Studiereis De Koperen Tsjettel, 19 april 2014 Thuisblijvers: jammer, maar we moeten wederom vaststellen, dat jullie ongelijk hadden. De studiereis van dit jaar met een recordaantal deelnemers van 19 (leden + introducees) voerde langs drie totaal verschillende maar allemaal zeer interessante brouwerijen in Noord- Oost Nederland. Jos Verlaak had de zaak uitstekend voorbereid en het tijdschema wat ruim gehouden, zodat aan het eind van de dag de traditionele uitloop van het schema minimaal was. Het enige minpuntje, als je dan toch iets wilt bedenken, was het feit, dat we op deze zonovergoten dag voornamelijk binnen hebben gezeten. We waren om 23.10 uur weer in Heerenveen. De chauffeurs (Timo en Sytze) hadden de hele dag consequent gebobd en brachten als laatste de busjes weer terug. Moe maar voldaan en met de afgesproken donatie van twee flesjes bier per man/vrouw per brouwerij komen zij het weekend ook wel weer door. We arriveerden strak volgens plan om 10.00 uur in de ochtend bij brouwerij Praght te Dronten. Brouwer Maurice Bouma was helaas zelf verhinderd, maar we werden allervriendelijkst ontvangen door Ron die ons iets vertelde over het ontstaan van de brouwerij. We kennen allemaal het verhaal van brouwerij De Prael in Amsterdam, waar het werk in de brouwzaal en alle afgeleide werkzaamheden (schoonmaken, etiketteren, etc) wordt gedaan door mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, in dit geval chronische psychiatrische patiënten, voornamelijk schizofrenie patiënten. Geïnspireerd door dit succes is
vanuit Triade, een instelling voor gehandicaptenzorg in Dronten een dagbestedingsproject gestart in de vorm van Brouwerij de Praght (Je snapt het wel: Pracht en Praal, enige ironie is de oprichters dus ook niet vreemd). In 2008 is het project van start gegaan met de brouwinstallatie die werd overgenomen van De Prael uit Amsterdam. De rondleiding door Ron Hier werken werknemers met een verstandelijke of sociale beperking onder deskundige aansturing. Van de staf van de brouwerij wordt dus niet alleen brouwmeesterschap verwacht maar ook enig talent in het aansturen van deze bijzondere groep werknemers. Waar andere brouwerijen voortdurend bezig moeten zijn met het zo tijdseffectief mogelijk inrichten van de werkzaamheden, is er hier tijd in overvloed, en kan het zijn, dat er een zeer hygiënische maar oh zo trage flessenvulmachine staat waar 4 flessen per keer in kunnen, met daarnaast een spoelmachine voor 9 flessen, die per run als ik het goed onthouden heb, iets van 7 minuten bezig is. Mocht er even geen werk zijn, dan heeft de brouwerij een afspraak met de firma Fischer voor het assembleren van golfplaatschroeven als alternatieve werkzaamheid. Over de brouwerij zelf: Er staat een fraaie RVS installatie waar batches van 500 liter gebrouwen kunnen worden. Er is een maisch-, tevens kookvat, en een filterkuip, met onderin in plaats van de oorspronkelijk zeefplaat een uit koperen buizen samengesteld filter, met daarin zaagsneetjes, op de wijze zoals sommigen van ons dat ook wel zelf hebben gemaakt. In de filterkuip wordt soms gesneden, maar dit gebeurt alleen als de boel niet loopt. Ze gebruiken 600-700 liter water en dan de mout erbij. Ze hebben een eenvoudig maischschema voor
