NOTITIE Programmering Aan : P-beraad Bieze Afschrift aan : Van : Datum : 26 april 2016 Betreft : Verlaging maximumsnelheid GOW80? Bijlage(n) : Casus N348 Jodendijk-Scheuterdijk Zaaknummer : - Inleiding De meeste provinciale wegen zijn niet als zodanig ontworpen. Veel wegen die nu in beheer van de provincie Gelderland zijn, zijn ooit ontstaan als een pad dat dorpen en boerderijen met elkaar en met steden verbond. In de loop van de tijd is het gebruik van die paden veranderd en in de huidige situatie maakt het moderne snelverkeer gebruik van deze regionale verbindingen. De landelijke richtlijn is dat de regionale verbindingen gebiedsontsluitende wegen zijn met een maximumsnelheid van 80 kilometer per uur, een GOW80. Als functie, gebruik en inrichting niet met elkaar in overeenstemming zijn, ontstaat een probleem. In deze notitie wordt betoogd dat de provincie in sommige gevallen niet hard kan vasthouden aan een maximumsnelheid van 80 kilometer per uur. Aanleiding voor deze notitie is de reconstructie van de N348 Jodendijk-Scheuterdijk en de aanhoudende weerstand die zicht richt op de maximumsnelheid in relatie tot de inrichting van de weg. Richtlijnen versus werkelijkheid Voor de categorisering van de provinciale wegen hanteert de provincie Gelderland de landelijke systematiek waarin onderscheid wordt gemaakt tussen wegen met een overwegende verkeersfunctie, de gebiedsontsluitingswegen, en wegen met een overwegende verblijfsfunctie, de erftoegangswegen. Daarnaast worden stroomwegen onderscheiden, de wegen met uitsluitend een verkeersfunctie (zoals autowegen en autosnelwegen). Ook hanteert de provincie de richtlijnen voor de inrichting die daarbij horen. In de richtlijnen wordt samenhang gebracht tussen de functie van een weg, het gebruik ervan en de inrichting. De hoofdlijn daarin is dat als een weg een verkeersfunctie heeft en ook als zodanig wordt gebruikt, de inrichting daarop toegesneden moet zijn: Het doorgaande verkeer op de verbinding moet daarvan veilig en ongehinderd gebruik kunnen maken. Als een weg een overwegende verblijfsfunctie heeft en ook zo wordt gebruikt wordt de inrichting daarop gericht. Veel provinciale wegen hebben echter beide functies. Dit komt overal in Nederland voor. Landelijk wordt ook wel gesproken van grijze wegen. Alle provincies hebben in meer of mindere mate te maken met deze problematiek en elke provincie lijkt compromissen te sluiten: De richtlijnen kunnen niet onverkort worden toegepast en er wordt (beargumenteerd) van afgeweken. Casus N348 Jodendijk-Scheuterdijk De aanleiding voor het willen voeren van deze discussie is het project N348 Jodendijk/Scheuterdijk. Het doel van dat project is het verbeteren van de verkeersveiligheid ter plaatse van deze aansluiting en het wegvak (300 meter) tot aan de rotonde die de rondweg om Eefde weer aansluit op de bestaande N348. Het project kent een lange en moeizame planvoorbereidingsfase. Het inpassingsplan heeft recent ter visie gelegen en er zijn elf zienswijzen ontvangen. Er is sprake van een aanhoudend meningsverschil met de aanwonenden en de dorpsraad Eefde. Deze vinden dat de maximumsnelheid op dit wegvak lager (60km/uur) moet zijn dan 80 km/u ten behoeve van de leefbaarheid voor aanwonenden. Daarbij gaat het om geluid en lucht, maar vooral om oversteekbaarheid en het op- en afrijden van de weg. De provincie houdt tot nu toe vast aan 80 km/u omdat het een gebiedsontsluitende weg buiten de bebouwde kom betreft met een belangrijke verkeersfunctie. De bewoners hebben recent met succes hun ongenoegen kenbaar gemaakt bij de gemeenteraad van Lochem. Bij het horen van de gemeenteraad, in het kader van de andere kruising N348 Quatre Bras, heeft de raad het college ven B&W opgeroepen om er bij de provincie op aan te dringen de N348 structureel veiliger te maken. Ook hier klonk alom de roep voor een snelheid van 60km/uur.
