Samenvatting Familierecht 2012-2013 Deel II Horizontale Relaties Jonathan Van Dooren Met lesnotities van Bram De Roo, Bart de Groote, Jonathan Van Dooren En Roxanne Willems
Titel I: Huwelijk Deel II Horizontale relaties Inhoud Hoofdstuk 1: Algemeen o Afdeling 1: Definitie o Afdeling 2: Mensenrechtelijke bescherming o Afdeling 3: Statistieken Hoofdstuk 2: Grondvereisten om te trouwen o Afdeling 1: Twee personen van verschillend of hetzelfde geslacht o Afdeling 2: Huwbare leeftijd o Afdeling 3: Toestemming van de aanstaande echtgenoten Algemeen De verloving Gemis aan toestemming Huwelijk van geesteszieken Schijnhuwelijk Gedwongen huwelijk Gebrek in toestemming (Wilsgebreken) Bedrog Geweld Dwaling o Afdeling 4: Instemming van de ouders Weigering o Afdeling 5: Geen vorig niet-ontbonden huwelijk o Afdeling 6: Geen verwantschap in verboden graad (huwelijksbeletselen) Hoofdstuk 3: Vormvereisten om te trouwen o Afdeling 1: Aangifte van het huwelijk o Afdeling 2: Formaliteiten bij de huwelijksvoltrekking Hoofdstuk 4: Sanctieregeling o Afdeling 1: Voorkomende huwelijksbeletselen o Afdeling 2: Vernietigende huwelijksbeletselen Hoofdstuk 5: Bewijs van het huwelijk o Afdeling 1: Principe o Afdeling 2: Uitzonderingen Hoofdstuk 6: Gevolgen van het huwelijk o Afdeling 1: Het primair huwelijksstelsel De Artikelen 212 tot 224 BW Vorderingen van echtgenoten betreffende hun huwelijks(vermogens)stelsel o Afdeling 2: Het wettelijk huwelijksvermogensstelsel Algemeen 2
Actief Baten van de eigen vermogens o Goederen eigen omwille van hun oorsprong o Goederen eigen omwille van hun aard Accessoria (7) Strikt persoonlijke goederen (5) Baten van het gemeenschappelijke vermogen Bijzondere problemen Passief Onderscheid bijdrage en verbintenis Definitief passief o Eigen schulden Omwille van oorsprong Omwille van aard (4) o Gemeenschappelijke schulden Opsomming van 7 Voorlopig passief o Verhaalrecht van de schuldeisers met betrekking tot eigen schulden o Verhaalrecht van de schuldeisers met ebtrekking tot gemeenschappelijke schulden Schulden tussen echtgenoten Bestuur Inleiding 3 vormen Het bestuur van het gemeenschappelijk vermogen o Begrip en doelgebondenheid o De regel Het gelijktijdig bestuur Handelingen die onder gelijktijdig bestuur vallen (6) De gehoudenheid van de andere echtgenoot o Uitzondering: Het alleenbestuur o Uitzondering: Het gezamenlijk bestuur 4 categorieën handelingen Het bestuur van het eigen vermogen Beveiligingsmaatregelen en sancties o Rechterlijke machtiging o Rechterlijk verbod o De nietigverklaring o De vergoeding o Ontneming van bestuursbevoegdheden o Gerechtelijke scheiding van goederen 3
Ontbinding, vereffening, verdeling Oorzaken en ogenblik van ontbinding o 1-7 De postcommunautaire onverdeeldheid o Algemeen o Bijzondere problemen (4) Boedelbeschrijving Vereffening o 5 Verrichtingen (Chronologisch) Samenstelling van de boedels Opmaken van de vergoedingsregelingen Verrekening van de lasten Verrekening van de vergoedingen Verdeling van de netto- baten (verdeling) Verdeling o Beginsel van de verdeling bij helften (Art. 1445 BW) o Het recht van toewijzing bij voorrang (Art. 1446) o Heling (Art. 1448 BW) o Kosten van vereffening en verdeling (Art. 1449 BW) Casusles: Vereffening en verdeling o Afdeling 3: Overgangsrecht Algemene beginselen inzake overgangsrecht Echtgenoten gehuwd onder het vroegere wettelijk stelsel Ingeval van verklaring tot handhaving Zonder verklaring tot handhaving o De retroactiviteitstheorie o De ontbindingstheorie o De continuïteitstheorie Hoofdstuk 7: Ontbinding van het huwelijk o Zie boek Titel II: Echtscheiding en scheiding van tafel en bed Hoofdstuk 1: Echtscheiding o Afdeling 1: Algemeen Historiek en evolutie Twee gronden en twee procedures o Afdeling 2: Echtscheiding op grond van onherstelbare ontwrichting van het huwelijk (EOO) Gronden tot echtscheiding 3 gronden/mogelijkheden Procedure 4
