MATIG SLECHTHORENDE KINDEREN Kenmerken: DE ONTWIKKELING VAN MATIG SLECHTHORENDE PEUTERS: HET BELANG VAN DE THUISOMGEVING NICU terugkomdag AABR neonatale gehoorscreening 23 januari 219 Evelien Dirks Ongeveer 1 op de 2 baby s wordt geboren met een matig gehoorverlies Een bilateraal gehoorverlies tussen de -6 db Hoortoestelgebruikers 1 2 VERGETEN KINDEREN (JULIA DAVIS 1977) MSH PROJECT Weinig wetenschappelijk onderzoek Onderschatting van hun behoeften EMPATHIE TAALINPUT Maatschappelijke veranderingen: Neonatale gehoorscreening Vroege interventie OUDERLIJKE STRESS VOORLEZEN OUDER-KINDINTERACTIE MODEL OF INCONSISTENT ACCESS MOELLER & TOMBLIN, 21 EMOTIES. Audiological interventions Family-centered early interventions Emoties maken ons alert Cumulative Emoties zijn een belangrijk communicatie middel Moderate Hearing Loss Linguistic and Social-Emotional Experiences Language and Social- Emotional Outcomes Emoties geven onze verlangens, verwachtingen en ideeën weer Emoties hebben als doel relaties op te bouwen en in stand te houden Home/Environmental Factors Child Factors factors 1
SOCIAAL-EMOTIONELE ONTWIKKELING THEORY OF MIND (TOM) Belangrijk voor: Interacties met anderen Welbevinden Slechthorende kinderen: Missen van informatie Minder incidenteel leren Lagere taalvaardigheid Minder taalaanbod Minder ervaringen Gevolgen? Besef dat jij en anderen gevoelens, gedachten, wensen en dromen hebben Kunnen voorspellen wat andere denken obv wat we van hen weten Gebruik maken van kennis over de ander om een situatie te begrijpen Perspectief kunnen nemen TOM PROBLEMEN EMPATHIE Meer moeite met: Sociale lijm Begrijpen waarom andere doen wat ze doen en zeggen wat ze zeggen Voeren van gesprekjes Verhaal vertellen Begrijpen van verschillende perspectieven in een boekje Het vermogen om emoties van anderen te begrijpen en hierop gepast te reageren Belangrijk voor sociaal functioneren Affectieve empathie voelen wat een ander voelt Cognitieve empathie begrijpen wat een ander voelt Maken van vrienden 12 2
ONTWIKKELING EMPATHIE (HOFFMAN, 1987) EMPATHIE Voelen wat een ander voelt Aandacht voor de ander zijn emoties Prosociaal gedrag Begrijpen wat een ander voelt Ouder vragenlijst Observatie: Affectieve empathie Voorlopers cognitieve empathie (ToM) Intentiebegrip Joint attention Imperatieve joint attention Declaratieve joint attention 1 RESULTATEN EMPATHIE OUDERLIJKE STRESS Geen verschillen MSH en NH in affectieve empathie Mate van stress die ouder beleven in de opvoedsituatie MSH kinderen voelen wat de ander voelt Verschillen in intentiebegrip en joint attention Oudervragenlijst Taalvaardigheden Sociaal-emotioneel functioneren Mate van sociale steun MSH kinderen begrijpen minder goed wat de ander bedoelt 1 16 RESULTATEN OUDERLIJKE STRESS ONDERZOEK OUDER-KIND INTERACTIE Ouder MSH peuters ervaren vergelijkbare mate van ouderlijke stress Ouders MSH peuters ervaren minder sociale steun uit netwerk Ouderlijke stress hangt samen met: - Taalvaardigheden - Sociaal-emotioneel functioneren - Sociale steun Dove en slechthorende kinderen: Meer miscommunicatie Kortere interacties Ouders meer dominant Minder rijk taalaanbod Wel veilig gehecht! 17 3
SENSITIVITEIT VIDEO S BEKIJKEN = Het vermogen van ouders om de signalen van hun kind accuraat waar te nemen en de vaardigheid om direct en adequaat op deze signalen in te gaan* Belangrijkste determinant van gehechtheid en voorspellend voor taalontwikkeling van eenkind * Ainsworth ea., (1978) OUDER-KINDINTERACTIE RESULTATEN OUDER-KIND INTERACTIE Emotionele beschikbaarheid Responsiviteit Betrokkenheid Sensitiviteit Structuren Non-intrusiviteit Kind schalen Ouder schalen Vrije spel situatie Thuis Vaste set speelgoed Ouder en kind zijn emotioneel beschikbaar voor elkaar maar Minder makkelijk om tot gedeelde aandacht te komen Episodes van gedeelde aandacht zijn korter Gedeelde Aandacht Duur Succes rate Relatie met taalontwikkeling TAALVAARDIGHEDEN TAALINPUT OUDERS De taal die ouders gebruiken in de interacties Kwantiteit taalinput Hoe meer hoe beter? Kwaliteit taalinput Hoe hoger hoe beter? 2
