Natuursprong Inleiding Welkom buiten! Spelen tot je groen ziet: Ik ga buiten spelen, kom jij ook maar mee. Hou maar op met gamen, lijkt mij een goed idee... Natuursprong is een ca. 1,5 uur durende activiteit voor de leerlingen van de groepen 3 t/m 6, in een bos of ruig terrein. Tijdens Natuursprong leren kinderen allerlei uitdagende en leuke spelletjes die ze na afloop ook zelf kunnen doen, samen met vriendjes en vriendinnetjes en het liefst in een bos, park of recreatieterrein waar speelnatuur te vinden is. Vies worden mag! Doel van dit project is om zoveel mogelijk kinderen te laten bewegen en spelen in de natuur. De kinderen spelen buiten en ontdekken zo de natuur onder leiding van een getrainde Natuursprong begeleider. De Methodiek Natuursprong is ontwikkeld door Staatsbosbeheer en het Nederlandse Instituut voor Sport en Bewegen (NISB) in samenwerking met Jantje Beton en de vereniging van Gemeenten voor Duurzame Ontwikkeling. De NME-centra De Klyster, Achtkarspelen en Tytsjerksteradiel bieden gezamenlijk Natuursprong aan. De Natuursprong begeleider neemt alle materialen mee. Veel plezier met Natuursprong! Marjolein Staal, Ragna van Sonsbeek en Margriet Tolsma NME-coördinatoren Tip: Heeft u na de 1,5 uur Natuursprong nog tijd over? Maak dan nog een mooie rondwandeling door het natuurgebied van Staatsbosbeheer waar u nu toch bent (en sluit eventueel af met een zelf meegenomen picknick). Natuursprong 1
Wat hoort bij Natuursprong Deze lesbrief (downloadbaar van www.klyster.nl. Klik op UurNatuur en ga naar lesbrieven downloaden of ga direct naar www.klyster.nl/lesbrieven). Wat moet u zelf regelen en doen Voorbereiding op Natuursprong. Zie onder het kopje Voorbereiding op Natuursprong Achtergrondinformatie uit deze lesbrief doornemen Voorbereidende les geven Voor wie is dit project bedoeld Groep 3 t/m 6 van de basisschool. Evaluatie De Klyster is benieuwd naar uw mening over deze lesbrief en over de Natuursprong activiteit. Wilt u het digitale evaluatieformulier na afloop invullen? Het kost u 2 minuutjes van uw tijd. U vindt het formulier op www.klyster.nl/evaluatie. Door wie is deze excursie mogelijk gemaakt Natuursprong is een initiatief van NME-Centrum De Klyster, NME Achtkarspelen en NME Tytsjerksteradiel. Dit zijn NME centra van de gemeenten Dongeradeel, Dantumadiel en Kollumerland c.a., Achtkarspelen en Tytsjerksteradiel. De getrainde Natuursprongbegeleiders en de beschikbare natuurlocaties zorgen voor het slagen van de activiteit ter plekke. U kunt zelf aangeven op welke locatie u Natuursprong wilt gaan doen. In principe is in iedere klystergemeente een locatie aangewezen, maar het staat u vrij om over de grens te gaan. Voor het lesmateriaal en de achtergrondinformatie is gebruik gemaakt van informatie op www.natuursprong.nl. De lesbrief is samengesteld door Pyke Kroes en Elizabeth Binsbergen, vormgeving door Argiope Webdesign en Vera Damhuis (kleurplaat). De foto s in de lesbrief zijn gemaakt door NME-Centrum De Klyster. Vragen NME De Klyster: Marjolein Staal, mail info@klyster.nl, tel. nr. 0511-425 555 Natuursprong 2
