Dorpspaspoort Schipluiden Strategische visie Vitale dorpskernen ZuidHolland
functionele dimensie sociale dimensie ruimtelijke dimensie 2
Voor u ligt het dorpspaspoort van Schipluiden. Dit dorpspaspoort is onderdeel van de onderzoeksopdracht strategische verkenning vitaliteit dorpskernen ZuidHolland. Naast dit document dorpspaspoort Schipluiden is er een hoofddocument vitale dorpskernen ZuidHolland waarin achtergronden en doelstellingen van het onderzoek beschreven zijn. Voor een zestal kernen is een separaat document gemaakt waarin een verkenning is weergegeven van de betreffende kern en waarin ruimtelijke vraagstukken en opgaven zijn geformuleerd op basis van die verkenning. Vervolgens zijn enkele interventies geschetst ter versterking van de vitaliteit van de kern. 3
Colofon Provincie ZuidHolland Arjan de Wit (projectleider) Gielijn Blom LOS stadomland Gerbert Smulders Roelof Goodijk Jeanine Beekman Hein van Duppen Gaby Rasenberg versie: 16 oktober 2018 4
INHOUDSOPGAVE 1 Inleiding 7 2 Verkenning van de dorpen 13 3 Conclusies en advies 31 4 Interventies 35 5
6
1 INLEIDING 7
8 Zand De basis van ZuidHolland Klei Veen
1.1 Het doel van dit onderzoek De provincie ZuidHolland heeft te maken met een grote woningbouwopgave en heeft daartoe een nieuwe verstedelijkingsstrategie voor de (middel)lange termijn opgesteld. De provinciale ambitie is om een meerkernige metropool met sterke kernen in een vitaal netwerk te ontwikkelen. Verstedelijking volgt hierin het principe: toekomstproof maken van bestaande steden en dorpen, waaronder woningbouw voor eigen behoefte. In deze verstedelijkingsstrategie zal de grootste groei van het aantal woningen in de grote steden liggen, omdat hier de druk het grootst is. Door regio s met plattelandskernen is echter ook aandacht gevraagd voor de vitaliteit van de kleinere kernen in de provincie. Zij geven aan, dat ook in landelijke regio s de gemeentes woningen willen bouwen om inwoners te trekken en de regio vitaal en leefbaar te houden. Echter wil de provincie een zuinig ruimtegebruik en voor de lange termijn eventuele leegstand of waardedaling van woningen in kleine kernen voorkomen. Daarom is binnen de provincie de behoefte ontstaan aan een breder perspectief op de vitaliteit van kleine kernen. De provincie heeft een verkenning opgezet naar de vitaliteit van kleine kernen en mogelijke interventies die daaraan bijdragen. Hierin wordt onderzocht welke (andere) strategieën denkbaar zijn om de vitaliteit van kleine kernen integraal te versterken, passend bij de identiteit, kwaliteiten en ligging van het betreffende dorp. 1.2 Doel van het schetsboek en de dorpspaspoorten De strategische verkenning, die de provincie ZuidHolland uitvoert, bestaat uit verschillende parallel lopende sporen: een ruimtelijk, economisch en sociaalmaatschappelijk spoor. Het voorliggende onderzoek richt zich op het ruimtelijk spoor: de ruimtelijkprogrammatische opgave van vitale kernen. Daartoe hebben we onderzoek gedaan in zes kleine kernen in ZuidHolland. Naast het hoofddocument is er per kern een afzonderlijk document gemaakt waarin analyse, opgaven en interventies zijn beschreven. Voor de selectie van de zes dorpen is op basis de volgende criteria door de provincie ZuidHolland een groslijst opgesteld: Dorpen met een grootte tussen de 1.000 en 10.000 inwoners. Er is gekozen voor een bandbreedte in de grootte van de dorpen; Landschappelijke/cultuurhistorische/typologische variatie (kwaliteitskaart ZH). Er is gekozen voor spreiding van de dorpen over de verschillende gebiedstypen; Positie