OPTIMAAL ONTWERPEN VAN VENSTERS De ptimale glasppervlakte vinden vereenkmstig de riëntaties en het srt lkaal, en de adequate srt beglazing kiezen vr een ptimaal lichtcmfrt en akestisch cmfrt PRINCIPES BENADERING Openingen naar buiten zijn nntbeerlijk m te beschikken ver een gede natuurlijke verlichting en 's winters de warmte van de zn binnen te laten.nchtans zijn vensters ppervlakken die zrgen vr heel wat warmteverlies in de winter en ngewenste warmtetever tijdens de zmer. Bvendien zijn ze een zwak punt in de akestische islatie. De keuze en de dimensinering van de glazen ppervlakken meten dus het resultaat zijn van een cmprmis dat het beste beantwrdt aan die verschillende parameters: Cntact met de buitenwereld Akestiek znnewinst's winter Intimiteit daglicht Risic verhitting Cncreet kan men p het niveau van de energie spelen met twee elementende thermische prestatie en de ppervlakte van het venster: De thermische prestatie van een venster hangt in hfdzaak af van zijn warmtetransmissiecëfficiënt (en dus van zijn islatie) en van de znnefactr van de beglazing: - de wamtetransmissie van een venster wrdt bepaald dr de kwaliteit van de beglazing, het gas dat de tussenruimte vult, de spacer, het raam, en de eventuele regelbare luchtinlaten. Al die elementen meten perfrmant zijn. Die prestatie wrdt aangeduid met de U-cëfficiënt [W/m²K], die staat vr het warmteverlies van het venster. Vrts met rekening wrden gehuden met eventuele warmteverliezen via de verbinding van het raam met de wand, hewel BLZ 1 VAN 11 OPTIMAAL ONTWERPEN VAN VENSTERS JULI 2010
die niet als factr wrden meegenmen vr de berekening van de U-cëfficiënt van het venster... - De znnefactr is tt slt het vermgen van de beglazing m znnewinst dr te laten (cf. infra). De verhuding van de glasppervlakte wrdt vaak uitgedrukt in verhuding tt de vlerppervlakte van het lkaal, f in verhuding tt de gevelppervlakte.in een wning die matig geïsleerd is en in het geval van een zuidelijke riëntatie met een "hg rendement", is de behefte aan warmte kleiner naarmate het glasppervlak grter is: de aanver van znne-energie via het venster cmpenseert ruimschts het verlies via transmissie. Dit is uiteraard enkel z als er niet te veel schaduw is.vr de andere riënteringen is het net het mgekeerde: vanuit energetisch standpunt heeft men er geen belang bij m het glasppervlak grter te maken.een minimale ppervlakte is echter ndig m een gede natuurlijke verlichting te garanderen. Het ntwerp van het venster staat niet ls van het ntwerp van de znweringen. Wij raden u daarm aan m tegelijk de fiche ENE13 "De juiste znwering" te lezen.de fiche CSS05 ver lichtcmfrt en natuurlijke verlichting vrmt eveneens een aanvulling hierp. DOELSTELLINGEN Te vermijden Serres en wintertuinen die deel uitmaken van het beschermde vlume, maar niet thermisch zijn geïsleerd en/f serres en wintertuinen buiten het beschermde vlume, maar die wel verwarmd wrden. Minimaal Het venster met in zijn geheel de EPB-regelgeving respecteren en een Uw-waarde hebben die lager ligt dan 2,5 W/m²K. Bvendien mag de warmtetransmissiecëfficiënt van de beglazing (Ug) niet meer bedragen dan 1,6 W/m²K; die Ug-waarde is de centrale U-waarde van de beglazing in verticale psitie. Let er k p dat het raamwerk (met meervudige aanslag) geen kudebruggen vertnt, zwel ter hgte van de spacer als via de inbuwelementen. De Gewestelijke