SOCIAAL-EMOTIONEEL FUNCTIONEREN BIJ KINDEREN MET TOS EN ASS & EMOTIEWEB: EEN INSTRUMENT VOOR PROFESSIONALS

Transcriptie

1 SOCIAAL-EMOTIONEEL FUNCTIONEREN BIJ KINDEREN MET TOS EN ASS & EMOTIEWEB: EEN INSTRUMENT VOOR PROFESSIONALS Masterclass Kentalis Kennisdag, Lizet Ketelaar & Rosanne van der Zee 1

2 2 SOCIAAL-EMOTIONEEL FUNCTIONEREN BIJ KINDEREN MET TOS EN ASS

3 EMOTIES Waarschuwen dat iets onze aandacht nodig heeft Bereiden ons voor om te reageren op de situatie Evolutie overleving Afkeer Angst Frijda, 1986; Scherer, 2000

4 EMOTIES Hebben een communicatieve functie Communicatie van wensen, intenties, doelen Boosheid iets willen veranderen Verdriet omgaan met verlies Zijn gericht op het behouden of veranderen van relaties Frijda, 1986; Scherer, 2000

5 EMOTIONELE COMPETENTIE Emotie identificatie Emotie regulatie Emotie communicatie Emoties van anderen Herkennen, begrijpen en reageren op

6 EMOTIONELE COMPETENTIE DOOR SOCIAAL LEREN Onderwijzen Uitleg Instructies Feedback Indirect leren Observatie Rolmodellen

7 THEORETISCHE ACHTERGROND Toegang tot de sociale omgeving Emotionele competentie Sociaal functioneren Problematisch voor kinderen met ASS, TOS of DSH Mogelijk afwijkende sociaalemotionele ontwikkeling

8 TWEE STUDIES Jonge kinderen: 1-6 jaar oud ASS (n = 64) TOS (n = 96) DSH (n = 90) controle (n = 650) Oudere kinderen: 9-15 jaar oud ASS (n = 81) TOS (n = 115) DSH (n = 138) controle (n = 218)

9 EMOTIE HERKENNING: DIFFERENTIATIE Plaatjes sorteren TOS = controle ASS = controle Rieffe & Wiefferink, 2017

10 EMOTIEHERKENNING: IDENTIFICATIE 4 basisemoties Wie kijkt er? Blij Boos Bang Verdrietig TOS = controle ASS = controle Rieffe & Wiefferink, 2017

11 EMOTIEHERKENNING: ATTRIBUTIE 10 vignettes, 4 basisemoties Kijk, de jongen krijgt een ijsje Verbaal label: Hoe voelt de jongen zich? Visueel label: Hoe kijkt de jongen? Rieffe & Wiefferink, 2017 TOS = controle ASS = controle

12 THEORY OF MIND Perspectief nemen, inleven in een ander Begrijpen van: Intenties Verlangens (desires) (Valse) overtuigingen ((false) beliefs)

13 INTENTIES Gedeelde aandacht (joint attention) Imperatief (vragend) Declaratief (tonend) Doel van de ander begrijpen Testleider voert handeling uit maar faalt Maakt het kind de handeling af? TOS = controle ASS < controle TOS < controle ASS < controle TOS = controle ASS = controle Broekhof et al., 2015; Van der Zee et al., in prep.

14 VERLANGENS - HETZELFDE Wat vind jij het lekkerst? TOS < controle ASS = controle Dit is een jongen. Hij vindt xx ook lekker. De jongen vindt xx vies. Wat kiest de jongen? Broekhof et al., 2015; Van der Zee et al., in prep.

15 VERLANGENS - VERSCHILLEND Wat vind jij het lekkerst? TOS < controle ASS < controle Dit is een jongen. Hij vindt xx niet lekker. De jongen vindt xx vies. Maar de jongen vindt xx heel lekker. Wat kiest de jongen? Broekhof et al., 2015; Van der Zee et al., in prep.

