Over nut en noodzaak van praktijkgericht onderzoek Congres Focus op onderzoek - Oogsten en verbinden 1 en 2 december 2011, Galgenwaard, Utrecht
Wat is het probleem? Volgens: 1. De professional 2. De wetenschapper 3. De kennismanager 4. De filosoof
1. De professional Op grond waarvan moet ik handelen of beslissen; wat is effectief? Wat is effectief? Wat werkt in de praktijk? Wat werkt in deze situatie of bij deze cliënt? Evidence based practice of Practice based evidence? Klacht: de wetenschap geeft mij geen bruikbare antwoorden
2. De wetenschapper Praktische relevantie staat haaks op fundamenteel onderzoek Praktische relevantie en valorisatie niet zelden voorwaarde voor bekostiging Mijn idealisme zegt nee, mijn realisme zegt ja Klacht: gaan concessies aan de toepasbaarheid en aan geldschieters niet ten koste van fundamenteel onderzoek?
3. De kennismanager Niet de kennis(-ontwikkeling) is het probleem Maar de Deling Verspreiding Explicitering van kennis is het probleem Klacht: professionals en wetenschappers hebben het slechts over de inhoud, niet over het proces en het resultaat
4. De filosoof Waar hebben we het eigenlijk over? Het probleem is afhankelijk van de betrokkenheid en invalshoek Nut? Noodzaak? Praktijk? Onderzoek? Klacht: van frustraties krijgt altijd de ander de schuld. Laten we naar onszelf kijken: waarom verschijnt ons probleem zoals het verschijnt?
Focus op de professional De professional moet zich legitimeren op basis van haar specifieke deskundigheid Haar aanpak werkt!? (nut) Zonder haar aanpak is het probleem niet oplosbaar!? (noodzaak) De deskundige kan dingen die de leek niet kan Professionele autonomie
Focus op de wetenschapper De wetenschapper is primair geïnteresseerd in objectieve, belangeloze kennis Over de vraag of de kennis werkt in de praktijk bekommert hij zich niet Zijn kennis is abstract: losgemaakt uit de samenhang van het concrete functioneren Basis van Evidence based practice
Focus op de kennismanager De kennismanager wil kennisprocessen optimaliseren Kennis is belangrijkste productiefactor Optimalisering van kennisprocessen maakt de organisatie effectiever, goedkoper, efficiënter Herkent de professional zich nog in deze aandacht voor processen?
Focus op de praktijk: ebp Evidence based practice: er is een probleem (ziektebeeld, syndroom) en er is een middel (behandeling, techniek, medicijn, methodiek) om dat probleem op te lossen Effectiviteit van het middel bij voorkeur obv. Randomized Controlled (Clinical) Trial aangetoond
Kritiek op ebp Vooronderstellingen van Ebp Eenduidige syndromen Welomschreven therapieën, modellen of technieken waarvan de werking theoretisch verklaard is In isolement te onderzoeken (los van specifieke context) At random, met controlegroep die de behandeling niet ontvangt (placebo) Objectief meetbaar, niet subjectief ervaren Mijn betoog over dit onderwerp is voor een deel gebaseerd op: Sjef de Vries. Wat werkt? De kern en de kracht van het maatschappelijk werk. Amsterdam: SWP, 2007.
