we Here Voeding N I E U W S B R I E F nummer 19 2009 Alles over maag- en darmproblemen Voedselallergie? Advies van de diëtist! Kookles op school Kortingsactie: het hele gezin op de foto! Doe mee aan de kleurwedstrijd! Meld u aan voor de oudergroep! Van een deelnemer Pauline Notenboom verzorgt met haar eigen onderneming de kleine Bourgondiër heerlijke én gezonde maaltijden voor basisschoolkinderen op de BSO... Lees verder Van een medewerker Proeven ze het wel of proeven ze het niet? Ineke Adringa neemt de smaaktest af bij alle kinderen die naar Focus op 5 komen... Lees verder Bij Focus op 5 doen we verschillende testen naar de smaakvoorkeuren van kinderen. Bij één test krijgen de kinderen verschillende foto s met etenswaren te zien. Op de foto s staan bijvoorbeeld wortels, brood, chips en mayonaise. Met smiley s geven de kinderen aan in hoeverre zij het eten lekker of minder lekker vinden. Het idee is dat als kinderen voorkeur hebben voor vet en/of zoet dat ze ook meer vette en zoete dingen eten en daardoor meer kans hebben op overgewicht. Here we R is een uitgave van Generation R, het onderzoek naar groei, ontwikkeling en gezondheid. Generation R is een onderzoek van het Erasmus MC, de Erasmus Universiteit Rotterdam en het Erasmus MC - Sophia in samenwerking met de GGD Rotterdam-Rijnmond.
Bitterzoet!... even proeven. Bij Focus op 5 onderzoeken we onder andere de smaakvoorkeuren van kinderen. We hebben hier een speciaal drankje voor waar een bittere smaak aan toegevoegd is. Dit is totaal onschadelijk voor het kind. Het bijzondere is dat sommige kinderen de bittere smaak wel proeven en anderen niet. Ineke Adringa is onderzoeksmedewerker bij het Focus en heeft al bijna 700 kinderen het drankje gegeven. De meeste kinderen proeven iets vertelt ze. Als ik vraag wat ze proeven, kunnen ze dat vaak niet onder woorden brengen, bitter is nog een moeilijk begrip voor een basisschoolkind. Intens Het idee achter deze test is dat kinderen die de bittere smaak proeven, alles wat ze eten veel intenser proeven. We denken dat zij minder van mierzoete dingen houden dan kinderen die de bittere smaak niet proeven. Dit zou kunnen betekenen dat kinderen die het niet proeven grotere kans hebben op overgewicht omdat ze meer zoete dingen eten. Lenie van Rossem die het onderzoek leidt, vertelt: Er is nog nooit op zo n grote schaal onderzoek naar smaakvoorkeuren bij jonge kinderen gedaan. Uit voorgaande onderzoeken kwamen tegenstrijdige uitkomsten. Daarom is het nu zo interessant om het bij een heel grote groep als Generation R te onderzoeken. Nieuws uit het onderzoekscentrum Tot en met eind mei 2009 zijn er 832 kinderen langs geweest bij Focus op 5. Op een gemiddelde dag bezoeken 10 à 12 kinderen ons onderzoekscentrum. Dit verloopt heel goed. Heel wat mensen (ruim 150) die buiten Rotterdam wonen, maken een reisje naar het onderzoekscentrum om hun kind(eren) mee te laten doen aan Focus op 5. Deze unieke kans laten zij niet aan hun neus voorbij gaan. Kookles op school De Kleine Bourgondiër Pauline Notenboom, moeder van Merel en Thijs, maakt zich zorgen over de ongezonde eetgewoontes van kinderen. En heeft besloten om een steentje bij te dragen door gezond voedsel aan te bieden. Pauline verzorgt met haar eigen onderneming De kleine Bourgondiër gezonde maaltijden voor de buitenschoolse opvang. Ze maakt bijvoorbeeld spruitenstamppot met de naam kabouterkooltjes stamp. Veel kinderen vinden het woord spruitje al erg, met andere benamingen haal je een hoop angst weg. Ook probeer ik de buitenlandse keuken uit, zoals een Indische rendang of een Brusselse stoofpot. De kinderen vinden het heerlijk, vertelt Pauline. Trotse deelnemer! Kookles Sinds twee jaar geeft ze ook kookles aan kinderen van de onderbouw op de Montessorischool de Trinoom in Barendrecht. In de kooklessen leert ze de kinderen wat er allemaal in het eten gaat, want kinderen weten weinig van voedsel. Toen ik aan een leerling vroeg waar de eieren vandaan komen, zei ze trots: uit de supermarkt. Pauline is nu bezig met een doe- en leerpakket waarbij kinderen op een speelse manier kennismaken met de schijf van vijf. Ik vind het heerlijk om met de kinderen samen op avontuur te gaan in de mooie wereld van gezond voedsel. Ook de kinderen vinden het leuk om met eten bezig te zijn, te ruiken, te voelen en het vervolgens gezellig met z n allen aan tafel te proeven!
