MVO is niet Duurzaam

MVO is niet Duurzaam Masterclass Rotterdam 05 juli 2012 Prof. Jan Rotmans www.twitter.com/janrotmans

MVO 3.0

MVO 1.0 jaren 80 / 90 van de vorige eeuw compensatiegedachte iets terug doen voor samenleving voor aangerichte schade minder slecht ondernemen door iets terug te doen projecten in ontwikkelingslanden wereldverbeteraars, oprichting Triodos bank prijzen voor duurzaam ondernemen en mvo

MVO 2.0 eind vorige eeuw, begin van deze eeuw triple-p gericht op economische prestaties (profit) met respect voor de sociale kant (people) binnen de ecologische randvoorwaarden (planet) imago, buitenkant, rapportages, normen

MVO 2.0 praktijk economische prestaties prioritair goed human resources beleid verminderen energiegebruik, CO2-uitstoot dingen minder slecht doen incrementele innovatie i.p.v. radicale innovatie

Indexering en Normering Dow Jones Sustainability Index Shell jarenlang hoog in de ranglijst bonussysteem top gekoppeld aan Dow Jones tot 2011, toen verwijderd uit ranglijst

MVO 3.0 vanaf 2010 groene economie waardencreatie staat centraal maatschappelijke waarde financiële waarde bedrijfswaarde dingen echt goed doen

Samenleving steeds Veeleisender bedrijven zijn mede verantwoordelijk voor maatschappelijke kwaliteit schoon vervoer, schone lucht, schoon water wie onduurzaam produceert wordt gestraft wie schoon produceert wordt beloond

MVO 3.0 transitie van imago buitenkant rapportage ethiek/normen reductionistisch lineair naar identiteit binnenkant internalisering maatschappelijk holistisch circulair

MVO 3.0 alles verandert verantwoordelijkheden productieproces doelstellingen missie business modellen competenties aanbestedingen

Van Gansewinkel van vuilnisverwerker tot grondstoffenleverancier vaandeldrager van circulaire economie inzamelterreinen voor: hout, plastic, papier, metalen, frituurvet, olie hout wordt spaanplaat, bouwafval wordt fundering verf wordt ethanol, 60% van afval wordt grondstof organisatie in transitie

Koplopers Desso van Gansewinkel Unilever Philips DSM

Groene Economie

Groene Econoie 1. clean and safe schone producten, materialen en energie 2. circular afval als grondstof voor nieuw producten: sluiten kringlopen 3. bio-based groene grondstoffen als basis: planten & rest producten

Derde Industriële Revolutie 1 ste Industriële Revolutie kolen, stoommachine 2 de Industriële Revolutie olie, verbrandingsmotor 3 de Industriële Revolutie duurzame energie, groene grondstoffen

Clean Tech Industrie schone energie schoon transport schone water technologie schone afvalverwerking schone chemie

Groene Economie is booming mondiale economie ontstaat rondom clean tech industry snelst groeiende industrie ter wereld 2011: 300 miljard dollar (30% groei t.o.v. 2010) China 55 miljard Germany 42 miljard United States 35 miljard Italy 17 miljard Nederland 2.5 miljard

Clean Energy Technology growth rates per country

Relative Clean Tech value added weighted by GDP 2010 [% EUR] (bron WNF)

Groene Economie is booming China investeert komende 5 jaar 235 miljard euro in schone technologie VW investeert 1 miljard in duurzame energie (windmolenpark, waterkracht centrale) Unilever wil omzet verdubbelen en voetprint halveren in 2020 Duitse Nationale Bank: 100 miljard voor duurzame energie groene revolutie ontspruit

Groene Economie is Banen motor huidige mondiale omzet in duurzaamheidssector is 1400 miljard $ omzet verdubbelt komende 5 jaar levert ca. 100 miljoen groene banen op duurzame energie: duurzame bouw: duurzame diensten: 20 miljoen nieuwe banen 15 miljoen nieuwe banen 10 miljoen nieuwe banen

Groene Economie in Europa groene economie is van cruciaal belang voor Europa in potentie 22 miljoen Europeanen betrokken in 2012: 1-3% van totale werkgelegenheid in 2020: 5-10% van totale werkgelegenheid Duitsland is de absolute koploper Denemarken doet het heel goed Engeland doet het goed 5% groene groei in 2011, 1 miljoen groene banen, 152 miljard euro