Gevolgen Algemeen Lot van huwelijksvoordelen en contractuele erfstellingen Uitkering na echtscheiding Ouderlijk gezag o Afdeling 3: Echtscheiding door onderlinge toestemming (EOT) Grondvereisten De voorafgaande overeenkomsten Regelingsakte Familierechtelijke overeenkomsten Facultatief: Een notariële boedelbeschrijving Procedure Bevoegde rechtbank Verloop Wijzigbaarheid van de voorafgaande overeenkomsten tijdens de procedure Lot van de voorafgaande overeenkomsten na afstand van de procedure Brug van EOT naar EOO Rechtsmiddelen Overschrijving van het echtscheidingsvonnis Gevolgen van de echtscheiding Algemeen Wijzigbaarheid van de voorafgaande overeenkomsten na echtscheiding o In onderling akkoord o Op eenzijdig verzoek Hoofdstuk 2: Scheiding van tafel en bed o Afdeling 1: Inhoud van de instelling o Afdeling 2: Gronden o Afdeling 3: Procedure o Afdeling 4: Gevolgen o Afdeling 5: Beëindiging Regelingsakte Overeenkomsten met betrekking tot de kinderen Overeengekomen alimentatie voor de ex- echtgenoot 5
Titel II: Wettelijke samenwoning Hoofdstuk 1: Algemeen Hoofdstuk 2: Grondvoorwaarden Hoofdstuk 3-4: Statuut Hoofdstuk 5: Beëindiging o Afdeling 1: Oorzaken van de ontbinding o Afdeling 2: Gevolgen (erfenis) Titel IV: Feitelijke samenwoning Hoofdstuk 1: Algemeen Hoofdstuk 2: Verhouding tussen feitelijk samenwonenden onderling o Afdeling 1: Met betrekking tot de persoon van de partners o Afdeling 2: Met betrekking tot de goederen van de partners Hoofdstuk 3: Verhouding tussen feitelijk samenwonenden en derden o Afdeling 1: Onrechtmatige daad van een derde o Afdeling 2: Huren van de gezinswoning o Afdeling 4: Beslag op de inboedel Het Examen 6
Hoofdstuk 1: Algemeen Art. 143-202 BW Deel II: Horizontale relaties Titel I: Huwelijk Afdeling 1: Definitie Definitie Een instituut waartoe twee personen toetreden d.m.v. een vormgebonden overeenkomst, met als kern het tot stand brengen van een duurzame levensgemeenschap Afdeling 2: Mensenrechtelijke bescherming Recht te huwen voor mannen en vrouwen van huwbare leeftijd is gewaarborgd door onder meer Art. 12 EVRM o Recht op hertrouwen zonder wachttermijn Bv. Eerste huwelijk ontbonden a scheiding of door overlijden van partner Vroeger was er soms een wachttermijn o Recht op vrije keuze van huwelijkspartner Hieruit niet het Homo- huwelijk afleiden Aantal huwelijken neemt af Wettelijke samenwoning zit in de lift o Dit biedt minder bescherming dan het huwelijk Afdeling 3: Statistieken 7
Hoofdstuk 2: Grondvereisten om te trouwen Afdeling 1: Twee personen van verschillend of hetzelfde geslacht Het huwelijk is nu geslachtsneutraal o Art. 143 BW: kan worden aangegaan door twee personen van verschillend of van hetzelfde geslacht Dus ook homo s en lesbiennes o Maar: Art. 315 BW is niet van toepassing op het huwelijk tussen personen van hetzelfde geslacht = Vaderschapsregel Afstammingsrecht is gecreëerd uit biologische werkelijkheid Hier onmogelijk! Wel adoptie mogelijk Biologisch realisme is nodig in het afstammingsrecht = 18 jaar (Art. 144 BW) o Niet altijd zo geweest o 1990: 21 jaar tot meerderjarigheid o Meisjes konden al trouwen op 15 jaar Afdeling 2: Huwbare leeftijd Maar: de jeugdrechtbank kan om gewichtige redenen het verbod om voordien te huwen opheffen (Art. 145 BW) o Wat zijn gewichtige redenen? (blanco norm) Vroeger 1980: schoolvoorbeeld: zwangerschap Want huwelijks kind heeft veel meer rechten Anders een bastaardkind en minder rechten Nu: zwangerschap is niet de meest dwingende reden meer Want prenatale erkenning Wat dan wel nu? Minderjarige die trouwen voor verblijfsrecht? Neen, want misbruiken van burgerlijk recht om vreemdelingenrecht te ontduiken Ook niet financiële redenen WEL! De intentie om een duurzame levensgemeenschap te stichten is een gewichtige reden o Ontheffing van leeftijdsvereiste Hoger beroep: binnen de 8 dagen na de kennisgeving per gerechtsbrief van het vonnis o Afwijkende regeling van het gemeenrecht 8
