Accountantsverslag 2017 31 mei 2018
Inhoudsopgave 1. Dashboard accountantscontrole 2. Uitkomsten jaarrekeningcontrole 3. Resultaat en financiële positie 4. Belangrijkste bevindingen Bijlagen
1. Dashboard accountantscontrole Belangrijkste conclusies Gecorrigeerde verschillen Resultaat 2017 De jaarrekening 2017 is getrouw en rechtmatig Wij hebben enkele bevindingen ten aanzien van de SiSa-bijlage. De WNT is correct nageleefd. Het jaarverslag is verenigbaar met de jaarrekening. Er zijn geen ongecorrigeerde controleverschillen rond de getrouwheid, wel is sprake van een onzekerheid van 1,4 mln. Rechtmatigheidsfouten blijven onder de materialiteit. De grondslagen van de jaarrekening zijn aanvaardbaar en het BBV wordt nageleefd. Ten aanzien van de concept jaarrekening is een correctie doorgevoerd van 1,4 mln. winstneming voor grondexploitatie Buitenhof omgeving Sporthal. Daarnaast zijn er enkele overige aanpassingen doorgevoerd die geen invloed hebben op het resultaat maar wel op presentatie van de balansposten. Zie hiervoor hoofdstuk 2.4. Het saldo van baten en lasten (voor mutaties reserves) vertoont voor 2017 een positief resultaat ( 9,4 mln. i.p.v. een tekort van 3,1 mln. volgens de gewijzigde begroting). Overschot wordt met name veroorzaakt door verbeteringen ten aanzien van de grondposities en het project Spoorzone. De gemeente heeft een uiteenzetting van het gerealiseerde resultaat opgenomen in de jaarrekening: Toelichting op het overzicht van baten en lasten op pagina 153 tot en met 159. Belangrijkste bevindingen Ontwikkeling grondexploitatie Uw financiële positie vergeleken Voor uitgaven PGB s ad 3.167.199 is niet vastgesteld dat prestatielevering heeft plaatsgevonden Voor uitgaven WMO en Jeugd hebben wij voor 2.061.027 niet kunnen vaststellen dat de uitgaven rechtmatig zijn besteed (geen verantwoordingen voorzien van controleverklaring door derden). Er zijn 11 contracten ten onrechte niet Europees aanbesteed waardoor een rechtmatigheidsfout is geconstateerd van 2.747.654. Wij adviseren u voor contracten die niet zijn aanbesteed d.m.v. marktconsultatie vast te stellen dat hiervoor geen andere aanbieders zijn. Voor grondexploitatie Buitenhof omgeving Sporthal heeft een tussentijdse winstrealisatie plaatsgevonden van 1,4 mln. Op de voorraad bouwkavels heeft een tussentijdse winstrealisatie plaatsgevonden van 0,8 mln. Totale omvang verliesvoorziening voor de grondexploitaties is met 2.496.000 afgenomen t.o.v. 2016. De gemeente hanteert een relatief conservatief maar acceptabele wijze van schatten van de verliesvoorzieningen. 4
2. Uitkomsten jaarrekeningcontrole 2.1 De jaarrekening is getrouw 2.2 De jaarrekening is rechtmatig 2.3 Top 5 aandachtspunten 2018 2.4 Uw speerpunten
2.1 De jaarrekening is getrouw De jaarrekening 2017 is getrouw Ten aanzien van de controle op de getrouwheid van de jaarrekening komen wij tot de conclusie dat, na het doorvoeren van de door ons geconstateerde bevindingen, de jaarrekening 2017 een getrouw beeld geeft van vermogen en resultaat. Naar aanleiding van de uitgevoerde controle hebben wij een aantal bevindingen geconstateerd. In onderstaand overzicht hebben wij de bevindingen opgenomen die niet tot correctie hebben geleid. Zoals te zien betreft dit uitsluitend nog onzekerheden in het sociaal domein. In het vervolg van dit verslag komen wij ook nog terug op de door de gemeente doorgevoerde correcties naar aanleiding van de controle. Resterende, niet-verwerkte controleverschillen 2017 getrouwheid Nummer Omschrijving Betreft post/toelichting Fouten Onzekerheden 1 Sociaal Domein - Jeugd Staat van baten en lasten - 1.448.786 2 Sociaal Domein - WMO Staat van baten en lasten - 612.241 3 Sociaal Domein - PGB Staat van baten en lasten - 3.167.199 Totaal - 5.228.226 Materialiteit (1% voor fouten / 3% voor onzekerheden) 4.012.000 12.036.000 Performance materialiteit (65% van de materialiteit) 2.607.800 7.823.400 Door de raad vastgestelde rapporteringstolerantie 200.000 200.000 Wij concluderen dat het resterende niet-verwerkte controleverschillen (onzekerheden) zowel individueel als gezamenlijk niet materieel zijn voor de jaarrekening als geheel en zijn derhalve voornemens een goedkeurende verklaring te verstrekken met betrekking tot de getrouwheid. Een goedkeurende verklaring met betrekking tot de getrouwheid betekent dat de jaarrekening 2017 een getrouw beeld geeft van de grootte en de samenstelling van zowel de baten en lasten over 2017 als van de activa en passiva per 31 december 2017 in overeenstemming met het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) voor Provincies en Gemeenten. Wij zullen hieronder in het kort bovengenoemde controleverschillen toelichten. In hoofdstuk 4 beschrijven wij al onze controlebevindingen. 6
2.1 De jaarrekening is getrouw Toelichting controleverschillen 1. Sociaal Domein - Jeugdzorg Uit de controle van de ontvangen verantwoordingen van zorginstellingen blijkt dat voor een bedrag van 1.448.786 controleverklaringen van zorginstellingen ontbreken waardoor de prestatielevering niet kan worden vastgesteld. Dit volgt uit de via H10 ontvangen verantwoording waarbij controleverklaringen van zorginstellingen ontbreken, waardoor de prestatielevering niet kan worden vastgesteld. 2. Sociaal Domein - WMO Van een aantal contractpartijen hebben wij alleen bestuursverklaringen ontvangen die geen zekerheid geven over de daadwerkelijke levering van zorg voor ons oordeel over de jaarrekening van uw gemeente waardoor een onzekerheid bestaat van 422.408. Van één contractpartij is voor begeleiding geen goedkeurende controleverklaring ontvangen. Uit de bevindingen van de accountant blijkt dat voor een bedrag van 189.833 geen oordeel is gegeven over de gedeclareerde kosten (onzekerheid). Dit werkt derhalve ook door in de verantwoording van de gemeente Delft. 3. Sociaal Domein - PGB Controle op de prestatielevering (is de zorg conform gefactureerde zorg) vindt niet plaats door de SVB. De gemeente kan zelf een set aan aanvullende maatregelen nemen om deze tekortkomingen te mitigeren. De gemeente heeft als maatregel genomen dat voor een beperkt aantal PGB s door middel van een enquête wordt nagegaan of de aangevraagde zorg is geleverd. Dit vermindert de onzekerheid voor een deel maar kan niet voorkomen dat er onzekerheid blijft bestaan ten aanzien van de prestatielevering voor een bedrag van 3.167.199. Het is een bewuste keuze de maatregelen te beperken tot hetgeen nu is uitgevoerd door de gemeente. Gegeven het teruglopende saldo van bestedingen van PGB s hebben wij begrip voor deze keuze. 7
