Les 5: Sociaal ondernemen praktisch theoretisch Vakken Nederlands, Moraalleer, Cultuurwetenschappen, Economie, Godsdienst, Maatschappelijke Vorming, Project Algemene Vakken. Doelstellingen en eindtermen De leerling kan zelf stappen ondernemen om vernieuwingen te realiseren (VOET creativiteit nr 2) De leerling weet wat sociaal ondernemen is (Context 7: socioculturele samenleving nr. 3) De leerling brainstorm technieken bijbrengen (VOET kritisch denken nr. 13) De leerling leert in teamverband denken en als groep iets te presenteren (VOET samenwerken nr. 19) De leerling benut leerkansen in diverse situaties (VOET exploreren nr. 8) Methodiek Brainstorm + kleine mondelinge presentatie geven Lesverloop De bedoeling van deze les is om de leerling te laten kennismaken met sociaal ondernemen. De les wil een breder beeld geven over de verschillende soorten bedrijven en organisaties. We leggen het verschil uit tussen non-profit ondernemingen en sociale ondernemingen die zelf winst mogen maken en uitkeren. We geven ook een inleiding in brainstormtechnieken om de leerlingen hun creativiteit te stimuleren. Zo kunnen ze zelf nieuwe ideeën op een gestructureerde manier leren vormen. De les heeft een powerpoint als leidraad, u kan deze vinden in bijlage 1, op de dvd van het scholenpakket dat bezorgd werd begin september of ze is te downloaden op www.zuiddag.be. I. Inleiding: ballon-brainstorm Brainstorm Wat is sociaal ondernemen? (Powerpoint slide 2) De ballon-brainstorm is een goede manier om te polsen wat de leerlingen al weten over sociaal ondernemen. Een ballon-brainstorm gaat als volgt: de leerkracht schrijft in het midden het woord sociaal ondernemen. De leerlingen mogen dan om de beurt een woord errond schrijven waaraan zij denken als ze sociaal ondernemen zien. Elke leerling moet proberen een andere woord op te schrijven. Elk woord is juist, elke associatie mag opgeschreven worden. Deze bijvragen kunnen helpen bij de brainstorm: Wat is een sociaal bedrijf? Wat is een sociale onderneming? Waar denk je aan bij maatschappelijk verantwoord ondernemen? Welke sociale ondernemingen ken je? Hoe kan een bedrijf bijdragen aan de maatschappij?
II. Sociaal ondernemen De powerpoint (bijlage 1) toont vooral aan dat er verschillende soorten sociale ondernemingen zijn. De leerkracht overloopt de slides 3 tot 15 en licht toe. Vraag eventueel aan de leerlingen of ze zelf voorbeelden van sociale ondernemingen kennen en probeer ze te plaatsen in het spectrum (zie slides). Slide 3 Vraag aan de leerlingen: Welke van deze organisaties ken je? Weet je wat ze doen voor de maatschappij? Hoe zou je ze kunnen indelen? In het groene gedeelte vinden we bedrijven terug waar het sociaal doel het einddoel is en geld/winst een middel om dit doel te bereiken. In het paarse gedeelte vinden we bedrijven waar geld/winst het einddoel is. Enkele voorbeelden komen later terug Slide 4 Aan de rechterkant in het paarse deel zien we for-profit organisaties. Sommigen willen wel maatschappelijke waarde creëren, maar hun belangrijkste motief blijft winst maken en de verdeling van de winst aan de aandeelhouders. Hoe meer naar rechts, hoe meer focus op winst. Aan de linkerkant van het spectrum zien we non-profitorganisaties. Sommige van hen hebben commerciële activiteiten die economische waarde genereren om hun sociale programma s te financieren. De voornaamste drijfveer blijft hun maatschappelijke missie. Hoe meer naar links, hoe meer focus op maatschappelijke waarde. Het kenmerk dat de twee groepen onderscheid is het doel. Winst is het primaire doel van een commercieel bedrijf met sociale projecten en een maatschappelijk verantwoord bedrijf. Sociale impact is het primaire doel van sociale onderneming en non-profitorganisaties. Slide 5 Enkele voorbeelden van commerciële bedrijven met sociale impact: Lipton Ice Tea steunt de vzw Nooit Dakloos Ben & Jerry s heeft fair trade, milieuvriendelijkheid, klimaatneutraliteit,... als belangrijke waarden voor het bedrijf The Body Shop draagt ook enkele waarden hoog in het vaandel. Ze werken aan een lage impact op het milieu, strijdt tegen dierproeven,... Slide 6 Definitie Sociale Onderneming : Een sociale onderneming is een zakelijke onderneming opgericht met een sociaal doel, om maatschappelijke waarde te creëren. Het dagelijkse bestuur wordt uitgevoerd met financiële discipline, innovatie en de vastberadenheid van privé-bedrijven. Slide 7 Enkele voorbeelden van sociale ondernemingen Slide 8+9 Microkredieten zijn vaak gebruikt in minder ontwikkelde landen omdat er daar minder informatie beschikbaar is over de kredietwaardigheid van mensen. Om deze mensen toch een kans te geven, worden microkredieten verleend. Het zijn goedkope leningen aan kleine ondernemers.