Afdeling 3: Toestemming van de aanstaande echtgenoten Algemeen o Er is geen huwelijk wanneer er geen toestemming is (Art. 146 BW) Toestemming Je wordt partij o marriage by proxy en postuum huwelijk = Onmogelijk Mariage by proxy huwelijk via een naaste (door middel van vertegenwoordiger) In Angelsaksische landen kan dit wel = huwelijk door een handschoen Postuum huwelijk Een van de aanstaande is overleden 1 maal gebeurd en dan ongeldig verklaard o Huwelijk in extremis kan wel In de haast Schoolvoorbeeld: huwelijk van iemand die gaat sterven Veel ontheffingen van regels mogelijk Vrijstelling van aangifteverplichting Geen wachttermijn van 14 dagen Niet in een openbare plaats voltrekken o Instemming van de ouders van de minderjarige bruid of bruidegom Instemming Je wordt geen partij, enkel akkoord nodig o Geen vorig niet- ontbonden huwelijk o Geen bloed- of aanverwantschap in verboden graad Uitzondering op de genotsbekwaamheid Eugenetische ratio: anders mongooltjes Afwezigheid van huwelijksbeletselen De verloving o De verloving = een feitelijke toestand o Juridisch Wederzijdse verbintenis om met elkaar te trouwen is nietig (in strijd met de openbare orde) Afdwinging is onmogelijk Verbreking van de verloving kan soms aanleiding geven tot toepassing van Art. 1382 BW Niet contractueel, want juridisch is er geen contract Indien verloving verbroken in omstandigheden die schadelijk of beledigend zijn o Bv.: Alles is geregeld en 1 van de 2 komt gewoonweg niet opdagen o Juridische oplossing: moreel en materiele schade Moreel: laag begroot, vaak symbolische euro Materieel: kosten die gemaakt zijn, zijn verhaalbaar 9
Ook art. 1088 BW kan worden ingeroepen Om verlovingsringen terug te krijgen Alle schenkingen gedaan ten voordele van het huwelijk, vervallen indien het huwelijk daarop niet volgt Gemis aan (inhoudelijke) toestemming o Formeel is de toestemming OK, maar inhoudelijk schilt er iets o Huwelijk van geesteszieken, alcoholici en gedrogeerden Geen bewuste toestemming Bv.: verlengde minderjarige kan die huwen? Ja, met toestemming ouders Bv.: Gerechtelijk onbekwaamverklaarden? Kunnen niets, ook niet toestemmen met huwelijk Bv.: Alcohol na de vrijgezellenavond Appreciatie door ambtenaar van de burgerlijke stand Bv.: Onder invloed van drugs Moeilijk o Schijnhuwelijken Enkel formele toestemming, kennelijk niet gericht op een duurzame levensgemeenschap, maar enkel op een verblijfsrechtelijk voordeel (zie Art. 146bis BW) Definitie in de wet Goed begrijpen Er is geen huwelijk maar wel een schijnhuwelijk! Wanneer de intentie van minstens 1 van beide echtgenoten kennelijk niet verbonden is met een duurzame levensgemeenschap Vaak voor ontduiking vreemdelingenrecht Kunnen illegalen dan nooit met elkaar trouwen? Klassiek als schijnhuwelijk beschouwd Maar het mag Anders strijdig met Art. 12 EVRM Beoordeling gebeurt door de ambtenaar van de burgerlijke stand Moeilijk: kan niet in hun hoofd kijken Indicaties Ministeriële Omzendbrief van 17 december 1999 inzake de wet van 4 mei 1999 tot wijziging van een aantal bepalingen betreffende het huwelijk (BS 31 december 1999) Bevat indicaties voor een schijnhuwelijk Niet omdat het aan een indicatie voldoet dat het een schijnhuwelijk is Bv.: o Partijen kunnen elkaar enkel verstaan met een tolk o Belangrijkere aanwijzing is: verhalen van eerste ontmoeting verschillen sterk van elkaar o Ook: een van de huwelijkspartners woont al op duurzame wijze samen met een andere persoon 10