in het stedelijk netwerk. Er zijn dorpen gekozen die deels dicht in een stedelijk netwerk liggen en deels op een wat grotere afstand. Vervolgens is binnen de groslijst op basis van regionale spreiding en verwachte voorbeeldwerking een definitieve keuze gemaakt. De verkenning is in vijf stappen opgebouwd: 1. Ruimtelijke analyse van de zes dorpen (kaartenstudie en veldbezoek); 2. Analyse van de gezamenlijke opgaven in de dorpen; 3. Bedenken van ruimtelijke interventies voor de opgaven; 4. Gesprekken bij de betreffende gemeenten en/of dorpen; 5. Aanpassing van de ruimtelijke interventies aan specifieke omstandigheden in de dorpen. Toelichting op deze stappen Er is gestart met een ruimtelijke analyse van de zes dorpen op basis van een kaartenstudie en waarneming. In deze ruimtelijke analyse is gekeken naar: Opbouw van het dorp in het landschap en bebouwingstructuren; Bereikbaarheid en ontsluitingsstructuur; Openbare ruimte en groen; Commerciële en maatschappelijke voorzieningen; De vormgeving, bereikbaarheid en uitstraling van de randen van de kern; Bijzonderheden in de fysieke ruimte. De analyse van de kernen en de samenhang daarin is niet uitputtend geweest, maar richtte zich op het vinden van gemeenschappelijke ruimtelijke opgaven. Voor een integraal plan, om de vitaliteit van dorpen te versterken, 9
De historische lintstructuren De oude pitten (historische concentraties) De naoorlogse woonwijken 10
is het zinvol om de analyse uit te breiden met cijfers en kwalitatieve analyses ten aanzien van bijvoorbeeld woningtypes, verkeersstromen, aantal en type arbeidsplaatsen, dagelijkse pendelbewegingen en bevolkingsontwikkelingen, voorzieningenniveau en maatvoeringen van openbare ruimte en vaatwijdte tussen woonblokken en groen. Met deze gegevens ben je beter in staat om heel gerichte en meer integrale interventies in de dorpen te ontwerpen. Vanuit de uitgevoerde analyses is gezocht naar verschillen en overeenkomsten tussen de dorpen. Zijn er elementen die voorkomen in meerdere dorpen en zodoende in meer algemene zin iets kunnen zeggen over de vitaliteit van kleine kernen? Gebleken is dat de kernen steeds een aantal overeenkomsten hebben als het gaat over de opbouw (historische linten, historische concentraties en naoorlogse woonwijken). Ook is gebleken dat per gebiedstype generieke vraagstukken en opgaven bestaan. Dit leest u terug in het hoofddocument. Bij elke opgave zijn vervolgens ruimtelijke interventies bedacht. Deze interventies zijn voorgelegd aan een aantal stakeholders, aan de ambtenaren van gemeenten en soms aan enkele bewoners uit het dorp. Hierbij zijn lokale wensen toegevoegd aan de interventies. Op die manier hebben we de interventies integraler gemaakt. 1.3 Leeswijzer Ieder dorpspaspoort kent een gelijke opbouw, bestaande uit: 1. Verkenning Iedere kern is bestudeerd via een kaartstudie en een kort veldbezoek. In de verkenning zijn de volgende onderwerpen in beeld gebracht: context, entrees, jaarringen, leeftijd gebouwen, ontsluiting, water, publieke ruimte en functies, vaatwijdte en buitenschaal, soort rand, bereikbaarheid rand en deelgebieden/ sferen. 2. Conclusie en vraagstukken Op basis van de ruimtelijke verkenning trekken we enkele conclusies. 3. Interventies Vervolgens worden, ter inspiratie, enkele interventies beschreven die de vitaliteit van de kern kunnen versterken. Het opstellen van deze dorpspaspoorten heeft niet als doel gehad om een kant en klaar plan te maken voor de betreffende dorpen. Dat zou wat overmoedig zijn. Het is een onderzoeksstap geweest om analyse en ontwerpmethode te ontwikkelen en daarnaast algemene interventies te ontwikkelen die als inspiratie kunnen dienen voor individuele kernen. 11