alle biersoorten: 45 min op 60 C, 45 min op 70 C en dan meten ze de dichtheid. Detailopname van het met noeste huisvlijt zelf gemaakte filter in de filterkuip. In plaats van de filterplaat Vervolgens uitmaischen op 80 C. Ze doen de jodiumproef en als die geel is wachten ze tot die roodbruin is geworden, dat is gunstig!!! Het koken gebeurde eerst met olie (in de dubbele wand) maar tegenwoordig gebruikt men stoom als warmtebron mbv een prachtige binnenkoker: een zeer dunne dubbelwandige cilinder. Dit gaat nog wel zo vlot. Na het koken gaat het wort via de platenkoeler naar de gistingsvaten. Er zijn 4 vaten van 1000 liter elk. De opbrengst van twee opeenvolgende brouwdagen wordt in één gistingsvat gedaan. Er worden uitsluitend bovengistende bieren gemaakt, op 20º to 22º, met diverse korrelgisten. Overigens verbouwt men ook zijn eigen hop, waarbij de brouwmeester naar verluidt zelf het alfazuur percentage meet om vervolgens het recept met de hopgiften uit te rekenen. Hier zet ik toch een bescheiden vraagtekentje bij. Er wordt afgevuld in flesjes en in fusten. De fusten worden onder stikstofdruk gevuld, en dan later met CO2 gesatureerd. Soms gaat er een kleinigheidje mis tijdens het brouwproces. Het bier is dan niet geheel perfect en krijgt het predicaat EG -bier. Heeft niets met Brussel te maken, maar het betekent gewoon: eigen gebruik. Dit bier hebben we niet geproefd, maar wel: Oerpilsener: een mooi goudblond bier, 5,6 vol% alcohol, iets hoppiger dan de gemiddelde pils. Wel een bovengister natuurlijk. Edelweiss: een Weizenbock met 7 vol% alc, prima drinkbaar, maar in smaakkarakteristiek niet al te veel afwijkend van de
oerpilsener. Iets krachtiger en iets meer hop dan de Duitse Weizen bieren. Lentebock: iets donkerder van kleur dan de mij bekende lentebokjes, 7 vol% alc. Tikje zoetig, wat caramel. (Op het etiket: met hop uit eigen tuin. Ik denk dat dit toch niet de bitterhop gift zal zijn) Dubbel: Een wat zoetige dubbel, naar verluidt met eigengemaakte donkere kandijsiroop, weinig hop, licht zurige nasmaak. Persoonlijk vond ik hem wat vlak. 7% alcohol Tripel: een fraaie tripel, goudblond van kleur, 8 vol% alc., fruitig aroma, een mooie balans tussen mout- en hopbitterheid Back in Black: een Imperial Black IPA wat dat ook moge zijn. Een zwaar zwart bier, 9 vol% alc. Van alles veel te veel: gebrande mout, chocolade en koffie in de smaak, maar bovenal een forse hopneus en een grote hoeveelheid hop in de dronk en de afdronk. Een kwestie van smaak, maar naar mijn idee een werkelijk uitstekend bier. Heerlijk! Vervolgens toog de karavaan naar brouwerij Rodenburg te Rha, alwaar we om 13.30 arriveerden. Brouwer Steve Gammage was met een voorraadje bier onderweg naar een festival in Engeland, en we werden in zijn plaats welkom geheten door zijn zwager Anton Wieland. Een man uit het onderwijs en dat kon je merken: hij is welbespraakt en kon ons in een boeiend verhaal de geschiedenis van de brouwerij uit de doeken doen. Alhoewel het slechts een korte historie is, de brouwerij bestaat pas vanaf april 2010, het is echt te veel om hier allemaal na te vertellen. Het begint ermee, dat Steve, een energieke Engelsman uit Yorkshire over de wereld reist en hier en daar wat werkt om van het verdiende geld dan weer verder te reizen. Hij werkt een tijdje bij de AVIKO in Steenderen, wordt verliefd en blijft plakken in Gelderland. Hij richt een schildersbedrijf op, gespecialiseerd in restauratie schilderwerk, met uiteindelijk een man of tien in dienst, en hij besluit om te kappen met
