Mixed-methods: De interviews zijn semi-gestructureerd afgenomen. Het zijn diepteinterviews over de mening en ideeen over de oorzaken van de professionals en experts. De NEA [3] is een grote nationale enquete over we arbeidsomstandigheden van werkend Nederland. Hier zijn de jaren 2014-2015 gebruikt en is werkend Nederland, de gezondheidszorg en de ambulante jeugdhulp vergeleken. Alleen significante vershillen zijn weergegeven. De literatuur is gebruikt ter ondersteuning van bevindingen over stressoren en interventies. Demografie Uit de NEA blijkt dat de meeste jeugdhulpverleners zijn tussen de 25 en 45 jaar (figuur 1) en hebben HBO of WO afgerond (figuur 2). In de jeugdhulp hebben minder professionals een hoge tevredenheid dan in werkend Nederland en de gezonheidszorg (figuur 3). Uit de interviews bleek dat werknemers redelijk tevreden waren vanwege de leuke inhoud van het werk, maar dat het werk soms wel complex was. Figuur 1 Figuur 2
Werkdruk model specifiek voor ambulante jeugdhulpverlening Werkdrukmodel van TNO 2 ingevuld met resultaten voor de ambulante jeugdhulp 1. Er is een disbalans tussen taakeisen en regelmogelijkheden (=werkdruk) wat leidt tot werkstress. Taakeisen: werkcontext De belangrijkste stressoren in deze categorie zijn veel bureaucratie, een complexe organisatiestructuur (figuur 5), ontevredenheid met de leiderschapsstyle (figuur 6) en baanonzekerheid. Wanneer de leiderschapsstijl wel positief werd ervaren vanwege goede ondersteuning (in zelf-sturende teams) werkte dit stress-verlichtend. Ik ben in een zelf sturend team geplaats. Ik heb echt een team leider nodig die met klachten en andere zaken regelt. We hebben meerdere vergaderingen per jongere om te zien of alle neuzen dezelfde kant op wijzen van de gezondheidsmedewerkers. Gemiddeld hebben we 3 vergaderingen van een uur per dag. Figuur 5 Figuur 6
Taakeisen: werkinhoud De belangrijkste stressoren in deze categorie zijn hoge caseload (figuur 7), de hoeveelheid rapporteren, emotioneel zwaar (figuur 8) en hoge kwaliteitseisen. De belangrijkste stress-verlichtende factoren zijn de leuke inhoud van het werk en de hoge variatie. Gemiddelde score, antwoorden tussen 1-nooit/weinig en 4-altijd/veel Figuur 7 Ik vind mijn baan heel erg leuk, dat maakt het minder zwaar De tweede helft van de subsidies kan worden ingetrokken als de gemeente niet tevreden is met het werk van de professional Gemiddelde score, antwoorden tussen Figuur 8 1-nooit/weinig en 4-altijd/veel Regelmogelijkheden De belangrijkste stress verlichtende factoren in deze categorie zijn veel tijd autonomie en behandelautonomie (figuur 9) en functionele steun van collega s en leidinggevende. Echter, niet elke leidinggevende bleek voldoende steun te geven of aanwezig te zijn. Dit heeft onder andere te maken met de verschuiving naar zelf-sturendeteams. Professionals zijn tevreden met de autonomie die ze krijgen (figuur 10) en de steun van collega s tijdens bijvoorbeeld intervisie. Figuur 9 De professionals krijgen veel vrijheid als ze het aan kunnen Figuur 10
Individuele factoren Individuele factoren die bijdragen aan verlichting van stress zijn ervaring, een duidelijke scheiding van werk-privé context (figuur 11), een gezonde werkhouding en zich competent voelen voor de baan (figuur 12). Het kunnen scheiden van werk en privé verschilde per persoon, maar werd als stressvol ervaren als het niet goed lukte. Figuur 11 Ik zet altijd mijn telefoon uit tijdens het weekend. Ouders belden me wel eens op om 12 uur s nachts op vrijdag. Figuur 12 Gemiddelde score, antwoorden tussen 1-nooit/weinig en 4-altijd/veel Buffers Een positieve buffer die van toepassing zijn voor de ambulante jeugdhulp zijn een hoge sociale steun van collega s (figuur 13). Leermogelijkheden zijn aanwezig en worden gewaardeerd, maar sluiten niet altijd aan aan de behoefte (figuur 14). Daarnaast is er weinig maatschappelijke waardering. De materiele waardering (salaris) is redelijk. Gemiddelde score, antwoorden tussen 1-nooit/weinig en 4-altijd/veel Figuur 13 Professionals zijn continue in angst voor een schandaal, inspectie en falen, terwijl het vaak jonge meiden zijn die het te complexe werk moeten doen" Figuur 14
Gevolgen werkdruk De belangrijkste gevolgen van de disbalans tussen taakeisen en regelmogelijkheden (werkdruk) zijn een hogere prevalentie van werkdruk en werkstress (figuur 15). Bij sommigen is werkstress altijd aanwezig, maar bij de meesten bij een tijdelijk extra hoge caseload door moeilijke casussen of ziekte van collega( s). Hierbij zijn vaker de redenen psychische klachten, overwerktheid of burn-out voor de ambulante jeugdhulpverleners vergeleken met de andere sectoren (figuur 16). Het verzuim is vaak langer in de jeugdhulp. Figuur 15 Figuur 16 Gevolgen wetsveranderingen De belangrijkste gevolgen van de wetsveranderingen in 2015 zijn: Meer rapporteren Baanonzekerheid Meer bureaucratie Verminderde zorgkwaliteit Door alle reorganisaties moet ik elke minuut rapporteren In 2015 hebben ze echt iets kapotgemaakt Conclusies (Ambulante) jeugdhulpprofessionals hebben significant meer werkdruk (NEA). Geïnterviewde professionals geven een positiever beeld dan de (anonieme) NEA doet Grote, structurele problemen zijn de grootste oorzaken werkdruk
