DEFINITIEF RAPPORT VAN BEVINDINGEN TUSSENTIJDS KWALITEITSONDERZOEK BIJ BASISSCHOOL DE BRANDARIS Plaats : Hellevoetsluis BRIN-nummer : 15QA Onderzoeksnummer : 117842 Arrangementsnummer : 82620/82621 Onderzoek uitgevoerd op : 27 mei 2010 Rapport vastgesteld te Breda op : 21 juni 2010 HB 2811938/10 documentnummer: H2927358
INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING...5 2. BEVINDINGEN...7 3. TOEZICHTARRANGEMENT...11 Pagina 3 van 11
1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs heeft op 27 mei 2010 een onderzoek uitgevoerd op basisschool De Brandaris naar aspecten van de kwaliteit van het onderwijs. Aanleiding De aanleiding voor dit onderzoek is het volgende. Tijdens het kwaliteitsonderzoek dat is uitgevoerd op 27 november 2008 zijn tekortkomingen vastgesteld in de opbrengsten en het onderwijsleerproces. Deze zijn beschreven in het inspectierapport dat is vastgesteld op 26 februari 2009. De kwaliteit van het onderwijs is toen als zwak beoordeeld en de inspectie heeft haar toezicht geïntensiveerd. In het kader hiervan voert de inspectie nu een onderzoek uit om na te gaan in hoeverre de eerder vastgestelde tekortkomingen zijn opgeheven. Toezichthistorie Tijdens het kwaliteitsonderzoek in 2008 was basisschool De Brandaris bezig met een cultuuromslag van sterk kindgericht, volgend onderwijs naar meer opbrengstgericht onderwijs. Het sterk kindvolgende onderwijs waarbij doelen losgelaten werden en er geringe aandacht was voor de leeropbrengsten is waarschijnlijk mede debet aan het ontstaan van (te) lage leeropbrengsten. In het geïntensiveerde toezichtstraject dat na het kwaliteitsonderzoek van 2008 gestart is, vormt onder andere meer opbrengstgericht werken een belangrijk aandachtspunt. Tijdens het eerste voortgangsgesprek in november 2009 bleek de school op dit vlak al flinke stappen vooruit gezet te hebben. Het team heeft daarnaast geïnvesteerd in het taal-leesonderwijs op de school en de leerlingenzorg. De verbetertrajecten rond de leerlingenzorg werden enigszins vertraagd door ziekte van de intern begeleiders. Onderzoeksopzet Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van documenten die betrekking hebben op zelfevaluatie-activiteiten van de school en van andere documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd, te weten o Analyse en acties toetsgegevens LVS en Eindtoets maart 2010; o Tussentijdse toetsgegegevens; o Zorgprotocol van OBS De Brandaris; o Evaluatie plan van aanpak mei 2010; o Evaluatieverslag OBS De Brandaris, Schooljaar 2009-2010; o VVE-Concept; o Aanvulling taalbeleidsplan. Schoolbezoek, waarbij in een aantal groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde. Deze lesbezoeken vonden plaats in de groepen 1-2, 3, 4, 5, 6, 7 en 8. Bovendien heeft de inspectie over de kwaliteit van de indicatoren gesprekken gevoerd met de directie en de intern begeleider. Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de bevindingen van het onderzoek besproken met de directie en een vertegenwoordiging van het bevoegd gezag. Tijdens het onderzoek zijn meerdere indicatoren beoordeeld van de volgende aspecten opbrengsten, leerstofaanbod, leerlingenzorg en kwaliteitszorg. Tijdens het onderzoek is indicator 7.2 'De leraren volgen en analyseren systematisch de voortgang in de Pagina 5 van 11
ontwikkeling van de leerlingen' toegevoegd, omdat door toevoeging van deze indicator een evenwichtiger beeld geschetst kan worden van de ontwikkelingen op De Brandaris. Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek onder andere gebaseerd op het Toezichtkader po/vo 2009 en de notitie Analyse en waarderingen van opbrengsten primair onderwijs. Beide documenten zijn te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek over de onderwijskwaliteit en de wettelijke vereisten weergegeven. Deze worden gevolgd door een beschouwing waarin tekortkomingen worden toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer.
