Visie op Sociale Werkvoorziening regio Eemland Beleidsdoelen Wet sociale werkvoorziening Inhoud 1 Inleiding 2 Context 3 Beleidsdoelen a. Iedere Wsw-er direct aan de slag b. Bevorderen van arbeidsontwikkeling van Wsw-ers c. Zoveel als mogelijk plaatsing van Wsw-ers op de reguliere arbeidsmarkt d. Behoud de beschutte voorziening voor hen die daarop aangewezen zijn 4 Zorgvuldige en gefaseerde implementatie met heldere verantwoording 5 Planning van activiteiten 1 Inleiding De modernisering van de Wet sociale werkvoorziening (Wsw) is met ingang van 1 januari 2008 van kracht geworden. De raad is middels een Raadsinformatiebrief (d.d. 5-3-2008, nr. 2008-19, reg. nr. 2685281) geïnformeerd over het plan van aanpak in de regio Eemland. In De Ronde van 20 mei 2008 heeft dhr. A. Kruyt, wethouder Sociale Zaken en Werkgelegenheid, een presentatie gehouden over de modernisering van de Wsw. Op 17 juni jongstleden heeft de raad de verordeningen Cliëntenparticipatie WSW en de verordening Persoonsgebonden budget Begeleid Werken vastgesteld. We hebben nu een viertal beleidsdoelen geformuleerd die ons inziens aangeven wat de visie van de regio Eemland is op de invulling van de Wsw. In deze notitie wordt u de vraag voorgelegd of de geformuleerde beleidsdoelen voldoen aan de visie van de raad en of u kunt instemmen met de gekozen lijn. In hoofdstuk 3 beschrijven we de beleidsdoelen die het hart vormen van de visie op de Wsw. Daaraan voorafgaand schetsen we in hoofdstuk 2 de context waarin het te formuleren Wsw-beleid moet worden gezien. De geformuleerde beleidsdoelen (opgesteld door de wethouders van Sociale Zaken van de zes regiogemeenten Amersfoort, Leusden, Baarn, Bunschoten, Soest en Woudenberg) zijn overigens in goede samenspraak met het bedrijf Amfors tot stand gekomen. Op basis van deze beleidsdoelen zullen prestatie-indicatoren worden opgesteld die leidend worden in de te maken prestatie-afspraken met Amfors. 2 Context Het te formuleren beleid voor de Wsw staat niet op zichzelf, maar maakt onderdeel uit van het Sociale Zekerheidsbeleid van de regio Eemland. In dit hoofdstuk geven we aan binnen welke context het Wsw beleid is ontwikkeld en wordt uitgevoerd. a. Het Wsw-beleid maakt onderdeel uit van het regionaal arbeidsmarktbeleid Bij de invulling van de visie op de Wsw willen we zoveel mogelijk uitgaan van datgene wat we al vanuit Sociale Zekerheid doen: Het coachen en re-integreren van mensen met een grote afstand tot werk (ook wel: de onderkant van de arbeidsmarkt). De uitvoering van de Wet sociale werkvoorziening maakt onderdeel uit van het gemeentelijk arbeidsmarktbeleid. Landelijk is de tendens om de arbeidsmarktbenadering voor mensen met een grote afstand tot werk veel meer regionaal te organiseren, waarbij ook veel meer dan voorheen door de partijen in de keten van Werk en Inkomen wordt samengewerkt in de benadering van werkgevers. Visiedocument WSW 1
De gemeenten willen in het arbeidsmarktbeleid drie (regie)rollen vervullen: signaleerder van arbeidsmarktontwikkelingen: daarvoor ontwikkelen wij een arbeidsmarktmonitor die niet alleen gevoed wordt door statistieken maar ook door contacten en ervaringen van partijen, zoals werkgevers; verbinder van activiteiten: het slim koppelen van private en publieke activiteiten en projecten zodat we meer kansen kunnen creëren voor de onderkant van de arbeidsmarkt stimulator: het gericht ontwikkelen en steunen van nieuwe initiatieven zodat problemen op de onderkant van de arbeidsmarkt kunnen worden opgelost. We willen als gemeenten ook het goede voorbeeld geven. We zijn immers ook een grote opdrachtgever in deze regio. Dit doen we o.a. door ook eenvoudig werk als onderhoud van het groen door Wsw-ers te laten verrichten. b. Naar een vraaggerichte benadering Wij willen de match tussen de groepen aan de onderkant van de arbeidsmarkt en de werkgevers versterken door ons nog nadrukkelijker op de vraagkant te richten. Van belang is het opbouwen van relaties met werkgevers gericht op het behoud