Het vanuit de provincie vasthouden aan de snelheid van 80km/uur leidt tot aanhoudend en toenemende weerstand tegen de plannen. Dit zal zich naar verwachting manifesteren bij de vaststelling van deze inpassingsplannen door Provinciale Staten dit najaar. Beroepen bij de Raad van State worden verwacht. In de bijlage is achtergrondinformatie opgenomen van het project N348 Jodendijk-Scheuterdijk Standpunt provincie Het is waar dat de N348 een belangrijke verkeersfunctie heeft. Het is dé ontsluiting van Zutphen richting het hoofdwegennet, in dit geval de A1. Daarvoor is geen alternatief. De weg wordt ook goed gebruikt. Nu door ca. 14.000 mvt/etmaal en verwachte groei richting 20.000 mvt/etmaal.. Verkeer vanaf de A1 naar Zutphen rijdt via 10 kilometer provinciale weg en passeert daarbij het dorp Gorssel (en tot voor kort ook het dorp Eefde), een vijftal grotere kruisingen, meer dan 15 aansluitingen van kleinere wegen en ongeveer 90 erfaansluitingen. Dit zijn allemaal gevarenpunten voor het doorgaande verkeer. In 2011 is een verkenning uitgevoerd naar structurele, toekomstvaste oplossingen (alternatieven) voor de langere termijn. De provincie heeft echter niet besloten tot verdere uitwerking en uitvoering van een van deze alternatieven. Dat heeft tot gevolg dat oplossingen voor knelpunten gezocht moeten worden in de beperkte reconstructies op de bestaande N348 die al gepland waren. Dat heeft als gevolg dat de verkeersfunctie gecombineerd blijft met een verblijfsfunctie, het ontsluiten van woningen en erven (ruim 70 tussen Eefde en Gorssel). Bij een snelheid van 80 km/u is een groot aantal erfaansluitingen een verkeersveiligheids- en leefbaarheidsprobleem. De aanwonenden vertegenwoordigen bij een reconstructie als deze een belang waarmee terdege rekening gehouden moet worden. In deze en andere gevallen pleiten de aanwonenden eigenlijk altijd voor een lagere snelheid dan 80 km/u. De aanwonenden die betrokken zijn bij de reconstructie van de Jodendijk/Scheuterdijk zullen in elk geval positief reageren als de provincie in hun geval wil overwegen de maximumsnelheid te verlagen. Mogelijkheden voor snelheidsverlaging Als de maximumsnelheid lager wordt dan 80 km/u zijn er daarvoor verschillende mogelijkheden. 1. 50 km/u: Is mogelijk bij gevarenpunten en bij bebouwde kommen. Voor het laatste zijn heldere normen, waaraan in het geval van de N348 bij de Jodendijk/Scheuterdijk niet wordt voldaan. Subjectief is dit een lage snelheid in een toch relatief open wegbeeld als hier. Een bord met de maximumsnelheid mag wel, maar hoeft niet. Verkeersjuridisch problematisch omdat afgeweken moet worden van de richtlijnen voor bebouwde kommen. 2. 60 km/u: Dat is de snelheid die hoort bij een erftoegangsweg buiten de kom. De inrichting volgens de richtlijnen is een weg zonder asmarkering, zodat verkeer in het midden van de weg rijdt en uitwijkt voor tegenliggers. Ook hoort er het aanleggen van fysieke snelheidsremmers bij. Daardoor wordt deze snelheid min of meer afgedwongen. Deze inrichting kan alleen worden toegepast bij een intensiteit van minder dan ca. 6.000 mvt/etm. Hierbij hoort ook een bord. Wel deze snelheid maar niet de inrichting zorgt voor een onduidelijke situatie voor de weggebruiker. Het is verkeersjuridisch eveneens problematisch. 3. 70 km/u: Dit een snelheid die hoort bij stedelijke ontsluitingswegen binnen de bebouwde kom. Dit snelheidsregime past bij wegen met een primaire verkeersfunctie. De inrichting lijkt erg veel op die van een GOW80, maar er moet wel een bord met de snelheid bij. Hiervan gaat een attenderende 2