Voorbereiding op Natuursprong Waar is Natuursprong? Staatsbosbeheer heeft prachtige terreinen in Noordoost Friesland. De Klyster heeft in overleg met de boswachter in iedere gemeente een geschikte locatie uitgezocht: gemeente Kollumerland c.a.: Nationaal Park Lauwersmeer, gebied de Kollumerwaard bij SBB-camping De Pomp gemeente Dantumadiel: Het Geastmerbosk aan de rand van het dorp Rinsumageest gemeente Dongeradeel: Het Dorpsbos van Metslawier Geeft u bij uw aanmelding aan naar welke locatie u het liefst wilt gaan. Zie voor route en parkeren bij Informatie over de locaties. Hoe plan ik Natuursprong? U kunt zich on-line opgeven via de site www.klyster.nl Ga naar Uurnatuur, groep 3/6 en klik op de aanmeldknop. U ontvangt daarna een bevestigingsmail. Hoe lang duurt Natuursprong? Natuursprong duurt 1,5 uur. Voor de heen en terugreis moet u extra tijd inplannen. De Natuursprong begeleider staat op de afgesproken tijd op u te wachten. Wees ruim op tijd, zodat Natuursprong op de geplande aanvangstijd kan beginnen. Na de wandeling? Na de 1,5 uur kunt u, als u dat wilt en als er tijd is, nog een mooie rondwandeling maken in het gebied van Staatsbosbeheer. U neemt dan zelf de leiding. Er zijn routes uitgezet. Als het weer het toelaat is het ook leuk om tot besluit te picknicken met elkaar. Wat kost Natuursprong? Gratis in juni 2013, vanwege proefperiode. Na de zomer betaalt de school voor Natuursprong een eigen bijdrage per kind. Begeleiders zijn gratis. Na de activiteit ontvangt de school een rekening. Slecht weer? De Natuursprong begeleider kan als het weer slecht is, Natuursprong aflassen. De begeleider belt dan met de school. Natuursprong 3
Wat moet de school regelen? Vervoer: De school moet zelf vervoer regelen. Zie voor route en parkeren bij Informatie over de locaties. Begeleiding: De Natuursprong begeleider neemt de leiding. De leerkracht en de begeleiders assisteren. Natuursprong start met de uitleg van een aantal regels, vervolgens met een gezamenlijk startspel met de gehele groep, daarna volgen nog meer spelen, soms in kleinere groepjes die we ter plekke samenstellen. Afhankelijk van de situatie is er ook ruimte voor vrij spel. Natuursprong eindigt met een gezamenlijke uitdaging. Kleding: Kleren die vies mogen worden! Dan hoef je daar tenminste niet op te letten. Stevige schoenen en in natte gebieden zijn laarzen een aanrader. Een lange broek en lange mouwen (ook in de zomer) zorgen dat je geen last hebt van kriebelbeestjes en stekelplanten. En eventueel regenkleding bij slecht weer. Meenemen: Het is handig om een fototoestel mee te nemen. De Klyster ontvangt graag uw 2 mooiste kiekjes. Eten/drinken De kinderen mogen evt. fruit meenemen. Liever geen snoep. De leerkracht kan evt. een thermoskan koffie meenemen voor de volwassenen. Bij warm weer is dorstlessend water aan te raden. Wat kan de leerkracht van te voren met de leerlingen bespreken? In principe is er geen voorbereiding nodig voor Natuursprong. Lessuggestie 1 kan als voorbereiding worden gedaan om alvast in de sfeer te komen. Deelt u in elk geval de kleurplaat uit, met de vraag of de kinderen die ook aan hun ouders willen laten zien. Zo zijn die ook meteen op de hoogte. Wat kan de leerkracht na Natuursprong met de kinderen doen? Er zijn een aantal lessuggesties achterin deze lesbrief opgenomen. Hierin zijn een aantal spellen genoemd die op het schoolplein of dichtbij school kunnen worden gespeeld. Op de site van www.natuursprong.nl/zelf-doen, www.buitengidsvoorkids.nl en www.scharrelkids.nl zijn nog meer spellen en natuurbeleefactiviteiten te vinden. Natuursprong 4
