2 Mondile demogrfishe, eologishe en ulturele ontwikkelingen Meerkeuzevrgen 2.1 2.1 Het ndeel vn de ontwikkelingslnden in de wereldevolking edrgt ongeveer 20%. 40%. 60%. d 80%. 2.1 2.2 We spreken vn een demogrfishe trnsitie ls door een toenme vn de welvrt de (gewenste) gezinsgrootte fneemt. het zwrtepunt vn de wereldevolking vershuift in de rihting vn de ontwikkelingslnden. de urnistie toeneemt. d meer middelen voor gezinsplnning n de evolking ter eshikking worden gesteld. 2.1 2.3 In de ontwikkelingslnden is de evolkingsgroei reltief lg en dlend. lg, mr stijgend. hoog, mr dlend. d hoog en stijgend. 2.1 2.4 De VN verwht dt rond 2050 de evolking het meest vergrijsd zl zijn in Noord-Amerik en het minst in Azië. Europ en het minst in Afrik. Noord-Amerik en het minst in Afrik. d Europ en het minst in Azië. 2.1 2.5 De urnistiegrd is een elngrijke demogrfishe vriele voor ijvooreeld een produent vn verpkte merkrtikelen. Vn de ontwikkelingslnden is de urnistiegrd het hoogst in Afrik. Azië. Ltijns-Amerik. d Oenië. 2.1 2.6 De fhnkelijkheidsrtio is de verhouding tussen de kostwinners in een gezin en het ntl gezinsleden dt vn het inkomen fhnkelijk is. het ntl mensen jonger dn 15 jr en ouder dn 64 jr en het ntl mensen tussen 15 en 64 jr. het ntl mensen vn 65 jr en ouder en het ntl mensen onder de 15 jr. d het ntl kinderen en het ntl volwssenen. 16 Oefeningen hoofdstuk 2
2.1 2.7 Welk vn de volgende lterntieven is onjuist? De vergrijzing heeft tot gevolg dt de onsumentenvoorkeuren vn de evolking vernderen. de eshikrheid vn reid fneemt. een rin drin optreedt. d het eonomishe drgvlk voor de gezondheidszorg fneemt. 2.2 2.8 We spreken vn een duurzme eonomishe ontwikkeling ls de eonomishe groei duurzm hoog is. geprd gt met een fnme vn het milieugeruik. duurzm gelijke tred houdt met de groei vn de eroepsevolking. d geen shde toerengt n mtshppij en leefomgeving. 2.2 2.9 Als de wereldevolking en de produtie per hoofd in een eplde periode eide verduelen, terwijl de vervuiling per eenheid produt hlveert, zl het milieugeruik hlveren. gelijk lijven. verduelen. d verviervoudigen. 2.3 2.10 Cultuur kunnen we omshrijven ls een hogere vorm vn eshving. het geheel vn olletieve normen en wrden wrdoor mensen hun gedrg eplen. gedrgsuitingen die de ene groep of ntionliteit ondersheidt vn de ndere. d de wijze wrop de eonomie in een lnd georgniseerd is. 2.3 2.11 In een ultuur met een grote mhtsfstnd etekent hiërrhie een ongelijkheid vn rollen die om prktishe redenen is ingesteld. etekent hiërrhie een fundmentele ongelijkheid tussen onder- en ovengeshikten. heeft de leider (de mnger) een grote mht, mr zijn privileges en sttussymolen voor mngers ongewenst. d moet de leider een ekwme demort zijn. 2.3 2.12 Als een Nederlnder een zkenreis mkt nr Mleisië, de Verenigde Stten, Cnd en Frnkrijk, mg hij erop rekenen dt de medezeggenshp vn werknemers het kleinst is in Mleisië. de Verenigde Stten. Cnd. d Frnkrijk. Oefeningen hoofdstuk 2 17