en het scheppen van (soms verborgen) werkgelegenheid voor de doelgroep. De werkgeversbenadering wordt losgekoppeld van de plaatsing vanuit de diverse regelingen en is veel meer gericht op het aanbieden en organiseren van voorzieningen die nodig zijn om banen in een reguliere werksetting te bewerkstelligen. Het sociale zekerheidsbeleid zal veel meer dan nu het geval is vraaggericht georganiseerd gaan worden. In ons regionaal arbeidsmarktbeleid wordt hier al vorm aan gegeven, bijvoorbeeld door de inrichting van het werkgeversservicepunt. Vanuit dit punt onderhouden professionals van gemeente, UWV en CWI de contacten met werkgevers en werkgeversorganisaties in de regio. Met de sociale werkvoorziening Amfors zal worden nagegaan in hoeverre en op welke wijze tot een gemeenschappelijke werkgeversbenadering gekomen kan worden. Primair zijn re-integratie en activering van mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt gericht op bemiddeling naar regulier werk. c. Advies van de Commissie fundamentele herbezinning Wsw Op verzoek van het kabinet heeft de Commissie fundamentele herbezinning Wsw ( Commissie De Vries ) begin oktober 2008 voorstellen uitgebracht om de groep mensen die onvoldoende productief zijn om het minimumloon te verdienen meer perspectief te geven op werk zonder dat daarvoor meer publieke middelen hoeven te worden ingezet. De kerngedachte van de Commissie gaat ervan uit dat de sociale werkplaatsen geen eindbestemming meer moeten zijn, maar een tussenstation van waaruit gehandicapten doorstromen naar een reguliere baan. Samenvattend komen de voorstellen op het volgende neer: - een nieuwe beloningssystematiek die mensen met een arbeidshandicap prikkelt om naar vermogen aan het werk te gaan; - investeren in de kwaliteit van de publieke dienstverlening en de jobcoach om werkgevers te ondersteunen en sores uit handen te nemen; - investeren in sociaal ondernemerschap waarbij aangetoond wordt dat het mogelijk is om als bedrijf concurrerend te zijn met een werknemersbestand dat voor een deel bestaat uit mensen met een beperking; - investeren in Cao-afspraken onder meer door leerwerkbedrijven en opleidingsinstituten een rol toe te bedelen als toegangspoort naar de arbeidsmarkt van een sector of een branche; - investeren in voorlichting om negatieve beeldvorming tegen te gaan; en - voor het meest kwetsbare deel van de doelgroep wordt een baangarantie gegeven. De commissie bepleit een zorgvuldige voorbereiding en een gefaseerde invoering waarbij uitdrukkelijk gesteld wordt dat de verworven rechten, van mensen die al met inzet van een loonkostensubsidie of loondispensatie werken in het kader van het huidige stelsel van werk en inkomen, niet worden aangetast. Naar verwachting zal het kabinet in december 2008 haar reactie geven op de adviezen van de commissie. Visiedocument WSW 2
d. Het Wsw-beleid wordt uitgevoerd binnen het bestaande financiële kader De gemeenten ontvangen jaarlijks van het Rijk financiële middelen voor de uitvoering van de Wsw. Dit budget wordt vastgesteld op basis van het aantal Wsw-geïndiceerden woonachtig in de gemeenten. Hierbij wordt gerekend met een gemiddeld beschikbaar bedrag per Wsw-plaatsing. Voor de regio Eemland is op jaarbasis ongeveer 31 miljoen euro beschikbaar voor de uitvoering van de Wsw. Mogelijk dat deze financieringssystematiek op termijn gaat veranderen indien het kabinet de adviezen van de Commissie de Vries zal overnemen. e. De Gemeenschappelijke Regeling RWA wordt aangepast Het is de uitdrukkelijke wens van de zes regiogemeenten Baarn, Bunschoten, Leusden, Soest, Woudenberg en Amersfoort om de bestaande gemeenschappelijke regeling, die is opgericht om gezamenlijk uitvoering te geven aan de Wet sociale werkvoorziening, te behouden. De colleges zien een belangrijke meerwaarde in het gezamenlijk optrekken bij de ontwikkeling en uitvoering van sociale werkvoorziening vanuit het eerder gememoreerde regionaal arbeidsmarktbeleid. De wens is ook om een aantal uitvoerende taken in