Slim innoveren in de landbouw: Hoe netwerken? Evelien Lambrecht, Universiteit Gent Hoe organiseer ik de afzet van mijn miscanthus? 15 december 2015 Blauwe Stap - Herent 1
Deel I: Toelichting IWT-project Slim innoveren in de landbouw: Hoe netwerken 2
Slim innoveren in de landbouw Hoe netwerken? Doel: Innovatie stimuleren in de Vlaamse landbouw via netwerking Hoe: Opmaak van een toolbox voor netwerking: bundeling van praktische tips, tools en handige instrumenten en contacten in een boekje Begeleiding opstart netwerk in hennep Bijstand en opvolging opstart netwerk in miscanthussector en oprichting PO in melkveehouderij Wie: UGent, Vakgroep landbouweconomie ILVO, Eenheid Landbouw en Maatschappij 3
Slim innoveren in de landbouw Hoe netwerken? Duurtijd: 1/10/2014 30/09/2016 Financiering: 90% IWT (Agentschap voor Innovatie door Wetenschap en Technologie) 10% cofinanciering Partners: PCG, Inagro, ILVO plant, Boerenbond, Goed ter Deurhout, Versele Laga, GrowAbric 4
Toolbox Een instrument voor landbouwers om hun innovatief idee te vermarkten via netwerking Wat is netwerking en hoe draagt het bij aan innovatie? Netwerk geheel van relaties via dewelke ondernemingen kennis verkrijgen, verwerken en omzetten in een voordeel voor het bedrijf Voordelen visie vormen voor het bedrijf (bedrijfsrondgang) vangnet aankomende veranderingen, opportuniteiten herkennen, tijdig innovatieve aanpassingen doorvoeren technisch-productieve, bedrijfseconomische of marktgerichte kennisverwerving feedback-kanaal over haalbaarheid innovaties doorbreken van verankerde routines Variërende belangen: tegengestelde belangen (vb. de verticale keten) versterken van gedeelde belangen 5
Toolbox Focus toolbox Niet: netwerken voor het vormen van visie of verwerven van inzichten, verkrijgen ideeën, door bv. aansluiting bij bestaand netwerk product- of procesinnovaties Wel: innovatieve ideeën al aanwezig zijn, nog op zoek naar netwerkpartners systeeminnovaties waarbij verschillende schakels in de keten tot een gezamenlijk, schakeloverschrijdend businessplan willen komen 6
Toolbox Waarom voor landbouwers? Liberalisering en mondialisering - veranderende marktomstandigheden Continue druk om bedrijfsvoering aan te passen en te innoveren om te overleven Netwerking als strategie om tot innovatie te komen Ervaren heel wat uitdagingen bij netwerking zoals: 7
Toolbox Uitdagingen voor netwerking Algemeen investering tijd en inspanningen screening potentiele partners relaties met partijen met verschillende mentaliteit beheren voordelen op een gepaste manier verdelen onder partners omgaan met potentieel verlies van de controle over innovatieproces en resultaten capaciteiten om relaties binnen en buiten het bedrijf te beheren capaciteiten om opgevangen informatie op een succesvolle manier om te zetten Specifiek voor landbouw traditionele idee van innovatie: veelal ontwikkeld buiten landbouwbedrijf beperkte marktmacht nasleep GLB => Heel wat ideeën ten onrechte aan de kant geschoven 8
De gevalstudies Hennep miscanthus melkveehouderij 9
Waarom hennep, miscanthus en melkveehouderij? kiemen voor innovatieproces liggen er reeds, pioniersgebeuren aanwezig Hennep en miscanthus (verticaal netwerk) Heel wat kennis omtrent teelt Heel wat interesse in teelt, zowel landbouwers als verwerkers Probleem om keten op te richten Melkveehouderij (horizontaal netwerk) Afschaffing quotum in 2015 Ondersteuning EU via mogelijkheid oprichting PO heel wat vragen rond werking, concrete invulling, taakverdeling, financieringen en organisatie van de PO s 10
Rol Ugent binnen case miscanthus Aanleiding: afgelopen onderzoeksproject UGENT-ILVO Netwerken als katalysator voor innovatie in de land- en tuinbouwsector Vastgestelde interesse in teelt van miscanthus Expertise in analyse en management van netwerken en ketens Netwerkvorming stimuleren tussen producenten onderling en met afnemers Werkgroep in maart 2015: Mogelijkheden voor de teelt van hennep en miscanthus in Vlaanderen Hulp bij organisatie werkgroep dec 2015: Hoe organiseer ik de afzet van mijn miscanthus? 11