o Zeer groot leeftijdsverschil Zeker niet doorslaggevend o Een van de huwelijkspartners zit in de prostitutie o Verschillende indicaties moeten vervuld zijn Tegen de weigering van de ABS om het huwelijk te voltrekken (op grond van een vermoeden van schijnhuwelijk) (Art. 167, laatste lid BW) is verhaal mogelijk Bij de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg, rechtsprekend zoals in kort geding (Art. 587, eerste lid, 9 Ger.W.) (Weigering is een administratieve rechtshandeling) Ook strafrechtelijk gestraft o Gedwongen huwelijken Aangegaan zonder vrije toestemming van beide echtgenoten en de toestemming van minstens een van de echtgenoten werd gegeven onder geweld of bedreiging (zie Art. 146ter BW) Te onderscheiden van gearrangeerd huwelijk Strafrechtelijk bestraft (Art. 391sexies Sw.) Gebrek in de toestemming (wilsgebreken) o Beperktere toepassing dan in het algemeen verbintenissenrecht omwille van de stabiliteit van het huwelijk, maar tendens tot soepelheid o Bedrog: wordt niet aanvaard inzake huwelijk (Cass. 17 juli 1925) En mariage il trompe qui peut o Dwaling in de persoon wordt aanvaard (Art. 180 BW) = over de burgerlijke of de fysische identiteit van de huwelijkspartner (Bv. naam, tweelingbroer/zus) Niet over de burgerlijke staat (zie Cass. 17 juli 1925) Bv. Gelogen dat je 3 maal gescheiden bent Indien een beroep op dwaling in de persoon mislukt om de nietigverklaring van het huwelijk te vragen, kan altijd de echtscheiding op grond van onherstelbare ontwrichting van het huwelijk worden aangevraagd Evolutie naar dwaling omtrent de essentiële hoedanigheden van de persoon Het (on)vermogen tot geslachtsverkeer Bv. Man die loog over impotentie De burgerlijke staat Het gerechtelijk verleden Bv. Ex- verkrachter 11
o Geweld Is eerder uitzonderlijk Enkel morele druk volstaat niet voor de nietigverklaring Afdeling 4: Instemming van de ouders van een minderjarige Weigering o Één ouder die weigert De jeugdrechtbank kan machtiging tot het huwelijk verlenen indien zij de weigering ongegrond acht o Beide ouders weigeren De jeugdrechtbank kan slechts machtiging tot het huwelijk verlenen als zij de weigering een misbruik acht te zijn Bv.: Boerenzoon trouwt met iemand anders dan de persoon die de ouders voor ogen hadden En wou weg Ouders verhinderen het om goedkope werkkracht niet kwijt te geraken (Zie Art. 148 BW) Komt niet vaak voor Afdeling 5: Geen vorig niet-ontbonden huwelijk Men mag geen tweede huwelijk aangaan voor de ontbinding van het eerste (Art. 147 BW) o Lijkt logisch, maar vaker problemen dan je denkt Bv.: IPR Mensen zijn gescheiden in het buitenland ( Bv.: verstoting) en deze scheiding wordt niet erkend en men trouwt hier ter goeder trouw Bigamie (en polygamie) zijn verboden en strafbaar (Art. 391 Sw.) Afdeling 6: Geen bloed- of aanverwantschap in verboden graad (huwelijksbeletselen) Art. 161 BW: o Absoluut huwelijksverbod tussen ouders en kinderen Huwen met bloedeverwanten in de rechte lijn mag nooit o Relatief huwelijksverbod tussen schoonouders en schoonkinderen, stiefouders en stiefkinderen In dit geval aanverwanten Enkel natuurlijk indien huwelijk waarmee de aanverwantschap ontstond is ontbonden Blijven ook na dit huwelijk schoonouders Hieruit kan je onthoffen worden door een KB Vroeger ook absoluut Na rechtspraak door Grondwettelijk Hof veranderd 12
Het in Art. 161 BW bedoelde verbod voor aanverwanten (met andere woorden het huwelijksverbod tussen schoonouders en schoonkinderen, stiefouders en stiefkinderen), kan door de Koning om gewichtige redenen worden opgeheven (Art. 164 BW) o Brief aan dienst familierecht FOD justitie o Wel om gewichtige redenen Dus duurzame levensgemeenschap die ontstaat o Na de wet van 15 mei 2007, als gevolg van rechtspraak van het Arbitragehof Arbitragehof nr. 157/2006, 18 oktober 2006 In zoverre Art. 161 BW, in samenhang gelezen met de artikelen 163 en 164 BW, het huwelijk tussen een stiefouder en een stiefkind na het overlijden van de echtgenoot die de band van aanverwantschap tot stand heeft gebracht, op absolute wijze verbiedt, schendt het de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met Art. 12 EVRM Art. 162 BW: Absoluut huwelijksverbod tussen broers, zussen, broer en zus o Ook het huwelijk tussen halfbroer en halfzus o Tussen schoonbroer en schoonzus bestaat geen huwelijksbeletsel meer (sinds de wet van 27 maart 2001) Ook geen relatief huwelijksbeletsel, enkel voor schoonouders - schoonkinderen Art. 163 BW: Tussen oom en nicht of neef; tante en nicht of neef o = Relatief huwelijksverbod, vatbaar voor ontheffing bij KB, om gewichtige redenen (zie Art. 164 BW) o Oom en nicht Derde graad o Neef en nicht Vierde graad Geen huwelijksbeletsel 13