Stedenbuwkundige Verrdening (titel 2, hfdstuk 3, artikel 10) eist dat de wnruimten, behalve de keuken, daglicht hebben. Cncreet betekent dat dat de verlichte nett-ppervlakte van de wnruimten tenminste een vijfde van de vlerppervlakte met bedragen. Vr wnruimten met een lichtdrlatende ppervlakte in een dakhelling, wrdt die verlichte nett-ppervlakte bepaald p minimaal een twaalfde van de vlerppervlakte. Zie in dat verband http://www.rru.irisnet.be/nl/titre2nl/chapitre3.htm. Het Huisvestingswetbek (minimale gezndheidsvereisten vr de verhuur van wningen in het Brussels Hfdstedelijk Gewest) vereist in de wngedeeltes een vensterppervlakte > 1/12 van de ppervlakte van het lkaal. In het geval van aaneensluitende ruimtes wrdt deze vereiste gebracht p 1/10 van de gecumuleerde ppervlakte van de ruimtes.idem indien de vler van het lkaal zich nder het bdemniveau bevindt. Aangeraden Men raadt vr het venstergeheel een Uw-waarde aan die lager ligt dan 1,6 W/m²K, en vr het drschijnend gedeelte een Ug-waarde die lager ligt dan 1,1 W/m²K. Om dit te bereiken is een beglazing met hg rendement (met laag drlatingsvermgen) interessant. Om energetische redenen, de glasppervlakte beperken vr de nrdelijke, stelijke en westelijke richtingen (zich niettemin hudend aan de 20% pgelegd dr de GSV), maar zveel mgelijk pdrijven aan de zuidkant en de ndige znwering aanbrengen. Optimaal Qua energieverbruik is het p het eerste gezicht altijd interessant m verder te gaan en de kwaliteit van de beglazing en het raamwerk te verbeteren. Men kan dus gebruik maken van driedubbele beglazing (met Ug-waarden tt 0,5 W/m²K) en superislerende ramen (Uf van ng. 0,7 W/m²K). BLZ 2 VAN 11 OPTIMAAL ONTWERPEN VAN VENSTERS JULI 2010
KEUZE-ELEMENTEN TECHNISCHE ASPECTEN > Znnefactr en lichttransmissie De prestaties van een venster beperken zich niet tt het islerend karakter. Er met eveneens rekening wrden gehuden met andere factren:de znnefactr en de lichttransmissie van de beglazing. De znnefactr is het deel van de invallende znne-energie dat dr de beglazing en dr de eventuele znwering gaat. Deze waarde geeft het beschermingsniveau aan die de beglazing en haar beschaduwing bieden tijdens hitteperides in de zmer, en het niveau van de "energiepvang" tijdens de winter. De lichttransmissie is het deel van de znnestraling dat dr de beglazing gaat, als men enkel rekening hudt met het zichtbaar gedeelte van het znnespectrum. Het is een waarde die de transparantie van de beglazing weergeeft. Wanneer er een reële warmtevraag bestaat, met er een cmprmis wrden gevnden tussen een hge znnefactr tijdens de winter, een lage tijdens de zmer, en gedurende het hele jaar een gede lichttransmissie. Idealiter lst men dit prbleem p dr te kiezen vr een heldere beglazing (verhgde lichttransmissie), met een verhgde znnefactr, m te genieten van de znneenergie, en tijdens de zmer wrdt dan vr schaduw gezrgd dr een znwering zals een afdak, een znnegrdijn, blinden, Meer inf vindt u p de fiche "De juiste znwering". De grafiek hiernaast tnt de verschillende mgelijke cmbinaties tussen lichttransmissie en znnefactr in beglazingen. > Srten beglazing Vandaag de dag wrdt meestal gekzen vr dubbele beglazing met lage emissiviteit f drlaatbaarheid.er zijn verschillende srten beglazing al naargelang: Hun vulling: de meeste zijn gevuld met lucht, maar er zijn er k die gevuld zijn met