2.2 De jaarrekening is rechtmatig De jaarrekening is rechtmatig. In onze controle betrekken wij ook de aspecten rond rechtmatigheid. Ten aanzien hiervan geldt dat deze veelal niet achteraf gecorrigeerd kunnen worden. Alleen de getrouwheidsfouten die niet zijn gecorrigeerd leiden tot een rechtmatigheidsfout. Het totaal aan rechtmatigheidsbevindingen overstijgt wel de performance materialiteit, maar niet de algehele materialiteit. Aangezien wij geen integrale controle van alle transacties 2017 uitvoeren is in beginsel sprake van een risico dat niet alle fouten worden ontdekt. Echter hebben wij voor de Europese aanbestedingen een integrale controle uitgevoerd als gevolg waarvan het risico op niet-ontdekte fouten beperkt wordt. Derhalve concluderen wij dat ondanks geconstateerde bevindingen de jaarrekening rechtmatig is. In het vervolg van dit verslag gaan wij verder in op de details van deze bevindingen. Onderstaand is een samenvattende weergave hiervan opgenomen: Resterende, niet-verwerkte controleverschillen 2017 rechtmatigheid Nummer Omschrijving Betreft post/toelichting Fouten Onzekerheden 1 Sociaal Domein - Jeugd Staat van baten en lasten - 1.448.786 2 Sociaal Domein - WMO Staat van baten en lasten - 612.241 3a Sociaal Domein - PGB Staat van baten en lasten - 3.167.199 3b Sociaal Domein - PGB Rechtmatigheidsfout SVB - - 6 Europese aanbestedingen Staat van baten en lasten 2.747.654 Totaal 2.747.654 5.228.226 Materialiteit (1% voor fouten / 3% voor onzekerheden) 4.012.000 12.036.000 Performance materialiteit (65% van de materialiteit) 2.607.800 7.823.400 Door de raad vastgestelde rapporteringstolerantie 200.000 200.000 8
2.2 De jaarrekening is rechtmatig Toelichting onrechtmatigheden Kredietoverschrijdingen in het kader van begrotingsrechtmatigheid In het kader van de begrotingsrechtmatigheid hebben wij tevens de lastenoverschrijdingen op investeringskredieten getoetst om vast te stellen of de gerealiseerde uitgaven binnen de door de gemeenteraad geautoriseerde begroting zijn gebleven. Uit deze analyse blijkt dat op enkele investeringskredieten sprake is van een overschrijding van de door de gemeenteraad vastgestelde investeringskredieten. Ten aanzien van de afgesloten kredieten ultimo 2017 blijkt dat enkele kredieten voor kleinere bedragen (enkele duizenden Euro s per toegewezen krediet) overschreden worden voor een totaal van 46.000. Daarnaast zijn twee kredieten voor een groter bedrag overschreden: Scholencombinatie Delfland voor 522.000 (rekening houdend ook met overschrijding van geraamde opbrengsten) en Het nieuwe kantoor (HNK) niet activeerbaar voor 775.000 Scholencombinatie Delfland De gemeente Delft heeft in de jaarrekening een toelichting opgenomen waarom de overschrijding op dit krediet feitelijk geen overschrijding is en past binnen het werkelijke door de gemeenteraad goedgekeurde krediet. In 2018 heeft abusievelijk een administratie omissie plaatsgevonden, waarbij het krediet ten onrechte is verlaagd in de programmabegroting. Na constateren hiervan heeft de gemeente actie ondernomen en zal in 2018 correctie plaatsvinden. Er is derhalve geen sprake van een formele kredietoverschrijding voor dit project en telt derhalve niet mee voor het rechtmatigheidsoordeel. Nieuwe kantoor (HNK) niet activeerbaar De kosten voor het nieuwe kantoor (HNK) worden niet geactiveerd, maar bekostigd vanuit de jaarlijkse begroting. Dit betekent dat deze kosten niet geactiveerd worden en derhalve een investeringskrediet niet nodig is. De gemeente heeft echter wel voor beide kosten een investeringskrediet aangevraagd. Het totaal van de kosten geactiveerd en niet geactiveerd blijft binnen het door de gemeenteraad gestelde budget. Rechtmatigheidsfouten in de gebundelde uitkeringen Participatiewet Uit de uitgevoerde rechtmatigheidscontroles ten aanzien van de verstrekte uitkeringen (WWB, IOAZ, IOAZ en Bbz) blijken geen fouten die gerapporteerd moeten worden in het kader van de uitvoering van de controle van de SiSa-bijlage of die op basis van de rapporteringstolerantie, vastgesteld door de gemeenteraad, door ons gerapporteerd moeten worden. 9
2.2 De jaarrekening is rechtmatig Toelichting onrechtmatigheden Aanbestedingen In het kader van de rechtmatigheidscontrole hebben wij de juiste toepassing de Europese aanbestedingsrichtlijnen gecontroleerd aan de hand van een zogenaamde inkoopanalyse. Naar aanleiding van deze inkoopanalyse hebben wij lasten uit hoofde van een aantal contracten met een totale besteding in 2017 van 2.747.654 als onrechtmatig meegewogen in ons oordeel: Contract inzake voeren van contractbeheer voor 252.755 Contract inzake Interim Management & Advies 166.080 Contract inzake Takel- en bergingswerkzaamheden 234.747 Contract inzake baggeren en groenvoorziening 245.000 Contract inzake groenvoorzieningen 208.087 Contract inzake diensten Ingenieursbureau 210.557 Contract inzake reinigingen inspectie van gemalen 292.729 Contract inzake inzameling bedrijfsafval 218.710 Contract inzake aansprakelijkheidsverzekering 65.000 Contract inzake Microsoftlicenties 321.470 Contract inzake onderhoud en updates software applicaties 532.519 Bovenstaande is feitelijk in verschillende deelgebieden op te knippen. Voor inhuur, totaalbedrag 629.000, geldt dat vanaf april 2016 de regels inzake het aanbesteden zijn veranderd. Dit betekent met name dat de methodiektoepassing van de zogenaamde 2a en 2b diensten niet meer toegepast wordt waarbij 2b diensten vaak inhuur van personeel/expertise betrof die alleen Europees gemeld hoefde te worden en geen rechtmatigheidsfout konden betreffen. Vanaf april 2016 is dit gewijzigd en dient bijna alle inhuur ook aan alle vereisten van Europese aanbesteding te voldoend. Uit onze controle blijkt dat deze overgang niet altijd op een juiste wijze door de gemeente Delft is toegepast. Voor IT-dienstverlening ad 854.000 is de gemeente van mening dat er geen andere aanbieders voor deze diensten zijn. Echter heeft de gemeente dit niet vastgesteld d.m.v. bijvoorbeeld een marktconsultatie. Daarnaast zijn enkele contracten ten onrechte niet Europees aanbesteed omdat de waarde de Europese drempel overtreedt en de gemeente Delft geen goede raming kon overleggen waaruit blijkt waarom het contract bij aanvang niet Europees is aanbesteed. Ten aanzien van verzelfstandigde activiteiten voor inzameling van bedrijfsafval geldt dat het moment van verzelfstandiging tevens had moeten beteken dat een aanbesteding zou zijn gestart. Wij adviseren u voor contracten die reeds lange tijd lopen en niet zijn gestart met een aanbesteding via een marktconsultatie vast te stellen dat hier geen andere leveranciers voor kunnen worden ingezet. 10