Duurzaamheid in DNA Economie wie niet aan duurzaamheid werkt heeft als bedrijf over 15 jaar geen bestaansrecht meer Paul Polman, CEO Unilever

Conclusie er ontstaat nieuwe, groene economie snelst groeiende industrie ter wereld Nederland haakt (nog) niet aan

Kantelpunt

Opbouw van duurzame samenleving Kantelpunt Transitie naar duurzame samenleving Voorontwikkelingsfase 25 jaar Doorontwikkelingsfase 25 jaar Oud Paradigma Nieuw Paradigma Oude Instituties Nieuwe Instituties Tijd We zitten hier

Paradigma Wisseling oude wereldbeeld exploitatiemodel economisch rendement lineaire processen waarde ontlenen zelfredzaam nieuwe wereldbeeld co-operatiemodel maatschap. rendement kringlopen waarde creëren samenredzaam

Structuur Wisseling oude structuur verticaal hiërarchisch top-down centraal zuilen nieuwe structuur horizontaal netwerken bottom-up decentraal gemeenschappen

Sturingswisseling oude sturing mono-actor sturing controle, beheersing zekerheid simplexiteit regisseren nieuwe sturing netwerksturing adaptief, anticipatief onzekerheid complexiteit faciliteren

Samenleving kantelt oude, verticale instituties lopen op hun einde vakbonden, omroepen, kerken, milieuorganisaties, politieke partijen nieuwe, horizontale verbanden ontstaan gemeenschappen, coöperaties, sociale & fysieke netwerken Opbouw en Afbraak

Sluipende Revolutie creatieve, innovatieve jongeren breken uit systeem commerciële grootbedrijven van de markt bureaucratische grootbedrijven van de staat beweging van onderop vanuit passie en inspiratie glocalisering

(Systeem)Transitie

Transitie fundamentele verandering in structuur, cultuur en werkwijze structuur: cultuur: werkwijzen: institutionele, economische, fysieke structuur gedeelde beelden, waarden, paradigma s routines, regels, gedrag fundamentele omslag in denken & handelen op systeemniveau

Transitie transitie is fundamentele verandering in ons denken, handelen en organiseren

Transitie = Slagveld evolutionaire revolutie 3 van de 5 verhuisbedrijven zullen sneuvelen slimste bedrijven overleven, niet de grootste

Transitie naar Duurzame Economie Van CO2-gebaseerd lineair fossiele brandstoffen recyclen bezit Naar CO2-arm gesloten kringlopen groene grondstoffen upcyclen ruilen / huren

SysteemTransitie Bedrijfstransitie Persoonlijke transitie

Cascade van Transities Maatschappelijke Transities Sector Transities Bedrijfs Transities Persoonlijke Transities

Bedrijfstransitie

Transitie binnen een bedrijf kent verschillende fasen: 1. voorontwikkeling [ bewustwording ] 2. doorbraak [ strategie / missie ] 3. versnelling [ DNA van bedrijf ] 4. consolidatie [ uitvoering ]

Verschillende fasen van transitie Systeem indicator Stabilizatie Acceleratie Take off Voorontwikkeling tijd

Transitiestrategie voor bedrijf reserveer 5-10% ruimte voor duurzame innovatie creëer niches binnen bedrijf voor koplopers ontwikkel lange-termijn perspectief vanuit nieuwe structuur, cultuur, werkwijze doe mee met duurzame innovatie-experimenten niche-experimenten sluit nieuwe coalities met a-typische partijen ongedachte combinaties kunnnen innovatief zijn zet in op cultuurverandering binnen bedrijf scholing, competentieontwikkeling

Transitie Uitvoering mobiliseer koplopers binnen bedrijf ontwikkel transitieplan met koplopers start doorbraakprojecten met koplopers opschalen van succesvolle doorbraakprojecten kleine initiatieven kunnen voor doorbraken zorgen

Persoonlijke Transitie

Persoonlijke transitie elke systeemtransitie vergt een persoonlijke transitie mentale schaalsprong reflectiviteit reflexiviteit