een zeldzaam gas zals argn f kryptnhierdr is het warmteverlies van de beglazing ng minder. De drlaatbaarheid: smmige srten beglazing, "met hg rendement" f "super islerende beglazing" zijn vrzien van een nzichtbare film "met lage drlaatbaarheid", ver het algemeen een drzichtig laagje metaalxide dat gezien de brsheid nder vacuüm wrdt aangebracht aan de binnenkant van de dubbele beglazing.dit laagje blkkeert een deel van de warmteverbrenging dr straling, waardr p deze manier de ttale warmtestrming via het venster wrdt beperkt. BLZ 3 VAN 11 OPTIMAAL ONTWERPEN VAN VENSTERS JULI 2010
Buiten Binnen Buiten Binnen Links: samenstelling van dubbele beglazing:1. Glaslagen, 2. Lucht en/f gedehydreerd gas, 3. Afstandhuder tussen de glaslagen, 4. Afwatering, 5. Eerste dichtheidsbarrière, 6. Waternttrekkend middel m het gevangen gas drg te huden, 7. Tweede dichtheidsbarrière. Rechts:Illustratie van het principe van de dubbele beglazing met geringe drlaatbaarheid Hun "selectiviteit": smmige beglazingen wrden "selectief" f "reflecterend" genemd, want ze beperken de drgang van de znnewinst, maar niet de lichtstraling zelf. Die beglazingen zijn alleen interessant bij echt risic p ververhitting, want de znnewinst wrdt zwel in de zmer als in de winter beknt. Men kan nu k kiezen vr een driedubbele beglazing, die een betere thermische islatie biedt. De ruimte tussen de glaslagen kan k wrden gevuld met lucht f met een ander gas. Driedubbele beglazing, die dikker en zwaarder is, past zich niet altijd aan het klassieke schrijnwerk aan. Driedubbele beglazing met gas en met een behandeling vr geringe drlaatbaarheid heeft een U-waarde die lager ligt dan 1 W/m²K. Hier vlgen de energetische kenmerken van de belangrijkste srten beglazing. We meten pmerken dat de znnefactr en de lichttransmissie van de beglazing de invled van het venster p de ververhitting en de aanver van natuurlijk licht zullen bepalen.deze beginselen wrden verder besprken in de fiche ENE13 "De juiste znwering". Srt beglazing U-cëfficiënt [W/m²K] Lichttransmissie TL [%] Znnefactr [%] Weerkaatsing Enkel Helder (8 mm) 5,8 90 86 Neutraal Dubbel Helder 2,8 81 76 Neutraal Helder, weinig drlaatbaar Helder, absrberend Helder, weerkaatsend Helder, weinig drlaatbaar en weerkaatsend Helder, weinig drlaatbaar + islerend gas 1,6 70 55 Neutraal 2,8 36 tt 65 46 tt 67 2,8 7 tt 66 10 tt 66 Gren, brns, blauw, rze Zilverkleurig, metaal, gudkleurig, grijs, gren, blauw 1,6 71 40 Neutraal 1,0 tt 1,3 70 55 Neutraal BLZ 4 VAN 11 OPTIMAAL ONTWERPEN VAN VENSTERS JULI 2010
Srt beglazing U-cëfficiënt [W/m²K] Lichttransmissie TL [%] Znnefactr [%] Weerkaatsing Helder, weinig drlaatbaar, weerspie gelend + isleren d gas 1,0 tt 1,3 71 40 Neutraal Helder 1,9 74 68 Neutraal Driedubbel Weinig drlaatbaar, met argn 0,6 69 53 Neutraal Vr tal van beglazingen is er een technische gedkeuring (ATG) die hun islerende kwaliteit bewijst. Deze gedkeuringen kunnen in detail wrden geraadpleegd p de website van de BUtgb: www.butgb.be. De waarbrg vr de efficiëntie van beglazing bepaald in de technische gedkeuringen (ATG) bedraagt 10 jaar, maar de werkelijke levensduur ligt hger. Een meer algemene lijst van de kenmerken van beglazing kan wrden gedwnlad p de website van het Verbnd van de Glasindustrie:www.vgi-fiv.be, rubriek "Publicaties". > Srten raamwerk Vr de keuze van het raamwerk met rekening wrden