12 2
functionele dimensie sociale dimensie ruimtelijke dimensie VERKENNING VAN HET DORP 13
Context Schipluiden ligt onder de rook van Delft, op de rand van het overwegend agrarische Midden Delftland. 14
Entrees Schipluiden is ontsloten met de A4 in het noordoosten en Maassluis in het zuidwesten via de provincialeweg N468. Deze vormen dan ook de belangrijkste entrees van het dorp en is tegelijk een stevige verkeersader. Aan de zuidkant heeft Schipluiden een meer landelijke entree via de Zouteveenseweg. 15
Jaarringen Deze kaart laat zien in welke schokken de kern gegroeid is. De opbouw van een kern geeft inzicht in de woningtypes die voorkomen en in veel voorkomende opgaven. De opbouw is een indicator voor de diversiteit van de woonmilieus. De opbouw geeft ook grip op oude structuren, dit zijn vaak de dragers en worden hoog gewaardeerd. < 1875 1970 1900 1980 1925 1990 1950 2000 1960 2018 16
Leeftijd gebouwen De leeftijd van gebouwen geeft een beeld over de variatie in en de gelaagdheid van de (woon)milieus. Gecombineerd met de jaarringenkaart zegt de kaart iets over de mate waarin het woningaanbod zich vernieuwd. < 1800 1960 1975 1800 1850 1975 1985 1850 1900 1985 1995 1900 1930 1995 2005 1930 1945 < 2005 1945 1960 Leeftijd van gebouwen Bron: www.code.waag.org 17
Ontsluiting Het type ontsluiting en de doorwaarbaarheid is een indicator voor hoe ontspannen de structuur is. Zijn er ontoegankelijke stukken, zijn er overbelaste delen? Regionale ontsluiting Dorpsontsluiting Wijkontsluiting Erfontsluiting Langzaamverkeersontsluiting 18
Water Structuurbepalend voor Schipluiden de ligging aan het riviertje de Gaag, waar aan de westzijde van het dorp het riviertje de Zijde nog bijkomt. Aan de westzijde van Schipluiden loopt daarnaast in zuidelijke richting de gegraven Vlaardingenvaart. Op het kruispunt van deze waterlopen bevindt zich de jachthaven van het dorp. Opvallend voor Schipluiden zijn daarnaast de grote waterpartijen op de golfbaan. 19
Publieke ruimte en functies Deze kaart laat de publieke ruimten zien en de publieke en commerciële functies. De kaart is een indicator voor de mate waarin sociale contacten mogelijk zijn. Veel ruimte kan een indicator zijn voor een ontspannen ruimtelijke situatie en sfeer. De nabijheid van plekken met maatschappelijke voorzieningen is een indicator voor de mate waarin het dorp een hart heeft. Speeltuin Verzorgingshuis Volkstuin Medische voorziening Sport faciliteit Supermarkt Educatie Museum Cafetaria Restaurant Kerk Haven 20
Vaatwijdte en buitenschaal De vaatwijdte laat de ruimte zien die we ervaren (de ruimte tussen de gevels, bruin op de kaart). Dit kaartbeeld vult de kaart met publieke ruimte en functies aan (zie vorige pagina). Samen zijn ze een indicator voor een ontspannen ruimtelijke sfeer. Ook laat de kaart de korrel van gebouwen zien en de eventuele buitenschaal. Een kleine kern heeft vaak een overwegend kleine korrel door kleinschaligheid van de individuele woning. Een kerk, een school, een bedrijfspand of een landhuis zijn hierop de uitzondering. Op de kaart zijn deze gebouwen geel gekleurd. Gebouwen van de buitenschaal kunnen duiden op een zekere verstedelijking (er wordt gestapeld of er zijn veel bedrijven). 21