2.2 De jaarrekening is rechtmatig Begrotingsrechtmatigheid Lastenoverschrijdingen in het kader van begrotingsrechtmatigheid In totaal heeft uw gemeente circa 382,1 miljoen aan lasten begroot na wijziging, tegenover circa 369,4 miljoen aan werkelijke lasten in 2017. Dit is in totaal een onderschrijding van 12,7 miljoen (3,3%). Aan baten had uw gemeente een bedrag van 379,0 miljoen begroot na wijziging, tegenover 378,8 miljoen aan werkelijke baten in 2017. In totaal gaat het om een lagere realisatie van baten van 0,2 miljoen (0,05%). Naast het gerealiseerde totaal saldo van baten en lasten kent een gemeente ook het gerealiseerde resultaat. Dit is het gerealiseerde totaal saldo van baten en lasten plus of min de tussentijdse resultaatbestemmingen. Deze bestemmingen bestaan uit in de loop van het jaar gedane onttrekkingen uit reserves minus de tussentijdse stortingen in reserves. De stortingen in dan wel onttrekkingen aan reserves vinden plaats op basis van door u genomen besluiten. In 2017 is er per saldo circa 12,0 miljoen aan de reserves onttrokken zodat het gerealiseerde resultaat 21,4 miljoen positief bedraagt. De gemeenteraad autoriseert de begroting en stelt de kaders voor het college vast. Het college is verantwoordelijk voor de uitvoering van het beleid binnen de gestelde begroting. Begrotingsafwijkingen dienen tijdig gesignaleerde en gerapporteerd te worden aan de gemeenteraad. Bij begrotingsoverschrijdingen die niet gedurende het jaar zijn voorgelegd aan de gemeenteraad is formeel sprake van een onrechtmatigheid. Echter hoeven deze overschrijdingen niet altijd te worden meegewogen in het accountantsoordeel bijvoorbeeld indien de overschrijding geheel of grotendeels worden gecompenseerd door direct gerelateerd opbrengsten of overschrijdingen bij open-einde regelingen. In de toelichting op het overzicht van baten en lasten zijn de begrotingsoverschrijdingen nader weergegeven en geanalyseerd. Uit het overzicht van baten en lasten blijkt een overschrijding op het programma Participatie samenleving van 1.764.000. Dit wordt veroorzaakt door hogere kosten voor begeleiding (WMO) en Jeugd in het vierde kwartaal over 2017. Het college van burgemeester en wethouders heeft op 19 december 2017 een brief aan de gemeenteraad gericht met als titel actuele ontwikkelingen in begroting en meerjarenbeeld waarin al aangekondigd is dat deze overschrijding verwacht werd. Tevens valt deze overschrijding binnen de beleidskaders van het programma en heeft het college deze overschrijding tijdig gemeld waardoor deze overschrijding niet meeweegt in ons rechtmatigheidsoordeel. 11
2.4 Gecorrigeerde fouten (1/3) Gecorrigeerde fouten n.a.v. onze controle Tijdens onze controle zijn de volgende controleverschillen geconstateerd die door de gemeente Delft in de definitieve jaarstukken zijn verwerkt: Resterende, niet-verwerkte controleverschillen 2017 getrouwheid Nummer Omschrijving Betreft post/toelichting Fouten Onzekerheden 1a Eigen Vermogen Onterechte onttrekking 2.695.000-1b Eigen Vermogen Onterechte toevoeging -2.695.000-2 Onderhanden werk - Bouwgronden in exploitatie Grex Buitenhof omgeving sporthal 1.384.000-3a Overlopende activa Vooruitbetaalde kosten te hoog -5.496.000-3b Overige schulden Crediteuren te hoog 5.496.000-4a Project Spoorzone - fietsenstalling Materiële activa -311.901-4b Project Spoorzone - fietsenstalling Overlopende activa 311.901 - Totaal 1.384.000 - Materialiteit (1% voor fouten / 3% voor onzekerheden) 4.012.000 12.036.000 Performance materialiteit (65% van de materialiteit) 2.607.800 7.823.400 Door de raad vastgestelde rapporteringstolerantie 200.000 200.000 Het resultaat (voor toevoegen en onttrekken van reserves) van de gemeente Delft is derhalve met 1.384.000 toegenomen. 12
2.4 Gecorrigeerde fouten (2/3) Toelichting controleverschillen 1. Grondexploitatie Buitenhof omgeving sporthal De grondexploitatie Buitenhof omgeving sporthal bestaat feitelijk uit drie deelprojecten. Het betreft hier drie deelvelden (gronden) die alledrie verkocht zullen worden. Twee van deze drie gronden zijn al verkocht. De gehele grondexploitatieberekening komt uit op een winstsaldo van 5.253.776. Op basis van de zogenaamde POC-methode (percentage of completion) die op grond van de BBV moet worden toegepast is de winst over de twee reeds verkochte gronden berekend op een bedrag van 1.384.000. Dit bedrag was in de concept jaarrekening 2017 nog niet verwerkt. Na aanleiding van de controlebevindingen is besloten dit bedrag alsnog als winst te verantwoorden in de definitieve jaarrekening 2017. 2. Eigen Vermogen In het de concept jaarrekening van de gemeente Delft is het rekeningresultaat 2016 niet volledig toegevoegd aan de bestemmingsreserves zoals voorgesteld in de jaarrekening 2016 maar is het saldo in het geheel toegevoegd aan de algemene reserve en daarna via onttrekkingen en dotaties in 2017 alsnog toegevoegd. Dit is op basis van het BBV niet toegestaan en derhalve gecorrigeerd in de definitieve jaarrekening van de gemeente Delft voor een saldo van 2.695.000 (zowel onttrekkingen als dotaties). 3. Overlopende activa / crediteuren Een bedrag van 5.496.000 is in de concept jaarrekening gepresenteerd als vooruitbetaalde kosten voor 2018. Uit de controle blijkt dat deze bedragen in 2017 helemaal nog niet betaald zijn en derhalve onterecht als vooruitbetaalde kosten en crediteuren gepresenteerd zijn in de balans van de gemeente Delft. De gemeente Delft heeft deze fout gecorrigeerd in de definitieve jaarrekening. 4. Subsidieverantwoording Fietsenstalling project Spoorzone Op basis van de door de gemeente Delft ingediende verantwoording (begin mei 2018) blijkt dat de uitgaven voldoende groot zijn om de volledige subsidiebijdrage van Metropoolregio Rotterdam Den Haag (MRDH) te realiseren. In de jaarrekening 2017 is echter rekening gehouden met een lager bedrag waardoor zowel de vordering op als de bijdrage aan de materiele vaste activa te laag zijn voor een bedrag van 311.901. Dit heeft geen impact op het saldo van baten en lasten. De fout is door de gemeente Delft in de definitieve jaarrekening aangepast. 13
