Beschaving Lang, gezond en gelukkig leven? Horizon 25, 25 september 215 Edwin De Boeck Hoofdeconoom KBC Groep
Meer welvaart = langer leven Bbp per capita en levensverwachting 6 55 5 45 4 Wereld 8 7 6 17 België 15 13 11 8 7 6 35 5 9 5 3 25 2 15 1 4 3 2 7 5 3 1 4 3 2 2 Bron: Madisson (1995), OESO (214), IMF database Reëel bbp per capita (Wereld 19 = 1, linkse schaal) Levensverwachting (in jaren, bij geboorte, rechtse schaal)
Meer welvaart = hogere gezondheidsuitgaven Gezondheidsuitgaven groeien (vaak) sterker dan het bbp 11, 1, 9, 8, 7, 6, 5, 4, 3, 2, Uitgaven gezondheidszorg (in % bbp) Gemiddelde van OESO landen België Gezondheidstuitgaven (% Nationaal Inkomen, 212) 2 18 16 14 12 1 8 6 4 2 Uitgaven gezondheidszorg en inkomen per capita (wereldwijd) Bruto Nationaal Inkomen per capita (in USD KKP 212) 3 Bron: OESO, WHO
Sommige ziekten blijken hardnekkig Sterftekans daalt, maar NCD s worden relatief belangrijker 25 Sterftekans en inkomen per capita 1% Aandeel NCD s als doodsoorzaak tegenover inkomen per capita 9% Leeftijd gestandaardiseerde sterftekans (per 1 inwoners) 2 15 1 5 Aandeel van NCD s in doodsoorzaken 8% 7% 6% 5% 4% 3% NCD s = non communicable diseases = hart en vaatziekten, kankers, luchtwegenaandoeningen en diabetes 2% Bruto Nationaal Inkomen per capita (in USD KKP 212) Bruto Nationaal Inkomen per capita (in USD KKP 212) 4 Bron: WHO
Sommige ziekten blijken hardnekkig Sterftekans daalt, maar NCD s worden relatief belangrijker 1% ook in België Aandeel van doodsoorzaken in totale sterfte (in %) 1% Aandeel NCD s als doodsoorzaak tegenover inkomen per capita 9% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% % Aandeel van NCD s in doodsoorzaken 8% 7% 6% 5% 4% 3% NCD s = non communicable diseases = hart en vaatziekten, kankers, luchtwegenaandoeningen en diabetes 2% Infectieziekten Kankers Hart en vaatziekten Ziekten zenuwstelsel Luchtwegenaandoeningen Ziekten spijsverteringsstelsel Bruto Nationaal Inkomen per capita (in USD KKP 212) Andere oorzaken 5 Bron: De Vos (26), FOD Economie
Maakt welvaart dikker? Obesitas rukt op Obesitas (BMI > 3) in % van totale bevolking 35 Situatie 213* 35% Evolutie 3 3% 25 25% Mexico 2 15 2% 15% VS VK Frankrijk 1 5 1% 5% Nederland België Zwitserland Italië % Japan Of laatst beschikbare jaar 6 Bron: OESO
Welvaart = / mentaal welzijn Overspannen beschaving? 12 1 8 6 4 2 Voelde u zich de voorbije maand depressief? (% antwoorden steeds en meestal ) 25 21 35 3 25 2 15 1 5 Evolutie psychische stoornissen in België (% van de bevolking ouder dan 15) Depressieve gevoelens Slaapproblemen Angststoornissen Totaal psychische stoornissen 7 Bron: Eurobarometer Bron: Wetenschappelijk Instituut voor de Volksgezondheid
Sociaaleconomische kost Minder gezonde levensjaren Verlies aan gezonde levensjaren ( DALY s*) volgens ziekte en oorzaak (per 1 inwoners) 5 45 4 35 Verwondingen Overdraagbare & (peri)natale ziekten Psychische NCD's Fysische NCD's 1 75 Detail 212 Milieuvervuiling Bloeddruk, cholesterol en diabetes Overgewicht en te weinig bewegen 3 25 2 5 Alcohol Tabak 15 1 25 5 2 212 2 212 Hoge inkomenslanden Lage en middeninkomenslanden Hoge inkomenslanden Lage en middeninkomenslanden 8 Bron: WHO *DALY s = Disability Adjusted Life Years