Randkwaliteit, soort rand Wonen in een kleine kern is onder andere aantrekkelijk doordat het landschap dichtbij is. De nabijheid, zichtbaarheid en kwaliteit van het landschap kan van invloed zijn op de aantrekkelijkheid van een dorp. Daarom is de rand van de kern een specifiek thema. Dit kaartbeeld laat de aard van de rand zien: is deze hard of zacht wat betreft beleving vanuit het landschap? Harde randen zijn randen met grootschalige bebouwing of achterkanten met schuttingen. Zachte randen zijn groene randen of randen met een kleine korrel. hard zacht 22
Randkwaliteit, bereikbaarheid van de rand Wonen in een kleine kern is onder andere aantrekkelijk doordat het landschap dichtbij is. De nabijheid, zichtbaarheid en kwaliteit van het landschap kan van invloed zijn op de aantrekkelijkheid van een dorp. Daarom is de rand van de kern een specifiek thema. Dit kaartbeeld laat zien voor wie en hoe de rand bereikbaar is. bereikbaar voor eigenaar toegankelijk voor iedereen achtertuin biedt zicht op polderlandschap doorkijkjes zich op polderlandschap 23
Deelgebieden/sferen Hier onderscheiden we samenhangende gebieden in de kern met een eigen sfeer. Door deze verkenning sporen we kleine problemen en kansen op. 24
eentonig rijwoningen groen achterkanten groen poort landschappelijk Woongebied Stempelmatige uitbreiding van het dorp uit de jaren 70. Een en dezelfde woning komt terug, herkenbare ervenstructuur. Mooie groene rand om het gebied met zichtlijnen op het polderlandschap. Gemeentehuis Schipluiden Ons gemeentehuis vormt een eigen gebied in Schipluiden. Het groene karakter in combinatie met de natuurlijke uitstraling van het gebouw zorgt ervoor dat het gebouw opgaat in het omliggende landschap. Het gebouw is wel afwijkend van de architectuur van Schipluiden en het vormt een landmark. Korrel Planmatig, middenschaal Grove korrel Oriëntatie Bakens/ landmarks Patroon Gedeeltelijk naar binnen, gedeeltelijk op het polderlandschap Stempelpatroon van zelfde soort woningen Georiënteerd op het omliggende landschap Het gemeentehuis Relaties Openbare ruimte Groene sfeer (openbaar/prive) Historische gelaagdheid Relatie met ondergrond Functionele typologie Woningtypologie Visuele connectie met omliggend polderlandschap en dicht bij het centrum Stenig ervenstructuur in combinatie met groene stroken door en om het gebied heen Stroken rondom en plaatselijk in binnengebied Tabula rasa Wonen Rijwoningen Het gebouw probeert niet op te vallen in het landschap, natuurlijke sfeer De openbare ruimte sluit aan op de omliggende ruimtes Heel veel groen Gebouw gaat op in het landschap Gemeentehuis Huur/koop Bijzonderheden Veel achterkanten in het straatbeeld, weinig contact met openbare ruimte Energie en CO2neutraal gebouw 25
welkom water groot groen prima buurt groen goed wonen frisse mix historisch horeca wonen water Onze poort van Schipluiden Woongebied Historische kern Historische kern Woongebied Prachtige villa s aan Centrum de overzijde van het Dit Onze is een historische prachtige De kern buurt kade is prachtig om in Onze te onderhouden grote en de vormt we hoeveelheid de kern Historisch water voor het zorgt plekje houden toerisme voor aan extra de en van dubbele vormt De dorpshart. de Wiericke. eerste kern voor uitleg Functionele het gebied tourisme scheiding direct achter tussen ons De woningen begeleiden tering en je het visueel oude en lint ruim richting woonkwaliteit het Waarder. dorp. Het Een water, voor Oude onze sfeer bruggetjes, inwoners. is van hier het de duidelijk his dorp. Het bewaard dorpshart. wonen, water, de spelen bruggetjes, Functionele en het dorpshart. de scheiding Autoloze tussen telijk het dorp in terwijl natuurlijke je aan mix komt tussen