/76) ontvangen enkel vocht, 4% (3/76) ontvangen enkel sondevoeding, 7% (5/76) ontvangen sondevoeding en vocht Gemiddeld 1000cc/24uur 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Claessens 14.

Resultaten Kunstmatige voedsel- en vochtinname Toestand bij overlijden Op dag van overlijden nog 48% (37/76) patiënten ontvangt voedsel en /of vocht 59% (22/37) ontvangen enkel vocht, 2% (1/37) ontvangt enkel sondevoeding, 8% (3/37) ontvangen sondevoeding en vocht Gemiddelde hoeveelheid ligt lager dan bij opname, ongeveer 500cc/24uur 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Claessens 15.

Resultaten Kunstmatige voedsel- en vochtinname Evolutie over tijd Duidelijke afbouw van aantal patiënten dat voeding en of vocht kunstmatig krijgt toegediend (96% - 37%) Duidelijke afbouw in gemiddelde hoeveelheid die wordt toegediend over verloop van tijd Toegediende producten Meest voorkomende producten die toegediend worden zijn glucose 5%, NaCl Sondevoeding is heel variabel 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Claessens 16.

Discussie en Conclusie Algemene bemerkingen: Eerste beschrijvende resultaten van studie Longitudinale registratie laat toe de evolutie over tijd te bekijken Grote steekproef die representatief is voor Vlaanderen 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Claessens 17.

Discussie en Conclusie Klinische bemerkingen Resultaten bevestigen stelling dat inname van voedsel en vocht spontaan afneemt wanneer het levenseinde nadert 1/3 patiënten ontvangt toch kunstmatige voeding en/of vocht bij opname op de afdeling Echter tendens om dit af te bouwen of zelfs stop te zetten naar het einde van het leven toe 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Claessens 18.

Discussie en Conclusie Klinische bemerkingen Er wordt zelden kunstmatige vochttoediening opgestart in palliatieve setting, er wordt geen kunstmatige voeding opgestart Duidelijke verschillende tendensen binnen bepaalde ziekenhuizen Cf. beleid dat gevoerd wordt. 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Claessens 19.

4 de VLAAMS CONGRES PALLIATIEVE ZORG VOEDING VOCHT IN DE PALLIATIEVE ZORG : LEVEN GEVEN! LEVEN GEVEN?

Vochttoediening in een RVT : Denk niet zwart wit een casus

Annemie Delaruelle Palliatief Referent Hoofdverpleegkundige WZC De Plataan OCMW Sint-Niklaas

Waarom deze casus? 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Delaruelle 2.

Voorstelling Anna 94 jaar, alleenwonend in landelijke gemeente 11jaar weduwe 2 zonen 4 kleinkinderen Maart 2005 ziekenhuisopname Kan niet terug naar huis! Juni 2005, WZC De Plataan 4 verdiep 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Delaruelle 3.

Kennismaking met Mevr. A Kleine strenge dame, verzorgd, recent vermagerd Hoorapparaat & bril Rooms-katholiek Goede verbale communicatie Wat verward in tijd en ruimte Mobiliteit sterk afgenomen Verminderde eetlust Hulpbehoevend, afgenomen ADL 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Delaruelle 4.

Interdisciplinair overleg = IDO 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Delaruelle 5.

Hoe gaat het verder met Anna? Eind juni 05 : Bronchitis + slechte tolerantie orale medicatie & braken = actie = stappenplan Nodige medicatie via inspuitingen & start 1 maal subcutane vochttoediening Herstel na enkele dagen, terug orale inname vocht & voedsel 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Delaruelle 7.

4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Delaruelle 8.

Hoe gaat het verder met Anna? Juli 2005 : Recidief bronchopneumonie = opnieuw parenterale toediening medicatie, eten & drinken OK Toenemende verwardheid (dementie) Augustus & september & oktober 2005 : Weinig problemen, neemt terug deel aan animatieactiviteiten Leeft vaak in haar eigen leefwereld Eind september = lage rugpijn : start ¼ pijnklever met langzame titratie (3 weken) tot een volledige klever waarbij de pijn is onder controle 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Delaruelle 9.

Animatieactiviteiten 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Delaruelle

Hoe gaat het verder met Anna? 17 november 2005 vraagt aan huisarts of ze mag sterven en vertrekken? Herhaalt hetzelfde verzoek tegenover verschillende zorgverleners, maar weinig of niet tegen familie!!! 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Delaruelle 11.

Palliatieve begeleiding van Anna Overleg zorgteam & huisarts & palliatief referente volgens stappenplan verder aanbieden vocht & voedsel (wensmenu & vochtbalans), herevalueren orale medicatie = behouden pijnklevers & onrustmedicatie, psychosociale en spirituele zorg Contacteren familie Starten palliatief dossier & begeleiding Totale comfortzorg & goede symptoomcontrole 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Delaruelle 12.

Interdisciplinair palliatief overleg 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Delaruelle 13.