het kader van de Wsw bij Amfors te beleggen. Het gaat dan om zaken als het Wsw-werkgeverschap, het beheer van de Wsw-wachtlijst en het uitvoeren van het Persoonsgebonden budget. Gezien de gedeeltelijk nieuwe verantwoordelijkheden van gemeenteraad en college is het nodig de Gemeenschappelijke regeling op een aantal punten aan te passen. Een herziening van de regeling wordt separaat aan u voorgelegd. Daarnaast hebben de colleges van de zes regiogemeenten aangegeven het wenselijk te vinden de huidige structuur van de uitvoeringsorganisatie RWA/Amfors te willen herzien in het licht van bestuursbevoegdheden. f. Amfors is hoofduitvoerder van de Wsw-opdracht voor de regio Eemland De huidige SW-uitvoeringsorganisatie Amfors heeft in de afgelopen jaren bewezen een (financieel) solide en betrouwbare uitvoerder voor de Wet sociale werkvoorziening in onze regio te zijn. De gemeente Amersfoort acht het daarom ook wenselijk deze samenwerking voort te zetten. Amfors blijft daarom hoofduitvoerder van de Wsw. Wel zal er aan cliënten de mogelijkheid worden geboden om met andere uitvoerders in zee te gaan. Dit is al geregeld in de eerder door de gemeenteraden vastgestelde verordening Persoonsgebonden budget. Dit betekent dat de verhouding in opdrachtuitvoering in de toekomst zou kunnen komen te liggen op 85% Amfors en 15% overige uitvoerders. 3 Beleidsdoelen Werkgelegenheid in het kader van de Wet sociale werkvoorziening berust op de gedachte dat iedereen die dat wil, moet kunnen werken, ook als dat op de reguliere arbeidsmarkt moeilijk of niet mogelijk is, bijvoorbeeld door een arbeidshandicap. Werken is niet alleen een middel om in inkomen te voorzien, maar biedt mogelijkheden om volwaardig mee te doen in de samenleving. In Amersfoort zijn 7294 mensen met een arbeidsongeschiktheidsuitkering (WAO/WIA (5750), Waz (200), Wajong (1344)), 1497 personen met een WW-uitkering en 2040 mensen met een WWBuitkering 1. Van de laatste twee genoemde groepen uitkeringsgerechtigden zou een (overigens nader te bepalen) deel ook als arbeidsgehandicapt aangemerkt kunnen worden, vooral personen die al lange tijd in een uitkeringssituatie verkeren. Deze mensen met een arbeidshandicap kunnen voor werk gebruik maken van de Wet sociale werkvoorziening. Er werken momenteel 927 Amersfoorters in het kader van de Wet sociale werkvoorziening, voornamelijk bij de SW-uitvoeringsorganisatie Amfors. De gemeenten hebben de opdracht om de plaatsingen in het kader van de Wet sociale werkvoorziening te organiseren. De wettelijke opdracht in de Wsw is: 1 Het bieden van een passende werkplek en een ontwikkelperspectief aan Wswgeïndiceerden, zo mogelijk buiten de beschutte omgeving van de sw-organisatie; 1 Cijfers van Onderzoek & Statistiek per 1 januari 2008. Gegevens WWB: leeftijd 25-64 jaar. Gegevens WAO/WIA, Waz, Wajong en WW: leeftijd 15-64 jaar. Visiedocument WSW 3
2 Behoud van de Wsw voor de doelgroep en meer rechten voor Wsw-geïndiceerden. Rekening houdend met de context en de wettelijke opdracht formuleren we de volgende Wswbeleidsdoelen voor de regio Eemland: 1 iedere Wsw direct aan de slag; 2 bevorderen van de arbeidsontwikkeling van Wsw-ers; 3 zoveel als mogelijk plaatsing van Wsw-ers op de reguliere arbeidsmarkt; 4 behoud de beschutte werkplek voor hen die daarop aangewezen zijn. We geven per beleidsdoel aan waarom we dit van belang vinden en wat moet worden gedaan om het wenselijke doel om te zetten in resultaat. Beleidsdoel 1: iedere Wsw-er direct aan de slag Hoewel de gemeente de wettelijke opdracht heeft om een minimaal aantal Wsw-geïndiceerden een arbeidsplaats in het kader van de Wsw te bieden (er moet worden voldaan aan de jaarlijks vastgestelde minimale taakstelling), wil de regio Eemland de ambitie waarmaken om alle Wsw-geïndiceerden direct een passende werkplek te bieden en er zo voor te zorgen dat er geen wachtlijst meer bestaat. We gaan hierbij uit van de gedachte dat iedereen die een Wsw-indicatie krijgt, direct aan de slag moet kunnen. Dit om te