xxx Help, mijn kind is te zwaar! Kinderen in Nederland (en in alle Westerse landen) worden steeds zwaarder. Dit is een groot probleem omdat obesitas veel gezondheidsproblemen zoals diabetes en hart- en vaatziekten tot gevolg kan hebben. Het is dus belangrijk om onderzoek te doen naar de oorzaken van zwaarlijvigheid. Lamise Ay onderzocht of de groei in de baarmoeder en net na de geboorte invloed heeft op een bovengemiddeld gewicht op de kinderleeftijd. We hebben naar drie factoren gekeken: lichamelijke bouw van de ouders, groei van de foetus en de groei van het kind kort na de geboorte, begint Lamise haar verhaal. Ten eerste hebben kinderen van zware ouders zelf ook meer kans om zwaar te worden. Daarnaast krijgen moeders die tijdens de zwangerschap veel aankomen ook zwaardere kinderen. Moeders met een bovengemiddeld gewicht die bovendien veel aankomen tijdens de zwangerschap, hebben de grootste kans op te zware kinderen. Ten derde ontdekte Lamise dat als de groei van de foetus tijdens de zwangerschap afwijkt van de normale groei, het kind ook meer kans heeft om te zwaar te worden. Het probleem is dat deze kinderen vaak een inhaalslag maken qua gewicht, legt Lamise uit. Bovendien is het gewicht dat erbij komt relatief meer vet dan spier. Het is bekend dat kinderen met overgewicht een grote kans hebben om op volwassen leeftijd obesitas te ontwikkelen. Op deze manier is de circle of life, zoals Lamise dit noemt, rond. Deze te zware kinderen die volwassen worden, krijgen waarschijnlijk zelf ook weer zware kinderen. Belangrijk is om ergens de cirkel te doorbreken zegt Lamise. Preventie en voorlichting zijn erg belangrijk en ik wil daar met mijn uitkomsten graag een steentje aan bij dragen, besluit ze. Zwaar op de maag Problemen met de maag en darmen komen vaak voor bij kinderen. Obstipatie is het grootste probleem, maar ook coeliakie (darmziekte waarbij gluten niet verdragen kunnen worden) komt steeds vaker voor. Jessica Kiefte, onderzoeker bij Generation R, onderzoekt hoe dat komt. Ze kijkt onder andere naar de invloed van voedsel. Het advies is om kinderen rond de leeftijd van zes maanden vast voedsel te geven. Omdat de darmen nog niet volledig zijn ontwikkeld, moeten deze nog wennen aan nieuwe producten. Jessica wil onderzoeken of darmproblemen zoals coeliakie te maken hebben met het eten van onder andere glutenbevattende producten Mogelijke symptomen van coeliakie zijn: chronische diarree verstopping buikpijn misselijkheid gewichtsverlies winderigheid bloedarmoede vermoeidheid humeurigheid (zoals brood, pasta, havermoutpap e.d.) en de leeftijd waarop het aangeboden wordt. Dit wil niet zeggen dat producten met gluten niet goed zijn, maar ik wil onderzoeken of te veel producten met gluten op een bepaalde leeftijd de kans op darmproblemen vergroot, legt Jessica uit. Ze onderzoekt dit door de Wanneer is uw kind te zwaar? Voor jonge kinderen is het moeilijk om de BMI (Body Mass Index) te berekenen omdat zij nog in de groei zijn. Lamise is in haar studie uitgegaan van gemiddelde gewichtscurven. Er zijn tegenwoordig wel instellingen die een BMI-calculator voor kinderen hebben ontwikkeld. Om een indicatie te krijgen of uw kind een gezond gewicht heeft, kunt u de kinder- BMI calculator bekijken op www. voedingscentrum.nl. voedingsvragenlijsten en gegevens over buikpijn en ontlasting te analyseren. Maagen darmklachten zijn vaak pijnlijk voor kinderen. Bovendien worden, in het geval van coeliakie, ook voedingsstoffen niet goed opgenomen, dus het is belangrijk om er iets aan te doen. Ouders hebben dikwijls niet door dat hun kind coeliakie heeft omdat symptomen niet altijd even duidelijk zijn. Daarom is het goed om hier onderzoek naar te doen, zegt Jessica. Uitkomsten op het gebied van voeding kunnen dan in de toekomst bijvoorbeeld overgenomen worden in voedingsadviezen van het Consultatiebureau. Kijk, hier zitten gluten in