Persoonlijke transitie existentiële angst je weet niet wat je krijgt, maar je weet wel wat je verliest

Mentale transitie positieve prikkels inspiratie taal symbolen iconen waarden

Mentale transitie negatieve prikkels angst boosheid frustratie tegenwerking sabotage

Transitie ontstaat alleen uit inspiratie en positieve energie

Cases - Terberg Autoleasing - Erkende Verhuizers - Feyenoord - Eneco

Terberg Autoleasing

Autoleasing 3.0 van autoleasebedrijf naar mobiliteitsprovider

Mobiliteit als Dienst mobiliteit als een dienst keuze uit snelheid, comfort, service, betaalbaarheid mobiliteitsmakelaar reismenu van deur to deur o.b.v. preferenties individueel of als groep wijk, straat, dorp, bedrijf, gezin, gemeenschap

Mobiliteit in Transitie van naar product dienst automobiliteit ketenmobiliteit fossiel hybride / elektrisch

Lease Vak Verandert niet alleen meer het product auto slijten maar de volledige mobiliteitsbehoefte organiseren voor een klant op duurzame wijze extra faciliteiten: voeding, telecom, verzorging

Nieuwe mensen & competenties mensen die kunnen: - communiceren - coördineren - onderhandelen - samenwerken - faciliteren co-creatie

Business Model 3.0 gericht op het volledig faciliteren van de mobiliteitsklant service van deur tot deur langdurige relatie met de klant kwaliteit is belangrijker dan kwantiteit duurzaamheid is uitgangspunt

Positie Terberg AutoLeasing familiebedrijf, werken zo n 120 mensen was in 2003 nog koploper met concept groene leasing was gericht op reduceren van CO2-uitstoot is nu geen koploper meer maar middenmoter op zoek naar nieuw duurzaamheids concept

In welke fase van transitie zit Terberg? tussen transitiefase 1 en 2 zit nog NIET in het DNA van het bedrijf van ATTITUDEverandering naar GEDRAGSverandering meer LEF en LEIDERSCHAP nodig door hele organisatie

Transitiefase Terberg Leasing Duurzaam leasebedrijf Stabilisatie huidige situatie Acceleratie Take-off Voorontwikkeling 2000 2012 tijd 2050

Transitiepatroon Terberg Leasing LEIDERSCHAP aan top, NIET bij middenkader / werkvloer VISIE ONTBREEKT, blijft steken in ideeën STRATEGIE voor duurzaamheid ONTBREEKT ANGST voor verandering bij middenkader / werkvloer

Conclusie Terberg Leasing CRISES veranderen autolease branche definitief traditionele autolease bedrijven VERDWIJNEN vak van autoleaser verandert ONOMKEERBAAR mobiliteitsprovider faciliteert mobilist Terberg wil TRANSITIETRAJECT in met koplopers

Erkende Verhuizers

Verhuizen 3.0 verhuizen wordt een coördinerende dienst verhuisklant wordt volledig gefaciliteerd alles rondom nieuwe locatie wordt geregeld hardware en software

Verhuizen in Transitie van naar product integrale dienst fysiek transport coördinatie centraal decentraal/lokaal

Prognoses in Verhuizen aantal verhuizingen van vóór crisis komt NIET terug - crisis is semi-permanent - aantal huishoudens neemt sterk af - worden veel minder nieuwe huizen/kantoren gebouwd - mensen gaan meer zelf doen: prosument

Prognoses in Verhuizen aantal verhuizingen van vóór crisis komt NIET terug - vergrijzing maakt minder mobiel - het nieuwe werken maakt flexibeler - van bezit naar verhuur / lenen van 100.000 particuliere verhuizingen naar 50.000 verhuizingen van 25.000 zakelijke verhuizingen naar 15.000 verhuizingen

Transitie in Vastgoed van Bob de Bouwer naar Hendrik-Jan de Tuinman

Systeem Crisis vastgoedontwikkeling zit op doodlopende weg crisis laat vastgoedontwikkeling imploderen vastgoedsector verandert onomkeerbaar