Sociaaleconomische kost Minder gezonde levensjaren 3 Verlies aan gezonde levensjaren ( DALY s*) als gevolg van NCD s (per 1 inwoners, 212) 3 DALY s per 1 inwoners tegenover uitgaven gezondheidszorg (212) Rusland 25 25 India 2 2 VS China 15 15 1 1 Japan 5 5 Uitgaven gezondheidszorg (in % van bbp) 9 Bron: WHO, OESO *DALY s = Disability Adjusted Life Years
Sociaaleconomische kost Productieverlies en hogere kosten gezondheidszorg 12% 1% 8% 6% 4% 2% % Directe en indirecte kosten van NCD s (in % van het wereld bbp in 21) Fysische NCD s Psychische NCD s 21 23 21 23 Productieverlies als gevolg van fysieke en psychische NCD s wordt geraamd op ca. 4% van wereld bbp. Daarbij voegen zich de directe medische kosten veroorzaakt door die ziekten (geraamd op ca. 6% van wereld bbp). Belangrijke nuanceringen: niet alle NCD s zijn te wijten aan ongezonde leefstijl of vermijdbaar menselijk gedrag; causaal verband: veroorzaken vermijdbare ziekten productieverlies, of veroorzaakt overproductie vermijdbare ziekten? directe medische kosten verhogen de productie in de gezondheidssector. 1 Indirecte kosten (vnl. gederfde economische productie) Directe medische kosten Bron: WEF, Harvard
Sociaaleconomische kost Productieverlies en hogere kosten gezondheidszorg 12% 1% 8% 6% 4% 2% % Directe en indirecte kosten van NCD s (in % van het wereld bbp in 21) Fysische NCD s Psychische NCD s 21 23 21 23 Obesitas zouindemeestehoge inkomenslanden goed zijn voor 1,5 tot 3% van de totale zorgkosten (metalsuitschieters7%invsen,5%injapan). In België is dat 3% of ca. 1 mld. euro (,25% van bbp). Daarbij voegt zich een productiviteitsverlies van ca.,1% van bpp in België en,4% in VS. De totale sociaaleconomische kost van mentale stoornissen varieert volgens de OESO van 3% (Noorwegen) tot 4,5% (VK) van het bbp. In België zou die kost 3,4 % van het bbp bedragen. Ruim de helft daarvan zijn indirecte kosten in de vorm van verloren werkuren en verminderde productiviteit, de rest medische kosten. 11 Indirecte kosten (vnl. gederfde economische productie) Directe medische kosten Bron: WEF, Harvard
Hoe vermijdbare ziekten vermijden? Duurzame gedragsaanpassingen vergen werk van lange adem Consumenten prikkels tot ongezond gedrag zijn hardnekkig: opbrengst van ongezond gedrag is direct voelbaar, terwijl de kosten zich pas op lange termijn aandienen; overdreven zelfvertrouwen en moral hazard. Bedrijven voedingsindustrie en warenhuizen: - informatie en reclameprikkels pro gezonder voedingsgewoonten? - zelfregulering, cf. allerlei goede voornemens in CSR rapporten: hoe effectief en geloofwaardig? gezondheidsindustrie: meer preventie en vroegtijdiger detectie? algemeen: faciliteren van betere werk privébalans en gezondere leefstijl bij werknemers. Overheid informeren, reguleren, evt. verbieden (rookverbod horeca e.d.), maar waar begint betutteling? organiseren van bewegingsinfrastructuur (wandelparken, fietspaden, sportfaciliteiten ); belasten van ongezond gedrag: vettaks, suikertaks? 12
www.horizon25.be www.kbceconomics.be 13