het schilderswerk en bier te gaan brouwen. In een tijd dat de economie nog in een forse neerwaartse spiraal zit. Hij leert de theorie van het brouwen, zoekt een ervaringsplek om het bierbrouwen in de praktijk te leren en vindt die bij Menno Olivier van brouwerij De Molen te Bodegraven, en brouwt daar ook zijn eerste bieren. Menno heeft succes en heeft in toenemende mate zijn capaciteit zelf nodig en dus moet Steve uitzien naar een eigen onderkomen. De huidige brouwlocatie is een gerestaureerde en verbouwde Saksische boerderij, waar de bank uiteraard niet in mee wil gaan, maar Steve vindt een vijftal particuliere investeerders die zijn enthousiasme wel kunnen waarderen en op die manier kan hij zijn bedrijf realiseren. Een fraaie brouwinstallatie uit Beieren, die (zij het met een omweg via Japan?!?) in de het brouwhuis wordt ingericht door specialisten uit Beieren, die drie maanden intern verblijven om de boel passend te maken en in te regelen. (ondertussen zitten deze mensen volgens Anton al weer in Wladiwostok, of all places!) In april 2010 ging de brouwerij los. Zo is het dus gekomen, ongeveer. De brouwerij heeft een capaciteit van 1000 liter, het lagerhuis had een capaciteit van 8000 liter, ondertussen opgevoerd tot 16000 liter, want het succes is enorm. Zeker na het brouwen van een Abdicatiebier, een
oranje bier in een aansprekende fles ten tijde van de recente troonswisseling, wat ruimschoots aandacht kreeg in de regionale en landelijke pers, tot aan Engeland toe, met als apotheose het consumeren van dit bier met het etiket close in beeld door de presentatoren van RTL Boulevard. Het hek was van de dam. Uiteindelijk heeft Steve Gammage het capaciteitsprobleem opgelost door zijn bier ook te laten brouwen door een loonbrouwerij in België, die kennelijk netjes volgens recept kan brouwen, wel met een minimum capaciteit van 8000 liter. Er is veel vraag naar zijn bieren. Ook de MITRA heeft landelijk al 5 bieren in het pakket zitten. Aandacht werd bij de rondleiding ook besteed aan de prijzenregen, die de brouwerij sinds zijn start ten deel viel. Eerste prijzen, gouden en bronzen medailles in Brussel, Tokio, Dublin, en recent de eerste prijs voor de beste tripel tijdens het Groninger bierfestival (waar overigens vier leden van onze eigen club in de keuringsjury zaten). En dat alles in krap vier jaar tijds. Enfin, de bieren: we proefden: Eigenweiss: een gemakkelijk drinkbaar weizenbier, 5 vol% alc. Een prettig drinkbaar witbiertje Lentebier: Iets bitterder en iets steviger dan de vorige. 6,5 vol% alc. Mooi hoppig, iets mondplakkend, iets zoet, een bier wat mooi in balans is. (bitterheid wordt aan gegeven als 20 IBU) Royal Rha: een IPA, bitterheid wordt opgegeven als 44 IBU (qua bitterheid lagen volgens ons dit bier en het vorige iets minder ver uit elkaar). Opgave van de brouwer: 6 vol% alc, 44 IBU, 9 EBC Rise and Shine: een Irish red ale, wat in mei het ABT bier van de maand is. Een voorproefje dus. Een vriendelijke red ale, goed doordrinkbaar, een allemansvriend. De details zijn me overigens wat ontschoten. Midnight Porter: Een donkere porter, rijk gehopt, een broertje van: Night Porter: een zware porter met veel donkere mout in de smaak, koffie en chocolade tonen, mooi gebrand, veel hop, maar heel goed in balans. Een internationale prijswinnaar. Volgens de brouwer: 8 vol% alc, 50 IBU, 156 EBC
