Programma van vanmiddag

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Programma van vanmiddag"

Nathalie Aerts
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

Programma van vanmiddag 13.30 uur Opening 13.40 uur Presentatie van René en Suzanne over transitie-experimenten 14.

1 Programma van vanmiddag uur Opening uur Presentatie van René en Suzanne over transitie-experimenten uur Kijken naar de eigen praktijk Verschillende groepen geven eigen analyse: - Hoe maak je van experiment een transitie-experiment? - Wat kun je vanuit experiment doen aan verdiepen, verbreden en opschalen? uur Pauze uur Groepspresentaties van de analyses uur Reflectie van René en Suzanne uur Afsluiting

2 Leren van transitie-experimenten Dr. René Kemp (DRIFT, ICIS, UNU-MERIT) Ir. Suzanne van den Bosch (DRIFT) Transumo Transitieversneller Sessie 2, 16 maart 2007

3 Perspectief op transities Landschap Context voor regimes: trends, schokken Constellatie van regimes Dominante praktijk: pad afhankelijkheid, lock-in Niches Beschermde ruimtes: experimenteren, leren, netwerken Bron: Geels, 2002 Wat gebeurt hier? Hoe te sturen?

4 Transitie-experimenten definitie: "Maatschappelijke experimenten met een hoog risico (hoge faalkans) en een hoge potentiële bijdrage aan een transitieproces" (Rotmans 2005)

5 Uitgangspunt Kenmerk van probleem Doel Perspectief Methode Leren Actoren Management context Klassiek innovatieexperiment Mogelijke oplossing (innovatie marktrijp maken) a priori bepaald en enkelvoudig Identificeren van optimale oplossing (Innovatie) Korte en middellange termijn Testen, modificeren, demonstreren 1 e orde, individueel, enkele domeinen Gespecialiseerd personeel (onderzoekers/ingenieurs) Klassiek projectmanagement Transitie-experiment Maatschappelijke opgave Onzeker en complex Bijdragen aan maatschappelijke verandering Lange termijn Exploreren, zoeken, leren 2 e orde, collectief, meerdere domeinen Maatschappelijk complete alliantie Transitiemanagement; visies, arena s & paden

6 Experimenteren en emergente transitiepaden Emergent veld/ gemeenschap Gedeelde regels (probleem agenda s, zoek heuristieken, abstracte theorieen, algemene modellen) Emergent transitiepad Structuur, coordinatie Leren, aggregeren Locale projecten gedragen door locale netwerken (locale variëteit) Bron: Geels en Raven, 2006

7 Niche-ontwikkeling in transities Macro Landschap Meso Regime Niche-regime Niches Micro Niche-cluster Bron: De Haan en Rotmans, 2007

8 Van experiment naar transitie Verdiepen: Verbreden: Opschalen: leren over problemen en mogelijkheden herhalen in nieuwe context (met andere probleem-dimensies) creëren van nieuwe structuren, denkmodellen en werkwijzen

9 Cyclisch patroon Opschalen z Verdiepen x Verbreden y Bron: Van den Bosch en Taanman, 2006

10 Verdiepen: Leeropgave: leren over mogelijkheden en beperkingen van transitie-experiment in specifieke context Maatschappelijke opgave: bijdragen aan maatschappelijk veranderingsproces

11 Voorbeeld van leren over een maatschappelijke opgave: Het transitie-experiment Kas als Energiebron Denkomslag: tuinbouw van energieverspiller naar energieleverancier

12 Verdiepen: belangrijke vragen Wat valt er van het project te leren voor bredere mobiliteitstransities? Leert het over wetgeving, gedrag, risico s, acceptatie, vormgeving, condities voor toepassing? Zijn er duidelijke, richtinggevend leerdoelen? Is er geleerd van soortelijke projecten? Wordt daar op voortgebouwd, hoe dan? Wat is er geleerd tot nu toe? Welke barrières zijn overwonnen en hoe? Grote opgave: leren voor systeem-innovatie (is project overstijgend)