Opgave komende 5 jaar overleven door aanpassen daarna definitief transformeren tot: bedrijf dat de verhuisklant volledig faciliteert netwerkorganisatie dat samenwerkt met: energiebedrijf, zorgleverancier, telecombedrijf, waterleidingbedrijf, communicatiebureau

Verhuisvak Verandert niet alleen meer fysieke verplaatsingen niet alleen maar hardware wel alles regelen rondom nieuwe locatie ook software energie, telecom, zorg, water, communicatie

Business Model 3.0 gericht op het volledig faciliteren van de verhuisklant kwaliteit is belangrijker dan kwantiteit het creëren van maatschappelijke waarde duurzaamheid wordt mede bepalend

Nieuwe mensen & competenties mensen die kunnen: - communiceren - coördineren - onderhandelen - samenwerken - faciliteren

Transitiefase Erkende Verhuizers Duurzaam leasebedrijf Stabilisatie huidige situatie Acceleratie Take-off Voorontwikkeling 2000 2012 tijd 2050

Transitiepatroon Erkende Verhuizers OVERLEVEN is het parool bij verhuisbedrijven TRADITIONELE BRANCHE, veel familiebedrijven KOPLOPERS zetten al in op faciliterende verhuisdienst nog 35 km te gaan van de TRANSITIEMARATHON

Conclusie Erkende Verhuizers CRISES veranderen verhuisbranche definitief traditionele verhuisbedrijven VERDWIJNEN NETWERKBEDRIJVEN faciliteren verhuisklant vak van verhuizer verandert ONOMKEERBAAR netwerk coördinator

Feyenoord 09.30 10.15 Ontvangst en rondleiding stadion 10.15 10.30 Presentatie duurzaamheid 10.30 12.30 Brainstorm rondom het thema Omgeving (inclusief lunch) 12.30 Afsluiting

Voetbalclub 3.0 voetbalclubs worden mede verantwoordelijk voor: leefbaarheid, gezondheid en educatie van mensen die taak was voorheen voorbehouden aan de overheid. overheid delegeert dat naar maatschappelijke partners maatschappelijke taken worden steeds belangrijker voor voetbalclubs. Voetbal wordt onderdeel van pakket

Twente Koploper MVO heeft 3 achterstandswijken geadopterd achterstandswijk Berflo Es in Hengelo Twente heeft in die wijk oefenaccomodatie Twente mede verantwoordelijk voor leefsituatie wijk Sander Boschker ambassadeur voor wijk medewerkers Twente actief in diverse projecten risicojongeren lopen stage bij sponsors Twente

Omgeving Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen hoe ga je als club om met: - sponsors - supporters - lokale overheid - onderwijsinstellingen - woningcorporaties - bedrijven

Sponsors sponsors anno 2012 financieren niet zomaar in club sponsors willen samen ontwikkelen en investeren sponsors willen co-creatie en co-productie sponsors willen zich associëren met positieve waarde

Supporters Feyenoord is een echte volksclub heeft meest trouwe supporters van Nederland fungeert bij thuiswedstrijden als 12 de man schaduwzijde: agressie en negatief imago invloed van harde kern op cultuur is negatief periodieke intimidatie

Prototype Feyenoord Supporter

Ideaaltypische supporter in 2025 50+ers domineren families zijn bepalend: opa s, kinderen, kleinkinderen multi-cultureel 30% vrouwen en meisjes cultuuromslag

Cultuur stoer, rauw, hard warme kant wordt te weinig benadrukt wat zijn kernwaarden die je wilt uitstralen? Feyenoord Familie

Lokale Overheid relatie met de deelgemeenten Feyenoord/IJsselmonde relatie met de gemeente spanningsvol co-partnership?

Onderwijsinstellingen basisscholen middelbare scholen hoge scholen universiteit structurele samenwerking?

Woningcorporaties Woonstad / Vestia / Havensteder/ Woonbron kennen achterstandswijken goed structurele samenwerking t.a.v.: huisvesting? energie? jeugdopvang

Bedrijven in Omgeving relatie met bedrijven in omgeving gezamenlijk plan voor gebiedsontwikkeling? gezamenlijk plan voor energie, water, afval? tegenstrijdige belangen inzake Stadionpark?