voorkomen dat bestaande vaardigheden niet verminderen en te bevorderen dat alle arbeidskracht direct inzetbaar is op de arbeidsmarkt. Om dit effect te kunnen bewerkstelligen moet de komende tijd gewerkt worden aan het reduceren van de Wsw-wachtlijst. Na een toename van de wachtlijst gedurende de laatste jaren, is sinds april 2008 een afname van de wachtlijst te zien van 236 personen per 1 april 2008 naar 191 personen per 1 augustus 2008. Dit is voor een groot deel te verklaren door de inzet van het project sluitende aanpak Wsw-wachtlijst (vanuit het W-deel van het WWB budget worden WSW geïndiceerden die op de wachtlijst staan geactiveerd met een traject) en het opschonen van de wachtlijst. Overigens is er geen sturing mogelijk op het aantal nieuw geïndiceerden, omdat dit een onafhankelijke taak is die bij het CWI is belegd. Daarnaast zal meer ruimte in arbeidsplaatsen gecreëerd moeten worden door grotere doorstroom en duurzame uitstroom naar arbeidsplaatsen op de reguliere arbeidsmarkt. Uiteindelijk is het streven erop gericht binnen het beschikbare Wsw-budget de wachtlijst te reduceren tot nul. Beleidsdoel 2: bevorderen van arbeidsontwikkeling van Wsw-ers Iedere Wsw-geïndiceerde heeft talenten waarmee hij/zij een bijdrage kan leveren op de arbeidsmarkt. Niet alleen het bieden van passend werk met inzet van de nodige voorzieningen is van belang, maar vooral het ontwikkelen van deze talenten zien we als belangrijke toekomstige opgave. Doel is daarbij dat iedere Wsw-geïndiceerde kan groeien in zijn/haar kennis en kunde. De werkplekken die binnen de uitvoeringsorganisatie Amfors beschikbaar zijn, zullen ook vooral leerwerkplekken moeten zijn om arbeidsvaardigheden, kennis en kunde te ontwikkelen. Dit biedt mensen met een arbeidshandicap perspectief op nieuwe en andere werkplekken, zowel binnen als buiten de uitvoeringsorganisatie. Om in beeld te kunnen brengen wat de arbeidsmogelijkheden zijn, krijgt iedere Wsw-geïndiceerde een job coach, wordt gewerkt met een Persoonlijk ontwikkelingsplan (POP) en wordt de situationele loonwaarde vastgesteld. Om de vorderingen in beeld te houden sluiten we bij aan de reintegratieladder die in het kader van de WWB wordt gehanteerd. Het SW-bedrijf wordt op deze wijze een springplank naar werk bij reguliere werkgevers. Zij beschikt daarmee over de benodigde infrastructuur om mensen arbeidsritme, juiste houding/gedrag en discipline aan te leren. Deze infrastructuur zal in de toekomst meer ingezet moeten worden voor het leren van een vak en mensen toerusten voor arbeid bij een werkgever in de betreffende sector of branche. Nauwe samenwerking met kenniscentra, opleidings- en ontwikkelingsfondsen van sectoren en bedrijven op dit vlak is dan ook noodzakelijk. Het resultaat van dit beleidsdoel moet zijn dat van alle Wsw-geïndiceerden duidelijk is wat hun arbeidspotentieel is en waar ontwikkelingsmogelijkheden liggen om het werk zo passend mogelijk te maken. Van daaruit kan gewerkt worden aan door- en uitstroom. Visiedocument WSW 4
Beleidsdoel 3: zoveel als mogelijk plaatsing van Wsw-ers op de reguliere arbeidsmarkt Een belangrijk doel van de modernisering van de Wet sociale werkvoorziening is dat Wsw-ers zoveel als mogelijk werkzaam zijn op de reguliere arbeidsmarkt. Dit doel heeft de volgende achtergrond: ondanks de lagere economische groei op korte termijn zien we op de langere termijn een tekort ontstaan vanwege o.a. vergrijzing. Daarnaast is de doelgroep zelf uiteindelijk het meest gebaat bij werken bij een reguliere werkgever. Werk op de reguliere arbeidsmarkt is voor Wsw-ers onder te verdelen in: - detachering bij een reguliere werkgever met een Wsw-dienstverband; - Wsw-Begeleid werken bij een reguliere werkgever; - Uitstroom uit de Wsw in reguliere baan met terugkeergarantie. De ambitie van de gemeente Amersfoort is om reguliere plaatsing te bevorderen door: 1 iedere Wsw-er met de indicatie Begeleid werken regulier te plaatsen; 2 iedere Wsw-er die zelf aangeeft regulier te willen werken