Palliatieve begeleiding voor Anna Het zorgteam (incl. huisarts) Open en eerlijke communicatie Wederzijds respect Goede afspraken en anticiperende zorgplanning met kwaliteit van leven & zorg en sterven (stappenplan) Ruimte voor emoties en verzuchtingen Zorg voor de zorgenden! 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Delaruelle 14.

Palliatieve begeleiding Overleg met familie : familie van Anna Onderliggende conflicten zonen, inschatten betrokkenheid? Hoop op herstel? Kunnen jullie niks doen? Kliniek opname? Moeder weet niet wat ze zegt? Belang van eerlijke communicatie,informatie & ondersteuning familie : omgaan in waarheid 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Delaruelle 15.

Hoe gaat het verder met Anna? 29 november 2005 : Start 2 subcutane vochttoediening op verzoek van oudste zoon Voorwaarde v/h zorgteam = zonder vrijheidsbeperking + akkoord van Anna en andere zoon Dagelijks evaluatie + beperking in tijd 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Delaruelle 16.

Hoe gaat het verder met Mevr. A? Subcutane vochttoediening gestopt op 5 december 2005. Hydratatie is OK! Herhaalde nog vaak haar wens om te mogen sterven ( vertrekken ) Drinkt nu terug Pijn was toegenomen (totale pijn?) Consult 2 de huisarts : comfortbehandeling verder zetten & hoopt dat Anna een zachte en natuurlijke dood kan sterven Anna en familie hebben meer tijd gekregen 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Delaruelle 17.

Hoe ging het verder met Anna? Anna dronk matig en at terug kleine porties Sprak niet meer over sterven, wou genezen! Werd bedlegerig, fysieke pijn minder door goede comfortzorg & symptoomcontrole Sliep veel, apathisch, trok zich nog meer terug in haar eigen leefwereld Begin februari 2006 : heel verward (terminaal delier?) en onrustig, weigerde eten of drinken. Familie was verwittigd Overlijdt stilletjes op 4 februari 2006 om 22u30, een zorgverlener was aanwezig 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Delaruelle 18.

Reflecties van het zorgteam 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Delaruelle 19.

Reflecties van het zorgteam Elke bewoner is een ander verhaal! Open en eerlijke communicatie Wederzijds respect Goede afspraken en anticiperende zorgplanning met kwaliteit van zorg, begeleiding van leven en sterven Betekenis van stappenplan, staande orders, flowcharts? Ruimte voor emoties, verzuchtingen en twijfels Zorg voor de zorgenden! (incl Huisarts) : nazorg = debriefing & intervisie! 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Delaruelle 20.

4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Delaruelle 21.

Denk niet wit Denk niet zwart Denk niet zwart wit MAAR IN DE KLEUR VAN JE HART!!! (fragment uit liedtekst Zwart Wit, door Frank Boeijen) 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Delaruelle 22.

4 de VLAAMS CONGRES PALLIATIEVE ZORG VOEDING VOCHT IN DE PALLIATIEVE ZORG : LEVEN GEVEN! LEVEN GEVEN?

Vochttoediening in het RVT: positieve aspecten Woon- en Zorgcentrum (WZC) De Plataan, Sint-Niklaas Dr. Johan Van den Eynde Coördinerend Referentie arts (CRA)

Historiek Cure gerichte zorg Care gerichte zorg WZC: Attitude verandering Op alle niveaus: werkvloer Directie Toename zorgbehoefte Hospitalisatie Toename zorgbehoefte WZC Bereidheid om de zorg in WZC af te ronden 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Van den Eynde J. 2.

Historiek: vochttoediening in WZC Negatief Standaard Associatie met Ziekenhuis Dyscomfort Rekken v/h leven Cursus Palliatieve Zorg Positief In welbepaalde indicaties Associatie met: Goed medisch handelen Comfortzorg 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Van den Eynde J. 3.

Etiologie: vocht inname Dorstgevoel Slikstoornissen Bewustzijnstoornissen Motivatie personeel Point of no return vocht verlies Braken Diarree Zweten (koorts) Wondvocht Hittegolf Tijd gaat snel Deshydratie nog sneller 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Van den Eynde J. 4.

Stappenplan: Stap 1 = Detectie Is er sprake van dehydratatie? Huidplooien Verminderde diurese Kan de hydratatie via orale weg? Ja: motivatie van familie, vrijwilligers en personeel Neen: vochttoediening overwegen 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Van den Eynde J. 5.

Stappenplan: Stap 2 = Analyse Wat is de oorzaak? Oorzaak reversibel? Levensverwachting? Behandeling praktisch haalbaar of belastend? Wens van bewoner?: bevragen Wet op patiëntenrechten: informed consent 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Van den Eynde J. 6.

