Auteur Dr. Paul van Deursen Datum 31 september 2011 Rapportage enquête professioneel samenwerken in de professionele onderwijsorganisatie 1
Inleiding Om de omslag van onderwijs- naar kennisorganisatie te maken, moeten de professionals de handen ineen slaan, hun krachten bundelen en gezamenlijk hun professionele ruimte nog verder invullen en oprekken. Dit vraagt van de teamleden een uitgebalanceerde competentiemix van resultaatgerichtheid, doorzettingsvermogen, lerend vermogen, persoonlijke effectiviteit, oog voor de menselijke maat, intrinsieke motivatie, verantwoording durven afleggen en het aangaan van comakershiprelaties. Hierbij is samenwerken de basishouding. De onderwijsresultaten van de toekomst kunnen alleen in professioneel teamverband gerealiseerd worden. Daarbij hebben deze teams een vijftal eigenschappen gemeen, die in de vragenlijst zijn geoperationaliseerd. Hieronder de toelichting per eigenschap en de scores. 2
Eigenschap 1. Professionele teams doen de goede dingen. Een professioneel team weet haar gezamenlijke richting, blijft hierop gefocust en weet of zij op koers ligt. Deze richting is afgestemd op haar omgeving. Een team doet de goede dingen als er een heldere visie op het project is geformuleerd, er van deze visie projectresultaten zijn afgeleid en deze resultaten toegevoegde waarde hebben voor studenten, collega-docenten en/of de kenniseconomie. Vragen die het team zichzelf hierbij moet stellen, zijn: Wat is onze ambitie? Wat is betekenisvol? Wat kunnen we goed? Waar zetten we op in? Wat is het plan?, Zijn we voldoende afgestemd op de klant en onze partners? Waar zit men op te wachten? Stelling 1. Visie: Ons team werkt vanuit een heldere visie. In iets meer dan de helft van de teams (58%) is de visie leidend. Stelling 2. Resultaatgericht: Wij weten aan welke kwaliteitscriteria ons (project)resultaat moet voldoen. Gemiddeld weten de meeste teams (60%) naar welk resultaat zij streven. 3
Eigenschap 2. Professionele teams doen de dingen goed. Een professioneel team weet vanuit eigenaarschap hoe ze haar doel moet bereiken. Een team doet de dingen goed wanneer ze een goede projectstructuur heeft, nagedacht heeft over de communicatie met elkaar en met anderen, werkt vanuit een professionele houding en cultuur. Het team moet weten wat ze onder professionaliteit verstaat, weten waarop haar leden elkaar laten aanspreken en moet afspraken hebben gemaakt over de wijze waarop we met elkaar willen omgaan. Vragen die het team zichzelf hierbij moet stellen, zijn: Hoe kunnen we onze doelen realiseren? Doen we dat ook? Goed genoeg? Passen we ons voldoende aan aan de veranderende omgeving? Voelen we ons voldoende eigenaar? Stelling 3. Plan-do-check-act: Wij werken volgens de PDCA-cyclus. Gemiddeld werkt slechts 40% van de teams volgens de PDCA-cyclus. Stelling 4. Eigenaarschap: In ons team is het eigenaarschap goed belegd. Gemiddeld is bij iets meer dan de helft (56%) van de teams het eigenaarschap goed belegd. 4
Stelling 5. Elkaar aanspreken: Wij vinden het normaal elkaar aan te spreken en aangesproken te worden. Gemiddeld spreken de leden van een flinke meerderheid van de teams (63%) elkaar aan. Stelling 6. Communiceren:Wij communiceren voortdurend, zowel over het proces als over het resultaat. De helft van de teams kampt met communicatieproblemen. De andere helft van de teams zegt wel goed te communiceren. 5