13 Verbreden: Herhaling in nieuwe context: andere gebruikersgroep, ander type gebruik, transportsituatie, combinatie met andere transportmodaliteiten, vervulling andere functies (bijvoorbeeld ontspanning) Gericht op andere probleemdimensies (bijvoorbeeld economische, sociaal-culturele, institutionele dimensies)

14 Verbreden: belangrijke vragen Leert het project alleen over vervoer of ook over andere functies? Wat voor mogelijkheden zijn er voor herhaling van project in andere context? Wat valt daar te leren? Wat levert herhaling op? Meer mensen betrokken, nieuw allianties, nieuwe groep van gebruikers, positieve uitstralingseffecten, etc. Belangrijk onderwerp: Generalisatie van contextspecifieke leerervaringen (wiens verantwoordelijkheid?)

Voorbeeld van herhaling leidend tot nieuwe combinatie De Zonneterp: (1) Energieproducerende kas is van waarde voor omliggende bebouwing (2) Stadskas : stedelijke afvalstromen (water en biomassa) zijn

15 Voorbeeld van herhaling leidend tot nieuwe combinatie De Zonneterp: (1) Energieproducerende kas is van waarde voor omliggende bebouwing (2) Stadskas : stedelijke afvalstromen (water en biomassa) zijn van waarde voor de kas -> Zonneterp is geboren: een kringloopcomplex van stedelijke en agrarische functies waarin energie in overvloed is en afval niet bestaat Bron: InnovatieNetwerk Groene Ruimte en Agrocluster, 2005

16 Niet zomaar herhalen.. Bron: Weber et al., 1999

17 Opschalen: Creëren van nieuwe: Structuren (regels, instituties) Denkmodellen (kennis, perspectief op systeem) Werkwijzen (routines, praktijken)..die het veranderingsproces dragen en richting geven

18 Opschalen: belangrijke vragen Levert het project een bijdrage aan een maatschappelijke opgave? Welke? Is het gericht op het bouwen van nieuwe allianties en steun? Hoe dan? Is er een overkoepelende visie? Leert het daarover? Is er een expliciet idee over het transitiepad? Hoe ziet dat er uit? Is er oog voor barrières en lock-in? Wat doet men daarmee in het experiment? Grote gevaar: inkapseling door bestaand regime. Hoe dit te doorbreken?

19 Een experiment is nog geen transitie Input voor visie: analyse van andere experimenten analyse van emergent transitiepad analyse van concurrerende opties analyse van regime/landschaps dynamiek Anticipeer opschalen

20 Op weg van experiment naar transitie.. Enkele wegwijzers Laat transitie-experiment aanhaken bij andere sturingsniveaus Expliciteer het transitiepad, ga strategisch om met barrières op het pad Definieer heldere, richtinggevende leerdoelen Breed (leren over verschillende domeinen) Reflexief (leren over de kaders ipv binnen de kaders) Bouw zorgvuldig een netwerk (nieuwe coalities) Balans tussen insiders en outsiders Systematisch herhalen zodat leerervaringen elkaar versterken Gebruik de context en anticipeer opschalen Bij opzet van experiment ook experimenteerruimte inrichten (de niche) Leren over contextspecifieke en generieke succesfactoren Maak gebruik van regime en landschap, en de spanning hiertussen

21 Duidelijk?

22 Groepsopdracht Verschillende groepen geven eigen analyse: Hoe maak je van experiment een transitie-experiment? Wat kun je vanuit experiment doen aan verdiepen? Wat kun je vanuit experiment doen aan verbreden? Wat kun je vanuit experiment doen aan opschalen?

Vergelijkbare documenten

Transitie-aanpak: groot denken, klein doen

(DRIFT) (www.drift.eur.nl) Transitie-aanpak: groot denken, klein doen Prof.dr.ir. Jan Rotmans Transumo, Mobilion,, 19-12 12-20062006 Transitie fundamentele verandering van structuur, cultuur en werkwijzen