Slide 10+11+12 Het voordeel van coöperatieven is dat boeren een deel van de winst krijgen en ze zeker zijn dat hun geproduceerde melk afgenomen zal worden. Met de winst gaan ze: Opnieuw investeren in groei organisatie nieuwe melkverwerkingsfabrieken bouwen Nieuwe verkoopscentra oprichten Onderwijs starten Gebouwen renoveren Nieuwe voorzieningen voor het dorp creëren Overige winst gaat terug naar de gemeenschappen van boeren Slide 13 Voorbeeld Fifteen + link naar filmpje: http://www.fifteen.net/ Slide 14 Voorbeeld Velo III. Oefening: bedenk zelf een een sociale onderneming Materiaal: powerpoint slide 15 tot einde, bijlage 2 voor de leerlingen Doel: De leerlingen bedenken zelf een sociale onderneming. Ze proberen nieuwe ideeën te ontdekken en gaan oude patronen, gewoonten en zekerheden doorbreken. De leerkracht deelt bijlage 2 (brainstormtechnieken) uit aan de leerlingen en overloopt samen met hen de richtlijnen en de technieken. De leerlingen vormen groepjes van 4-5 personen. De groepjes krijgen een kwartier de tijd om de volgende opdracht uit te werken: Bedenk een nieuwe sociaal onderneming die het volgende wilt bereiken: 1. Tewerkstelling van laaggeschoolden met weinig kansen op de arbeidsmarkt 2. Ecologie promoten Vragen voor de leerlingen: Hoe zou jij deze 2 combineren in een ondernemingidee? Hoe zou je voor de onderneming betalen, geld vinden? Enkele spelregels tijdens een brainstorm: Oordeel niet over de nieuwe ideeën Sta open voor irrealistische voorstellen Ga in op de ideeën van anderen Hoe gekker, hoe beter Bedenk zoveel mogelijk verschillende ideeën: Kwaliteit < kwantiteit. Hou het tempo hoog
Enkele tips voor de leerkracht: Stel bijkomende vragen Bekrachtig leerlingen die ideeën inbrengen: Goed idee, Lotte! Daag de leerlingen uit om meer out-of-the-box te denken: Leuk, denk nu nog een stapje verder Gooi zelf eens een gek idee in de groep Na een kwartier stelt elke groep het resultaat voor aan de rest van de klas. IV. Voorbeeld De Natuurfrituur Tot slot licht de leerkracht nog het voorbeeld van De Natuurfrituur toe (powerpoint laatste slide). Link naar een artikel over CVBA VSO De Natuurfrituur http://www.mvovlaanderen.be/kenniscentrum/praktijkvoorbeeld/cvba-vso-de-natuurfrituurverlaagt-drempel-naar-biologische-voeding/t/diversiteit/i/praktijkvoorbeelden/s/horeca/ Idee De Natuurfrituur is een bedrijfje (coöperatieve vennootschap) die twee doelen heeft. Enerzijds de promotie van duurzame voeding (lokaal, vegetarisch, biologisch,...) door middel van een frituurconcept en anderzijds de creatie van jobs voor mensen die moeilijk aan een job geraken. Financiering Het geld komt van 2 kanten: aan de ene kant subsidies (geld van de staat om je te helpen) en aan de andere kant geld van de markt (spaarders/beleggers). De spaarders/beleggers kunnen investeren in het bedrijfje via mail of door de eigenaars op te bellen. Zij geven hun geld en in ruil worden zij mede-eigenaar van de Natuurfrituur en kunnen zij de frituur een keer laten langs komen op hun feestje. Ook krijgen ze na enkele jaren een deel van de winst. Deze winst is wel beperkt en in vergelijking met andere beleggingen heel klein.
Lesmodules Aanbevolen Optioneel inleiding I. Ballon-brainstorm - 5 min. Eerste kennismaking met het concept Sociaal ondernemen informatief II. Info Sociaal Ondernemen (SO) - 15 min. IV. Voorbeeld case De Natuurfrituur - 10 min. interactief III. Oefening: bedenk zelf een sociale onderneming + brainstormtechnieken - 20 min Bijlagen I. Powerpoint Sociaal Ondernemen (op dvd in scholenpakket gekregen en te downloaden op www.zuiddag.be) II. Brainstormtechnieken