gehuden met de vlgende parameters: De invled p het milieu: al naargelang het gebruikte materiaal zal het raamwerk de natuurlijke hulpbrnnen minder f meer uitputten, meer f minder recycleerbaar zijn, enz. Samengevat met men de vrkeur geven aan raamwerk in lkaal hut, indien mgelijk met het PEFC- f FSC-label, en aan niet-behandeld hut.raamwerk in PVC met wrden vermeden. De thermische perfrmantie:vanwege de beglazing met het hge rendement wrdt het vensterraam het deel van het venster dat het minst ged geïsleerd is.het verzicht hiernder (paragraaf "Milieuaspecten") vat de thermische eigenschappen van de meest curante vensterramen samen. Al die aspecten wrden gedetailleerd weergegeven in de fiche MAT04 "Het ideale materiaal kiezen vr buitenschrijnwerk". > Veranda s Tijdens de jaren 1980 leidde de zektcht naar nder andere zveel mgelijk znnewinst, tt het veelvuldig gebruik van serres en veranda s. Er dient echter mzichtig met deze plssingen te wrden mgesprngen: indien ze geïntegreerd zijn in het verwarmde vlume, zrgen serres en veranda s inde winter vr meer warmteverlies dan dat ze znnewarmte zullen pleveren. Het is dus beter m de wand tussen het huis en deze uitbreidingen, die niet kunnen wrden verwarmd, te isleren. Eenveranda dient dan als buffer tijdens de winter. In de zmer met er vr schaduw en verluchting wrden gezrgd, en een islatie tussen de serre en het huis wrdt eveneens aangeraden m ververhitting te beperken. Desndanks vrmen ze steeds een warmere ruimte dan buiten.ze meten dus wrden vermeden indien het gebuw 's zmers al weinig cmfrtabel is. > De Trmbemuur Dit is een riginele plssing m meer te genieten van de znnewinst.het principe, uitgevnden dr Félix Trmbe, bestaat erin een kleine serre te creëren vr een muur.de verzamelde BLZ 5 VAN 11 OPTIMAAL ONTWERPEN VAN VENSTERS JULI 2010
znnewarmte wrdt aan het huis drgegeven via geleiding drheen de muur en dr middel van een natuurlijke warmtecirculatie. Er zijn k argumenten tegen de Trmbemuur: De muur is ntwrpen vr specifieke klimaten met kude winters (behefte aan znnewarmte) en zeer veel uren zn, in bergachtige gebieden bijvrbeeld.in ns klimaat maakt het geringe ptentieel aan zn dit systeem minder interessant. De rsprnkelijke delstelling van de Trmbemuur was m in de cntext van een "znnearchitectuur", die ppulair was in de jaren 1980, zwel te prfiteren van de znnewinst via een raam, en van een minder sterke islatie dankzij de ndrschijnende wand.de betere beglazing biedt sindsdien de mgelijkheid m znnewinst en islatie te cmbineren dr middel van een gewn venster. Het massaeffect dr de muur achter het venster, kan wrden verkregen dr een vlerplaat achter het venster. De huidige buwtendensen leggen veel meer de nadruk p het islerend vermgen van de wanden, met name via het cncept van het passieve huis, in plaats van enkel en alleen p het winnen van znne-energie.in mderne wningen met veel glas - en indien de peningen ged zijn gericht - kan reeds zeer veel znne-energie wrden gewnnen. Ingrepen zals de Trmbemuur, waarvan de installatie vrij ingewikkeld is, bieden dus niet langer een reële meerwaarde.de buitensprige dikte van de muur m de bufferruimte te creëren, impliceert vaak een dunnere islatie van de muur.men verliest dus enerzijds (wegens slechtere islatie) wat men anderzijds wint (dr meer znnewinst). De Trmbemuur is dus in België niet de ideale plssing.indien