rijden wonen en torische verschil bebouwing gebleven. en nauwe straten historische naast bebouwing wonen, woonstraten. spelen nauwe en straten het dorpshart. Autoloze vanaf Delft. lende voorzieningen op dorpsniveau. het water vormen een kwalitatief naast hoogwaar het water vormen woonstraten. een kwalitatief hoog wonen. historische Woongebied Het kern eerste is prachtig uitleggebied onder direct achter ons water vormen de De visuele vebinding poort van tussen ons de dorp. twee linten, De dig gebied. waardig gebied. Korrel Middenschaal Middenschaal Kleine korrel Oriëntatie Gericht op het water Gedeeltelijk introvert, gedeeltelijk gericht op de groene rand van Schipluiden Georiënteerd op het water Bakens/ landmarks Dorpskerk, het water Patroon Vrij staande villas aan het water Strakke haakse oriëntatie Georiënteerd aan het water Relaties Gekoppeld aan de route die het dorp ingaat. Gebouwen vormen de visuele poort van Schipluiden Water scheidt deze buurt van andere wijken. Goede relatie met groene zoom De rooilijn van de woningen volgt het water en maakt kleine sprongetjes. De bruggetjes verbinden de twee kades Openbare ruimte Veel groen Veel openbare ruimte, de groene zoom is een kwaliteit voor dit gebied. Ook een grote hoeveelheid water Stenig, nauwe straatjes. Waar mogelijk is groen geplaatst Groene sfeer (openbaar/prive) Oriëntatie aan het water en aan een groenstrook Veel groen in de straat, ook in de voortuinen Het groene karakter wordt versterkt door het hooggelegen water Historische gelaagdheid Historische kern, de meeste gebouwen zijn van voor 1900 Relatie met ondergrond Gebouwen zijn geplaatst op een dijkje Ja, haaks en parallel. Hierdoor ontstaan zichtlijnen over het groen Ja. De straten en gebouwen volgen lijnen van het water Functionele typologie Wonen Wonen Mix van wonen, horeca en bedrijven Woningtypologie Vrijstaande woningen Rijtjes, tweekappers en vrijstaand Vrijstaand en tweekappers Huur/koop 26 Bijzonderheden Prima buurt, heel net en goed onderhouden Het water ligt hoger dan de straat
boodschappen leegstand winkelen park keurig rustig grote mix groen nieuwbouw Winkelgebied Ons winkelgebied kent een supermarkt, wat kleinere winkels en een dorpscafé. Verder is het een vrij stenig gebied en ligt het dicht bij de historische kern. Het is een hele functionele ruimte waar ook ruimte is voor ontmoeting. Verder kent het winkelgebied vrij veel leegstand. Ons dorpshart Ons dorpshart wordt gevormd door twee rijen woningen met een rustig groen hart in het midden. Het is een rustig en goed onderhouden parkje. Aan beide zijden wordt het park geflankeerd door de kerk en het gemeentehuis. Het parkje is echter niet levendig. Woongebied In deze wijk is een grote mix aan verschillende woningen, zowel vrijstaand als tweekappers. Het gebied grenst aan onze groene rand die zichtbaar is vanaf dit gebied. Middenschaal Grote korrel Kleine korrel Oriëntatie op de doorgaande straat Introvert, georiënteerd op het water Introvert Het oude gemeentehuis De kerk en het oude gemeentehuis Oude boerderijen van voor 1800 Haakse verbinding op historische kern Rondom het groen Gedeeltelijk haaks, gedeeltelijk een kwartslag gedraaid Gefragmenteerde bebouwingen. Goede connecties met andere buurten. Centrale locatie in het dorp Goed verbonden met andere buurten Veel connecties met het omliggende landschap Stenige openbare ruimte, veel parkeerplaatsen Heel veel groen in de centrale ruimte Veel groen, mede door de groene voortuinen. Het water draagt ook bij aan de kwaliteit van de openbare ruimte