2.3 2.13 In een olletivistishe ultuur vt men de verhouding tussen werkgever en werknemer op ls een morele nd, wrij wederzijdse loyliteit wordt verwht. een ontrt, op sis vn wederzijds voordeel. een tijdelijk smenwerkingsvernd, dt elk moment kn worden opgezegd. d een lngdurig smenwerkingsvernd, mits de eloning nr individuele presttie geeurt. 2.3 2.14 In een individulistishe ultuur wordt de verhouding tussen werkgever en werknemer gezien ls een morele nd. wordt de personeelskeuze eïnvloed door de groep wrtoe iemnd ehoort. zijn wrden en normen voor iedereen gelijk. d gt het onderhouden vn persoonlijk relties voor de tk. 2.3 2.15 Colletivistishe ulturen vinden we voorl in Noord- en Zuid-Amerik. Noord-Amerik en Europ. Europ en Azië. d Azië en Ltijns-Amerik. 2.3 2.16 In een ultuur die hoog soort op de dimensie msuliniteit leeft men om te werken. werkt men om te leven. zijn persoonlijke relties elngrijker dn mterieel ezit. d worden mngers geht nr onsensus te streven. 2.3 2.17 In lnden met een sterk feminiene ultuur zien we meestl een uitgereid stelsel vn soile zekerheid. eloning nr presttie. felle onurrentie tussen ondernemingen en individuen. d een grote elngstelling voor het verwerven vn mterieel ezit. 2.3 2.18 Een vn de kenmerken vn een ultuur met een zwkke onzekerheidsvermijding is een innerlijke drng tot hrd werken. een grote ehoefte n regels en proedures. een epttie vn innovtieve ideeën. d een geringe risioereidheid. 2.3 2.19 Een mnger op zkenreis door de Verenigde Stten mg er op grond vn het onderzoek vn Hofstede op rekenen dt Ameriknse mngers in vergelijking tot Nederlndse mngers meer wrde hehten n mrktwerking en onurrentie. smenwerking en overleg. mrktwerking en smenwerking. d esheidenheid en onsensus. 18 Oefeningen hoofdstuk 2
2.3 2.20 Beloning nr presttie vn een werknemer pst ij uitstek ij een feminiene ultuur. individulistishe ultuur. ultuur met een sterke onzekerheidsvermijding. d ultuur met een kleine mhtsfstnd. 2.3 2.21 Grote inkomensvershillen zien we vk in een feminiene ultuur. ultuur met een grote mhtsfstnd. olletivistishe ultuur. d ultuur met een grote onzekerheidsvermijding. 2.3 2.22 Vrijhndel gt geprd met hoge prijzen en veel tehnishe vooruitgng. lge prijzen en lge effiieny. lge prijzen en veel keuzemogelijkheden voor onsumenten. d lge prijzen en weinig keuzemogelijkheden voor onsumenten. 2.3 2.23 Protetionisme gt geprd met een hogere welvrt en een inkomensherverdeling vn onsumenten nr produenten. een lgere welvrt en een inkomensherverdeling vn onsumenten nr produenten. een hogere welvrt en een inkomensherverdeling vn produenten nr onsumenten. d een lgere welvrt en een inkomensherverdeling vn produenten nr onsumenten. 2.3 2.24 De overheid vn een lnd zl eerder geneigd zijn om de hndelselemmeringen te verminderen ls de produenten ls elngengroep mhtig zijn. de eonomie zih in een lgonjuntuur evindt. de eonomie zih in een hoogonjuntuur evindt. d zij werkloosheidsestrijding elngrijker vindt dn infltieestrijding. 2.3 2.25 In het interntionle hndelsverkeer wordt onder dumping verstn: export vn produten uit een infnt-industry. die met lge lonen zijn geprodueerd. tegen een prijs die onder de kostprijs ligt. d tegen een prijs die onder de prijs op de innenlndse mrkt ligt. 2.3 2.26 De esherming vn de Europese lndouw tegen uitenlndse onurrentie is voorl geseerd op het volgende rgument: oneerlijke onurrentie. onfhnkelijkheid. represille. d infnt industry. 2.3 2.27 Strtegishe hndelspolitiek is geriht op de esherming vn industrieën in de verzdigingsfse vn de produtlevensylus. innovtieve industrieën. industrieën in de teruggngsfse vn de produtlevensylus. d industrieën die met dumping worden geonfronteerd. Oefeningen hoofdstuk 2 19