2. BEVINDINGEN 2.1 Kwaliteitsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) Opbrengsten 1.1* De resultaten van de leerlingen aan het eind van de basisschool liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.1.1 De taalresultaten van de leerlingen aan het eind van de basisschool liggen ten minste op het niveau dat op grond van kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.1.2 De rekenresultaten van de leerlingen aan het eind van de basisschool liggen ten minste op het niveau dat op grond van kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.2*. De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. Leerstofaanbod 2.3 De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. 2.4* De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlinggewicht biedt bij Nederlandse taal leerinhouden aan die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand. Begeleiding 7.2 De leraren volgen en analyseren systematisch de voortgang in de ontwikkeling van de leerlingen. 1 2 3 4 5 1 2 3 4 1 2 3 4 Zorg 1 2 3 4 8.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 8.3* De school voert de zorg planmatig uit. 8.4 De school evalueert regelmatig de effecten van de zorg. Kwaliteitszorg 1 2 3 4 9.1 De school heeft inzicht in de onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 9.2 De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen. 9.6 De school verantwoordt zich aan belanghebbenden over de gerealiseerde onderwijskwaliteit. De normindicatoren zijn aangegeven met een asterisk*. Pagina 7 van 11
2.2 Beschouwing Algemeen beeld De inspectie constateert dat er duidelijke vorderingen worden gemaakt in het verbeterproces hoewel deze nog niet altijd zichtbaar zijn in de beoordeling van de verschillende indicatoren. De inspectie heeft zich in dit onderzoek vooral gericht op enkele belangrijke voorwaarden voor goed onderwijs: het doelgericht werken door de school, het leerstofaanbod en de leerlingenzorg. Daarnaast heeft zij de eind- en tussentijdse opbrengsten beoordeeld. Hoewel de eindopbrengsten in het kwaliteitsonderzoek van 2008 nog voldoende waren, was destijds al duidelijk dat, gezien de te lage tussentijdse opbrengsten, op dit punt grote risico's aanwezig waren. Het beeld is nu omgekeerd: de eindopbrengsten zijn onvoldoende maar de tussentijdse opbrengsten zijn voldoende. Het steeds meer opbrengstgericht werken lijkt zijn vruchten af te werpen. Onderdeel van deze aanpak vormt het werken met doelgerichte groepsplannen. Deze aanpak biedt leerkrachten houvast bij het vormgeven van het onderwijs en de afstemming van het onderwijs op de onderwijsbehoeften van de leerlingen. Voor de analyse en planmatige begeleiding van zorgleerlingen schieten deze plannen echter nog tekort. Vanuit haar visie op onderwijs had de school enige jaren geleden de taalmethode deels losgelaten en werkten de leerkrachten bij taal deels thematisch. Een heroverweging van deze aanpak heeft geleid tot het opnieuw gaan werken vanuit een taalmethode. Hierdoor is de doorgaande lijn voor taal hersteld. Het huidige taalaanbod sluit echter vanaf groep 4 onvoldoende aan op de taalbehoeften van de leerlingenpopulatie. De kwaliteit van het onderwijs op De Brandaris laat nog risico's zien bij de opbrengsten, het taalaanbod en de zorg. De positieve ontwikkelingen binnen de kwaliteitszorg maken duidelijk dat het team van De Brandaris zicht heeft op de eigen sterke en zwakke punten en sterk investeert en gemotiveerd werkt aan de opheffing van de geconstateerde zwakke punten. Toelichting Opbrengsten en opbrengstgericht werken De eindopbrengsten van De Brandaris zijn over drie jaar gezien onvoldoende van niveau. Doordat een aantal leerlingen niet mee gedaan heeft aan de Cito-Eindtoets maar aan het Drempelonderzoek kan de inspectie het niveau van de taal- en rekenresultaten niet apart beoordelen. De leerresultaten van de huidige groep 7 voor begrijpend lezen en rekenen en wiskunde liggen boven de ondergrens die de inspectie hanteert maar zijn wel kwetsbaar. Met een aanbod specifiek gericht op de hiaten van de afzonderlijke kinderen kunnen mogelijk in 2011 voldoende opbrengsten gerealiseerd worden maar het perspectief ten aanzien van de eindopbrengsten in 2011 is onzeker. De inspectie beoordeelt de tussentijdse opbrengsten als voldoende. De opbrengsten voor technisch lezen groep 3, rekenen en wiskunde groep 4 en 6, begrijpend lezen groep 6 zijn voldoende. Alleen het technisch lezen in groep 4 is van onvoldoende niveau. De inspectie heeft echter ook naar de leeropbrengsten in andere groepen en vakken gekeken. Opvallend is dat de resultaten voor taal-lezen relatief laag zijn. Het technisch lezen in de hogere groepen vertoont veel uitval. De spellingsresultaten zijn door de hele school heen laag terwijl de opbrengsten voor begrijpend lezen weliswaar voldoende zijn maar dicht bij de ondergrenzen liggen. De tussentijdse opbrengsten zijn in vergelijking met het voorgaande kwaliteitsonderzoek (2008) verbeterd maar vormen nog steeds een risico. In haar communicatie met ouders via onder andere de schoolgids dient de school ouders te informeren over de kwaliteit van het onderwijs, waaronder de onderwijsopbrengsten. Dit gebeurt op dit moment niet. De school is zich bewust van deze kwetsbare positie van de leeropbrengsten. Binnen het team heeft zich een cultuuromslag van volgend naar doelgericht onderwijs voltrokken. Op schoolniveau zijn streefdoelen vastgesteld die de leerkrachten in hun groepsplannen vertalen naar het onderwijs in de klas. Door toetsgegevens systematisch te evalueren en te analyseren houden de leerkrachten en de directie de vinger aan de pols ten aanzien van de ontwikkeling van de leeropbrengsten en wordt het effect van de ingezette verbetertrajecten gemonitord. Deze voortdurende evaluatie en bijsturing van
