Voorstel raad en raadsbesluit Gemeente Landgraaf Programma Documentnummer: B.17.0789 B.17.0789 Landgraaf, 16 mei 2017 ONDERWERP: 'Verbeteren energielabel particuliere woningvoorrraad' PROGRAMMA 3. Ruimte en Herstructurering Verantwoordelijke portefeuillehouder(s): G.G.J. Janssen Behandelend ambtenaar voor technische vragen: R.P.H. Bouwers Telefoonnummer: 045-5695151 Organisatieonderdeel: Ruimtelijke Ontwikkeling en Grondzaken Behandeld in BenW d.d.: 16 mei 2017 Behandeling in oordeelvormende raad d.d.: 1 juni 2017 Ruimtelijk en Fysiek Behandeling in besluitvormende raad d.d.: 1 juni 2017 1. Samenvatting De gemeente Landgraaf wil zijn inwoners intensief ondersteunen bij de verduurzaming van hun woningen door het aanbieden van besparingsmaatregelen aan de burgers. Hierdoor wordt het voor onder meer de burgers mogelijk het Energie-label van hun woning te verbeteren. Het project is van groot belang voor het verdere verduurzamen van de particuliere woningvoorraad in Landgraaf en draagt bij aan de energieneutrale gemeente Landgraaf in 2040. In dit kader is op 29 september 2016 en 13 oktober 2016 de Verordening Verbetering Energielabel Particuliere Woningvoorraad Landgraaf 2016 behandeld en vastgesteld (zie raadsvoorstelnummer 50). Zoals bekend betreft het Project Verbeteren energielabel particuliere woningvoorraad een pilot project. De gemeente Landgraaf is in dit opzicht landelijk bezien een van de voorlopers, zo niet de voorloper, wat de pilot in de huidige vorm betreft. Inherent hieraan is dat lopende het project nadere sturing en vorm hieraan wordt gegeven, en dat de wens tot verduidelijking kan ontstaan. 2. Waarom naar de raad Wij zijn van oordeel dat het project Verbeteren energielabel particuliere woningvoorraad niet een regulier werkproces is, maar een project in ontwikkeling, vooral door de complexiteit en de beoogde doelstelling: komen tot een juist format op basis waarvan na afloop van de pilot een gelijk project gestart kan worden. Het format is volop in ontwikkeling. Dit heeft geleid tot de wens de raad expliciet, ter verduidelijking en bevestiging van het raadsbesluit dat op 29 september en 13 oktober 2016 werd behandeld en vastgesteld, vaststelt dat het project wordt
uitgevoerd in het kader van het algemeen belang en in het kader van de uitoefening van de publieke taak. Wet Financiering Decentrale Overheden (Wet FiDO) De Wet FIDO, artikel 2, eerste lid geeft aan dat het aangaan van leningen, het uitzetten van middelen en het verlenen van waarborgen en garanties uitsluitend zijn toegestaan in het kader van de uitoefening van de publieke taak. De gemeenten bezitten hier enige vrijheid, in die zin dat zij in principe zelf kunnen bepalen zelf wat onder de publieke taak dient te worden verstaan en hoe deze zal worden uitgeoefend. De Wet FIDO biedt hiervoor geen eenduidig kader. Het op voorhand sluitend inkaderen van de publieke taak is immers niet eenvoudig en wellicht zelfs onmogelijk. Ofschoon een strak en allesomvattend kader niet gegeven kan worden, kan dit in meer algemene zin worden beschreven: de overheid kan/mag iets tot haar publieke taak rekenen wanneer het particuliere bedrijfsleven niet of tegen bijzonder hoge kosten in een voorziening voorziet, waardoor deze niet of lastig bereikbaar is. Uw raad heeft bij de besluitvorming over de kaderstellende documenten PALET 1.0 en PALET 2.0 (zie onder 'Inleiding / Aanleiding') de regionale ambitie onderschreven om in 2040 een energieneutrale regio te zijn. Het onderhavige Project Verbeteren energielabel particuliere woningvoorraad draagt bij aan het bewerkstelligen van die ambitie. Met PALET hebben de Stadsregio Parkstad Limburg en de acht gemeenten in Parkstad Limburg het initiatief en de verantwoordelijkheid genomen om de energietransitie in de regio