2.3 2.28 Een produtvoorshrift over de veiligheid vn een produt is een vooreeld vn een importontingent. een non-trifire elemmering. een importquotum. d een vrijwillige exportelemmering. Opgven 2.1 2.29 Ongeveer 3,5 miljrd mensen wonen op dit moment in steden. Dt is de helft vn de wereldevolking. Volgens de Verenigde Nties neemt het ntl stedelingen de komende deenni verder toe. De VN verwht dt in 2050 ijn 7 vn de 10 wereldurgers in stedelijke geieden leeft. Volgens de Wereldnk is urnistie elngrijk omdt steden in veel gevllen de motoren zijn vn de eonomie in een lnd. Wt verstn we onder de urnistiegrd? Welke voor- en ndelen rengt een snelle urnistie voor een ontwikkelingslnd met zih mee? Welke gevolgen heeft een toenme vn de verstedelijking in de ontwikkelingslnden voor een Nederlndse voedingsmiddelenfriknt die verpkte merkrtikelen in deze lnden wil fzetten? 2.2 2.30 Multintionls gezmenlijk tegen klimtverndering Een groep multintionls is n een mpgne egonnen om zijn leverniers te dwingen hun produtie vn roeiksgssen te rpporteren. Drmee willen ze lten zien dt ze wel degelijk tie ondernemen in de strijd tegen het roeikseffet. Tenminste zes vn de grootste edrijven ter wereld, wronder Unilever, Proter & Gmle, Teso en Nestlé, zullen vndg nkondigen dt ze gezmenlijk hun leverniers onder druk zullen zetten om gegevens te leveren over hun produtie vn roeiksgssen. De stp komt op een het moment dt er toenemende ezorgdheid heerst dt de strengere klimtwetgeving de milieukosten vn edrijven drstish opdrijft. Vele Ameriknse edrijven rekenen er op dt lndelijke klimtwetgeving, die ondermeer elstingen op de produtie vn roeiksgssen zou kunnen inhouden, de komende jren onvermijdelijk is. En wereldleiders zijn ezig met de voorereiding vn een verdrg dt het Kyoto Protool, dt in 2012 floopt, moet opvolgen. De stijgende energiekosten die geprd gn met strengere wetgeving zl lle ondernemingen in de produtieketen eïnvloeden, dus sommige edrijven nemen ij voort stppen om de kosten te n het eind vn de keten te verlgen. En omdt onsumenten steeds ezorgder zijn over klimtverndering proeren edrijven hun toewijding n het milieu te endrukken. Bron: De Telegrf, 8 oktoer 2007 Wt zijn de elngrijkste oorzken voor een gerek n duurzmheid op milieugeied in de ontwikkelingslnden en de industrielnden? Op welke geieden zullen de ontwikkelingslnden en de industrielnden mtregelen moeten nemen? Welke gevolgen heeft de grotere ndht voor duurzmheid voor het eleid vn ondernemingen? 20 Oefeningen hoofdstuk 2
2.3 2.31 Nederlnders zijn veel losser dn Duitsers Twintig minuten duurt de personferentie wr de Rotterdmse ondernemer Hns vn de Lnde nkondigt dt prijsvehter Rynir zijn Duitse luhthven Niederrhein, nij Venlo, in het vliegshem opneemt. Dr gingen nderhlf jr Duitse verrssingen n voorf. De trnsformtie vn de voormlige militire sis Lrruh vn de Britse luhtmht nr de iviele luhthven Niederrhein is in die httien mnden llesehlve gemkkelijk gegn, zo vertelt Vn de Lnde. Nog mr enkele weken geleden ws er ijn sprke vn een stking. Meerdere Duitse edrijven wilden de werkzmheden wr ze voor wren ingehuurd, ijvooreeld ouwen grondwerken, stilleggen. Het kostte Vn de Lnde enige tijd om te doorgronden wt de Duitsers dwrszt, mr toen egreep de Rotterdmmer ineens het proleem. Ze wilden eht geld. En wel diret. Vn de Lnde: Meestl stt op een rekening vn een Nederlnds edrijf dt je innen 30 dgen moet etlen, je krijgt dn ook nog eens 2% korting. In de prktijk etl je ehter ps n drie mnden. Lhend vervolgt hij: En dn trek je die korting vn 2% er ook nog eens f. Vn de Lnde wilde dt net zo gn doen met de Duitse rekeningen, l hd hij ook wel gezien dt dr meestl een veel kortere etlingstermijn gold, veell vijf tot tien dgen. Mr dt nm hij niet