werking uit: Hier dus niet meer 80 km/u omdat er iets aan de hand is. Verkeersjuridisch problematisch omdat 70 km/u buiten de bebouwde kom alleen mag worden toegepast bij gevarenpunten. In hoeverre er bij elk van deze snelheden werkelijk iets aan de leefbaarheid ter plaatse wordt gedaan is de vraag. Een lagere snelheid levert zeker minder hinder qua geluid en lucht op. Of het de oversteekbaarheid verbetert is twijfelachtig. De snelheid is weliswaar lager, maar de volgafstanden zullen juist korter worden, dus kortere hiaten in de verkeersstroom. En de hoeveelheid verkeer zal in situaties als deze niet veranderen. Geen van deze snelheden is dus zonder meer toe te passen en tegen elke optie zal de politie bezwaar maken vanwege de verkeersjuridische knelpunten. Onmogelijk is het echter niet. Verder is het zo dat het moeilijk is een eenmaal verlaagde maximumsnelheid ooit weer te verhogen in verband met de milieuwetgeving. Wat de capaciteit van de verbinding betreft hoeft een snelheidsverlaging geen probleem te zijn. De capaciteit van een weg wordt doorgaans bepaald door de capaciteit van de aansluitingen, niet de wegvakken. Evenmin is voor een stuk van een paar honderd meter als dit een verslechtering van de bereikbaarheid aan te tonen. Pilot en kaders Wat zijn de criteria voor een grijze weg? In welke mate een verkeersfunctie en in welke mate een verblijfsfunctie? Om hoeveel erfaansluitingen per kilometer gaat het dan? Doet de intensiteit ertoe? Omdat dit probleem in heel Nederland speelt, zou de provincie Gelderland hiermee voorop lopen. Als de criteria er zijn kan de vraag beantwoord worden om hoeveel situaties het gaat in Gelderland. Zijn het er vijf of vijftig? Voorbeelden en precedentwerking Situaties als die bij de Jodendijk/Scheuterdijk in de N348 doen zich in Gelderland op meer plaatsen voor. Dat betekent dat als de provincie hier wil kijken naar snelheidsverlaging, dat op de andere plaatsen ook kan worden gevraagd. Voorbeelden zijn de N348 tussen de Jodendijk/Scheuterdijk en Gorssel en ter hoogte van Spankeren, de N794 Epe-Heerde en de N788 bij de komingang van Beekbergen. Anderzijds komt een lagere snelheid door specifieke omstandigheden vaak voor. In de buurt van het N348-project is er de 50 km/u op de rondweg van Gorssel, de 50 km/u in de N345 bocht van Empe en er zijn talloze situaties in Gelderland bij te scherpe bochten of andere gevarenpunten waar een lagere maximumsnelheid over een korte afstand is ingesteld. De snelheid van 70 km/u komt in Gelderland voor op een aantal plekken als inleiding van een verkeerslicht of rotonde en dan over een lengte van 300 á 400 meter. De enige plaats waar een heel wegvak die snelheid heeft is de N318 bij Aalten, waar over een lengte van 2,6 kilometer een maximumsnelheid van 70 km/u geldt. Dit heeft ermee te maken dat er in het verleden een aanliggende fietsstrook aanwezig was. Na verwijdering daarvan is de snelheid echter niet weer verhoogd naar 80 km/u. Landelijk Landelijk speelt het probleem van wegen met zowel een verkeers- als een verblijfsfunctie ook op vele plaatsen. Onlangs is in het Vakberaad Verkeersveiligheid van het IPO een voorstel gedaan hiervoor een ontwerpatelier te organiseren. Het doel hiervan is tot een inrichtingsvoorstel te komen voor dit soort situaties. Of daarin ook het verlagen van de maximumsnelheid een optie is, is nog onbekend. Samenvatting en advies In Gelderland komt een aantal situaties voor waar een provinciale weg buiten de bebouwde kom zowel een belangrijke verkeersfunctie als een verblijfsfunctie heeft. Tot nu toe houdt de provincie vast aan een maximumsnelheid van 80 km/u op die plaatsen. De weerstand vanuit de aanwonenden daartegen blijft opklinken, zie recentelijk de N348 bij de Jodendijk/Scheuterdijk en bij Spankeren en de 3