verbetertrajecten en het onderwijsleerproces in de klas lijkt een positieve uitwerking te hebben op de leerresultaten. Leerstofaanbod Hoewel de leerlingenpopulatie niet gekenmerkt wordt door veel leerlingen met een leerlingengewicht (18 procent) geeft de directie aan dat het taalniveau waarmee de kinderen binnen komen risico's laat zien voor achterstanden in de taalontwikkeling. De relatief lage taalresultaten hangen hier mogelijk mee samen. Ook het feit dat in het verleden de taalmethode deels los is gelaten, kan echter zijn invloed hebben gehad op de taalresultaten. De directie heeft in verschillende documenten een analyse gemaakt van de kenmerken van de leerlingenpopulatie en de consequenties beschreven die dit heeft voor het onderwijs op De Brandaris. De school heeft in dat kader verschillende acties ondernomen om haar taalaanbod te versterken. Het aanbod begrijpend lezen is met de aanschaf van aanvullend materiaal versterkt. In de groepen 1 tot en met 3 zijn de leerkrachten vanuit een VVE-project met een gestructureerd woordenschataanbod gestart. Vervolgens moet deelname vanuit het samenwerkingsverband aan een taalpilot leiden tot verbetering van het voortgezet technisch leesonderwijs. Dit schooljaar is tevens het besluit genomen om voorlopig weer met de oude taalmethode te gaan werken en volgend schooljaar met begeleiding een nieuwe taalmethode in te voeren. Hiermee is de doorgaande lijn in het taalaanbod hersteld. Het huidige taalaanbod schiet echter gezien de risico's in de leerlingenpopulatie op taalachterstanden tekort wat betreft het woordenschatonderwijs. De school beschikt vanaf groep 4 niet over een structureel woordenschataanbod. Ook is het van belang binnen het taalonderwijs substantieel aandacht te besteden aan spreek- en luistervaardigheden. Om de woordenschatontwikkeling van de leerlingen goed te kunnen volgen, is de aanschaf van een toets voor woordenschatontwikkeling aan te raden. In de kleutergroepen wordt de doorgaande lijn in voldoende mate geborgd doordat binnen de thema's aangegeven wordt welke kern/tussendoelen aan de orde komen en vervolgens in een overzichtsformulier bijgehouden wordt hoe vaak activiteiten gericht op bepaalde tussendoelen aangeboden zijn. Vanuit dit overzicht kan de school waarborgen dat de verschillende tussendoelen in voldoende mate aangeboden worden. Zorg en begeleiding In de verbeterplannen van De Brandaris krijgt zorg en begeleiding ruime aandacht. De uitvoering van de plannen wordt enigszins belemmerd doordat één van de intern begeleiders langdurig ziek is. De andere intern begeleider stopt aan het einde van dit schooljaar. In het zorgprotocol heeft de school de werkwijzen en afspraken met betrekking tot de zorg vastgelegd. Het werken met groepsplannen ligt hierin verankerd. De leerkrachten hebben nu hun derde groepsplan gemaakt. Na aanvankelijke weerstand tegen de administratieve last hiervan beginnen leerkrachten, volgens de directie, nu de meerwaarde te ervaren van het groepsplan voor de organisatie van hun onderwijs. Voor begrijpend lezen, technisch lezen, spelling en rekenen en wiskunde stellen de leerkrachten groepsplannen op waarin zij hun groep clusteren op basis van toetsuitslagen (methodeafhankelijke en onafhankelijke toetsen). De leerkrachten analyseren de verzamelde toetsgegevens, vertalen deze in het vervolgaanbod en evalueren de resultaten hiervan geregeld. Deze nieuwe werkwijze biedt veel mogelijkheden om het onderwijs af te stemmen op de onderwijsbehoeften van de leerlingen. Een aandachtspunt voor de groepsplannen vormt allereerst de verdere uitwerking van het handelen van de leerkracht. Ten tweede verdient de aanpak van de leerlingen die een grote uitval vertonen extra aandacht. De begeleiding van deze leerlingen vindt eveneens vanuit het groepsplan plaats. De huidige aanpak maakt echter in onvoldoende mate inzichtelijk waar de specifieke problemen van deze leerlingen zitten waardoor de geschetste aanpak noodgedwongen globaal blijft. Voor leerlingen met een grote achterstand is het van belang dat er een diepgaande analyse van de leer- of ontwikkelingsproblematiek plaats vindt die handreikingen biedt voor de formulering van de doelen en de inhoud van de verdere begeleiding. De analyse en de vervolgaanpak dienen daarbij inzichtelijk beschreven te worden. Pagina 9 van 11
3. TOEZICHTARRANGEMENT Op 5 januari 2009 heeft de inspectie aan basisschool De Brandaris een aangepast arrangement toegekend. De kwaliteit van het onderwijs werd als zwak beoordeeld. De inspectie heeft haar toezicht geïntensiveerd en volgt de voortgang van het verbetertraject. Dit tussentijds kwaliteitsonderzoek maakt daar onderdeel van uit. Het eerder toegekende toezichtarrangement blijft gehandhaafd. Afspraak Het bevoegd gezag draagt er zorg voor dat in de nieuwe versie van de schoolgids een passage is opgenomen over de onderwijsresultaten van het onderwijs van De Brandaris. Pagina 11 van 11