Hoofdstuk 3: Vormvereisten om te trouwen Formaliteiten vóór het aangaan van het huwelijk: De huwelijksaangifte Formaliteiten bij de voltrekking van het huwelijk Afdeling 1: De aangifte van het huwelijk Welke ambtenaar is bevoegd? (Art. 63 BW) o De ABS van de gemeente waarin één van de aanstaande echtgenoten is ingeschreven in Het bevolkingsregister Belgen Het vreemdelingenregister Vreemdelingen Het wachtregister Vluchtelingen o Zo nodig: De ABS van de actuele verblijfplaats Wie moet het huwelijk aangeven? o Één van de aanstaande echtgenoten of beide o Voor voltrekking moet men met 2 zijn, voor de aangifte volstaat 1 persoon Vrijstelling van aangifteverplichting door de Procureur des Konings om gewichtige redenen o Bv. : Huwelijk in extremis Lijst van vereiste documenten voor de aangifte van het huwelijk Art. 64 BW o Versoepeld na 2005 o Alles wat in het rijksregister zit, moet je zelf niet voorleggen Informatieverplichting voor de ABS Hij moet de aanstaande echtgenoten op de hoogte brengen van de mogelijkheid een beroep te doen op maximaal vier getuigen (Art. 64, 5 BW) o Vroeger 2 getuigen verplicht o Ratio? Verschil tussen mensen die burgerlijk en kerkelijk trouwen wegwerken Wachttermijn o Voltrekking van het huwelijk is onmogelijk vóór de 14de dag na de opmaak van de akte van aangifte (= wachttermijn) Ratio? Onderzoek van de ABS naar de grondvoorwaarden Want aangifte huwelijk mag nooit worden geweigerd op basis van schijnhuwelijk o Indien geen voltrekking binnen de 6 maanden na deze 14 dagen: nieuwe akte van aangifte noodzakelijk 14
Weigering de akte van aangifte op te maken o Enkel wanneer de aanstaande echtgenoten in gebreke blijven de documenten te overhandigen o Verhaal tegen de weigering bij de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg (Art. 587, eerste lid, 9 Ger. W. j art. 63, 4, tweede lid BW) Weer zoals in kort geding Art. 166 BW + Art. 75 BW Afdeling 2: Formaliteiten bij de huwelijksvoltrekking In het openbaar o Iedereen moet aanwezig kunnen zijn op het moment dat het huwelijk voltrokken wordt In persoon, ten overstaan van de ABS die de akte van aangifte heeft opgemaakt In het gemeentehuis of op een andere openbare plaats met een neutraal karakter, waarvan de gemeente het uitsluitend gebruiksrecht heeft o Chique restaurant? Neen, want gemeente heeft niet het exclusieve gebruiksrecht o Ook niet in kerk Niet neutraal Aanwezigheid van getuigen is facultatief; maximum vier zijn toegelaten Voorlezing van (excerpten uit) het primair huwelijksstelsel (Art. 212-224 BW) Aanname van de verklaring van de echtgenoten één na één dat zij elkaar willen aannemen tot echtgenoten (= cruciaal!) o Na het 2 e Ja- woord Huwelijk is voltrokken en rechtsgeldig Verklaring in de naam der wet dat zij door de echt verbonden zijn Onmiddellijk daarna Opmaak huwelijksakte 15
Hoofdstuk 4: Sanctieregeling Bij niet- naleving van grond- of vormvereisten Afdeling 1: Preventief: voorkomende huwelijksbeletselen Brengen de geldigheid v/h huwelijk niet in gedrang Afdeling 2: Repressief: vernietigende huwelijksbeletselen Leiden tot volstrekte of betrekkelijke nietigheid Bv. : Trouwen met bloedverwanten in de rechte lijn Zijn volstrekt nietig (Art. 184 BW): o Huwelijken van minderjarigen zonder ontheffing van leeftijdsvereiste o Huwelijken van geesteszieken o Schijnhuwelijken en gedwongen huwelijken o Bigame huwelijken o Huwelijken tussen bloed- of aanverwanten in verboden graad o Niet aangegeven huwelijken o Huwelijken gesloten door een onbevoegde ABS Bv.: In gemeente trouwen waar het niet is aangegeven Bv.: Huwelijk tussen dementerende bejaarden voltrokken door beambte van de burgerlijke