Focus op de praktijk: pbe Practice Based Evidence: niet wat werkt in de laboratoriumsituatie van het wetenschappelijke onderzoek, maar in de praktijkcontext van de care Common Factors: de werking van therapieën, modellen of technieken is voor een groot deel afhankelijk van contextvariabelen
Common factors en pbe Ebp is gebaseerd op het medisch model In het domein van psycho-therapie en het agogische bereik sprake van sterk afwijkende bevindingen Over het algemeen is er weinig verschil aan te tonen in de effectiviteit van verschillende therapieën voor dezelfde klacht Dit wordt geweten aan de werking van factoren die de verschillende methodieken of therapieën gemeenschappelijk hebben: the common factors
Wat bepaalt wat werkt? Sjef de Vries (Wat werkt?) komt tot de opsomming van de volgende common factors (incl. het belang in geschatte %%) Extratherapeutische/cliëntfactoren (40-87%) Therapeutische relatie (22-30%) Therapeutische factoren (9-20%) Placebo-effecten, hoop en verwachting (4-15%) Therapeutische modellen/technieken (1-15%)
Pbe: de context telt mee De invloed van de common factors in het psychotherapeutisch, agogisch en sociaalpedagogisch domein relativeert de ebpbenadering en daarop gebaseerde dbc s De werking van therapieën, modellen en technieken blijkt in hoge mate afhankelijk van context-variabelen
Theorie versus praktijk Het lineaire model: het in de praktijk toepasbaar maken van wetenschappelijk kennis, is te simpel Wetenschap en praktijk zijn verschillende praktijken Empirische wetenschap richt zich primair op inzichtelijk maken van functionele verbanden In de praktijk spelen allerlei niet uit te schakelen contextuele variabelen Recht doen aan verschillen tussen praktijken geeft pas zicht op praktische toepasbaarheid van wetenschappelijke kennis
Kennisniveaus Kennisniveau s in professionele praktijken Alledaagse kennis (symptomen van de klacht) Het klinische of professionele niveau (praktijkkennis) Het wetenschappelijke niveau (theoretische kennis) Het filosofische niveau (metareflectie) Het vraagstuk mbt. de verhouding tussen theorie en praktijk kan worden vertaald in de vraag hoe deze niveaus zich tot elkaar verhouden Bron: Gerrit Glas en Henk Jochemsen. Verantwoord medisch handelen. Proeve van een christelijke medische ethiek. Amsterdam: Buijten & Schipperheijn, 1997.
Niveau 1: alledaagse kennis De alledaagse ervaring Geen verschil tussen leek en professional: de leek is net als de professional ervaringsdeskundige Het belang van communicatieve vaardigheden voor professionals Het gevaar van proto-professionalisering De klant heeft altijd gelijk
Niveau 2: professionele kennis Klinische of professionele kennis is een complex geheel De professional brengt wetenschappelijke (op algemeenheden betrokken) kennis in contact met de eigen ervaringskennis Op grond daarvan schift zij belangrijke van onbelangrijke informatie Mensenkennis, gevoel (empathie), intuïtie, nonverbale communicatie spelen hierin een belangrijke rol
Niveau 3: theoretische kennis Theoretische kennis is gebaseerd op abstractie Abstractie = losmaken van, uitlichten uit (de concrete leefwereld) Contextvariabelen buiten haakjes plaatsen Abstractie kenmerkend voor de wetenschappelijke praktijk, niet voor de professionele praktijk: algemene wetmatigheid tegenover bijzondere situatie De professional zal de vertaalslag moeten maken
De goede professional Vakbekwaamheid = combinatie van deskundigheid (kennen), vaardigheden (kunnen) en beroepshouding (reflectiviteit en beoordelingsvermogen) Kennis: wetenschappelijke basis Vaardigheden: ervaring en oefening Beroepshouding: deugden als basis voor excellentie Excellentie: uitblinken in het realiseren van de internal goods van een praktijk
Praktijkgericht onderzoek Verbetering van de professionele praktijk vraagt niet primair om meer, beter of ander wetenschappelijk onderzoek, Maar om ruimte voor de professional om onderzoeksmatig te werken Door een methodische inrichting van werkprocessen Het kritisch beoordelen van eigen manier van werken Een reflectieve houding Betrokkenheid (professionele nabijheid) Algemeen: verbetering werkprocessen
Dank voor uw aandacht Jan Hoogland Lector Samenlevingsvraagstukken GH Zwolle jhoogland@gh.nl Universitair Docent Bestuurswetenschappen VU Amsterdam Bijzonder hoogleraar christelijke filosofie Universiteit Twente