Hoptimist: een IPA maar dan met nog meer hop. Ik meen dat er vijf of zes hopgiften aan te pas kwamen met vooral in de laatste fase vooral Amerikaanse hoppen. Voor de fijnproever. Overigens geloof ik niet dat ze de beloofde 92 IBU halen. Verder geeft de brouwer op: 9,5 vol% alc, 15 EBC. (Eigenlijk een sterke blonde met een hopgift die nog over de meeste IPA s heen gaat). Uitstekend bier. En voort, naar de brouwerij van Joyce en Focke Hettinga te Zwolle, alwaar we om 17.00 uur ongeveer arriveerden. De brouwerij bevindt zich op een bijzondere locatie. Focke heeft iets van 20 jaar thuis met potten en pannen gebrouwen, maar vrij recent de stap gezet naar een grotere installatie. Nadat hij in 2009 Held van de Smaak van Overijssel was geworden kwam de zaak wat in een stroomversnelling en vanaf 2013 brouwt hij op de huidige locatie: de voormalige schildersschool / Cibapgebouw te Zwolle, welke een tweede leven is gaan leiden als Creatieve Coöperatie, een onderkomen voor diverse kleine bedrijfjes, kunstenaars, ICT-ers, enz. en in het voormalige schilderlokaal heeft Focke na wat aanpassingen zijn brouwerij annex proeflokaal gevestigd. Hij brouwt 5-6 keer per maand 300-400 liter bier. Alles bovengistend, met natte gist van Wyeast die hij éénmalig gebruikt. Er wordt afgevuld op nieuwe euroflesjes en op PET-fusten. Hij organiseert proeverijen, brouwcursussen en is voor Brouwland wederverkoper van brouwmaterialen. Een aantal zaken betreffende deze brouwerij is de moeite van het vermelden waard, omdat de visie van de brouwer er in doorklinkt: Er wordt zoveel mogelijk (het streven is 90%) gebruik gemaakt van regionale producten. Mede om deze reden heeft Hettinga zich
aangesloten bij de Alliantie van Overijsselse Bierbrouwers (waar bv Huttenkloas ook deel van uitmaakt). De alliantie koopt regionale brouwersgerst op en laat dit zelf in België vermouten. Binnenkort gaat er gewerkt worden met hop uit eigen tuin, ook dat is uiteraard regionaal. Het brouwwater is gevitaliseerd water. Dat wil zeggen dat het water door een vitalisator bewerkt is. Dit is een doorstroomapparaat, met daarin twee met de aarding in de meterkast verbonden kleiplaten, waar het water tussendoor stroomt. Sinds het gebruik van dit apparaat ligt het brouwzaal rendement aanmerkelijk hoger. De uitleg hierbij is, dat water, wanneer je het onder de microscoop bekijkt duidelijk zichtbare gaten heeft. Deze structuurverstoring wordt door de vitalisator ahw gereset. Op deze informatie volgde nog enige discussie, maar gezien het belang van het proeven duurde deze gelukkig niet al te lang. De bostel, die overblijft, wordt, anders dan bij veel brouwerijen, verwerkt tot compost. Het levert volgens de brouwer een hoogwaardige compost op, waar hij erg tevreden mee is. We proefden: IJsselwit: Een klassiek Belgisch witbier, 5 vol% alc, met citrus en koriander, licht troebel, zoals het hoort. Niet echt een opvallend bier, maar ook niets mis mee. Hanze tripel: een tripel met 9 vol% alc, waaraan koriander is toegevoegd. Wat zoetig. Wel een volmoutbier zonder suikertoevoeging.
Focke Hettinga liet weten zich van de klassieke typeomschrijvingen zoals die bij wedstrijden gelden niet erg veel aantrok. Vandaar. Hanze dubbel: voor een dubbel een beetje licht van kleur. Gezien het vorderen van de dag heb ik hier niet meer details. Porter robuust. Volgens de brouwer een donker bier met een volmoutig karakter en een fruitige en zoete afdronk. Na nog wat biertjes te hebben ingeslagen werd de wandeling aanvaard naar de Belgische Keizer te Zwollen, alwaar de dagevaluatie plaatsvond in de vorm van een eenvoudige doch voedzame maaltijd. Jan S