2.4 Gecorrigeerde fouten (3/3) Gecorrigeerde presentatiefouten n.a.v. onze controle Gecorrigeerde presentatieverschillen Naast de bovengenoemde gecorrigeerde verschillen die zijn aangepast door de gemeente Delft zijn er nog enkele presentatiefouten gecorrigeerd binnen een balansrubriek. Het betreft de volgende correcties: A) Uitzettingen met een rentetypische looptijd < 1 jaar: vorderingen op openbare lichamen De gemeente Delft heeft onder vorderingen op derden enkele vorderingen gepresenteerd voor een bedrag van circa 1 mln. die niet als overige vorderingen maar als vorderingen op openbare lichamen gepresenteerd moeten worden in de balans en jaarrekening van de gemeente Delft. Het betreft hier met name een vordering op de Gemeenschappelijke Regeling Bedrijfvoeringsorganisatie Delft Rijswijk en enkele overige kleinere vorderingen op gemeenten. B ) Presentatiefout overlopende Passiva Onder de overige vooruit ontvangen bedragen die ten bate van volgende begrotingsjaren komen (overlopende activa) is een vordering van 232.000 gepresenteerd op de Provincie Zuid-Holland voor een bijdrage 3 e fietsenstalling. Dit bedrag betreft echter een de van overige Nederlandse overheidslichamen ontvangen voorschotbedragen voor uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel die dienen ter dekking van lasten van volgende begrotingsjaren. Het betreft hier een verschuiving binnen de post overlopende activa. Voor deze vordering is echter niet formeel voldaan aan de vereisten van artikel 52a van BBV. 14
3. Resultaat en financiële positie 3.1 Resultaat 2017 3.2 Uw financiële positie vergeleken
3.1 Resultaat 2017 Resultaat 2017 ten opzichte van de gewijzigde begroting bedraagt 8,5 miljoen Het resultaat van gemeente Delft over het jaar 2017 ten opzichte van de gewijzigde begroting bedraagt 8.509.000 miljoen voordelig. In het onderstaand overzicht is het resultaat in het kort weergegeven: Overzicht van baten en lasten 2017 (alle bedragen in '000) Gewijzigde begroting Resultaat 2017 Δ Δ in % Programma 1 Stad van innovatie -4.281-4.049-232 6% Programma 2 Participatie samenleving -118.247-121.306 3.059-3% Programma 3 Leefbare stad -44.133-31.742-12.391 39% Programma 4 Stad en bestuur -8.570-7.337-1.233 17% Programma 5 Raad -2.255-2.063-192 9% Algemene dekkingsmiddelen 210.663 212.897-2.234-1% Overhead -36.289-37.005 716-2% Saldo van baten en lasten -3.112 9.395-12.507-133% Onttrekkingen reserves 60.260 43.832 16.428 37% Dotatie aan reserves -44.242-31.812-12.430 39% Resultaat 12.906 21.415-8.509-40% Het resultaat 2017 wijkt alsnog significant af van het totale resultaat begroot van 12,9 mln. Op basis van onze ervaringsnorm bij gemeenten is een afwijking van 2-3% inherent aan een complex begrotingsproces. Een analyse van het bedrag van 8,5 mln. is opgenomen op pagina 152 tot en met 159 van de jaarrekening van de gemeente Delft. 16
3.2 Uw financiële positie vergeleken 120,0% 100,0% 80,0% 60,0% 40,0% 20,0% 0,0% 6,00 4,00 2,00 0,00-2,00 Ratio weerstandsvermogen 2,25 2,48-1,37 2014 2015 2016 2017 (Gecorrigeerde) netto schuldquote 119,3% 92,2% 68,8% 35,4% 78,3% 56,1% 3,84 89,9% 68,8% 2014 2015 2016 2017 Gecorr. SQ Netto SQ Gem. GSQ NL 30,0% 25,0% 20,0% 15,0% 10,0% 5,0% 0,0% 30,0% 25,0% 20,0% 15,0% 10,0% 5,0% 0,0% 17 2,6% Solvabiliteitsratio 22,3% 25,8% 2014 2015 2016 2017 Ratio grondexploitatie 7,2% 5,8% 5,1% 2014 2015 2016 2017 Gemeente Gemid. NL* 28,1% 24,6% 17,6% 9,4% * De bron voor de gemiddelden NL betreft het gemiddelde voor gemeenten in de categorie van 100.000 300.000 inwoners volgens het dashboard op www.waarstaatjegemeente.nl
3.2 Uw financiële positie vergeleken Financiële positie: positieve trend gedeeltelijk gestopt Onze rol in relatie tot het weerstandsvermogen en financiële kengetallen De analyse van het weerstandsvermogen en de financiële kengetallen is een onderdeel van het jaarverslag en de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing. Vanuit onze controlerende rol dienen wij vast te stellen of het jaarverslag (en dus deze paragraaf) niet strijdig is met de jaarrekening en geen materiële onjuistheden bevat. De kengetallen moeten altijd in relatie tot elkaar worden bezien. Uit de combinatie van de kengetallen kan een beeld worden gemaakt van de financiële positie van de gemeente. Daarbij kan ook inzichtelijk worden gemaakt wat de oorzaak is van een sterke of zwakke financiële positie. De financiële kengetallen geven, met de inherente beperkingen hierbij, inzicht in (de ontwikkeling) uw financiële positie, mede in relatie tot de landelijke benchmark. Weerstandsvermogen gemeente Delft is ruim voldoende In de paragraaf weerstandsvermogen heeft het college een overzicht opgenomen van de weerstandscapaciteit. De weerstandscapaciteit bedraagt volgens deze paragraaf 87,2 miljoen. In het weerstandsvermogen ultimo 2017 is geen bedrag meegeteld van vrij aanwendbare bestemmingsreserves. In de paragraaf weerstandsvermogen zijn de relevante risico s benoemd. De gemeente Delft heeft op basis van interne berekeningen het totale bedrag aan risico s waaraan de organisatie is blootgesteld bepaald op 22,7 miljoen. Het weerstandsvermogen van de gemeente Delft is ruim voldoende te noemen. Ten aanzien van de ratio weerstandsvermogen zijn geen benchmarkgegevens bekend. Solvabiliteit en gecorrigeerde netto-schuldquote De solvabiliteit bedraagt ultimo 2017 24,6%. Voor de solvabiliteit geldt dat hoe hoger dit percentage is, hoe beter de gemeente in staat is om haar verplichtingen op lange termijn de voldoen. De solvabiliteit van de gemeente Delft ligt onder het landelijk gemiddelde over de jaren 2014 tot en met 2016 voor gemeenten in de categorie tussen de 100.000 tot 300.000 inwoners. De gecorrigeerde netto schuldquote (gecorrigeerd voor verstrekte geldleningen) bedraagt 69%. De gecorrigeerde netto-schuldquote geeft een indicatie van de druk van de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie en de hoogte van de investeringen uit het nabije verleden waarbij gedeeltelijke financiering plaatsvindt door ontvangen aflossingen op verstrekte leningen door de gemeente Delft. Zowel de solvabiliteit als de gecorrigeerde netto-schuldquote laten een negatieve ontwikkeling zien. Doordat in 2015 de activering van de bijdrage aan de Spoortunnel is verwerkt in de jaarrekening is in dat jaar een eenmalige verlaging van de netto schuldquote (met een structurele impact) met 29,1%-punt zichtbaar. Indien deze eenmalige exercitie buiten beschouwing wordt gelaten is de opgaande trend van dit ratio over 2017 voor het vierde jaar een feit. De schuldpositie wordt door de gemeente voortdurend gemonitord en hierover wordt gerapporteerd in de vaste rapportages zoals opgenomen in de P&C-cylus. 18
3.2 Uw financiële positie vergeleken Ratio grondexploitatie Voor de ratio grondexploitatie geldt dat hoe lager deze is, hoe beter. De ratio grondexploitatie van de gemeente Delft is relatief laag, maar neemt wel iets toe doordat de grondpositie (de waarde van de grond) ten opzichte van de totale baten hoger wordt. De ratio is beter dan het landelijk gemiddelde van gemeenten. In deze ratio is de grondexploitatie van het project Spoorzone nog niet meegenomen. Vanaf 2018 zal dit een eigen grondexploitatie worden waardoor de verwachting is dat deze ratio verder zal toenemen. 19
4. Belangrijkste bevindingen 4.1 Schattingsposten 4.2 Ontwikkeling grondexploitaties 4.3 Vordering op Belastingdienst 4.4 Sociaal domein