men er wel een buwt, dan meten de vlgende principes wrden gerespecteerd: Ofwel isleert men de muur p efficiënte wijze, m enkel te werken met de warmtecirculatie. Ofwel installeert men geen ventilatiepening en rekent men enkel p het transmissieeffect van de warmte drheen de muur, en dan werkt de luchtbuffer als islatiemiddel. In beide gevallen is het de bedeling het islerend vermgen van de Trmbemuur te versterken.een andere techniek zu erin bestaan m dit te realiseren met transparante isleermiddelen, maar deze techniek is weinig verspreid. > Andere aspecten van het cmfrt Bij het ntwerp van peningen spelen niet enkel energetische aspecten.het is eveneens een belangrijke parameter van het visueel en akestisch cmfrt.deze aspecten wrden behandeld in de aparte fiches CSS06 "Optimalisatie van het natuurlijk licht" en CSS05 "Akestisch cmfrt". Stellen we ng even: BLZ 6 VAN 11 OPTIMAAL ONTWERPEN VAN VENSTERS JULI 2010
Het visueel cmfrt laten afhangen van de heveelheid licht (en dus met de ppervlakte van het venster) is te eenvudig. De afmeting en de plaats van het venster, de vrm, het beheer van de cntrasten en de verblindingen en de inrichting aan de binnenkant samen dragen bij tt het creëren van lichtcmfrt.de heveelheid licht met k wrden afgewgen vlgens het srt lkaal en de activiteiten die er zich afspelen.de glasppervlaktes die dr de GSV wrden vrgesteld, zijn vldende m in de verlichting van lkalen te zrgen vr een ged aandeel natuurlijk licht. In een lawaaierige mgeving wrdt aangeraden de glazen ppervlakte te beperken tt de ppervlakte die ndig is vr een natuurlijke verlichting, en desnds daardr de znnewinst tijdens de winter te beperken.de vensters zijn immers de zwakke punten in de akestische islatie van de cnstructie.het is bvendien mgelijk m te pteren vr akestische beglazing en raamwerk met meervudige aanslag, die een gede kwaliteit bieden, zwel akestisch als thermisch. Men vindt vandaag de dag bijvrbeeld dubbele beglazing met een thermische geleidbaarheid van 1,1 W/m²K vr een akestische verzwakkingsindex Rw+C van 34dB. Hier wrdt p ingegaan in de fiche CSS05 "Akestisch cmfrt". MILIEUASPECTEN > Warmteverlies via de vensters Het warmteverlies van een venster wrdt berekend p basis van de kwaliteit van de beglazing en het raamwerk.de berekening wrdt beschreven in de nrm NBN EN B62-002:2008 (www.ibn.be). In EPB is de vereenvudigde frmule als vlgt U venster = 0,3 x U raamwerk + 0,7 x U beglazing + 3 x 0,05 f 0,07 (vr beglazingen met U > c.q. < 2 WW/m²K) Of, meer nauwkeurig: Gedeelte Partie beglazing vitrage en et Gedeelte Partie verluchtingsrster grille de Partie Gedeelte panneau pvullend de encadrement raamwerk ventilatin remplissage paneel U g U f U w,t = 0,7.U g + 0,3.U f + 3.Ψ g + ΣA r.(u r U g ) / ΣA wd [W/m²K] ( 1 ) + ΣA p.(u p U g ) / ΣA wd U g > U f U w,t = 0,8.U g + 0,2.U f + 3.Ψ g + ΣA r.(u r U f ) / ΣA wd + ΣA p.