Achtergrondinformatie Wat is Natuursprong? Natuursprong is een activiteit voor groepen kinderen, in een bos of ruig terrein. Liefst dicht bij huis. Centraal staan beweegspelen en natuurbeleving: zoals verstop- en zoekspelen, behendigheidsspelen, concentratie en zintuigspelen, gezelligheids- en fantasiespelen. Begeleiders worden getraind en nemen de groepen mee de natuur in. Ze maken daarbij gebruik van de Natuursprong map Spelen tot je groen ziet. De map bevat verschillende spelen die aanzetten tot veel bewegen, samenwerken en beleven in de natuur. De kinderen mogen vies worden! De Methodiek Natuursprong is ontwikkeld door Staatsbosbeheer en het Nederlandse Instituut voor Sport en Bewegen (NISB) in samenwerking met Jantje Beton en de vereniging van Gemeenten voor Duurzame Ontwikkeling. In een aantal gemeentes in Nederland zijn kinderen al op deze manier naar buiten geweest. In Breda, in het Mastbos, in het speelbos bij Zoetermeer, in de speelbossen van Staatsbosbeheer in Drenthe. Honderden kinderen vinden zo de weg naar buitenspelen. Zie ook www.natuursprong.nl De NME centra de Klyster, NME Achtkarspelen en NME Tytsjerksteradiel hebben het project Natuursprong sinds 2013 in hun aanbod. Het RIVM-Centrum Gezond Leven (CGL) heeft Natuursprong op kwaliteit beoordeeld en is als goed beschreven en opgenomen in de I-database, te vinden onder www.loketgezondleven.nl Natuursprong 5
Waar is Natuursprong goed voor? Buiten spelen in de natuur is niet langer meer vanzelfsprekend. Veel kinderen groeien niet meer op in een natuurlijke omgeving of worden daartoe te weinig uitgedaagd. Uit onderzoek is gebleken dat er een relatie bestaat tussen natuur en gezondheid. Kinderen worden in een natuurlijke omgeving meer uitgedaagd tot exploratief en creatief gedrag. Pedagogen kennen aan deze vormen van speelgedrag een speciale waarde toe omdat dit speelgedrag een belangrijke rol speelt in de ontwikkeling van vaardigheden als abstract denkvermogen en zelfvertrouwen. (uit: Spelen in het groen, A. van den Berg, 2007) Hoogleraar opvoedkunde Jo Hermans vindt de behoefte van kinderen om te spelen eigenlijk al voldoende reden om het serieus te nemen.: Spelen is op de eerste plaats leuk, iets wat kinderen graag doen. Het is een manier om met zichzelf, andere kinderen en objecten om te gaan, om zich te uiten en om de wereld uit te proberen. Die speelse manier bevordert het levensgeluk van kinderen. De samenleving moet kinderen ruimte geven om te spelen in een veilige context en daarvoor de randvoorwaarden scheppen, bijvoorbeeld in de vorm van materiaal om hutten te bouwen. Het is gewoon een recht van het kind. Het plezier dat ze eraan beleven, het zelfvertrouwen dat ze eraan ontlenen, omdat ze ervaren dat ze iets kunnen en het leren meedoen, zijn meer dan voldoende. (uit: Tijd voor spelen, Jantje beton 2008) Tips over stimuleren buitenspelen na Natuursprong Wijs kinderen op mogelijkheden met de spellenwaaier die ze gekregen hebben of via www.buitengidsvoorkids.nl waarop weer andere suggesties voor buitenspelen worden gedaan. Ga regelmatig samen met de kinderen naar buiten, bijvoorbeeld tijdens de gymles. Vraag een Ouderavond aan over buiten spelen, zodat kinderen in hun vrije tijd ook gestimuleerd worden om meer buiten te spelen. Kijk op www.natuurlijk-in-beweging.nl/natuursprong/ouderavond-buiten-spelen-11 Informatie over teken Het is raadzaam om kinderen die in de natuur buiten gespeeld hebben, te wijzen op het belang van controle op teken. Voor meer informatie zie www.natuursprong.nl/downloads. Natuursprong 6