Qua groen vooral struiken en een paar bomen. Weinig groen in het hele gebied door de functie van het gebied Groene sfeer wordt versterkt door grote bomen, water en de grasveldjes Combinatie van verschillende lagen Veel privégroen. Alleen de waterstrookjes zijn openbaar Vrijwel alles is nieuwbouw. Dit in combinatie met de historische boerderijen in het centrum Gebied is ontstaan in het verlengde van de meest centrale brug over de Gaag Ja, haaks en parallel Winkelen Wonen en gemeenschappelijke functie Wonen Veel rijtjes Vrijstaand en tweekappers Veel leegstand in het winkelgebied Rustig en goed onderhouden park, echter een niet levendig park Veel nieuwbouw 27
erven groen jaren 70 goed wonen goed wonen groene strook zichtlijnen grote mix groen wandelpark goed wonen Woongebied Deze woonwijk uit de jaren 70 is gebouwd in een ervenstructuur. De ruimtes tussen de woningen zijn erg groen en alleen te voet toegankelijk. Aan de zuidzijde ligt een prachtig groen landschap waar over uitgekeken kan worden. Woongebied Hier is het goed wonen. De straten zijn goed onderhouden. De zichtlijnen over het groen richting het polderland zijn een meerwaarde voor deze wijk. Woongebied Hier is het goed wonen. De groene rand met wandel en speelgedeeltes verbinden deze woonwijk met de zichtlijnen richting de molen en het polderlandschap rondom ons dorp. Korrel Middenschaal Middenschaal Middenschaal Oriëntatie Introvert Naar binnen gericht Naar binnen en op de groene rand Bakens/ landmarks Aantal hogere gebouwen aan de noordzijde Patroon Ervenstructuur. De auto moet geparkeerd worden aan de randen en zijn alleen te betreden te voet. Verder ligt er tussen de woningen veel groen Combinatie van binnen pleinen en straten De gebouwen staan in clusters Relaties Goed verbonden met andere wijken Goede connectie met andere wijken, dichtbij het hart van Schipluiden. Lange lijnen Goede verbinding met andere wijken Openbare ruimte De openbare ruimte wordt gevormd door het patroon van de huizen Vrij stenig. Het groen komt grotendeels door de voortuinen De openbare ruimte wordt gevormd door de pleinen tussen de gebouwen en de groene rand Groene sfeer (openbaar/prive) De groene sfeer wordt bepaald door de groenstroken en bomen die geplaatst zijn tussen de huizen. Soort van parkvorming Voortuinen en groene stroken aan de zijdes Veel groen, dit komt mede door het wandelparkje aan de rand Historische gelaagdheid Relatie met ondergrond De huizen staan geclusterd in groepen. Dit zorgt ervoor dat er door de woonwijk weinig zichtlijnen ontstaan Haaks Haaks op het water en gedeeltelijk gericht op de groene rand Functionele typologie Wonen Wonen Voornamelijk wonen Woningtypologie Rijhuizen Rijwoningen Veel verschillende gebouwen Huur/koop Bijzonderheden Groene rand aan zuidzijde van de wijk Lange zichtlijnen langs het gebied over een groene strook richting het polderland. Het park 28
historisch molen de Gaag introvert groen zorg grote mix groen nieuwbouw Het havengebied Dit groene gebied vormt de poort van het dorp vanaf het zuiden. De molen en de haven zijn toeristische trekpleisters voor ons dorp. Een aantal agrarische bedrijven zijn hier gevestigd. Zorg gebied Dit gebied wordt gemaakt door het zorgcentrum. Het polderlandschap vormt een mooie zichtlijn voor het gebied. Bedrijventerrein Dit is het bedrijventerrein van ons dorp. Ook vormt het de poort voor ons dorp vanaf het zuidoosten. De boerderijen aan de voorzijde van bedrijfspanden vormen een mooie afsluiting richting de bedrijfspanden. Kleine korrel Op het water De