op gang te brengen. Daarbij is onderkend dat er met name kansen liggen in de verduurzaming van de woningen, waarmee tevens de maandelijkse energielasten voor de individuele inwoners kunnen worden verminderd. Naast de bijdrage aan de regionale ambitie ten aanzien van de energietransitie heeft het project dus ook een positief effect op het besteedbaar inkomen en biedt het kansen voor de regionale werkgelegenheid. Wat houdt dit project in voor de individuele deelnemer? De deelnemer koopt energiebesparende maatregelen. De deelnemer betaalt, indien hij kiest voor afbetaling van de koopsom, elke maand een vaste bijdrage voor de aflossing van de kredietcomponent binnen de koop op afbetaling. Het voordeel van de deelnemende burger bestaat uit het verminderen van de kosten van zijn eigen elektriciteits- en gasverbruik. De calculatie is op dusdanig wijze gemaakt dat, als de burger in aanmerking komt voor de optionele Energie Bespaar Garantie, reeds het eerste jaar een financieel voordeel voor de burger ontstaat. Dit voordeel groeit elk jaar door de stijging van de energietarieven. Belangrijk is nogmaals te vermelden dat de burger helemaal ontzorgd wordt, waardoor de toegangsdrempel voor de aanschaf van de besparingsmaatregelen wordt weggenomen. Dit levert wellicht een extra reden op voor de burger om deel te nemen aan het project. Expliciet B.17.0789 Pagina 2 van 7
moet benoemd worden dat dus óók burgers met geringe financiële mogelijkheden in staat gesteld worden te participeren in dit project. Wet financieel toezicht In het kader van het onderhavige project verstrekt de gemeente Landgraaf krediet aan burgers. De gemeente schiet het geld tot aankoop van energiebesparende maatregelen aan de burger voor. De burger betaalt vervolgens in 180 maandtermijnen (15 jaar) af. Aflossing in één keer is uiteraard ook mogelijk, dit is een keuze van de individuele burger. Wanneer, zoals in dit project wordt voorgestaan, krediet wordt aangeboden aan consumenten en dit krediet niet binnen drie maanden moet worden afgelost, bestaat er een vergunningplicht als bedoeld in artikel 2:60 Wet op het financieel toezicht (Wft). Dit project komt niet voor vrijstelling van die vergunningplicht in aanmerking. Uit artikel 1:20 Wft blijkt het volgende: 1. Deze wet is niet van toepassing op: a. het krachtens een wettelijke bepaling aanbieden van krediet met een doelstelling van algemeen belang aan een beperkt publiek, 1. rentevrij of tegen een lagere dan op de markt gebruikelijke rentevoet, of 2. tegen een rentevoet die niet hoger is dan de op de markt gebruikelijke rentevoet en onder voorwaarden die voor de consument gunstiger zijn dan de op de markt gebruikelijke voorwaarden. Uit de wetsgeschiedenis is op te maken dat met een wettelijke bepaling ook wordt gedoeld op een wettelijke bepaling in materiële zin, zoals een verordening. Er zijn andere overheidsinstellingen die zonder bankvergunning en krachtens een eigen verordening consumentenkrediet verstrekken. In dit geval is aan alle vereisten uit artikel 1:20 Wft voldaan. - ten eerste gaat het om kredietverstrekking krachtens een wettelijke bepaling. Onder een wettelijke bepaling moet worden verstaan een regeling van een orgaan dat aan de grondwet of een wet in formele zin regelgevende bevoegdheid ontleent. De betreffende verordening is vastgesteld op grond van het bepaalde in artikel 108 jo 147 eerste lid jo artikel 149 Gemeentewet. De verordening houdt daarmee een wettelijke bepaling in. - ten tweede wordt het krediet aangeboden met een doelstelling van algemeen belang. De projectdoelstellingen bestaan o.a. uit het leveren van een bijdrage aan het verduurzamen van woningen in de gemeente en het leveren van een bijdrage aan de CO2-neutraliteit van de gemeente. - B.17.0789 Pagina 3 van 7