4.1 Schattingsposten (1/4) Inschaling schattingsposten Inherent aan het opmaken van een jaarrekening, is dat het college schattingen moet maken. Bepaalde schattingen zijn van bijzonder belang door hun invloed op de jaarrekening en de waarschijnlijkheid dat toekomstige gebeurtenissen significant afwijken van de verwachtingen van het management. Een goed inzicht in de jaarrekening vereist kennis van deze posten. Als onderdeel van de controle hebben wij de aanvaardbaarheid van de schattingen getoetst. In het hierna opgenomen overzicht hebben wij van de jaarrekeningposten waaraan een belangrijke schatting ten grondslag ligt grafisch weergegeven op welke wijze wij de door het college gebruikte mate van prudentie inschalen. De schaal is daarbij van links naar rechts ingedeeld van (te) optimistisch naar (te) conservatief met de classificatie neutraal in het midden. De met cijfers weergegeven schattingsposten willen wij in het bijzonder onder de aandacht brengen. Per relevante schattingspost is na het grafische overzicht een tekstuele toelichting opgenomen. Inschaling schattingsposten: 1. Voorziening dubieuze debiteuren 2. Verliesvoorziening grondexploitaties 3. Voorzieningen groot onderhoud 4. Verlies voorziening Spoorzone - grondexploitatie 3 4 2 1 Te conservatief Conservatief Neutraal Optimistisch Te optimistisch (controleverschil) maar acceptabel maar acceptabel (controleverschil) 21
4.1 Schattingsposten (2/4) Toelichting schattingsposten 1. Voorziening debiteuren ( 12.181.00) De voorziening dubieuze debiteuren is op te splitsen in: Voorziening vorderingen op derden (reguliere debiteuren gemeente) 590.000 Voorziening voor vorderingen voor gemeentelijke belastingen 435.000 Voorziening voor vorderingen bijstandsverlening (terugvorderingen onterecht verstrekte bijstand) 11.156.000 De voorziening dubieuze debiteuren wordt bepaald op basis van de statische methode, waarbij afhankelijk van de achtergrond/soort van de debiteur en het aantal dagen dat het openstaande saldo oud is, wordt bepaald of deze opgenomen moet worden in de voorziening. De methodiek is overzichtelijk en goed toepasbaar voor de gemeente Delft omdat sprake is van een relatief beperkt aantal debiteuren. Voor belastingdebiteuren wordt een voorstel ontvangen van de Regionale Belasting Groep (GBD) die de uitvoering van de gemeentelijke belastingtaken in mandaat uitvoert. De verantwoording van de GBD inclusief het debiteurenoverzicht en het deel dat in een voorziening opgenomen moet worden, wordt voorzien van een controleverklaring van de accountant. De methodiek van bepaling van de voorziening voor bijstandsdebiteuren is in 2017 opnieuw beoordeeld. Dit heeft geleid tot herijking van de uitgangspunten voor deze voorziening waarbij uitgangspunten zijn gehanteerd die realistisch zijn. Er vindt nu een meer gedegen berekening van de voorziening per individuele vordering plaats aan de hand van standaard uitgangspunten. Voor 2018 staat nog één actiepunt open: voor een bedrag van 3,3 mln. aan vorderingen moet vastgesteld worden dat dit bedrag daadwerkelijk niet meer inbaar is op basis van het verstrijken van de aflossingstermijnen. Dit bedrag is volledig opgenomen in de voorziening als oninbaar. 22
4.1 Schattingsposten (3/4) Toelichting schattingsposten 2. Verliesvoorziening grondexploitaties ( 25.011.000) Wij hebben de volgende onderdelen van de totstandkoming van de verliesvoorziening getoetst: Parameters gehanteerd rentepercentage is 2,2% en is juist berekend. Voor kostenstijging en opbrengststijgingen wordt 1,6% gerekend, wat voor beiden conservatief maar acceptabel is (te laag berekend). Grondopbrengsten Voor alle grondexploitaties dienen nog grondverkopen plaats te vinden. De opbrengsten die nog gerealiseerd moeten worden zijn goed in te schatten, omdat hier reeds realisatieovereenkomsten aan ten grondslag liggen. Derhalve achten wij deze inschatting neutraal ingeschat. Kosten Aan de berekening van de verwachte kosten liggen belangrijke schattingsposten ten grondslag. Uit onze controle blijkt dat de gehanteerde schattingen aanvaardbaar zijn. Fasering De grondexploitaties Harnaschpolder Delft en Buitenhof omgeving Sporthal lopen in 2019 af. Alleen de grondexploitatie Voorhof Noord-West loopt door tot 2021. De fasering van de grondexploitaties Harnaschpolder Delft lijkt neutraal ingeschat, de nog te realiseren grondverkopen zijn grotendeels in 2018 gerealiseerd. De fasering van Voorhof Noord-West lijkt ook voorzichtig tot neutraal te zijn ingeschat, de resterende gronduitgifte is gepland in 2021. 3. Voorziening groot onderhoud sporthallen ( 147.000) De voorziening groot onderhoud sporthal betreft eigenlijk twee voorzieningen: één voor Gymzaal Willem Bilderdijkhof en één voor Sporthal De Buitenhof. Beide voorzieningen zijn on 2017 voor een groot deel vrijgevallen omdat deze volgens de gemeente niet meer actueel zijn. De onderhoudsplannen zijn medio 2017 geactualiseerd. In 2017 is een bedrag van 70.518 gedoteerd. Het eigenaarsdeel van de groot onderhoudskosten wordt vanaf 2017 gefinancierd vanuit de vastgoedexploitaties van panden en worden dus ook net als andere vastgoedpanden geadministreerd. Er wordt een gemiddelde onderhoudslast geraamd en jaarlijks worden de fluctuaties van onderhoud geëgaliseerd met de vastgoedreserve. Het huurdersdeel wordt voorzien in een voorziening groot onderhoud waarbij de kosten voor regulier onderhoud uit de MJOP zijn gehaald en een jaarlijkse dotatie van 10.000 is begroot. Beide Meerjarenonderhoudsplannen hebben een looptijd van 20 jaar en de kosten zijn gebaseerd op werkelijke kosten voorzien van jaarlijkse inflatie van 2%. De wijze van berekening van deze onderhoudsvoorziening achten wij acceptabel en neutraal tot stand gekomen. 23