(u p U f ) / ΣA wd [W/m²K] ( 2 ) Met: U g [W/m²K]: warmtetransmissiecëfficiënt van de beglazing U f [W/m²K]: warmtetransmissiecëfficiënt van de mlijsting Ψ g [W/m.K]: lineaire warmtetransmissiecëfficiënt U r [W/m²K]: warmtetransmissiecëfficiënt van het verluchtingsrster ΣAr [m²]: ttale ppervlakte van de aanwezige verluchtingsrsters U p [W/m²K]: warmtetransmissiecëfficiënt van het pvulpaneel ΣA p [m²]: ttale ppervlakte van de aanwezige pvulpanelen ΣA wd [m²]: ttale ppervlakte van de vensters (bepaald p basis van de ppervlakten van de dagpeningen) NOOT 1 Eenzelfde gebuw kan verschillende venstercmbinaties bevatten. Als vr een van die cmbinaties tepassing vereist is van een van de bvenstaande vereenvudigde frmules (U w,t ), dan met die methde systematisch wrden tegepast vr alle andere venstercmbinaties. NOOT 2 Indien bij de bepaling van U w,t, smmige nderdelen licht in afmetingen verschillen (bijvrbeeld een variabele breedte van de mlijstingen), dan mag men vereenvudigen dr vr die nderdelen een enkele U-waarde te gebruiken, p vrwaarde dat de minst gunstige waarde (de hgste) in rekening wrdt gebracht. De vereenkmstige y-waarde met dan wrden berekend p basis van die U- waarde. BLZ 7 VAN 11 OPTIMAAL ONTWERPEN VAN VENSTERS JULI 2010
Vrbeeld: Raamtype Uf raamwerk [W/m²K] Ug beglazing [W/m²K] Uw venster [W/m²K] * Winst t..v. het minst gunstige type Aluminium 3,5 2,8 3,2 0 % Aluminium 3,5 1,1 1,9 41 % Hut f PVC 1,8 1,1 1,6 50 % Hut + aluminium kap 0.9 0,8 1,0 68 % * Rekening hudend met een raamppervlakte van 30% vr raamwerk in hut f PVC en een ppervlakte van 20% vr raamwerk in aluminium Merken we p dat in de meeste gevallen de beglazing beter isleert dan het raamwerk. Vr eenzelfde type beglazing en raam zullen twee vensters met verschillende grttes k verschillende warmteverliezen per m² hebben. Vrbeeld: ziehier twee vensters met verschillende grttes maar met de dezelfde samenstelling (dubbele beglazing, huten raamwerk); men ziet duidelijk dat he meer beglazing t..v. het raamwerk, he beter de thermische weerstand van de venstercmbinatie (d.w.z. he kleiner U W ). Er wrdt dus aangeraden: Dwarsregels en vensterkruizen die niet ndig zijn vr de stabiliteit van het venster, zveel mgelijk te vermijden; De zichtbare dikte van het raamwerk zveel mgelijk te beperken; Het aantal penslaande vleugels die niet ndig zijn vr een gede verluchting, zveel mgelijk te beperken. > Znnewinst via het venster Al naargelang het seizen, met znne-energie wrden gestimuleerd f vermeden.tijdens de winter vermindert znnewinst de behefte aan verwarming, terwijl ze in de zmer dreigt te leiden tt ververhitting. In wningen geeft men de vrkeur aan znnewinst tijdens de winter, maar er met 's zmers wrden gezrgd vr mgelijke schaduw aan de buitenkant.men met dus de vrkeur geven aan grte peningen aan de zuidkant.bvendien kan aan de zuidkant vr een efficiënte bescherming tegen de zn wrden gezrgd m ververhitting tijdens de zmer te vermijden, dr middel van een afdak f een balkn.dit zal de heveelheid gratis znne-energie tijdens de BLZ 8 VAN 11 OPTIMAAL ONTWERPEN VAN VENSTERS JULI 2010
winter niet beperken.in het sten en het westen wrden beperkte glazen ppervlaktes aangeraden (echter met naleving van de 20% van de grndppervlakte van het lkaal, zals bepaald in de GSV).Als bescherming tegen de zn zijn mbiele elementen ideaal (blinden, prlbare grdijnen, enz.). Let p, het risic p ververhitting is reëel en kan vr heel wat hinder zrgen. Vr meer infrmatie ver znwering, zie de fiche ENE13 "De juiste znwering". Passief huis Cbbart in Gent. Vr een tertiaire activiteit daarentegen, kan de znnewinst aan de binnenkant aanzienlijk zijn en het risic p een gebrekkig cmfrt is vaak grter dan in een wning.men met dus prberen de glazen ppervlaktes te beperken vr de zngerichte delen, k aan de zuidkant, en men zal die kanten prberen uit te rusten