stand, erna ondertekend door schepen van de burgerlijke stand Analyse: onbevoegde ambtenaar clandestien huwelijk of niet? Enkel indien ze het subjectief element van bedrieglijk opzet voldaan hebben! Maar ook wel nog genoeg geestesbekwaam? Best bellen naar de Procureur des Konings is nietig verklaard o Niet in het openbaar aangegane huwelijken (Art. 191 BW) Verzamelnaam = clandestiene huwelijken Pejoratieve naam! Voor niet aangegeven huwelijken of onbevoegde ABS of niet openbaar normaal voorkomende huwelijksbeletselen die toch zullen leiden tot nietigheid Nietigverklaring vereist naast een objectief, ook een subjectief element: bedrieglijk opzet (door de rechter te appreciëren) 16
Is betrekkelijk nietig (Art. 180-181 BW): o Het huwelijk aangetast door een wilsgebrek o Nietigheid te vorderen door de echtgenoot die in dwaling werd gebracht maar vordering niet meer ontvankelijk wanneer de samenwoning is voortgezet meer dan zes maanden nadat de dwaling door de echtgenoot is ontdekt Gevolgen van een nietig(verklaard) huwelijk o Blijft geldig tot het (definitieve) vonnis Pas dan is het huwelijk nietig verklaard Wanneer is het vonnis definitief? REA (Art. 596 Ger. W.: staat van personen REA exclusief bevoegd! verklaart het nietig Moet betekend worden Dan 1 maand Indien geen beroep: kracht van gewijsde! o Het vonnis geldt erga omnes o Werkt ex nunc en ex tunc Ook retroactief (ex tunc) Bv.: Huwelijk dat nietig verklaard gaat worden, maar men is aan het scheiden Al het alimentatiegeld dat ten onrechte betaald werd, moet terugbetaald worden o Van zodra het vonnis dat de nietigverklaring uitspreekt, definitief is, wordt het huwelijk geacht nooit te hebben bestaan Twee verzachtingen: o Het putatief huwelijk (Art. 201 BW) Aan een nietig huwelijk worden bepaalde gevolgen toegekend, wegens de goede trouw van minstens één echtgenoot = pendelbeweging der ficties Eerste fictie Alle uitschakelingen van de dingen die tijdens huwelijk zijn gebeurd Tweede fictie Er worden wel enkele gevolgen toegepast o Door ter goeder trouw van één van de echtgenoten o Goeder trouw moet bewezen worden Niet vermoed Ten voordele van de echtgeno(o)t(en) te goeder trouw Gevolgen van het putatief huwelijk: Enkel deze gerealiseerd vooraleer het huwelijk definitief nietig is (met andere woorden vóór het ogenblik waarop het vonnis dat de nietigverklaring uitspreekt in kracht van gewijsde treedt) Dus: nietigheid ex nunc, niet ex tunc 17
o Het nietig verklaarde huwelijk heeft steeds gevolgen ten voordele van de kinderen Ook al is geen van beide echtgenoten te goeder trouw geweest Art. 202 BW Bv.: De vaderschapsregel 18
Hoofdstuk 5: Bewijs van het huwelijk Afdeling 1: Principe Bewijs wordt geleverd via de akte van huwelijksvoltrekking, ingeschreven in het register van de burgerlijke stand (Art. 194 BW) Zie de artikelen 194 tot en met 200 BW Afdeling 2: Uitzonderingen 19
Hoofdstuk 6: Gevolgen van het huwelijk Overzicht Primair huwelijksstelsel (Art. 212-224 BW) De vaderschapsregel (Art. 315-317 BW) Erfrecht van de langstlevende echtgenoot (Art. 745bis- septies BW en 915bis BW) Secundair huwelijksvermogensstelsel (Art. 1387-1474 BW) Stelling van de Prof Meerdere ideale partners voor het huwelijk De ene ware bestaat niet In een relatie zijn er nooit twee evenwaardige partners o Niet intellectueel gelijkwaardig o Niet economisch gelijkwaardig Voor economisch zwakste partner is huwelijk altijd de beste optie Vaak met scheiding van goederen Verkeerd Want wettelijks huwelijksvermogensrecht zegt dat dingen die van u zijn voor het trouwen of wat in erfenissen zit altijd van u blijft Waarom niet trouwen? o Vrees echtscheiding Uiteengaan wettelijk en feitelijke samenwonende zijn erger! Bij echtscheiding weet je waar je aan toe bent o Vaderschapsregel omzeilen Kan ook anders o Kind naam van de moeder laten hebben Correcte opmerking Afdeling 1: Het primair huwelijksstelsel De artikelen 212 tot 224 BW = Wederzijdse