- ten derde wordt het krediet aan een beperkt publiek aangeboden. Niet iedere consument kan in aanmerking komen voor het krediet. Het budget dat beschikbaar is voor het Project bedraagt maximaal EUR 500.000,-. Het aantal bouwwerken waarop het Project betrekking kan bedraagt maximaal 100. - ten vierde is het krediet voor de consumenten per saldo voordeliger dan een krediet op de markt. In dat verband is onder meer van belang dat het krediet wordt aangeboden tegen een lagere dan op de markt gebruikelijke rentevoet. Omdat aan alle voorwaarden uit artikel 1:20 Wft is voldaan, is op de aan de orde zijnde kredietverstrekking via een verordening de Wft niet van toepassing. Dit betekent dat de gemeente niet handelt in strijd met het in de Wft neergelegde verbod om een krediet aan te bieden zonder te beschikken over een daartoe door de AFM verleende vergunning en evenmin handelt in strijd met één of meer bij of krachtens de Wft bepaalde gedragsregels. Wet Markt en Overheid Op 1 juli 2012 is de Wet Markt en Overheid van kracht geworden. Deze wet betreft een wijziging van de Mededingingswet: hoofdstuk 4b is in deze wet ingevoegd. De artikelen in dit hoofdstuk geven een aantal gedragsregels, die overheidsinstanties zoals gemeenten in acht moeten nemen als zij economische activiteiten uitvoeren. Onder "economische activiteiten" wordt verstaan het aanbieden van goederen en diensten op de markt. Het leveren en onderhouden van de besparingsmaatregelen en het aanbieden van een lening dient aangemerkt te worden als economische activiteiten. Binnen de Mededingingswet gelden vier gedragsregels. Eén daarvan luidt dat aan de afnemers van een economische activiteit tenminste de integrale kostprijs in rekening dient te worden gebracht. Daarnaast geldt de verplichting voor de gemeente om geen gegevens, uit hoofde van haar hoedanigheid als overheidsorgaan verkregen, in te zetten wanneer economische activiteiten worden ontwikkeld. Tot slot gelden het verbod van bevoordeling van de overheidsbedrijven en het verbod van functievermenging. De Wet Markt en Overheid is echter niet van toepassing indien de economische activiteiten die de gemeente verricht, plaatsvinden in het algemeen belang. In dat geval bepaalt de Mededingingswet dat hoofdstuk 4b, en dus de daarin neergelegde gedragsregels, niet van toepassing is. In casu zijn er voldoende argumenten om te stellen dat er inderdaad sprake is van een algemeen belang. De vaststelling of economische activiteiten plaatsvinden in het algemeen belang geschiedt voor gemeenten door de gemeenteraad. Aan uw raad wordt thans voorgesteld om ten aanzien van B.17.0789 Pagina 4 van 7
het Project Verbeteren energielabel particuliere woningvoorraad te besluiten dat dit plaatsvindt in het algemeen belang. Uw raad heeft bij de besluitvorming over de kaderstellende documenten PALET 1.0 en PALET 2.0 (zie onder 'Inleiding / Aanleiding') de regionale ambitie onderschreven om in 2040 een energieneutrale regio te zijn. Het onderhavige pilot project Verbeteren energielabel particuliere woningvoorraad draagt bij aan het bewerkstelligen van die ambitie. Met PALET hebben de Stadsregio Parkstad Limburg en de acht gemeenten in Parkstad Limburg het initiatief en de verantwoordelijkheid genomen om de energietransitie in de regio op gang te brengen. Daarbij is onderkend dat er met name kansen liggen in de verduurzaming van de woningen, waarmee de maandelijkse energielasten voor de individuele inwoners kunnen-worden verminderd. Naast de bijdrage aan de regionale ambitie ten aanzien van de energietransitie heeft het project ook een positief effect op het besteedbaar inkomen en biedt het kansen voor de regionale werkgelegenheid. Tot slot is van belang op te merken dat óók burgers met geringe financiële mogelijkheden in staat