Informatie over locaties Natuursprong Gemeente Kollumerland c.a.: In Nationaal Park Lauwersmeer de Kollumerwaard (Staatsbosbeheer) Bosgebied ten zuiden van Kollumerwaard. Gelegen aan de weg Dokkumer Nieuwe Zijlen Zoutkamp (Kwelderweg). U neemt afslag De Rijsdammen, ca 2,5 km vanaf Dokkumer Nieuwe Zijlen. De Rijsdammen, 9293 MH Kollumerpomp. U rijdt de weg helemaal af en passeert camping De Pomp. Na een paar honderd meter kunt u parkeren op de P-plaats. Zie: www.np-lauwersmeer.nl/documents/unieke_natuur/kollumeroord.xml?lang=nl Gemeente Dantumadiel: Het Geastmerbosk bij Rinsumageest (Staatsbosbeheer) Het Geastmerbosk kunt u vinden langs de weg van Rinsumageest naar Damwâld. Aan de noordoostkant van Rinsumageest staat aan de Eysingawei een Klysterbord, daar gaat u het zandpad in. Parkeren aan het begin van het bos. Gemeente Dongeradeel: Het Dorpsbos bij Metslawier (Staatsbosbeheer) Dit prachtige dorpsbosje is een echt speelbos en vindt u in Metslawier. Rijd naar Metslawier. Het dorpsbosje ligt direct aan de afslag van de Lauwersseewei. Natuursprong 7
Lessuggesties Lessuggestie 1: Kennismaking Natuursprong Materiaal: digibord of laptop met internet en beamer. Kleurplaat Natuursprong (achterin deze lesbrief) voor iedereen kopiëren. Werkvorm: klassikaal Tijdsduur: 10 minuten Uitvoering: Op www.natuursprong.nl/ervaringen staat het filmpje Natuursprong in drie minuten. Wie kan er nu beter vertellen hoe Natuursprong is dan de kinderen zelf. Laat dit filmpje zien en vertel aan de kinderen dat ze ook Natuursprong gaan doen. Vertel daarbij direct de praktische zaken zoals welke kleding ze moeten aantrekken en/of ze eten moeten meenemen etc. Deel vervolgens de Kleurplaat Natuursprong uit. Lessuggestie 2: Spelen met de spellenwaaier (na afloop) Materialen: spellenwaaier. Al deze spelen zijn ook te vinden op www.natuursprong.nl/downloads Werkvorm: Verdeel de groep in kleine groepjes van ca. 4 kinderen laat elk groepje een spel kiezen om te doen buiten. Tijdsduur: 15 á 20 minuten Uitvoering: De groepjes kiezen uit de volgende spelen: Tikkertje Kleurbekennen Natuurmemory 1 minuut stilte Boompje verwisselen Langste lijn Heksensoep Rara wie ben ik Verstoppertje Bomen voelen Ren je rot Dierfiguren maken Hutten bouwen Slome slak Speurtocht Natuursprong 8
Wie al snel klaar zijn met het spel worden uitgedaagd om er zelf een variant op te bedenken of ze kunnen ruilen van spel met een groepje dat ook klaar is. Spreek een signaal af waarop alle kinderen zich verzamelen op afgesproken plek, als de tijd om is. Lessuggestie 3: Flessenkringspel (na afloop) Materialen: 1 zachte grote bal stoepkrijt (of tekenstok, in zand) 1 plastic fles halfvol water (of boomstronk (makkelijker) of stokje (moeilijker)) Tijdsduur: minimaal 10 minuten Uitvoering: Maak een buitenkring en een binnenkring. Teken een grote cirkel waar omheen de buitenkring gaat staan. Zet een fles in het midden van binnenkring. Doel: de fles in het midden omgooien, nadat de kinderen in de binnenkring zijn afgetikt. Aftikken gebeurt door de kinderen van de buitenkring door te gooien met de bal. Als een kind uit de binnenkring is afgetikt neemt het de bal mee in de buitenkring en doet daar mee met aftikken. Alle kinderen blijven in beweging, ook de tikkers. Als de hele binnenkring is afgetikt, dan moet de kring proberen de fles te raken. Variant: elk tweetal krijgt een bal (of dennenappel) en zoekt een stokje. Stokje in grond zetten, ca. 6 (of 3) meter uit elkaar. Probeer met bal elkaars stokje te raken. Wie heeft