molen, de haven, de begraafplaats De woonhuizen volgen de historische wegen Grote korrel Introvert Het zorgcentrum De gebouwen volgen het patroon van het landschap Een kleine korrel, grote loodsen staan achter de voorwoningen Extrovert Grote schuren te zien vanaf het fietspad De woningen aan de weg met daarachter grotere schuren Ligging direct aan de doorgaande weg Veel groen en water Ligt aan de rand van het dorp, functioneert meer als eigen eiland dan als onderdeel van het dorp Combinatie van privé en openbare ruimte. Privé bij het zorgcentrum Weinig relatie met de rest van Schipluiden Straat met bomen en sloot Veel openbaar en semiopenbaar groen door de tuinderij en de begraafplaats. De boerderijen versterken dit met privégroen Ja, het omliggende polderlandschap versterkt dit Groene sfeer wordt gecreëerd door de voortuinen en het polderlandschap. Veel privéruimte op de achterliggende gebieden Gebouwen gerealiseerd in verschillende tijdsperiodes De gebouwen volgen het water Haaks Combinatie van historische panden en nieuwere bedrijfspanden Sterk, oud lint Wonen en bedrijven Wonen en zorg Bedrijven en wonen Veel boerderijen De haven en de molen Rijwonen Zorgcentrum Boerderijstijl Fietsroute om het gebied heen en de schaatsbaan 29
30 3
CONLUSIES EN OPGAVEN 31
Bevindingen Kenmerkend voor Schipluiden is de ligging van het dorp rondom het riviertje de Gaag. En de grote groene ruimte met grote gebouwen in het centrum achter het lint. De groene omgeving is op veel plekken rond Schipluiden voelbaar in de vorm van de golfbaan, de waterlopen en de uitzichten op het agrarisch landschap. 32
Vraagstukken We geven een opsomming van mogelijke vraagstukken in de kern. Deze vraagstukken vragen om verdere analyse bijvoorbeeld via data en gesprekken met bewoners. Het is slechts een opsomming op basis van waarneming. 33
34 4
INTERVENTIES 35
36
Toekomstbestendige wijken Mix en ontsteen de wijk Toekomstbestendige wijken is een interventie om de homogene opbouw van zowel vastgoed als openbare ruimte van veel naoorlogse woonwijken aan te pakken en de ruimtelijke kwaliteit in de wijken te versterken. Bovendien kan binnen deze interventie een relatie worden gelegd met maatschappelijke opgaven op het vlak van klimaatadaptatie en energietransitie. Ingrediënten voor deze interventie zijn allerhande typen woningaanpassingen waarmee het vastgoed beter aansluit bij de vraag van de toekomst, maar nadrukkelijk ook om een prettigere openbare ruimte te creëren, die bovendien bijdraagt aan de klimaatbestendigheid van de dorpen (waterberging en opvangen hittestress). Wat speelt er? Schipluiden kent een grote wijk die in één hand ontworpen is en in korte tijd gebouwd is. Het is best een prettige wijk, maar de woningen zijn eenzijdig qua samenstelling en leeftijd. Door het hoge autobezit voelt de wijk bovendien vol en stenig aan. Door de typische jaren 70 structuur en architectuur zijn er veel gesloten voorkanten (bergingen) aan de straatzijde, waardoor de betrokkenheid op de openbare ruimte beperkt is. Ruimtelijke interventie We zien tal van mogelijkheden om de wijk kleinschalig te verjongen en te differentiëren: Dat gaat van het verruimen van mogelijkheden tot aanpassen van panden door bewoners. Zoals bijvoorbeeld optoppen of uitbreiden; Kijk of er blokjes zijn die collectief te vernieuwen zijn en realiseer een woning die beter aansluit bij de vraag van de toekomst; Probeer lucht te maken in de wijk voor parkeren en groen. Bijvoorbeeld door een koppeling te leggen met grondeigendom en bouwtitels elders (in de rand van een wijk zit soms meer ruimte); Probeer achterkanten en gesloten voorkanten te verbeteren zodat er meer betrokkenheid ontstaat op de openbare ruimte; Denk na over het efficiënter inrichten van de openbare ruimte, bijvoorbeeld door aanpassing van de verkeersstructuur om daarmee meer ruimte te maken voor ontmoeting en spel in de wijk. 37