Stappenplan: Stap 3 = Evaluatie Criteria voor Ethisch (be)handelen: geen nadeel bezorgen weldoend toestemming rechtvaardig Wegen van informatie Medisch zinloos Medisch zinvol Multidisciplinaire benadering Eindverantwoordelijke is de arts 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Van den Eynde J. 7.

Stappenplan, Stap 4 Communicatie Zinloos Informeren Bewoner Vertegenwoordiger niet akkoord Multidisciplinair overleg akkoord Geen therapie Zinvol Informeren Bewoner Vertegenwoordiger niet akkoord X x akkoord Vochttoediening

Vochttoediening Perifeer infuus Centraal veneuze katheter Totaal implanteerbaar systeem PEG sonde (of maagsonde) Hypodermoclyse 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Van den Eynde J. 9.

Hypodermoclyse: Subcutaan onderhuids vochttoediening Eenvoudig Niet belastend Weldoend Tijdelijk Regelmatig her-evalueren 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Van den Eynde J. 10.

Waar? In principe: elke subcutane prikplaats waar geen stasevocht aanwezig is Praktisch: abdomen Losliggende huid Katheter hindert niet Voor bewoner Voor verzorging 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Van den Eynde J. 11.

Hoeveel? Welk vocht? 500ml tot 2000ml 20 druppels / minuut als start Glucose 5% Fysiologische oplossing NaCl 0.9% Best alternerend 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Van den Eynde J. 12.

Materiaal (CNK nummer) Vleugelnaald IV katheter (1425-818) Venflon katheter 18G (0677-310) ander merk: Optiva Perfusiefusietrousse (0832-063) Glucose 5% Baxter 1 liter (0018-895) Fysiolog. oplossing 0.9% (0019-240) Baxter 1 liter 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Van den Eynde J. 13.

Materiaal Venflon of Optiva Bolusinjecties Afsluitdop Aansluitpunt infuus 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Van den Eynde J. 14.

4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Van den Eynde J.

4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Van den Eynde J.

Medische Beslissingen in de laatste Levensfase Aanwijsbare reden: Versnelde achteruitgang van algemene toestand van bewoner: Ga na of er een wilsverklaring beschikbaar is. 1. Acute, nieuwe ziekte: Behandeling mogelijk? 1.a. Ja, met +/- geen neveneffecten vb. pneumonie: behandelen (vraag informed consent) Opstarten medisch objectief zinvolle behandeling 1.b. Ja, met redelijke neveneffecten Vb. slikstoornissen, PEG sonde? Informeer bewoner(of VT ) Vraag informed consent Overleg met behandelend/verzorgend team Consensus: behandelen Consensus: niet behandelen/dnr invullen Geen consensus: arts neemt eindbeslissing na (*) Opstarten medisch subjectief zinvolle behandeling 1.c. Ja, met belangrijke neveneffecten Vb. obstructie bij inoperabele ca Niet opstarten medisch zinloze behandeling(*) Wel opstarten pijn- en symptoom behandeling 1.d. Neen: palliatieve zorgdossier opstarten(*)/verderzetten Aanwijsbare reden: 2. Opstoot chronische ziekte Behandeling mogelijk? 2.a. Ja, met +/- geen neveneffecten vb. opstoot Reumatoide Arthritis (vraag informed consent) Opstarten medisch objectief zinvolle behandeling 2.b. Ja, met redelijke neveneffecten Vb. opstoot COPD, hospitalisatie Informeer bewoner(of VT ) Vraag informed consent Overleg met behandelend/verzorgend team Consensus: behandelen Consensus: niet behandelen/dnr invullen Geen consensus: arts neemt eindbeslissing na (*) Opstarten medisch subjectief zinvolle behandeling 2.c. Ja, met belangrijke neveneffecten Vb. multipele metastasen, na 2 de lijnschemo Niet opstarten medisch zinloze behandeling(*) Wel opstarten pijn- en symptoom behandeling 2.d. Neen: palliatieve zorgdossier opstarten(*)/verderzetten Zonder aanwijsbare reden 3. Hoe was de QoL (+) tevoren? 3.a.Goed tot zeer goed: mobiel, lucied, kan genieten Maximale investigatie, ev. hospitalisatie, max. therapie 3.b.Matig: dement/niet mobiel/andere ziekten Beperkte investigatie: PBO, ambulante RX - Echo Therapie: zie acute nieuwe ziekte 3.c. Slecht: dement/bedlegerig/multipatholgie Start palliatieve zorgdossier *een tweede arts in consult vragen (VT )Wettelijke vertegenwoordiger of vertrouwenspersoon (+) Quality of live

Eenvoudig Onthoud: Vochttoediening in RVT Niet belastend Zinvol Ter ondersteuning van een omkeerbaar aandoening Niet de regel doch de uitzondering 4 Vl.Congr.Pal.Zorg - Van den Eynde J. 18.

4 de VLAAMS CONGRES PALLIATIEVE ZORG VOEDING VOCHT IN DE PALLIATIEVE ZORG : LEVEN GEVEN! LEVEN GEVEN?