TAALINPUT Kwantiteit Woorden Uitingen MLU Verschillende type woorden Kwaliteit Taal uitlokkende strategieën (FLT) Directieven LOW Open vragen Uitbreidingen Oprechte vragen HIGH 2 26 7 6 RESULTATEN - KWANTITEIT Divers taalgebruik TTR:,29 SH TTR:,3 Controle,8,6, 18 SH kinderen 2 Controle kinderen Leeftijd 29-33 mnd MLU,2 RESULTATEN - KWALITEIT Uitlokkende taal Open vragen Toevoegingen 1 8 Aantal mental states denken, weten, hopen, geloven, vinden, voelen, wensen,.. Emotie woorden 3,2 2,1 6 1 3,8 Totaal aantal woorden Totaal aantal uitingen Aantal unieke woorden 3,6 SH Controle,1, 2 Ouders van SHkinderen praten evenveel en even divers Ouders van SHkinderen gebruiken kortere zinnen. High Low parent child 27 28 VOORLEZEN INTERACTIEF VOORLEZEN Positief effect op: Taalontwikkeling Latere leren lezen Hoe vaker hoe beter De wijze waarop doet er toe --> Interactief voorlezen De letterlijke tekst van het verhaal loslaten Praten over het verhaal Open vragen stellen aan het kind Het verhaal koppelen aan de eigen ervaring Ruimte bieden voor eigen inbreng van het kind Doen ouders niet vanuit zichzelf Bus 28 Voorleescursussen effectief (Nji) Ook toepasbaar voor dove en slechthorende kinderen?
EFFECT VOORLEESCURSUS VIDEO 18 ouders van DSH peuters --> cursus 1 ouders van DSH peuters --> care as usual Video-opname voor en na cursus The Responsive Adult-Child Engagement During Joint Book Reading scale (DesJardin et al., 21) 32 RESULTATEN CONCLUSIES 1 1 16 Interactief pretest posttest 1 posttest 2 Betrokkenheid Controle groep geen significante vooruitgang. Geen risico in affectieve domein: MSH peuters geraakt door emoties van ander Ouder en kind emotioneel beschikbaar voor elkaar Ouders beleven vergelijkbare levels van ouderlijke stress Risico in sociaal-communicatieve domein: MSH peuters minder begrip van andermans intenties Minder sociale uitwisseling tijdens interacties 12 8 pretest posttest 1 posttest 2 Riscio in talige domein: Lagere taalvaardigheden Minder rijk taalaanbod 3 EN NU? KIJKEN DOOR DE OGEN VAN EEN KIND 3 36 6
GEDEELDE AFFECT (WORK IN PROGRESS) Dirks & Zaidman-Zait WOORDEN LEREN IN CONTEXT (WOLC) Hermans, Dirks, Vissers & Knoors Onderzoek naar de mate van affectieve synchroniciteit tussen ouder en kind 2 SH en 2 NH peuters (29-33 mnd) Codeerschema E. Lunkenheimer Medium-High Positive affect Low Positive affect Neutral affect Negative affect Interact software State Space Grid analysis (SSG) Doel: Welke interacties tussen horende ouders en D/SH kinderen leiden tot succesvolle woordverwerving door het kind? 18-3 mnd DSH kinderen en hun ouders Belangrijk in het proces van woordleren is joint attention. Tot stand komen joint attention Vasthouden joint attention Foto Positive Science 37 38 ONDERZOEK KIJK JE MEE? Dirks, Hoek-Vos, Hermans, van Ruitenbeek, Eliens & van Bakel DE RUGTAS VAN TOM NSDSK: Dirks, Pronk & Bogaers 218 Onderzoek naar het effect van Video Home Training (VHT) Gezinnen met een DSH baby jonger - 6 maanden 3 interventie sessies in thuissituatie Doel interventie: Vergoten self-efficacy van ouders Versterken sensitiviteit ouders RCT Experimentele groep n=2 Controle groep n=2 39 Doel: Het stimuleren van de Theory of Mind (ToM) ontwikkeling Rugtas vol materiaal om te spelen met emoties Emotiewoorden Emotiebegrip Emotieherkenning Mental state praat Perspectieven Voorleesboekjes vol mental-state taal Emotie-situatie puzzel NSDSK: Noëlle Uilenburg Rosanne van der Zee Angela Stevens Sigrid Kok Bernadette Vermeij Lizet Ketelaar Tinka Kriens Isabelle Bogaers Hanneke Emmerik Dank aan alle ouders en kinderen die hebben deelgenomen aan deze onderzoeken Joke Hoek Loes Wauters Dept. of Developmental Psychology Carolien Rieffe Dept. of ORL HNS Johan Frijns Anouk Netten Emotie-Gezichten spel 1 edirks@nsdsk.nl 7