na 3 minuten de meeste keren raak gegooid? Lessuggestie 4: Mini-speelbos maken (na afloop) Materialen: tentoonstellingstafel met groen/bruin kleed erover als basis, allerlei natuurmaterialen, klei, chenilledraad, e.d. Werkvorm: in kleine groepjes en/of individueel werken aan deel van het totale mini-speelbos Tijdsduur: 1 á 1,5 uur Uitvoering: Laat elk kind eerst de leukste ervaring van Natuursprong opnoemen of opschrijven. Breng de kinderen die verwante onderwerpen noemden bij elkaar en laat ze een gedeelte van het mini-speelbos maken. Elk groepje werkt zo een ander thema uit, bijvoorbeeld: waterspelen, hutten bouwen, verstopspelen, klimmen in bomen/touwen, balspelen, zoekspelen, etc. Binnen het groepje kunnen ze taken verdelen: één kind maakt het bos, ander kind zet spelelement (hut/ bal/ touwen) erin, weer ander kind maakt de mensfiguurtjes etc. Natuursprong 9
Laat de kinderen buiten takken, gras, mos, zand e.d. zoeken om het bos te maken. Een tak in een klont klei blijft rechtop staan als boom. Van chenilledraad kun je mensfiguren maken. Extra: Je kunt deze creatieve les koppelen aan de rekenles, werk dan netjes in verhouding 1 : 10 bijvoorbeeld. Met de centimeter erbij. Lessuggestie 5: Zelfgemaakt spelencircuit (na afloop) Materialen: gekleurde knijpers, papier, schaar, potloden, stiften Werkvorm: Eerst in tweetallen spelletjes verzinnen, daarna individueel het spelencirquit doen; telkens een ander spel met met telkens een andere spelpartner. Tijdsduur: Spelletjes maken duurt 10 á 15 min. Spelletjes doen duurt ca. 30 tot 50 min. afhankelijk van het aantal spelletjes. Uitvoering: De oudere kinderen gaan een spelencirquit maken. Met allerlei kleine spelletjes in de natuur, waarbij ze elkaar uitdagen.als dat even kan worden dat ook spelletjes waar ook de kleinere kinderen aan mee kunnen doen. Dan heb je een gezellige activiteit voor iedereen. Ook in de voorbereiding kunnen de kleinere kinderen helpen. Laat ze repen papier (karton) knippen en de knijpers erop doen. Let op: Spreek een gebied af waarbinnen de spelletjes gedaan worden. Spreek af welke spullen ze eventueel mogen gebruiken (bijv. touw, bakje, bal). Stimuleer vooral spelletjes met natuur-dingen. Spelencirquit maken 1. Elk tweetal bedenkt 2 spelletjes voor 2 personen van max. 5 minuten, met simpele regels en een winnaar aan het eind van het spelletje. Kies voor elk spel een plek en maak een papier met de spelregels groot erop geschreven. 2. Laat de spelltjes goedkeuren door een jury. 3. Hang de spelregels met een knijper bij de plek van het spel en leg eventueel spullen klaar. Natuursprong 10
Spelencirquit doen 1. Ieder krijgt bijv. 6* knijpers op een reep papier (karton). Schrijf je naam erop. * Per kind evenveel knijpers als spelletjes. 2. Zoek een ander kind om samen een spelletje mee te doen. Ga naar een spelletje en doe het samen. De winnaar krijgt een knijper van de verliezer. 3. Zoek dan een ander kind om een volgend spel mee te doen. Etc. tot je alle spelletjes gedaan hebt. 4. Wie heeft aan het eind de meeste knijpers? Welke spelletjes waren de leukste? Voorbeelden van spelletjes: Verspringen: ieder 5 pogingen. De aanlooplengte is ook gelijk. Dennenappel over hoge tak gooien. Wie gooit over de hoogste tak? Grasvlecht maken. Wie maakt de langste? Verstop elk eenzelfde soort tak binnen 3 meter. Wie vindt de tak van de ander het snelst? Hinkelspelletjes, renspelletjes, raadspelletjes, etc. Natuursprong 11