te begeleiden bij het vinden van een passende werkplek, ongeacht de indicatie; 3 detachering te bevorderen; 4 positieve uitstroom 2 uit de Wsw bevorderen. Om deze doelstelling te realiseren zetten we enerzijds in op voorlichting aan Wsw-ers over de mogelijkheden van het gebruik van het Persoonsgebonden budget voor Begeleid werken en de terugkeergarantie bij het accepteren van een reguliere baan (zonder Wsw-loonkostensubsidie). Anderzijds maken we prestatie-afspraken met de uitvoeringsorganisatie om detachering, Begeleid werken en uitstroom naar een reguliere baan te bevorderen. Daarnaast zien we het als onze taak om de regionale arbeidsmarkt te bewerken zodat werkgelegenheid ten behoeve van de onderkant van de arbeidsmarkt, waartoe ook de groep Wsw-ers behoort, verbetert en de opnamecapaciteit van deze groep op de reguliere arbeidsmarkt wordt vergroot. Sociaal ondernemerschap zal in de regio Eemland een volwassen plaats in moeten nemen. Samen met de regionale ondernemersverenigingen en VNO/NCW/MKB zullen we daartoe initiatieven gaan ondernemen. Beleidsdoel 4: Behoud de beschutte voorziening voor hen die daarop aangewezen zijn. Complementair aan beleidsdoel 3 is het nodig voor Wsw-ers die (nog) niet de mogelijkheid hebben om werkzaam te zijn op de reguliere arbeidsmarkt, een beschutte voorziening te behouden waar voldoende gevarieerde en passende arbeid geboden kan worden. Het is van belang te bepalen wat de minimale omvang moet zijn voor dit vangnet. Daarnaast moet worden onderzocht of er een combinatie gemaakt kan worden met arbeidstrainingswerkzaamheden ten behoeve van andere doelgroepen dan de Wsw-doelgroep, zodat de bedrijven van Amfors ruimer ingezet kunnen worden ten behoeve van de brede groep werkzoekenden met een grote afstand tot werk (de onderkant van de arbeidsmarkt ). We denken hiermee het bestaan van een minimale beschutte voorziening zeker te kunnen stellen. In nauw overleg met de uitvoeringsorganisatie Amfors zal dit worden ingevuld. 4. Zorgvuldige en gefaseerde implementatie met heldere verantwoording De hierboven beoogde omslag van Amfors van productiebedrijf naar een leerwerkbedrijf start vanuit een financieel solide basis. Amfors is met name succesvol geweest in het genereren en samenvoegen van economische activiteiten. Het bedrijf is in staat geweest productie-activiteiten op de markt neer te zetten die ook (of met name!) voor de onderkant van de arbeidsmarkt kansen bieden. Deze kerncompetentie (en dat is overigens een heel andere dan de competentie mensen ontwikkelen ) is zeer waardevol gebleken, en moet zeker ook voor de toekomst gewaarborgd blijven (zie beleidsdoel 4). De omvorming vergt daarom een zorgvuldige en stap-voor-stap benadering. Voorzichtigheid is geboden bij het opnieuw investeren van het opgebouwde vermogen. Daarbij is het van belang te realiseren dat de beleidsdoelen ook gerealiseerd dienen te worden in economisch mindere tijden. 2 dit is de uitstroom naar regulier werk die plaatsvindt als gevolg van doorstroom door inzet van arbeidsontwikkeling. Visiedocument WSW 5
Daarom is het ook van belang dat gewerkt wordt aan een grotere transparantie door verbetering van de informatievoorziening in periodieke rapportages, meerjarenperspectief en een uitgebreide risicoanalyse. Vanaf 2009 zullen kwartaalgesprekken tussen Amfors en de wethouders van Sociale Zaken van de zes deelnemende gemeenten gevoerd worden waarin de voortgang van de bovenstaande beleidsambities centraal staat. 5. Planning van activiteiten Activiteit Planning Voorlichting en instellen cliëntenraad Wsw 4 e kwartaal 2008 Gewijzigde gemeenschappelijke regeling laten vaststellen door de raad december 2008 Structuurwijziging RWA/Amfors laten vaststellen door de raad december 2008 Visie op Wsw presenteren aan de raad december 2008 Prestatie- en effectindicatoren opstellen Vertaling in prestatie-afspraken met uitvoerder Planning- en controlcyclus inrichten. 1 e kwartaal 2009 1 e kwartaal 2009 1 e kwartaal 2009 Visiedocument WSW 6