eht serieus. De Duitsers weigerden ehter om voor nk te spelen. De dreiging om met werken te stoppen ws voor de Nederlndse ondernemer toen rs voldoende om snel de rekeningen te etlen. Vn de Lnde kent nog meer vershillen tussen de Duitsers en de Nederlnders. Zo shrok hij in de eginfse vn de vele detils die de Duitse overheden en nnemersedrijven wilden weten voor llerlei werkzmheden. Elke leiding, elke muur en ijn elk shroefje moest op een tekening stn. Vn de Lnde: We moesten drdoor heel veel vershillende ingenieurs inhuren. Dt kost nogl wt. In Nederlnd gt zoiets heel nders, dr gt het veel gloler. Ahterf is hij erg lij geweest met die Duitse Gründlihkeit in de estekken. De Rotterdmmer: Ik denk dt het per sldo niets extr heeft gekost. Wnt vergeet niet, in Nederlnd he je vk hterf te mken met meerwerk. Dr hdden we nu geen lst vn omdt elk detil vn te voren is fgesproken. N httien mnden en de eerste grote klnt durft hij de stelling n dt Duitsers over het lgemeen ook minder ondernemend zijn dn Nederlnders. De direteur: Nederlnders zijn wt losser uit de pols, ze durven meer n te pkken, ze zijn retiever. Vn de Lnde ziet zihzelf ls ewijs vn die stelling. Tenslotte hdden ze een Nederlnder nodig om de huidige plnnen voor de luhthven te mken en te reliseren. De omintie vn Nederlndse retiviteit en zuinigheid en de Duitse vlijt en degelijkheid is inmiddels eloond door Rynir met een lnglopend ontrt voor twee dgelijkse vluhten tussen de nieuwe luhthven en het Londense Stnsted. Jrlijks moet dt tot 200 000 pssgiers leiden. Rynir koos Niederrhein niet zomr. Bron: Het Finnieele Dgld, 30 jnuri 2003 Op welke ultuurdimensie(s) vn Hofstede vershillen de Nederlndse en de Duitse ultuur het sterkst? Op welke ultuurdimensie heeft het rtikel voorl etrekking? Volgens Hofstede is de Nederlndse ultuur ij uitstek geshikt voor dienstverlening, terwijl de Duitse ultuur zeer geshikt is voor industriële mssprodutie. Welke rol speelt ultuur hierij? 2.3 2.32 Klht Chin tegen heffing VS op ppier Genève, 15 sept. Chin heeft ij Wereldhndelsorgnistie WTO een klht ingediend tegen een ntidumping heffing vn de VS op ppier uit Chin. Dit heen Chinese regeringsfuntionrissen gisteren ekend gemkt. De klht etreft een heffing vn 23 tot 100 proent op de prijs vn Chinees ppier. Het is de eerste klht ij de WTO vn Peking tegen de VS in vijf jr. De VS hdden in mei tot de heffing esloten n protesten vn ppierfriknten dt Chinese hndelren het ppier dnkzij susidies onder de kostprijs verkopen. Het is de eerste heffing vn de VS tegen Chin in 20 jr. Bron: NRC Hndelsld, 15 septemer 2007 Oefeningen hoofdstuk 2 21
Wt verstt de WTO onder dumping? Wt moeten de Verenigde Stten ntonen ls ze nti-dumpingheffingen willen invoeren? Vrgstukken 2.1 V2.1 Soile stiliteit Chin edreigd door vergrijzing De vergrijzing vn de Chinese evolking vormt een edreiging voor de soile stiliteit en de eonomishe ontwikkeling vn het lnd. Dt stelt het Ameriknse Instituut voor Strtegishe en Interntionle Studies. In een vndg vershenen rpport wordt eijferd dt Chin in 2050 meer dn 438 miljoen ouderen heeft oven de zestig jr. Meer dn honderd miljoen inwoners zullen tegen die tijd ouder zijn dn thtig jr. Tegenover elke oudere oven de zestig zullen 1,6 werkende volwssenen stn. In het midden vn de jren zeventig stonden tegenover elke ejrde nog 7,7 werkenden. De vergrijzing dreigt een grote lst voor de jongeren te vormen en een destiliserende ftor voor een smenleving die toh l onder druk stt vn