: Deelnemersvraag: wat eten we vandaag? Linden-Clay (6 jaar) eet het liefst Surinaamse nasi met een gebakken eitje. Zijn moeder vertelt hoe ze dit heerlijke gerecht maakt. Bereiden: Kipfilet 15 minuten koken zodat de kip mooi wit wordt. Rijst koken. Kipfilet af laten koelen en uit elkaar pluizen. Olie in de pan verwarmen, stukjes kipfilet bakken met kleingesneden tomaten, gesnipperde ui, knoflook en ketjap (naar smaak). Rijst mengen met saus. Om het op te fleuren wat maïs en dorperwtjes toevoegen. Eitje bakken en eet smakelijk! Ingredienten Surinaamse nasi (4 personen) : 500 gr kipfilet, 4 tomaten, 1 ui, knoflook, ketjap, olie, 500 gr pandan rijst blikje mais en dorperwten. Ingredienten gevulde Turkse paprika (4 pers) halve kilo groene paprika s, 350 gr gehakt, 1 beker rijst, 1 ui, halve bos peterselie, 2 tomaten, 2 eetlepels tomatenpuree, 4 eetlepels olijfolie, zout en zwarte peper. Ramazan (3,5 jaar) houdt van veel Turkse gerechten, maar Gevulde Turkse paprika is wel zijn favoriet. Hoe dit gerecht wordt bereid, vertelt zijn moeder ons. Bereiden: De bovenkant van de paprika s afsnijden en paprika s schoonmaken, prik aan de onderkant een gaatje. In een kom olijfolie, uien, rijst, gehakt, tomaten, helft van de tomatenpuree, zout, peper en peterselie mengen. Paprika s vullen met dit mengsel. Bedek de bovenkant van de paprika s met plakjes tomaat. In een pan paprika s rechtop naast elkaar zetten. Rest van tomatenpuree met warm water mengen, pan hiermee vullen tot aan de helft van paprika s. Rijst en parika s gaar koken op laag vuur. En smullen maar. Lekkere pannenkoeken met sojamelk! Voedselallergie is een lastige kwaal. Hoe weet u wat uw kind wel en niet mag? Helga Merkun is diëtiste in het Erasmus MC en in het Havenziekenhuis, de KinderHaven. Zij begeleidt kinderen en volwassenen met een voedselallergie en vertelt ons er alles over. Ongeveer één tot drie % van de kinderen heeft een voedselallergie. Een allergische reactie is eigenlijk een fout in het afweersysteem waarbij het bepaalde voedingseiwitten (zoals de eiwitten uit koemelk) als indringers herkent en hierop reageert. Kinderen kunnen dan last hebben van eczeem, jeuk, krampen, spugen, diarree of juist verstopping, vertelt Helga. Koemelk is voor jonge kinderen de meest voorkomende allergie. Oudere kinderen kunnen ook allergisch zijn voor kippenei en soja. Maar ook allergieën voor pinda s, noten (cashew), fruit, sesam, vis, schaal- en schelpdieren en tarwe komen veel voor. Puzzel Als u vermoedt dat uw kind een voedselallergie heeft, kunt u het beste naar een diëtiste gaan, benadrukt Helga. Wij helpen de ouders zoeken naar vervangende producten. Zo kan koemelk vaak worden vervangen door sojamelk en ook hier bak je lekkere pannenkoeken mee. Bij de dieetbegeleiding geven we recepten, ideeën voor kinderfeestjes en helpen we bij het lezen van etiketten. Het is passen en meten en het vraagt om geduld, zeker bij kinderen. Maar als het eenmaal lukt om alle puzzelstukjes op zijn plaats te laten vallen, geeft dit werk veel voldoening aldus Helga. Financiers Generation R wordt mede mogelijk gemaakt door: Aon Groep Nederland BV AGS Kinderstichting Astma Fonds Auto Hoogenboom Bayer Health Care CODA Inc. Danone