Huidige Identiteit Underdog ontwikkeld vanaf jaren 80 Beste, Grootste Club ontwikkeld vanaf jaren 30

Identiteit Feyenoord 3.0 de eeuwige underdog groot kampioen dé club van Nederland opleidingsclub voor Europa FC Rotterdam

Kernwaarden Feyenoord 3.0 veilig schoon gezellig feest stoer macho feminien Rotterdams Nationaal Internationaal volks burgerlijk kameraadschap

MVO Feyenoord = zoektocht naar nieuwe identiteit

MVO-projecten Feyenoord - Scoren in Noord - Scoren op Zuid - Feyenoord Amateurpartners - Goede Doelen - Giovanni van Bronckhorst Academy - Feyenoord Jeugdproject - Scoren voor gezondheid - Feyenoord Footy 4 All - City Stewards

Status MVO Feyenoord Feyenoord Foundation voor fondsenwerving veel projecten, maar losse projecten zonder samenhang zit op uitvoeringsniveau in de organisatie moet op strategisch niveau (directieniveau) in organisatie geen overkoepelende doelstelling voor MVO

Conclusie Feyenoord 3.0 1. kwaliteitsverbetering is nodig qua mensen en organisatie 2. cultuuromslag is nodig: van underdog naar kampioen 3. kernwaarden herijken voor nieuwe identiteit 4. hoger ambitieniveau voor MVO 5. directeur MVO en projectmanager MVO

Eneco

Transitie Energiebedrijven van: producent naar: co-producent producten diensten korte-termijn winst lange-termijn waarde competitie partnerships efficiency effectiviteit

Nieuwe rol Eneco initiatiefnemer veranderings agent facilitator gebiedsontwikkelaar leiderschap voor duurzame gebiedsontwikkeling

ENECO in 2027 leverancier van energiediensten op maat verdienen aan minder energie van Kwh naar totaal energieconcept co-producent van energie in gemeenschappen allianties met bouwers en mobiliteitsmakelaars energiebeheerder van de Stadshavens

Bedrijfstransitie ENECO duurzaamheid als leidraad voor bedrijfsstrategie duurzaamheidsvisie ontwikkelen en implementeren beschermde ruimtes voor koplopers binnen bedrijf niche-experimenten met hoog risicogehalte systematisch leerervaringen vastleggen

Bedrijfstransitie ENECO andere cultuur, structuur en werkwijze andere organisatie cellulair, lerende organisatie, experimenteerruimtes andere cultuur aanvallend, gedurfd, pro-actief ander type mensen friskijkers, dwarsdenkers, recalcitrant, ondeugend

Leiderschap in duurzame energie pro-actieve opstelling wat betreft duurzame energie energie-neutraal als norm stellen voor projecten energie-leverend als toekomstige norm decentrale energie-opwekking [levering] gebouwen, huizen, daken, wegen Eneco als initiatiefnemer van energietransitie

Iconen als aanjager binnen bedrijf 1. Stadshavens Rotterdam 1600 ha oude havens worden woon-werkgebied 2. Tweede Maasvlakte 20 windparken off shore van 200 van 5MW 3. Achterstandswijk klimaatneutraal: financieel voordeel, gezondheidswinst 4. Nieuwe Kuip energieleverend voetbalstadion 5. Electrische auto s

Wat betekent dit voor de strategie? transitieteam afdeling decentraal duurzaam lange termijn visie + korte termijn projecten zoeken, leren, experimenteren

Wat betekent dit voor werknemers? persoonlijk ontwikkelingstraject voor duurzaamheid proceskennis voor complexe transitietrajecten afrekenperiode van ca. 5 jaar verschillende rollen / taken in transitieprocessen van techneuten naar procesdeskundigen

Conclusies ENECO duurzaamheid kern van het energiebedrijf bedrijfstransitie van verdediger naar aanvaller vraagt nieuwe mensen en nieuwe competenties duurzame iconen als doorbraakprojecten energieleverancier als gebiedsontwikkelaar

Conclusies concept MVO is aan herijking toe MVO 3.0 is nog nauwelijks geïmplementeerd MVO 3.0 vergt systeemtransitie: radicale innovatie systeemtransitie = bedrijfstransitie = mentale transitie leren van goede voorbeelden i.p.v. standaardiseren