met zeer perfrmante znwering. De keuze van riëntatie van een gebuw en de schaduwen die meespelen zal dan k zeer belangrijk zijn. In steden zijn de stedenbuwkundige verplichtingen echter zdanig dat het helaas meilijk is m de vrkeur te geven aan specifieke riënteringen.indien het dr de schaduw van de andere gebuwen niet mgelijk is m te genieten van de aanzienlijke znnewinst aan de zuidkant, met men prberen de glazen ppervlakte te beperken tt 20% van de grndppervlakte die ndig is vr de natuurlijke verlichting. Het verzicht hiernder vat de glasppervlaktes samen die wrden aangeraden in verschillende situaties: Zuiden Niet-znnige zuidkant (schaduw) Wningen Maximum, met znwering Kantren 20%, met znwering 20% 20% Westen 20% 20%, met znwering Osten 20% 20%, met znwering Nrden 20% 20% Aanbevlen glasppervlakte, uitgedrukt in % ten aanzien van de vlerppervlakte van het lkaal ECONOMISCHE ASPECTEN Ksten De prijs (per m²) van een venster stijgt: Als de beglazing een hgere energieprestatie heeft, Als de afmeting van het venster kleiner is (meer raamwerk naar verhuding), Als de bestelde heveelheid klein is. BLZ 9 VAN 11 OPTIMAAL ONTWERPEN VAN VENSTERS JULI 2010
U vindt hierna een gemiddelde prijsschatting van vensters per m², levering en plaatsing inbegrepen. Neem vr meer infrmatie cntact p met de fabrikant (zie k de fiche inzake de materiaalkeuze vr schrijnwerk). Draaikipraam Beglazing Schatting in /m² (excl. BTW) levering en plaatsing Huten raam van 430* tt 530* PVC raam Dubbele islerende met lage drlaatbaarheid van 510* tt 640* Aluminium raam (U=1,1 W/m²K) van 620* tt 770* Huten raam + aluminium kap Meerprijs: drievudige beglazing (U=0,8 W/m²K) (*) Brn BUA 2009, vr een enkel draaikipvenster van 100x80 cm van 700 tt 900 van +100 tt +200 In het Brussels Hfdstedelijk Gewest zijn er aanmedigingspremies vr het renveren van vensters. Zie de website van Leefmilieu Brussel in dat verband. Vr particulieren wrden ze beschreven p de website van de Stadswinkel vzw: www.curbain.be.bedrijven vinden ze p:. Fiscale vrdelen zijn eveneens mgelijk:http://minec.fgv.be/energy/hme_fr.htm. Ok verheidsinstellingen ten sltte kunnen aanspraak maken p financiële hulp: zie het "vademecum ratineel energiebeheer", dat kan wrden gedwnlad van de website Leefmilieu Brussel BIM. Opmerking: bij zware f gewne renvatie, in geval van teveging, pheffing f vervanging van een venster in een lkaal van een EPB-eenheid Individuele Wning, meten luchtaanver en -afver wrden geïnstalleerd m te vlden aan de vereisten qua intensieve verluchting, vereenkmstig de bepaling van bijlage VI, hierbven beschreven (Besluit 21/12/07 art. 15 en 18). IN DE PRAKTIJK Er meten maatregelen wrden genmen tijdens de verschillende ntwikkelings- en realisatiefasen van het prject: VOORONTWERP Bereken de ppervlakte van de ramen afhankelijk van de riënteringen. Verkies peningen naar het nrden in de ruimtes waar aan de binnenkant veel warmte wrdt gewnnen (kantren, vergaderzalen, enz.), m het energieverbruik van een eventuele aircnditining te beperken, en peningen aan de zuidkant vr wningruimtes (tenzij de gevel zich bevindt in de schaduw van andere gebuwen). Znwering aanbrengen indien de ppervlakte van de beglazing vr zngerichte riëntaties ± 18% van de vlerppervlakte verschrijdt. De ververhitting kan wrden geëvalueerd aan de hand van de "ververhittingsindicatr" in de