rechten en verplichtingen van echtgenoten Mix van persoonsrechtelijke en vermogensrechtelijke aspecten Doel: verwezenlijking van de essentie van het huwelijk Duurzame levensgemeenschap tot stand brengen Art. 212 BW De artikelen 212-224 BW zijn van toepassing door het enkele feit van het huwelijk (Art. 212, eerste lid BW) Op het primair stelsel ent zich het secundair vermogensstelsel o Wettelijk stelsel of o Huwelijkscontract conventioneel stelsel Bij huwelijkscontract kan niet worden afgeweken van het primair stelsel: het gaat om imperatieve bepalingen (Art. 212, tweede lid BW) Is het primair stelsel van toepassing o Na scheiding van tafel en bed? Samenwoningsverplichting en bijstandsverplichting verzwakt, maar getrouwens- en hulpverplichting blijven bestaan 20
o Op feitelijk samenwonenden? Neen o Op wettelijk samenwonenden? Gedeeltelijk wel, zie later Het primair stelsel is van dwingend recht, niet van openbare orde o Zie de (evolutie in) de cassatierechtspraak in verband met schadevergoeding na overspelig concubinaat, met als eindpunt: Cass. 1 februari 1989 en Cass. 15 februari 1990 o Bv. : Je kan vergoeding bekomen van de dader als je minnaar die je onderhoudt wordt omvergereden o Hieruit leidt men af dat de getrouwheidsverplichting de openbare orde niet raakt o De andere bepaling dus ook niet, wel van dwingend recht Het huwelijk wijzigt de (gelijke) handelingsbekwaamheid van de echtgenoten niet, behoudens bij toepassing van Art. 476 BW: o Na ontvoogding is de andere echtgenoot van rechtswege curator (Art. 212, derde lid BW) Art. 213 BW Vier persoonlijke huwelijksverplichtingen: Samenwoningverplichting (Niet absoluut, men kan er van afwijken bij overeenkomst) o = Delen van tafel en bed (met echtgenoot) Samen eten en slapen, plicht tot geslachtsgemeenschap o Verkrachting tussen echtgenoten is mogelijk o Overeenkomsten tot feitelijke scheiding zijn mogelijk Echtgenoten moeten onderling kunnen overeenkomen wat een rechter kan beslissen (cf. Art. 223 BW) o Sancties bij niet- naleving van de samenwoningverplichting: Geen directe Gedwongen uitvoering is niet denkbaar, een dwangsom en schadevergoeding eerder theoretisch Wel indirecte Echtscheiding op grond van onherstelbare ontwrichting van het huwelijk, hulp- en bijdrageplicht niet langer afdwingbaar Bv. : Geen alimentatie Degene die weggaat zit in de zwakste positie Op hem weegt een schuldvermoeden (schenden van de samenwoningsverplichting) Getrouwheidsverplichting o = Afwezigheid van geslachtsgemeenschap met een ander dan de echtgenoot o Sanctie bij niet- naleving Echtscheiding op grond van onherstelbare ontwrichting van het huwelijk (Art. 229, 1 BW) 21
o Nog altijd de snelste manier om uit de echt te scheiden (bewijs van overspel) Hulpverplichting o = De specifieke onderhoudsverplichting tussen echtgenoten o In principe in natura uitgevoerd, in de echtelijke verblijfplaats In natura Bv. in de supermarkt de rekening betalen o Primeert op de gemeenrechtelijke onderhoudsplicht ex Art. 205 BW Dus als je weinig geld hebt Echtgenoot onderhouden primeert op de gemeenrechtelijke onderhoudsverplichting Bv. de ouders (Art. 205 BW) o Het schuldcriterium speelt voor de toepassing van Art. 213 BW (zelfs na een machtiging van de vrederechter tot afzonderlijk verblijf) Concreet betekent dit Op de echtgenoot die feitelijk gescheiden leeft zonder machtiging weegt een weerlegbaar vermoeden van schuld Wie vertrekt kan zich niet beroepen op de hulpverplichting Wel indien je een gerechtelijke machtiging hebt De feitelijk gescheiden echtgenoot die toepassing van de hulpverplichting vordert ex Art. 213 BW moet bewijzen dat het ontstaan en/of het voortduren van de feitelijke scheiding aan de schuld van de andere echtgenoot te wijten is (=Cassatierechtspraak) Als het aan zichzelf te wijten is, zal hij geen alimentatie krijgen o Hulpverplichting blijft bestaan Tot de echtscheiding definitief is geworden (uitspraak op