4.1 Schattingsposten (4/4) Toelichting schattingsposten 4. Verliesvoorziening Spoorzone - Grondexploitatie De gemeente Delft presenteert voor de Spoorzone twee voorzieningen: 1. Verliesvoorziening voor de grondexploitatie Spoorzone 13.967.000 2. Verliesvoorziening voor verwachte risico s OBS/Spoorzone 1.681.000 (claim inzake planschade) Parameters gehanteerd rentepercentage is 2,2% en is juist berekend. Voor kostenstijging wordt 1,6% gerekend, wat met de ontwikkeling en de woningprijzen (en daarmee grondprijzen) voorzichtig is ingeschat. Voor kostenstijging is een indexatie toegepast voor civiele kosten van 1,44% en overige kosten van 1,6% (conform MPG van de gemeente). De civiele bouwkosten kunnen door de aantrekkende economie op korte termijn hoger uitvallen dan in de business case aangenomen. De parameters zijn derhalve conservatief maar acceptabel berekend. Grondopbrengsten Er dienen nog diverse gronden (velden) verkocht te worden. De grondexploitatie staat wat betreft de uitgiften van gronden in de beginfase. Meer dan de helft van de te realiseren gronduitgiften zijn nog niet gecontracteerd. Daarnaast ontbreken bij velden nog overeenkomsten waardoor de mogelijke meeropbrengsten op verwachte te realiseren grondopbrengsten zijn gebaseerd, wordt nog een doelstellingensessie georganiseerd en moet de programmering nog worden vastgesteld. Uit oogpunt van voorzichtigheid zijn deze potentiële meeropbrengsten vooralsnog niet mee genomen in de businesscase. Wel is rekening gehouden met een mogelijk risico voor tegenvallers voor grondopbrengsten. Er heeft een second opinion plaats gevonden op de grondexploitatieberekening. Ook uit deze second opinion blijkt dat de grondopbrengsten zijn conservatief maar acceptabel berekend zijn. Kosten Voor de grondexploitatie Spoorzone moet een deel van de uitgaven nog gerealiseerd worden de komende jaren. De kosten zijn ingeschat op basis van prijspeil 1 januari 2015 verhoogd met een risico voor complexiteiten voor inrichting openbare ruimte. Tevens is een post van 15% voor onvoorzien meegenomen. De kosten lopen mee in het ontwikkeltempo van de velden. De kosten die nog gerealiseerd moeten worden zijn goed in te schatten, omdat hier vaak reeds lopende overeenkomsten aan ten grondslag liggen. De raming is vaak in lijn met hetgeen uitgegeven is. Derhalve achten wij deze inschatting conservatief tot neutraal ingeschat. Fasering de uitgifte van gronden (velden) zal nog doorlopen tot 2021. Een deel van veld 6 zal uitgegeven worden in 2024/2025 (i.v.m. bouwlogistiek rond de ondergrondse parkeergarage). Uit de planning van de grondexploitatie Spoorzone blijkt dat uitgifte met name zal plaatsvinden in 2018 (start bouw in 2018 of 2019). Komende jaren zal derhalve een groot gedeelte van de uitgifte gerealiseerd worden. Dit lijkt vooralsnog realistisch te zijn. De verliesvoorziening van 1.681.000 betreft een claim inzake planschade. De gemeente Delft kan door middel van aanpassen van het bestemmingsplan de claim in natura voldoen (geen uittreding van middelen). De gemeente heeft besloten deze claim als voorziening op te nemen (en verwacht dus dat dit niet lukt). Wij achten deze inschatting conservatief maar acceptabel voor het vormen van deze voorziening. 24
4.2 Ontwikkeling grondexploitaties (1/2) Toelichting schattingsposten Actualisatie en bijstelling grondexploitaties De grootste balanspost met betrekking tot onderhanden projecten betreft de voorraden (grondexploitatie). Door de invloed van de parameters (zoals kostenstijgingen, fasering, druk op verkoopprijzen, rente-effecten) die bepalend zijn voor de in de toekomst te realiseren opbrengsten hebben wij bij onze controle de grondexploitaties diepgaand gecontroleerd. De risico's voor de grondexploitaties zijn in essentie terug te brengen tot drie P s: Planning: is de tijdsplanning van de projecten afgestemd op de (on)mogelijkheden in de markt? Immers, de marktbehoefte bepaalt welke projecten op welk moment te realiseren zijn. Programmering: in de afgelopen jaren hebben economische ontwikkelingen geleid tot belangrijke wijzigingen in vooral de woningbehoefte. Is er een kritische analyse van de mix van woningen (huur, koop, vrije kavel appartementen, etc.) in de projecten in relatie tot de huidige marktvraag in de gemeente? Prijs: inherent gevolg van de economische crisis is dat de verkoopprijzen van woningen en dus van grond onder druk staan. Is afgewogen welke prijzen kunnen worden gehandhaafd, rekening houdend met het risico dat gronden later of in het geheel niet worden afgenomen? Deze drie P s zijn tijdens de jaarrekeningcontrole besproken met uw medewerkers. Tijdens deze gesprekken zijn de uitgangspunten gechallenged. De grondexploitaties zijn met deze uitgangspunten per 31 december 2017 geactualiseerd. Tevens is getoetst of het onderhanden werk in de jaarrekening op een juiste wijze zijn gewaardeerd en of er mogelijk een (aanvullende) verliesvoorziening moet worden getroffen. Voor de toetsing van het schattingsproces rond de bepaling van de grondexploitatieberekeningen zie hoofdstuk 4.1. 25
4.2 Ontwikkeling in uw grondexploitaties (2/2) Ontwikkelingen Harnaschpolder positief Ultimo 2017 is een verliesvoorziening grondexploitaties gevormd voor een bedrag van 25.011.000 (gebaseerd op de berekening van de eindwaarden). Vorig jaar bedroeg de voorziening 27.507.000. Twee van de vier grondexploitaties van de gemeente Delft zijn verliesgevend: 1. Harnaschpolder 24.624.000; 2. Voorhof Noord-West 361.000; en 3. Grondexploitatie algemeen 26.000 (niet gekoppeld aan een actieve grondexploitatie). Voor grondexploitatie voorraad bouwkavels is in 2017 een winst gerealiseerd van 886.000 en voor Buitenhof omgeving Sporthal een winst van 1.384.000. De gemeente presenteert deze winsten in de jaarrekening (pagina 177) als resultaat 2017. Grondexploitatie Harnaschpolder Delft De verwachte eindwaarde voor Harnashpolder Delft is 25.618.372 negatief. Het resultaat is ten opzichte van voorgaand jaar verbeterd, omdat de geraamde opbrengsten als gevolg van een aantrekkende markt zijn gestegen. De opbrengsten die nog gerealiseerd moeten worden zijn voornamelijk gepland in 2018. Uit onze controle blijkt dat deze verwachting goed is in te schatten, omdat hier reeds koop- en realisatieovereenkomsten aan ten grondslag liggen. Grondexploitatie Voorhof Noord-West De verwachte eindwaarde voor Voorhof Noord-West is 391.056 negatief. Het resultaat is ten opzichte van voorgaand jaar niet significant gewijzigd. De kosten zijn nagenoeg gerealiseerd. De nog te realiseren grondverkoop wordt in 2021 verwacht. Deze inschatting lijkt voorzichtig tot neutraal. Grondexploitatie Buitenhof omgeving Sporthal De verwachte eindwaarde voor Buitenhof omgeving Sporthal is 5.253.776 positief. Het resultaat is ten opzichte van voorgaand jaar niet significant gewijzigd. Voor Buitenhof omgeving Sporthal is in 2017 een tussentijdse winst gerealiseerd van 1.384.000. De kosten zijn nagenoeg gerealiseerd. De nog te realiseren grondverkopen worden verwacht in 2018 en 2019. Voor de verwachte grondverkopen is een conceptovereenkomst aanwezig met een leveringsdatum in 2018. De fasering van de grondverkopen lijkt voorzichtig te zijn ingeschat. Grondexploitatie Bouwkavels Voor grondexploitatie voorraad bouwkavels is in 2017 een winst gerealiseerd van 886.000. De boekwaarde ultimo 2017 is nihil. De verwachte nog te realiseren kosten en opbrengsten zijn gepland in 2018. 26