16 FALSE BELIEFS TOS < controle ASS < controle Broekhof et al., 2015; Van der Zee et al., in prep.

17 EMPATHIE Vermogen om emoties van anderen te onderkennen en hier gepast op te reageren Sociale lijm Ontwikkelt in stadia: besmetting, aandacht, prosociaal (Hoffman, 1987)

18 OBSERVATIETAAK EMPATHIE Kind neemt emotie over Kind heeft aandacht voor wat er gebeurt Kind probeert te helpen/troosten TOS > controle ASS < controle

19 OUDERVRAGENLIJST Besmetting Als andere kinderen ruzie maken, maakt dat mijn kind van slag Als een ander kind hard huilt, is mijn kind ook van slag Mijn kind wil ook getroost worden als een ander kind pijn heeft Als een ander kind overstuur is, wil mijn kind zelf ook getroost worden nooit soms vaak TOS = controle ASS = controle TOS < controle ASS < controle Prosociaal gedrag Aandacht Mijn kind kijkt op als een ander kind lacht Mijn kind kijkt op als een ander kind huilt Als een ander kind boos is, stopt mijn kind met zijn eigen spel om te kijken Als andere kinderen ruzie hebben, wil mijn kind zien wat er gebeurt nooit soms vaak Als ik duidelijk maak dat ik even rust wil, doet mijn kind zijn/haar best om mij niet lastig te vallen Als een ander kind moet huilen, probeert mijn kind te troosten Als twee kinderen ruzie maken, probeert mijn kind ze te laten stoppen Als een ander kind geschrokken is, probeert mijn kind hem/haar te helpen. nooit soms vaak TOS < controle ASS < controle 19 WAG - 30 september 2016

20 CONCLUSIES Geen achterstanden in emotieherkenning Wel in ToM en empathie, maar niet op alle aspecten Taal verklaart niet alles Wat betekent dit voor sociaal functioneren? ASS vs. TOS Niet tegen elkaar getoetst, maar ToM lijkt minder ontwikkeld bij ASS dan bij TOS Empathie geeft inconsistent beeld bij TOS Verder grotendeels vergelijkbaar op deze drie gebieden

21 21 EMOTIEWEB: EEN INSTRUMENT VOOR PROFESSIONALS

22 Wat doet Emotieweb? Geeft inzicht in de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen Wie gebruikt Emotieweb? Behandelaars met voldoende ervaring in het testen van kinderen in het interpreteren van testresultaten Wat doet Emotieweb niet? Geen diagnostisch instrument

23

24 Meerwaarde Emotieweb Afzonderlijke domeinen Multi-informant (kind, ouder, professional) Multi-method (vragenlijsten, observaties, taken) Klinische groepen (ASS, TOS, DSH) Profiel

25 Ontwikkeling testbatterij Literatuuronderzoek identificatie domeinen Twee parallelle onderzoeken: 1-6 jaar 9-15 jaar Selecteren bruikbaar materiaal en ontwikkelen nieuw materiaal Consultatie professionals en pilotfase Dataverzameling Data beschikbaar maken Emotieweb

26 7 afzonderlijke domeinen Domein Emotie identificatie Emotie communicatie Emoties van anderen Emotie regulatie Externaliserend gedrag Internaliserend gedrag Sociaal functioneren Beschrijving Het kunnen herkennen van emoties bij zelf en ander Kunnen communiceren over de eigen emoties Inlevingsvermogen in de ander Omgaan met negatieve gevoelens Te weinig controle over emoties: naar buiten gericht Te veel controle over emoties: naar binnen gericht Omgang in het sociale verkeer

27 Taken, observaties en vragenlijsten Handboek met testprotocol Platenboek Testmateriaal Scoreformulieren Vragenlijsten

28 Emotieregulatie gedragsobservaties Negatieve feedback op kopieertaak Fles met kinderslot openen Uitingen van frustratie/ Afleiding zoeken 4 schalen van oudervragenlijst Expressie van emoties (duur, frequentie, intensiteit) Oorzaak van emoties