N794 Epe-Heerde. Bijlage 1 Beschrijving Casus N348 Jodendijk-Scheuterdijk Het project N348 Jodendijk/Scheuterdijk, betreft een kort wegvak (300 meter) vanaf de kruising Jodendijk- Scheuterdijk tot aan de rotonde die de rondweg om Eefde is aansluit op de bestaande N348. Het doel van dat project is het verbeteren van de verkeersveiligheid ter plaatse van deze aansluiting (N348 tussen km 35,7 en 35,8). Sinds de jaren 60 van de vorige eeuw heeft de Rijksweg 48 op het Rijkswegenplan gestaan, de weg van Arnhem via Dieren, Zutphen, Deventer en Raalte naar Hoogeveen. Met het Tweede Structuurschema Verkeer en Vervoer van 1988 is deze verbinding komen te vervallen. De gedeelten die al waren gerealiseerd zijn overgedragen aan de beide provincies (Gelderland en Overijssel) en deze kregen nog een beperkte bruidsschat mee voor het oplossen van de knelpunten op de oude delen van de verbinding. Mede met dat geld is de rondweg om Eefde gerealiseerd. De planvoorbereiding van de N348 Jodendijk-Scheuterdijk kent een lange geschiedenis die terug gaat naar 2008. In de Corridorstudie N348 Zutphen-Deventer is onderzoek gedaan naar mogelijke oplossingen ter verbetering van de leefbaarheid en de verkeersveiligheid op de corridor Zutphen- Deventer op lange termijn en ter verbetering van de bereikbaarheid van Zutphen. Aansluitend is in 2008 een verkenning is uitgevoerd in samenhang met de planvoorbereiding voor de rondweg Zutphen-Eefde en die zich richtte op maatregelen voor de korte termijn op het bestaande traject van de N348. Het betrof maatregelen ter verbetering van de leefbaarheid, oversteekbaarheid, verkeersveiligheid en doorstroming. De kruisingen met de Quatre Bras en Jodendijk/Scheuterdijk zijn daarin opgenomen. In aansluiting op deze verkenning is in 2009/2010 een verkenning uitgevoerd naar mogelijke oplossingen voor de kruising N348 Jodendijk-Scheuterdijk. Mede veroorzaakt door weerstand tegen de onderzochte oplossingen heeft de provincie in 2011 een studie gedaan naar mogelijke structurele oplossingen voor de lange termijn. De oplossingsrichtingen (alternatieven) liepen uiteen van grootschalige reconstructie van het bestaande tracé (de 1- alternatieven) tot en met een nieuwe weg langs de spoorlijn Deventer-Zutphen (de 3-alternatieven). Globale kosten van de eerste groep zijn 20 tot 30 miljoen en van de tweede groep 60 tot 120 miljoen Euro. Met al deze alternatieven zou een toekomstvaste verbinding ontstaan. De provincie heeft echter niet besloten tot verdere uitwerking en uitvoering van een van deze alternatieven. Dat heeft tot gevolg dat oplossingen voor knelpunten gezocht moeten worden in de beperkte reconstructies op het bestaande tracé van de N348. Dat heeft als gevolg dat de verkeersfunctie gecombineerd blijft met een verblijfsfunctie, het ontsluiten van woningen en erven. Bij een snelheid van 80 km/u is een groot aantal erfaansluitingen een verkeersveiligheidsen leefbaarheidsprobleem. Vanaf 2013 wordt opnieuw gewerkt aan de planvoorbereiding van de reconstructie van de N348 Jodendijk-Scheuterdijk. Na diverse planaanpassingen is in december 2015 het Ontwerp 4
Inpassingsplan door GS vastgesteld. Op dit plan zijn ondanks de eerdere wijzigingen toch nog 11 zienswijzen ontvangen. In het merendeel van de zienswijzen wordt een oproep gedaan om de snelheid te verlagen naar 60 km/uur. Momenteel worden de zienswijzen beantwoord en wordt bezien of een wijzing van het plan aan de orde is. Dat is mede aanleiding voor het opstellen van voorliggende notitie. Behandeling van het vast te stellen inpassingsplan is voorzien in het najaar (GS juni/juli en PS september/oktober). 5