snelle modernisering vn de eonomie, ldus het rpport. (Reuters) Bron: NRC Hndelsld, 22 pril 2009 d Wt verstn we onder de demogrfishe trnsitie? Wrom zien we met nme op het plttelnd in de ontwikkelingslnden grote gezinnen? Wt verstn we onder de fhnkelijkheidsrtio (voor ouderen)? De fhnkelijkheidsrtio (voor ouderen) in Chin neemt snel toe. Welke prolemen levert dt op voor een opkomend industrielnd ls Chin? 2.2 V2.2 In het jrverslg vn Heineken NV over 2008 stt de volgende pssge over duurzmheid: Heineken streeft nr duurzme edrijfsproessen ls onderdeel vn een lnglopend strtegish rmwerk met een redere horizon dn lleen het oekjr. We zijn ons ewust vn de elngrijke rol die Heineken vervult in de smenleving en in de gemeenshppen wrin we tief zijn. Drom proeren we onze tiviteiten op verntwoorde wijze vorm te geven met speile ndht voor speten wr we een positieve ijdrge kunnen leveren door smenwerking met elngheenden op lokl niveu. We onentreren onze denkproessen en hndelingen op geieden wr we een reële impt kunnen heen op de omgeving en wr de vernderende omgeving een reële impt heeft op ons. Wt verstn we onder duurzm ondernemen? Welke speten vn duurzmheid spelen een rol ij een ierrouwer ls Heineken? Hoe zou het komen dt edrijven die duurzm ondernemen op lnge termijn een hoger rendement kunnen reliseren? 22 Oefeningen hoofdstuk 2
2.3 V2.3 Ongelukkige omintie De luhtvrtmtshppijen Air Frne en KLM vormen een zeer ongelukkige omintie, vindt emeritus-hooglerr Geert Hofstede (75), die zih in zijn werkzme leven veel heeft eziggehouden met de eonomishe etekenis vn ultuurvershillen. De ulturen vn eide edrijven gn zeker otsen, verwht Hofstede. KLM is een eht Nederlnds edrijf, Air Frne is een eht Frns edrijf en dn ook nog een edrijf wrin de stt grote invloed heeft. De Nederlndse ultuur is geriht op het ereiken vn onsensus, terwijl in de Frnse ultuur de werkelijkheid op een strikt rtionele wijze wordt enderd volgens de rtesinse denkwijze. Dt de kloof tussen werkelijkheid en idel vk groot is, dt epteren Frnsen heel mkkelijk. Nederlnders niet, die willen dn de ideeën npssen n de reliteit, zegt Hofstede. De Frnsen zullen dus feiten nders duiden dn Nederlnders. Dit hoeft op zihzelf geen rmp te zijn, mr in deze fusie spelen volgens Hofstede twee prolemen. Allereerst neemt nu een groot edrijf uit een groot lnd een klein edrijf uit een klein lnd over. Unilever en Koninklijke/Shell zijn suesvolle fusies, doordt het edrijf uit het kleinste lnd de meerderheid vn de ndelen ezit. Drdoor is er innen die edrijven een evenwiht ontstn, dt in de omintie Air Frne en KLM zl ontreken. Een nder proleem is volgens Hofstede dt de estuursvoorzitter vn KLM, Vn Wijk, heeft ngetoond niet te kunnen omgn met ultuurvershillen. De fusie met Alitli is mislukt doordt de Itlinen een elofte over vliegveld Mlpens rken, eweert KLM. Niet wr, zeiden de Itlinen, en ze heen gelijk gekregen vn een ritrgeommissie, ldus Hofstede. In elk gevl kun je zeggen dt de feiten door de vershillende prtijen nders zijn geduid. Nu prt KLM weer met een Zuid-Europese mtshppij en wt zegt Vn Wijk: Cultuurvershillen houden we uiten de gesprekken. Alsof dt mogelijk is, lsof de ultuur niet zit ingekken in de mnier vn werken. Bron: NRC Hndelsld, 26 septemer 2003 Op welke ultuurdimensies vn Hofstede vershillen de Nederlndse en de Frnse ultuur het sterkst? Hoe zouden deze ultuurvershillen tot uiting kunnen komen in de gefuseerde onderneming Air Frne/KLM? Oefeningen hoofdstuk 2 23