4.3 Spoorzone (1/2) Resultaat op project Spoorzone wederom verbeterd Ontwikkeling Business Case OBS in 2017 De gemeente Delft is 100% aandeelhouder van OBS Spoorzone B.V. OBS heeft voor het project een businesscase opgesteld en in deze businesscase zijn de verwachte kosten en opbrengsten en gerealiseerde kosten en opbrengsten opgenomen. De gemeente gebruikt de businesscase als sturingsinstrument voor het financiële kader en de monitoring van het project Spoorzone. De integrale businesscase is de basis voor de in de begroting en jaarrekening op te nemen investeringen, voorziening en baten en lasten. In het jaarverslag is een uitgebreide analyse opgenomen van de ontwikkeling van de verwachte uitkomst van de businesscase. Het verwachte resultaat van de businesscase eind 2015 bedroeg 45 miljoen negatief, eind 2016 was dit verwachte resultaat verbeterd tot 41 miljoen negatief en ultimo 2017 is dit resultaat verbeterd tot 33 mln. De verbetering van het verwachte resultaat is grotendeels veroorzaakt door hogere gerealiseerde grondverkopen. Het project Spoorzone betreft een langlopend project met veel risico s en kansen. Voor risico s valt te denken aan planschadeclaims, een hogere bijdrage in de onrendabele top voor voorzieningen en hogere kosten voor onvoorzien. Tegenover deze risico s bestaan ook kansen. De kansen hebben vooral betrekking op mogelijk hoger te realiseren grondopbrengsten. Eind 2017 zijn deze mogelijke hogere nog te realiseren grondopbrengsten (upswing) ongeveer 22,8 miljoen. Deze mogelijk meeropbrengsten zijn gebaseerd op taxaties en inschattingen van een extern bureau. Op onderdelen is het realiseren van de genoemde meeropbrengsten afhankelijk van nog door te voeren wijzigingen van het bestemmingsplan. Daarnaast ontbreken bij diverse velden nog overeenkomsten waardoor de mogelijke meeropbrengsten op verwachte te realiseren grondopbrengsten zijn gebaseerd, wordt nog een doelstellingensessie georganiseerd en moet de programmering nog worden vastgesteld. Uit oogpunt van voorzichtigheid zijn deze potentiële meeropbrengsten vooralsnog niet mee genomen in de businesscase. Naast de genoemde upstream kansen bestaan ook risico s door de gemeente geïdentificeerd: downstream verlies van 12,3 mln. Een risico van 8 miljoen is verwerkt in het resultaat van de businesscase, de overige risico s zijn niet in het resultaat van de businesscase verwerkt. Wij kunnen ons vinden in de verwerking van de waardering van de businesscase. Voor een uitgebreide analyse van de ontwikkeling van het resultaat van de businesscase en de risicoanalyse verwijzen wij naar het jaarverslag van de gemeente Delft (pagina 99 tot en met 105). In het vervolg geven wij nog wel een korte analyse van de interne beheersmaatregelen die de gemeente Delft en OBS hebben getroffen ten behoeve van de control op de businesscase. Soort activiteiten project Spoorzone De businesscase van OBS bestaat uit diverse onderdelen. Een deel van het project betreft investeringen in de openbare ruimte, bijdrage aan de spoortunnel gerealiseerd door Prorail en uitvoeren van de gebiedsontwikkeling van de Spoorzone. Het project komt voor rekening en risico van de gemeente. In de businesscase zijn alle activiteiten en financieringen samengevoegd. De administratie en verantwoording van de businesscase wordt gevoerd bij OBS. De gemeente en OBS hebben de intentie om in de loop van 2018 de activiteiten in de B.V. te beëindigen en over te dragen aan de gemeente. 27
4.3 Spoorzone (2/2) Het is zaak bij de ontmanteling van OBS en het overhevelen van de activiteiten, inclusief de daarmee samenhangende rechten en plichten op een juiste wijze in te richten in de administratie van de gemeente. Het project zal daarbij gesplitst moeten worden in: Investeringsprojecten die geactiveerd worden op de balans van de gemeente Exploitatieonderdelen die in de staat van baten en lasten worden verwerkt Grondexploitatie die administratief zal worden verwerkt als een gemeentelijke grondexploitatie Subsidies. Voor de subsidies is het van belang om vast te stellen of de subsidie in mindering gebracht moet worden op een geactiveerd actief, als exploitatieopbrengst moet worden verantwoord of als bijdrage kan worden verantwoord in de grondexploitatie. Een en ander is afhankelijk van de voorwaarden en uit te voeren werkzaamheden genoemd in de subsidiebeschikking. Risicovoorzieningen samenhangend met project Spoorzone De activiteiten die samenhangen met het realiseren van de Spoorzone zijn opgenomen in de businesscase bij OBS. De financiële effecten van alle kosten en opbrengsten zijn in de businesscase verwerkt. De gemeente en OBS hebben in het verleden afspraken gemaakt om enkele activiteiten die samenhangen met de ontwikkeling van de Spoorzone uit de businesscase te halen of te laten. De oorzaak is hierin gelegen dat de gemeente zelf beter en sneller zou kunnen sturen en schakelen op de betreffende activiteiten en de met de activiteiten samenhangende risico s. Voor een aantal risico s die de gemeente loopt is een voorziening gevormd in het verleden. Jaarlijks wordt deze voorziening ge-update en de hoogte aangepast aan de nieuwe inschatting van de verwachte risico s (en kansen). Eind 2017 heeft deze update ook plaatsgevonden wat in een neerwaartse bijstelling van de voorziening heeft geresulteerd naar 1,6 miljoen (was 4 miljoen). Op basis van de huidige beschikbare gegevens en inzichten is de waardering van de posten en risico s samenhangend met de Spoorzone conservatief maar aanvaardbaar. Tevens heeft de gemeente besloten het project Spoorzone de komende jaren verder te laten lopen als grondexploitatieberekening Spoorzone. Jaarlijks zal deze grondexploitatie geactualiseerd dienen te worden en derhalve onderdeel dienen uit te maken van de MPG en kan de gemeenteraad dit project op deze wijze monitoren. In 2017 is een verliesvoorziening van 13,9 mln. gevormd voor de grondexploitatie Spoorzone. Parkeergarage Prinsenhof Begin 2018 is de parkeergarage opgeleverd aan ParkerenDelft. Op de bouw van de parkeergarage is een tekort gerealiseerd van 13,2 mln. Dit tekort is gedekt uit de ontvangen subsidiebijdrage van het Rijk voor de businesscase (Beleidsregeling subsidies Budget Investeringen Ruimtelijke Kwaliteit). 28