berekeningssftware van het E-niveau (schatting in uur-kelvin). Opgelet, ververhitting kan het E-niveau reëel beïnvleden. In de wnsectr kan een verschrijding van 17.500 hk leiden tt bebeting. De verhuding vensterppervlakte/raamppervlakte beperken dr bijvrbeeld te kiezen vr grte vensters, rekening hudend met de vrgestelde quta. UITVOERINGSPROJECT, DOSSIER VOOR DE BOUWVERGUNNING De verbindingen tussen het raamwerk en de muren meten z wrden ntwrpen dat luchtlekken en kudebruggen wrden vermeden (zie fiche ENE09 "Beperking van kudebruggen"). In dit verband met in het bijznder aandacht wrden besteed aan de eventuele caissns van de blinden f rlluiken. BLZ 10 VAN 11 OPTIMAAL ONTWERPEN VAN VENSTERS JULI 2010
Elke ruimte met minstens beschikken ver een pengaand raam, k de kantren, m zdende te zrgen vr een intensieve luchtverversing. De beglazing met minstens de vlgende eigenschappen hebben:cëfficiënt vr thermische transmissie Ug 1,1 W/m²K (znder rekening te huden met de brdeffecten); lichttransmissie TL 0,70 (wat vereenkmt met helder glas). De znnefactr van de beglazing zal wrden gekzen in functie van de behefte aan znwering vr dat venster (zie fiche ENE13 "De juiste znwering") TOEZICHT OP DE WERKEN Bij ntvangst van de beglazing meten de referenties wrden gecntrleerd die zich p de afstandhuder bevinden.in geval van twijfel kan men de thermische eigenschappen en lichteigenschappen cntrleren in de Technische Gedkeuring (ATG) (beschikbaar p de website van de BUtgb, en bij de fabrikant). Als het raamwerk en de beglazing afznderlijk aankmen p een buwplaats, met men ervr zrgen dat de laag met geringe drlaatbaarheid juist geplaatst wrdt vr alle ramen van het gebuw (binnenkant van de wning). Indien er geen zelfklever p hangt, dan kan bij smmige srten beglazing de psitie van de laag wrden achterhaald dr middel van de vlam van een aansteker.er wrden immers 4 beelden van de vlam weerspiegeld dr de 4 vlakken. De laag met geringe drlaatbaarheid zal een blauwachtige weerkaatsing geven, terwijl de andere meer een ranje kleur zullen hebben. AANVULLENDE INFORMATIE ANDERE AANDACHTSPUNTEN Hierna vlgt een lijst van fiches waarvan de thema s k handelen ver vensters: MAT04 - Het ideale materiaal kiezen vr buitenschrijnwerk MAT08 - Een hutsrt kiezen vlgens de aard en de tepassing ENE09 - Beperking van kudebruggen ENE10 - De gede luchtdichtheid van de gebuwschil ENE13 - Zrgen vr een gede znwering CSS05 - Akestisch cmfrt CSS06 - Optimalisatie van het natuurlijk licht CSS10 - Hutbehandelingen: aandacht schenken aan de gevlgen vr de gezndheid BIBLIOGRAFIE Brnnen: Energie+:http://energie.wallnie.be/energieplus/entree.htm F. Simn, JM. Hauglustaine, La fenêtre et la gestin de l énergie - Guide pratique pur architectes, Ministerie van het Waalse Gewest, 2002, gratis te bestellen p de websitewww.energie.wallnie.be Technische infrmatie ver curante beglazing en raamwerk Verbnd van de Glasindustrie: www.vgi-fiv.be Belgische Unie vr de Technische Gedkeuring in de Buw:www.ubatc.be Administratieve infrmatie: De Gewestelijke Stedenbuwkundige Verrdening:www.rru.irisnet.be Het Huisvestingswetbek:www.cdedulgement.be/nl De Stadswinkel vzw: De website van Leefmilieu Brussel vr infrmatie ver de energiepremies: http://www.leefmilieubrussel.be/templates/prfessinnels/niveau2.aspx?id=4032&lang type=2067 BLZ 11 VAN 11 OPTIMAAL ONTWERPEN VAN VENSTERS JULI 2010