Eigenschap 3. Professionele teams hebben professioneel plezier. Een professioneel team werkt met passie, inspiratie en plezier. Een team heeft voldoende professioneel plezier als de motivatie intrinsiek is, teamleden respectvol met elkaar omgaan en elkaar voortdurend positief aanspreken, stimuleren, helpen en motiveren. Vragen die hierbij gesteld worden zijn: Hoe en waar zit onze motivatie?, Werken we met passie? Motiveren we elkaar? Hebben we aan een half woord genoeg? Stelling 7. Enthousiasme: Wij werken met veel passie, enthousiasme en interne motivatie. Het overgrote deel van de onderwijsteams (84%)is gepassioneerd en enthousiast. Stelling 8. Respect: Wij respecteren elkaars bijdragen én elkaar als persoon. De overgrote meerderheid (74%) van de teams zegt respectvol met elkaar om te gaan. 6
Eigenschap 4. Professionele teams doen de dingen met de juiste mensen. Een professioneel team maakt een goede opstelling en maakt elkaar beter Een team doet de dingen met de juiste mensen als de beschikbare competenties, rollen en expertisegebieden overeenkomen met de benodigde. We denken hierbij dus in rollen en competenties en niet in functies en functieniveaus. Eventuele hiaten worden gevuld, hetzij door deskundigheidsbevordering, hetzij door het inschakelen van mensen buiten het team. Alle beschikbare competenties en kennis komen samen in een Community of Practice, waarin naast het team ook stakeholders, experts en ondersteunende diensten zitting nemen. Vragen die hierbij gesteld worden, zijn: Wat vraagt het project van ons? Kunnen en willen wij het? Versterken we elkaar? Benutten we partners? Waar liggen onze individuele en gezamenlijke krachten? Stelling 9. Evenwichtige samenstelling: In ons team zijn alle benodigde rollen, kennisgebieden en competenties aanwezig. In veel minder dan de helft (40%) van de teams zijn alle expertisegebieden, rollen en competenties belegd en kunnen we spreken over een evenwichtige samenstelling. Stelling 10. Stakeholders betrekken: Waar mogelijk betrekken wij studenten, collega's en/of externen bij ons project. In de overgrote meerderheid van de teams (74%) worden de stakeholders intensief betrokken. 7
Eigenschap 5. Professionele teams hebben voldoende lerend vermogen. Een professioneel team wil zich blijvend ontwikkelen, borgt daarbij het goede, verbetert zichzelf door feedback en streeft uiteindelijk naar excellente prestaties. Een professioneel team heeft voldoende lerend vermogen als de leden elkaar scherp houden, elkaar durven en willen aanspreken, elkaar feedback geven en met elkaar een veilige cultuur weten te creëren die er op gericht is te blijven leren en te blijven verbeteren. Relevante vragen bij deze pijler zijn: Wat gebeurt er als iemand een fout maakt? Of een succes behaalt?, hoe kunnen we feedback organiseren? Stelling 11. Lerend vermogen: In ons team heerst een cultuur waarin we steeds beter willen worden. De overgrote meerderheid (72%) van de teams zegt over voldoende lerend vermogen te beschikken en streeft er naar steeds beter worden. Stelling 12. Veilige omgeving: Fouten worden bij ons gezien als mogelijkheden om te leren. In een kleine meerderheid van de teams (56%) worden fouten gezien als leermomenten. Fouten worden in deze teams besproken en geanalyseerd met als doel hier in de toekomst van te leren. 8
Investeren In de vragenlijst konden de respondenten aangeven welke aspecten van professioneel samenwerken ze zo belangrijk vinden dat ze daar in zouden willen investeren (in termen van tijd en/of geld). De gemiddelde investeringspercentages zijn: Stelling 1.= Visie Stelling 2. - Resultaatgericht Stelling 3. = Plan-do-check-act Stelling 4. = Eigenaarschap Stelling 5. = Elkaar aanspreken Stelling 6. = Communiceren Stelling 7. = Enthousiasme Stelling 8. = Respect Stelling 9. = Evenwichtige samenstelling Stelling 10. = Stakeholders betrekken Stelling 11. = Lerend vermogen Stelling 12. = Veilige omgeving 9