Nederland De Meeuw BV Deelgemeente Kralingen Diabetesfonds Nederland ECT Epilepsie Fonds Erasmus Fonds Pijnbestrijding Erasmus MC Erasmus Stichting Erasmus Universiteit Rotterdam G.Ph. Verhagen-Stichting GE Healthcare Harvard School of Public Health, Boston MA. Indofin Group ING Bank Innovatiefonds Zorgverzekeraars K.F. Heinfonds Koninklijk Ahrend KPN Micronic BV Ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport Nederlands Centrum voor Beroepsziekten National Institute of Environmental Health Sciences Nierstichting Nederland Nijverheidsclub NWO Maatschappij- en Gedragswetenschappen NWO Medische Wetenschappen NWO Mozaiek OVG Projectontwikkeling Philips Profi Lease RvS van Seenus BV Shell International Sint Laurens Instituut Snijders BV Stichting Aelwijn Florisz Stichting Astma Bestrijding Stichting Bevordering van Volkskracht Stichting Lantaren Venster Stichting Neyenburgh Stichting Physico Therapeutisch Instituut Stichting Sophia Kinderziekenhuis Fonds Stichting Willem H. Kröger Triomf Unilever Research & Development Van Leeuwen Van Lignac Stichting Vereniging Trustfonds Erasmus Universiteit Rotterdam Vincent van Bommel Voerman Foundation Weeshuis der Hervormden Weijers Fiatgarage Woonstore Zilveren Kruis Achmea ZonMw Programma Academische Werkplaatsen Publieke Gezondheidszorg ZonMw Programma Geestkracht ZonMw Programma Pijn ZonMw Programma Preventie
Kortingsactie Laat een foto maken door een professionele fotograaf! Verhuizen? Geef het ons door! Wilt u het ons laten weten als u van adres of telefoonnummer verandert? Laat nu met korting een portretfoto van uw kind, uzelf of van het hele gezin maken in een echte fotostudio! U krijgt een gratis fotoshoot (normaal 125) en u kunt daarna de mooiste exemplaren uitkiezen. Vanaf 15,- kunt u een mooie foto mee naar huis nemen, maar u kunt natuurlijk ook vergrotingen, speciale afdrukken en lijsten kopen. U bepaalt zelf hoeveel u uitgeeft. Neem deze Here We R mee, want dat is uw bewijs dat u meedoet of meewerkt aan Generation R. De actie is geldig tot 31 december 2009. Voor vragen en voor het maken van een afspraak kunt u onderstaand nummer bellen. Adresgegevens: Rutger Mullemeister Fotografie Kiotoweg 403A 3047 BG Rotterdam telefoon: 010-4225674 website: www.rutgermullemeister.nl Ook bereikbaar met openbaar vervoer bus: 41,42 en 43. Laat nu met korting een portretfoto van uw kind, uzelf of van het hele gezin maken in een echte fotostudio! Telefoon: 010 704 34 05 Post: Generation R, Antwoordnummer 60574, 3060 WB Rotterdam (portovrij) Email: info@generationr.nl Wist dat... U... kauwen belangrijk is? Het lichaam kan de voedingsstoffen beter uit goed gekauwd voedsel opnemen. Door te kauwen wordt het voedsel fijn gemalen. Er ontstaat een brij van eten en speeksel die klaar is voor verdere verwerking in het lichaam. Winnaar fotowedstrijd Yasmin Motamedi Wilt u ook mee doen aan de fotowestrijd? Stuur dan een foto van uw zoon of dochter naar ons toe. Bij voorkeur ontvangen wij een digitale foto, maar een gewone foto is natuurlijk ook goed. Vermeld duidelijk uw naam en de naam van uw kind. De redactie kiest elke week een foto voor de website van Generation R. In de nieuwsbrief wordt de winnaar van de geselecteerde foto s bekend gemaakt. Yasmin krijgt een presentje opgestuurd. Generation R, Erasmus MC kamer AE 014, t.a.v. Elise van der Moolen Postbus 2040, 3000 CA Rotterdam info@generationr.nl Als u een foto opstuurt, geeft u toestemming voor het gebruik van de foto ten behoeve van publiciteitsmateriaal voor Generation R. Yasmin op t strand.