één eis in kracht van gewijsde) Na EOO Art. 301 BW = Ander allimentatieregime dan hulpverplichting Na EOT In overeenkomst bepalen of allimentatie moet betaald worden Na scheiding van tafel en bed: ten voordele van beide echtgenoten o Sancties bij niet- naleving Echtscheiding (op grond van Art. 229, 1 BW); eventueel familieverlating (Art. 391bis Sw.) Bijstandsverplichting o = Het geheel van materiële zorgen en morele genegenheid waartoe echtgenoten jegens elkaar verplicht zijn (Bv. verzorging van een zieke) Bv. : Na auto- ongeval, echtgenoot mentaal gehandicapt Blijven zorg dragen o Sanctie bij niet- naleving Echtscheiding op grond van Art. 229, 1 BW 22
Art. 214 BW Vaststelling van de echtelijke verblijfplaats = Plaats waar de samenwoningverplichting wordt uitgeoefend (Moet niet noodzakelijk de woonplaats zijn) o In onderlinge overeenstemming o Bij gebrek daaraan: uitspraak van de vrederechter in het belang van het gezin Relevantie o Territoriaal bevoegde rechtbank voor een hele reeks familiale vorderingen is deze van de laatste echtelijke verblijfplaats Art. 628, 1 en 2 Ger.W. o Bescherming voor de verlaten echtgenoot Art. 215 BW Bescherming van de gezinswoning en het huisraad Wat wordt beschermd? o De gezinswoning = het onroerend goed dat het gezin tot voornaamste woning dient Geen caravans, boten, Indien meerdere onroerende goederen De voornaamste woning De woning moet wel nog in gebruik zijn o Het huisraad = roerende goederen, functioneel aanwezig in de gezinswoning, behorend tot het normale kader waarin de echtgenoten leven of hebben geleefd Bv. : Grasmachine, salon, Welke bescherming geniet de gezinswoning? o De gezinswoning waarop (minstens) één echtgenoot een zakelijk recht heeft Verbod tot beschikken Niet te eng opvatten: Niet louter daden van beschikking alles wat het wonen meer precair maakt Behoudens instemming van de andere echtgenoot Rechterlijke machtiging is mogelijk bij gebrek aan instemming 1. Eigen goed De ene echtgenoot kan zonder de instemming van de andere niet onder bezwarende titel of om niet beschikken over de rechten die hij bezit op [de gezinswoning], noch dat goed met hypotheek bezwaren (Art. 215, 1, eerste lid BW) o Beschikken = zeer ruim: alles wat het wonen meer precair maakt o Niet alleen zakelijke rechten, ook persoonlijke rechten, genotsrechten (recht van gebruik, bewoning) 23
De gezinswoning geniet geen bescherming tegen acties van derden (Bv. schuldeisers) Er is wel bescherming indien de gezinswoning wordt ingebracht in of rechtstreeks wordt aangekocht door een vennootschap waarvan (minstens) één echtgenoot hoofdaandeelhouder is Met instemming van de mede- echtgenoot is beschikken wel mogelijk o In de praktijk laat de notaris beide echtgenoten optreden en maakt hij een onderhands geschrift op, gehecht aan de authentieke akte Machtiging is mogelijk door (de voorzitter van) de rechtbank van eerste aanleg om alleen te beschikken indien instemming wordt geweigerd zonder gewichtige redenen, die een actueel karakter moeten hebben en verband moeten houden met de gezinsbestemming van het goed o Art. 215, 1, derde lid BW j Art. 1253ter et seq. Ger.W. o In kort geding 2. Gemeenschappelijk goed Cumulatieve toepassing van Art. 215, 1 BW én de regels van het gezamenlijk bestuur van het gemeenschappelijk vermogen (Art. 1418-1420 BW) Wat betekent o Geen vervreemding van de gemeenschappelijke gezinswoning zonder toestemming van de echtgenoot (Art. 1418-1419 BW) o Rechterlijke machtiging mogelijk na weigering zonder wettige redenen (Art. 1420 BW) o Beschermd gezinsbelang primeert op het zuiver materieel belang 3. Onverdeeld goed Cumulatieve toepassing van Art. 215, 1 BW én de regels van de mede- eigendom (Art. 577-2 BW) Wat betekent o Medewerking (= toestemming) van alle mede- eigenaars is noodzakelijk voor alle daden van beheer en beschikking (Art. 577-2, 6 BW) o + Instemming van de mede- echtgenoot is vereist (Art. 215, 1 BW) 24