Vragen? Evelien Lambrecht evelien.lambrecht@ugent.be - Tel.: 09 264 59 30 Universiteit Gent, Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen Divisie Agrifood Marketing en Ketenmanagement Coupure links 653 B-9000 Gent, Belgium 12
13
Deel II: Wat zijn de mogelijkheden om samen te werken voor de afzet van miscanthus? Zijn er succesvolle praktijkvoorbeelden in vergelijkbare sectoren? 14
Iedereen hoopt op een makkelijk traject naar de markt Bron: Departement Landbouw en Visserij, 2014 15
Dit heeft de realiteit in petto 16
Samenwerking Productie en dienstverlening groter, flexibeler, sneller, efficiënter, gevarieerder, slimmer, professioneler en/of origineler maken Omgaan met veranderingen, uitdagingen, bedreigingen Operationeel niveau of vanuit tactisch strategisch oogpunt Bescheiden operationele samenwerking kan gaandeweg uitgroeien tot samenwerking in formele organisatie Voordelen situeren zich dus voornamelijk op drie vlakken: Bron: Departement Landbouw en Visserij, 2013 17
Sterke focus op samenwerking in beleid Europa: Creëert ruimte voor producentenorganisaties (PO) en brancheorganisatie (BO) in nieuw GLB Instrument om weerstand te bieden aan moeilijke marktomstandigheden Vlaanderen: Vlaamse regering wil coöperatieve dynamiek in Vlaanderen versnellen Lange termijnbenadering van coöperatie is extra waardevol in economisch moeilijkere tijden 18
Samenwerking in een coöperatie Een coöperatie is een autonome organisatie van personen die zich vrijwillig verenigen om hun gemeenschappelijke economische, sociale en culturele behoeften en ambities te behartigen door middel van een onderneming waarvan ze samen eigenaar zijn en die ze democratisch controleren (ICA, 1995) Bron: Coopburo, 2014 Belangrijk: participatie! Geen passief lidmaatschap 19
Erkenning van producenten (PO)- en brancheorganisatie (B0) Coöperatie is niet meteen PO Erkenning biedt startsteun + aantal uitzonderingen op wet van mededinging Voor miscanthus kan geen erkenning aangevraagd worden 20
Focus van coöperatie Traditioneel: Maximaal volume verhandelen om onderhandelingsmacht en schaalgrootte op peil te houden Nu: Meer focus op volume dat kan verhandeld, verwerkt én rendabel verkocht worden Element planning in productie Creatie van gedeelde toegevoegde waarde Bron: Departement Landbouw en Visserij, 2013 21
Voordelen samenwerking in afzetcoöperaties Bron: Departement Landbouw en Visserij, 2013 22
Grote coöperaties 23
Kan ook op kleinere schaal 24
Belchanvre 25
Organic Goatmilk coöperatie 26
VOC: Verenigde Onafhankelijke Champignontelers 40-tal champignontelers uit BE en NL Kortste en snelste manier van verhandelen Kwaliteit: gesloten koude keten 27
English hops Engelse coöperatieve van hoptelers: English hops Ltd/Botanix (http://www.botanix.co.uk/). Vlaamse hoptelers hebben zich daar ook aangesloten 29
of groeien vanuit een losser samenwerkingsverband zoals 30
Vlaams initiatief rond vermarkting hennep Online platform 31
Een Frans initiatief rond miscanthus NovaBiom: staat producenten bij die miscanthus willen telen en legt contacten met consumenten en afnemers die op zoek zijn naar stabiel aanbod van biomassa-producten Onderzoek naar beste kwaliteit rizomen Bijstand bij het planten Zoekt producenten in omgeving van de vraag Plantte meer dan 2.000 ha in Europa sinds 2006 Capaciteit aanplant van meer dan 1.000 ha per jaar http://www.novabiom.com/fr/ 32
Belgisch initiatief rond vermarkting miscanthus Online marktplaats Olivier Baudry kijken voor samenwerking 33
TOT SLOT 34
Samenwerking zal bijna altijd nadelen hebben, maar niet samenwerken ook Belang van een goede organisatiestructuur! 35
Zelfevaluatie: durf kritisch naar jezelf te kijken Doel : SAMEN beter worden 36
Denk niet in problemen 37
Denk in mogelijkheden 38
Bedankt voor uw aandacht! evelien.lambrecht@ugent.be - Tel.: 09 264 59 30 Universiteit Gent, Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen 39
Referenties Studienamiddag PO 4/12/2014 Concreet aan de slag. Lieve Jacobs, Coopburo, Studienamiddag PO 4/2/2014 Wettelijk kader. Guy Lambrechts, Departement Landbouw en Visserij Coöperaties en producentenorganisaties, een doorlichting, Departement Landbouw en Visserij, 2013 40