Tips voor & door Ouders Goede tip om uw kind zijn of haar bord leeg te laten eten? Mooi kinderboek gelezen of naar een leuke attractie geweest? Doe mee aan de Generation R kleurwedstrijd Download nu de kleurplaat Aap viert feest op www.generationr.nl en doe mee met de grote Generation R kleurwedstrijd! Stuur de kleurplaat voor 1 augustus 2009 naar: Erasmus MC Generation R, Postbus 2040, 3000 CA Rotterdam. Vermeld duidelijk de naam en leeftijd van uw kind. De mooiste inzendingen worden vermeld in de volgende nieuwsbrief. De winnaars in de categorie 3-4 jaar en 5-7 jaar krijgen een leuke prijs! Laat het elkaar weten in de nieuwe rubriek: Tips voor en door ouders! Mail al u tips naar info@generationr.nl en we plaatsen een deel in de nieuwsbrief en alle tips komen op de website. Oudergroep Altijd al mee willen denken over de Here We R? Goede ideeën om kinderen twintig jaar lang aan een onderzoek te binden? Geef u dan nu op voor de oudergroep! We komen vier avonden per jaar bij elkaar en brainstormen over de nieuwsbrief en allerlei zaken die Generation R aangaan. De bijeenkomsten vinden plaats in het Sophia Kinderziekenhuis en duren ongeveer een uur. U kunt zich opgeven of u kunt informatie opvragen via info@generationr.nl. Traktatietips van het voedingscentrum Mandarijnenpoes: Gebruik de steelaanzet als neus. Steek bovenin twee amandelen als oortjes, gebruik twee cocktailprikkers als snorharen en twee kleine rozijnen of krenten als ogen. Snijd eventueel aan de onderkant een klein stukje af zodat de poezen stevig staan. Quotes Rinke (4 jaar) komt op bezoek bij zijn tante. Als zij hem vraagt, herken je me nog? zegt hij: Nee, want de vorige keer had je andere kleren aan! (www.voedingscentrum.nl) Pannenkoekrolletje: Besmeer pannenkoeken dun met hazelnootpasta of jam en rol ze op met daarin een lange (kabel)spek en snijd ze met een scherp mes in stukjes. Zet de rolletjes vast met een parapluutje, vlaggetje of andere prikker. Cadeautjes Verpak kleine cadeautjes zoals een klik-klak-kikker, roltong, stuiterbal, armbandje, leuke potloden of pennen in cadeaupapier en strik er een lint omheen. Hang de pakjes aan een open paraplu. Sanne (6 jaar) moet even wachten bij het onderzoekscentrum. Als zij mee mag komen naar de onderzoekskamer zegt zij: Ik wacht hier al een ons. Vraag & Antwoord Vincent Jaddoe projectleider Generation R Geven jullie gegevens van deelnemers door aan bedrijven of instellingen die jullie sponsoren? Nee, we geven geen gegevens van onze deelnemers aan sponsoren en dat zullen we in de toekomst ook niet doen. Dat geldt zowel voor persoonsgegevens als voor onderzoeksgegevens. Generation R is een onafhankelijk onderzoek en we slaan alle gegevens van de deelnemers heel secuur op en bewaken de privacy. Wat doet Generation R met het geprikte bloed bij kinderen van 5 jaar? We verzamelen eerst het bloed van alle kinderen en slaan het op. Daarna gaan we het analyseren. We onderzoeken bijvoorbeeld de aanwezigheid van afweerstoffen om te zien of de deelnemers een bacterie bij zich hebben gedragen. Ook kijken we naar voedingsstoffen en vitamines om te kijken wat de invloed is van de voeding. Ten slotte onderzoeken we welke erfelijke factoren een rol spelen bij de groei en ontwikkeling van de kinderen. Ik ga binnenkort verhuizen naar een plaats buiten Rotterdam, mag ik nog meedoen met Focus op 5? Ja, u kunt uiteraard gewoon mee blijven doen met Focus op 5. Er zijn verschillende mogelijkheden om een afspraak te maken wanneer het u uitkomt. De reiskosten worden grotendeels vergoed. Contact? Generation R Erasmus MC Postbus 2040 3000 CA Rotterdam T 010 704 34 05 E info@generationr.nl Here we R Redactie: Generation R (www.generationr.nl) Fotografie: Piet Smaal en Alain Gil Gonzalez Vormgeving: www.beelders.nl Drukwerk: Drukkerij Liebeek.