4.4 Sociaal domein (1/2) Enkele bevindingen t.a.v. het sociaal domein; gemeente is wel in control Sociaal Domein - Jeugdzorg De inkoop van Jeugdzorg verloopt in Delft via Inkoopbureau H10. De H10 gemeenten sluiten zelf contracten af met de zorginstellingen. De administratie (inclusief) opstellen van betaalvoorstellen wordt verzorgd door H10. De gemeenten die zijn aangesloten bij H10 betalen rechtstreeks aan de zorginstellingen, maar de verantwoording over de geleverde zorg verloopt via H10. Uit de controle van de ontvangen verantwoordingen van zorginstellingen blijkt dat voor een bedrag van 1.448.786 controleverklaringen van zorginstellingen ontbreken waardoor de prestatielevering niet kan worden vastgesteld. Sociaal Domein - WMO In 2017 heeft de gemeente nagenoeg dezelfde afrekenmethodiek met de (grotere) zorginstellingen overeengekomen hetgeen inhoudt dat bij de verantwoording van de zorgaanbieder een controleverklaring over de geleverde zorg opgeleverd dient te worden (Indien de geleverde zorg > 125.000 is, onder dit bedrag worden alleen bestuursverklaringen ontvangen. Bestuursverklaringen geven geen zekerheid voor ons oordeel over de jaarrekening van uw gemeente waardoor een onzekerheid bestaat van 422.408. Van één contractpartij is voor begeleiding geen goedkeurende controleverklaring ontvangen. Uit de bevindingen van de accountant blijkt dat voor een bedrag van 189.833 geen oordeel is gegeven door de accountant over de gedeclareerde kosten (onzekerheid). 29
4.4 Sociaal domein (2/2) Sociaal Domein - PGB Controle op de prestatielevering (is de zorg conform gefactureerde zorg) vindt niet plaats door de SVB. De gemeente kan zelf een set aan aanvullende maatregelen nemen om deze tekortkomingen te mitigeren. De gemeente heeft één maatregel genomen: het uitvoeren van een summiere (9 deelwaarnemingen) enquête om vast te stellen of de zorg geleverd is. Dit vermindert de onzekerheid voor een deel maar kan niet voorkomen dat er onzekerheid blijft bestaan ten aanzien van de prestatielevering voor een bedrag van 3.167.199. Overige uitzettingen waarborgsommen De gemeente heeft voorschotten verstrekt aan zorginstellingen voor een bedrag van 3,6 miljoen, waarvoor geen terugbetalingsregeling is overeengekomen. Deze voorschotten hebben daardoor de eigenschappen van een verstrekte (langlopende) lening. In 2016 zijn deze voorschotten reeds verstrekt, in 2017 heeft dit nog niet geleid tot afwikkeling van deze voorschotten en zijn deze bedragen als waarborgsommen op de balans van de gemeente Delft gepresenteerd (nog wel met een kortlopend karakter, terwijl de voorschotten al langer dan een jaar bij de zorginstellingen zijn uitgezet). 30
4.5 Verhuuropbrengsten In onze managementletter n.a.v. de interim controle hebben wij de volgende opmerkingen opgenomen: Volledigheid van het objectenbestand is (nog) niet gewaarborgd door ontbreken van controles (aansluiting met BAG, Kadaster, activa etc.). Procedures voor mutaties in Planon (vastgoedregistratie) zijn niet beschreven. De gemeente geen richtlijnen voor de bepaling van de huurprijs, zodat het risico bestaat dat de huurprijs niet in overeenstemming is met de Wet Markt en Overheid. Vastgestelde verhuurprijs wordt niet in functiescheiding bepaald (geen controle op bepaling van vastgoedbeheerder) voert geen leegstandscontroles uit. Tijdens het gesprek inzake de opzet en bestaan van het proces verhuuropbrengsten hebben wij met het Afdelingshoofd Vastgoed aanvullende afspraken gemaakt om het risico op onvolledige verhuuropbrengsten te mitigeren door middel van het uitvoeren van aanvullende werkzaamheden die uitgevoerd zullen worden door de afdeling Vastgoed (aansluiting bij raadsbesluiten, beoordelen mutaties onderwijspanden etc.). Tevens in overeenstemming met intern auditteam besproken dat de gemeente of een leegstandscontrole uitvoert of een position paper opstelt waarom deze controle niet heeft plaatsgevonden (omvang risico beperkt). Bovengenoemde afspraken zijn niet of laat door uw gemeente opgevolgd. Het auditteam van de gemeente Delft heeft recentelijk (eind mei 2018) een position paper opgesteld waarbij een aansluiting is gemaakt tussen de objecten bekend bij de Regionale Belasting Groep en het vastgoed van de gemeente Delft. Uit een analyse van het auditteam blijkt dat 10 object nog niet zijn geanalyseerd. Op basis van een gemiddelde verhuurprijs is het maximale risico voor onvolledige opbrengst becijferd op circa 372.000. Het betreft hier een inschatting van mogelijk gemiste opbrengsten niet van werkelijk gemiste opbrengsten. Wij adviseren u dit verschil in 2018 nader te analyseren. We onderschrijven de mening van het auditteam dat er geen risico is op een afwijking van materieel belang in de verhuuropbrengsten. 31
4.6 Overige bevindingen Enkele overige bevindingen niet gecorrigeerd door gemeente en boven de rapporteringstolerantie van de gemeenteraad Buiten de balanstelling opgenomen verstrekte borgstellingen of garantstellingen aan natuurlijke en rechtspersonen De gemeente Delft heeft een volgens de administratie een garantie verstrekt voor een lening van de Delftse katholieke stichting voor bejaardenzorg. Restant lening volgens de gemeente Delft is 894.207. Wij hebben geen onderbouwing van de gemeente Delft ontvangen waaruit blijkt dat dit bedrag juist en volledig is en dat de gemeente Delft voor dit bedrag (nog) garant staat. Financiële vaste activa: Lening aan ParkerenDelft De gemeente heeft een drietal leningen verstrekt aan ParkerenDelft B.V. voor een bedrag van 24 mln. Deze vennootschap heeft in haar jaarrekening over 2017 wederom een negatief eigen vermogen gerapporteerd. De gemeente bezit 100% van de aandelen van deze B.V. en is dus volledig eigenaar. De gemeente heeft een lening verstrekt aan ParkerenDelft waarvan de waardering een aandachtspunt vormt, gezien de resultaatontwikkeling van ParkerenDelft. Bij het management van de gemeente Delft is dit risico overigens voldoende bekend en wordt ook jaarlijks een analyse uitgevoerd om dit risico te evalueren (afwaardering van de lening vereist of kan worden vastgesteld dat ParkerenDelft in de toekomst nog steeds kan voldoen aan haar verplichtingen). In de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing wordt met een negatief scenario geen rekening gehouden. Financiële vaste activa: Kapitaalverstrekking aan Regionale Ontwikkelingsmaatschappij InnovationQuarter B.V. In het intern audit verslag 2017 van het interne Auditteam is opgenomen dat gedurende het boekjaar 2017 de gemeente Delft een additionele kapitaalstorting verricht heeft van 1,05 mln. waardoor het totaal geïnvesteerde bedrag per ultimo 2017 1,75 mln. bedraagt. Het netto resultaat van de verbonden partij is sinds de oprichting negatief en het verdienmodel van de vennootschap is van nature risicovol. Er is op dit moment nog geen sprake van een duurzame waardevermindering, maar het risico dat hier wellicht sprake van kan zijn in de toekomst is. Jaarlijks dient de gemeente Delft dit risico te evalueren en indien nodig op deze kapitaalverstrekking een duurzame waardevermindering toe te passen. Wij onderschrijven het risico genoemd door uw interne Auditteam. 32
Bijlagen Bijlage A: Onze controle Bijlage B: Bevindingen SISA-bijlage