Standaard contracten Interventieadviezen Domino-effect van absentie Met elke gemeente worden losse contracten afgesloten. Door verschillende soorten en eisen kost dit de professional veel tijd. Ervaring en samenwerking tussen gemeentes zorgt voor hogere efficiëntie. à Standaard contracten en meer samenwerking kan dit verhelpen. Als collega's uitvallen is de werkdruk tijdelijk hoger. Dit kan de druppel zijn voor andere (al drukke) collega's. Na 3 maanden wordt pas een externe professional ingehuurd. à De tijd wanneer een invaller start, moet korter zijn als het team het werk niet kan opvangen. Efficiënt rapporteren In het rapporteren zit veel onnodige tijd. Hier valt nog veel te winnen. Op dit moment worden sommige gemeentes gewaarschuwd voor wat ze aan rapportage eisen. à Een standaard (nationale) rapportagemanier verlicht taakeisen en scheelt in overleg met gemeentes. Communicatie tussen. verschillende partijen Wanneer in een familie meerdere problemen voorkomen, zijn er vaak meerdere hulpverleners betrokken. Uit privacy overwegingen wordt er weinig informatie gedeeld. Hier wordt nog weinig aan gedaan. à De ontwikkeling van een app kan een oplossing bieden. Buddy systeem Buddy's zijn 2 collega's die gekoppeld worden als peer mentor. Dit verhoogt de sociale steun en buffert negatieve aspecten van het werk. Enkele jeugdhulporganisaties werken al met dit systeem. à Dit is een relatief simpele en goedkope manier voor organisaties om met de werkdruk om te gaan. Bewustwording van stress Door weinig aandacht voor werkstress en de betrokken persoonlijkheden wordt werkstress vaak laat opgemerkt. Enkele oefeningen en apps zijn hierover beschikbaar. à Een jaarlijkse check en meer integratie van deze oefeningen en ehealth applicaties zou de bewustwording kunnen vergroten.
Website werkplezier in de jeugdhulp Opzet Het doel van de website is om werkstress te verminderen en werkplezier te verhogen. De website is opgezet vanuit de uitgesproken behoeftes van de jeugdhulpprofessionals. Gepersonaliseerd advies en positieve psychologie is de insteek van de website. Een voorbeeld van de website is te zien in figuur 17. Figuur 17. Screenshots van de website Beter slapen Efficiënter mailen Sporten Routine Vergadertips Iets organiseren Nu iets doen Teambuilding Theater Door het beantwoorden van 3 tot 5 vragen kom je op een kleine interventie uit. Voorbeelden van deze interventies staan in figuur 18. Tools voor zelfsturende teams Efficiënt overleggen De website is gemaakt voor dagelijks gebruik (5 tot 10 minuten) alleen of samen met het team. Mindfulness Fun: kitten stream Figuur 18. Voorbeelden van interventies in de website Uitvoering Figuur 19. Opzet pilot van de website De website is gebruikt bij 4 organisaties gedurende 2 weken. Met een vragenlijst voor en na werd gekeken of er veranderingen waren in de hoeveelheid stress (figuur 19). Ook is er een evaluatie afgenomen. Resultaten - - Gebruik vooral om 8 en 12 uur (figuur Veel animo voor website 21) Weinig structureel gebruikvoornamelijk als - Door te weinig response na 2 weken individu gekozen (80%) kon de stressmeting niet uitgevoerd Alle categorieën interventies zijn ongeveer even worden. vaak gekozen (figuur 20) 408 visits door 125 unieke gebruikers, 121x Gebruik van de website over de dag 30 volledig ingevuld. 24 Aantal bezoeken - Figuur 20 25 20 15 10 5 0 21 14 13 8 1 11 5 6 3 2 3 3 2 3 1 1 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 23 Uur van de dag Figuur 21
Discussie pilot Verklaring laag structureel gebruik voldoening : Juist in stressvolle situaties is het heel lastig tijd vrij te maken voor iets wat niet direct met werk verbonden is. Een andere reden is dat het gebruiken van de website zelf niet genoeg voldoening geeft. Breed publiek: Hoewel de website is ontwikkeld specifiek aan de behoeftes van ambulante jeugdhulp, veel van de interventies kunnen ook goed gebruikt worden door andere sectoren, met name de algemene zorgsector met zelfsturende teams. Advies aan TNO Aanbevelingen interventies: De interventies waarvan wij vermoeden dat ze het meeste kunnen opleveren voor het welzijn van de professionals in de jeugdhulp (pagina 6) zouden verder onderzocht moeten worden. Er moet nagegaan worden hoe de interventies het best geïmplementeerd kunnen worden, rekening houdend met mogelijke noodzakelijke wetsveranderingen en de verschillende betrokken partijen. Ook moet bekeken worden of andere organisaties niet al bezig zijn sommigen van deze interventies door te voeren. Referenties 1. Deze factsheet is gebaseerd op het verslag: Wellbeing at work; Reducing occupational stress among ambulatory youth care professionals (juli 2017). 2. Wiezer, N., Schelvis, R., Zwieten, M. V., Kraan, K., Klauw, M., Houtman, I.,... & Bakhuys Roozeboom, M. (2012). Werkdruk. 3. Nationale Enqueate Arbeidsomstandigheden (NEA), http://www.monitorarbeid.tno.nl/databronnen/nea/ 4. Factsheet Jeugdzorg 2016, FCB, https://www.fcb.nl/sites/default/files/content/factsheet_jeugdzorg_extern_2016-ii.pdf