Huidige situatie Verbeteren achterkanten Optoppen Vergroenen van gevels Meer diversiteit 38
1richtingsverkeer dorpse bestrating strook voortuinen betrekken suggestiestrook langsparkeren aan één zijde door andere richting klinkerpatroon strook van voortuinen benutten om straatprofiel te verbreden 1,5m. 2,5m. 3m. 1,5m. versmallen tot 1richtingsverkeer ruimte creëren voor parkeerstrook (met grasstenen) en bomen klinkers in één kleurtint voor een meer dorpse sfeer smal bandje om stoep autovrij te houden 1m. 1,5m. 2,5m. 5m. 1,5m. 1m. ruimte creëren voor parkeerstrook (met grasstenen) en bomen se bestrating strook voortuinen pandverbeteringen betrekken ruimte voor parkeerkoffers differentiatie verduurzamen estrook keren aan één r andere linkerpatroon strook van voortuinen benutten pandverbeteringen om straatprofiel te toestaan verbreden samenvoegen van woningen woningdifferentiatie ruimte creëren voor parkeerkoffers minder auto s in het zicht op straat groene gevels en daken isolatie zonnepanelen stoep n 1m. 1,5m. 2,5m. 5m. 1,5m. 1m. ruimte creëren voor parkeerstrook (met grasstenen) en bomen mogelijk ruimte voor bomen bij gebruik parkeerkoffers ifferentiatie ruimte voor parkeerkoffers verduurzamen deel sloop en nieuwbouw ruimte creëren voor parkeerkoffers minder isolatie groene auto s gevels in het zicht op en straat daken zonnepanelen deel van de woningen vervangen diversiteit in de wijk nieuwbouw duurzaam bouwen mogelijk ruimte voor bomen bij gebruik parkeerkoffers 39
40
Toekomstbestendige wijken Benut de ruimte Toekomstbestendige wijken is een interventie om de homogene opbouw van zowel vastgoed als openbare ruimte van veel naoorlogse woonwijken aan te pakken en de ruimtelijke kwaliteit in de wijken te versterken. Bovendien kan binnen deze interventie een relatie worden gelegd met maatschappelijke opgaven op het vlak van klimaatadaptatie en energietransitie. Ingrediënten voor deze interventie zijn allerhande typen woningaanpassingen waarmee het vastgoed beter aansluit bij de vraag van de toekomst, maar nadrukkelijk ook om een prettigere openbare ruimte te creëren, die bovendien bijdraagt aan de klimaatbestendigheid van de dorpen (waterberging en opvangen hittestress). Wat speelt er? Nabij het centrum ligt een grote open ruimte met een flinke waterpartij. In de omgeving zijn meerdere maatschappelijke gebouwen. Het beeld bestaat dat de omgeving te weinig inspeelt op de behoefte aan ontmoeting. Daarbij komt dat aan deze ruimte woningen liggen die wat betreft bouw en comfort niet meer bij de tijd zijn én met het oog op klimaatadaptatie te laag gebouwd zijn. Ruimtelijke interventie De interventie betreft een integrale kijk op de openbare ruimte om die meer geschikt te maken voor ontmoeting enerzijds en het bufferen en bergen van water anderzijds. Door de vernieuwingsopgave van de woningen te integreren kan beter een herstructurering plaatsvinden in plaats van een forse investering in de bestaande woningen. 41
42 Sfeercollage gebruik van de ruimte
Energieneutrale woning Rijswijk Bron: www.merosch.nl Grote openbare ruimte in Schipluiden Duurzame woning Overdinkel Bron: www.groothuiswonen.nl 43
44 Strategische visie Vitale dorpskernen ZuidHolland