gesteld worden te participeren in dit project. Er zijn private ondernemers die soortgelijke producten aanbieden, maar die producten zijn doorgaans niet beschikbaar voor burgers met geringe financiële mogelijkheden. Op het aanbod vanuit de markt wordt door burgers doorgaans aarzelend gereageerd. Het aanbod van een gemeente als overheidsinstantie zal wellicht meer vertrouwen inboezemen. Een extra argument waarom dit project het algemeen belang dient. Al met al zijn wij van mening dat de duurzaamheidsbelangen alsook economische belangen zwaarder wegen dan eventuele belangen van, en de nadelige gevolgen voor, marktpartijen. 3. Doelstelling en beoogd meetbaar effect Wij zijn van oordeel dat het Project verbeteren energielabel particuliere woningvoorraad geen regulier werkproces is maar een project in ontwikkeling, vooral door de complexiteit van het project en het feit dat ervaring opgedaan dient te worden met deze duurzaamheidsformule. Het doel van het Project is om de duurzaamheidsdoelstellingen van de gemeente Landgraaf te behalen. In het kader van dit doel, vragen wij uw Raad om expliciet, ter bevestiging en verduidelijking, vast te stellen dat het Project plaatsvindt in het kader van het algemeen belang en wordt uitgeoefend in het kader van de invulling van de publieke taak door de gemeente. 4. Argumentatie en alternatieven Uit het raadsbesluit nummer 50, zoals aan de orde geweest tijdens de raadsvergaderingen van 29 september en 13 oktober 2016, blijkt dat dit Project wordt uitgevoerd in het kader van het algemeen belang en binnen de uitoefening van de publieke taak door de gemeente. Het behalen van de duurzaamheidsdoelstellingen en het energieneutraal zijn in 2040 staat bovendien hoog in het vaandel van de gemeente. Ter bevestiging en verduidelijking van deze functie(s) van het B.17.0789 Pagina 5 van 7
Project, alsook om dit te expliciteren ten opzichte van raadsbesluit 50, vragen wij uw Raad om bovenbedoelde vaststelling. 5. Hoe gaan we dat bereiken en is er evaluatie nodig N.v.t. 6. Communicatie N.v.t. 7. Kosten, baten, dekking, risico's N.v.t. 8. Het voorstel Voorgesteld wordt om: 1. Ter verduidelijking van raadsvoorstel nummer 50 te bepalen dat het project Verbeteren energielabel particuliere woningvoorraad plaatsvindt in het algemeen belang, als bedoeld in de Mededingingswet en de Wet financieel toezicht; 2. Ter verduidelijking van raadsvoorstel nummer 50 te bepalen dat het project Verbeteren energielabel particuliere woningvoorraad plaatsvindt in het kader van de uitoefening van de publieke taak door de gemeente, als bedoeld in de Wet FIDO. Burgemeester en wethouders van Landgraaf, de secretaris, de burgemeester, ir. J.M.C. Rijvers mr. R.J.H. Vlecken 9. a. Stukken behorende bij het besluit b. Onderliggende stukken Raadsvoorstel nummer 50 B.17.0789 Pagina 6 van 7
Besluit De raad van de gemeente Landgraaf; gelet op het voorstel van burgemeester en wethouders d.d. 16 mei 2017; overwegende dat de raad zich kan verenigen met de overwegingen van burgemeester en wethouders zoals opgenomen in het voorstel onder punt 2 en deze overwegingen tot de zijne maakt; gelet op de Wet FIDO, de Mededingingswet en de Wet financieel toezicht; Besluit: 1. ter verduidelijking van raadsvoorstel nummer 50, dat het Project Verbeteren energielabel particuliere woningvoorraad plaatsvindt in het algemeen belang, als bedoeld in de Mededingingswet en de Wet financieel toezicht; 2. ter verduidelijking van raadsvoorstel nummer 50, dat het Project Verbeteren energielabel particuliere woningvoorraad plaatsvindt in het kader van de uitoefening van de publieke taak door de gemeente, als bedoeld in de Wet FIDO. Aldus besloten in de openbare besluitvormende raad, gehouden op 1 juni 2017. De griffier, De voorzitter, B.17.0789 Pagina 7 van 7