29 Gedrag scoren

30 Emotieweb Emotieregulatie 1-6 gedragsobservaties + vragenlijsten ouders

31 Emotieregulatie gedragsobservaties Tangram met verkeerd stukje Eureka magisch hoefijzer Negatieve uitingen 3 schalen van self-report vragenlijst Copingstijlen: actief, vermijdend, negatief 4 schalen van oudervragenlijst Expressie van emoties (duur, frequentie, intensiteit) Oorzaak van emoties

32 Gedrag scoren

33 Emotieweb Emotieregulatie 9-15 gedragsobservaties + zelfrapportage + vragenlijsten ouders

34 Emotie Expressie: Uiten van angstgevoelens Emotieregulatie Taak: Afleiding Emotieregulatie Taak: Negatieve reactie NO kinderen ASS kinderen Kind X Emotie Expressie: Uiten van positieve emoties SDQ: Emotionele problemen Inloggen als gebruiker Emotie Expressie: Uiten van negatieve emoties Kies een domein Gedragsobservaties Vragenlijsten Afname door behandelaar Mail naar ouders

35 Beveiliging van de gegevens Gegevens worden versleuteld verstuurd ( conform de Wet bescherming persoonsgegevens Gebruiker ziet alleen de eigen ingevoerde gegevens, deze zijn niet zichtbaar voor anderen

36 Emotieweb: gebruikers NSDSK De gegevens worden ingevoerd in Emotieweb. Om Emotieweb te gebruiken, volg je eerst een cursus bij de NSDSK. Je krijgt een persoonlijke gebruikerspagina. Je kunt nu aan de slag met de vragenlijsten en taakjes bij kinderen bij wie je problemen vermoedt. Emotieweb creëert per domein een profiel

37 Emotieweb cursus 3 dagdelen Bij de NSDSK (Amsterdam) of in overleg op locatie Accreditatie K&J/OG (opleiding 5 pt, herregistratie 9,5 pt) Inhoud: Theoretische achtergrond sociaal-emotionele ontwikkeling Kennismaken met de domeinen en instrumenten Oefenen met afnemen, scoren en invoeren Uitkomsten leren interpreteren en rapporteren

38 Licentie voor Emotieweb Voor meerdere gebruikers binnen één organisatie Toegang tot: Individueel gebruikersaccount Handboek, scoreformulieren, testprotocol, vragenlijsten Updates en instructiefilmpjes Normgegevens Eigen ingevoerde gegevens Kosten licentie (per jaar) en cursus (eenmalig) op aanvraag

39 Wanneer inzetten? Algemeen: Bij algemeen vermoeden van problemen Om aard van problemen inzichtelijk te maken Bij zorgen van ouders Specifiek: Bij sterk wisselende emoties Als kind vaak confrontatie zoekt Als kind vaak van streek is

40 Rapportage en nu? Emotiewebben kunnen opgeslagen worden als pdf en uitgeprint worden Niet alleen de uitkomsten maar ook observaties tijdens testafname zijn waardevol Het handboek geeft algemene tips voor het opstellen van een behandelplan aan de hand van voorbeeldcasussen In de cursus wordt hier specifiek aandacht aan besteed

41 Toekomst van Emotieweb Normgroep 6-10 jaar toevoegen Data van gebruikers toevoegen aan bestaande normdata Emotieweb blijft altijd in ontwikkeling!

42 ONDERZOEKSTEAM Carolien Rieffe Neeltje van den Bedem Evelien Broekhof Maartje Kouwenberg Lucinda Pouw Karin Wiefferink Lizet Ketelaar Rosanne van der Zee Bernadette Vermeij Evelien Dirks Sigrid Kok Lex Stockmann Annette van Zijp Johan Frijns Anouk Netten Stephanie Theunissen Wim Soede Jeroen Briaire

43 BEDANKT VOOR UW AANDACHT www. emotieweb.nl