Verpleegkundig Endoscopist Eerder Verworven Competentie procedure
EVC procedure Verpleegkundig Endoscopist EVC procedure verpleegkundig endoscopist Inleiding In oktober 2012 is de eerste landelijke opleiding tot verpleegkundig endoscopist van start gegaan. Deze opleiding is ontwikkeld om ervaren endoscopieverpleegkundigen op te leiden tot verpleegkundig endoscopist. Om deze opleiding te verantwoorden is er een opleidingsplan ontwikkeld in samenwerking met de Nederlandse Vereniging van MaagDarmLeverartsen (NV-MDL) en Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland afdeling MDL-Verpleegkundigen (V&VN MDL). In dat opleidingsplan staat aangegeven dat voor de huidige verpleegkundig endoscopisten er een Eerder Verworven Competentie (EVC) procedure wordt ontwikkeld op basis waarvan zij met een individueel opleidingsplan hun diploma kunnen halen. Na overleg en met instemming van betrokken partijen is besloten hier één procedure in voor te stellen die voor alle verpleegkundig endoscopisten geldt.. De taken en verantwoordelijkheden van een verpleegkundig endoscopist. De verpleegkundig endoscopist is een endoscopieverpleegkundige die opgeleid is tot verpleegkundig endoscopist. De verpleegkundig endoscopist heeft geen zelfstandige bevoegdheid en werkt altijd in opdracht van de MDL-arts. De verpleegkundig endoscopist heeft zelf de verantwoordelijkheid over de uitvoering van een coloscopie. Het betreft hier echter een voorbehouden handeling waarover de wet BIG regelt dat een niet-zelfstandig bevoegde (de verpleegkundig endoscopist) deze mag uitvoeren mits: in opdracht van de arts; aanwezigheid van heldere richtlijnen en protocollen; mogelijke tussenkomst van een arts; bekwaam. Bekwaamheid wordt verkregen middels opleiding en ervaring. Het verschil tussen een verpleegkundig endoscopist en de verpleegkundig specialist is de wettelijk bevoegdheid tussen beide beroepsgroepen. De verpleegkundig specialist valt onder artikel 14 van de wet BIG en kent een eigen zelfstandige bevoegdheid. Zij kan zelf een behandelovereenkomst aangaan, een diagnose stellen en andere zorgprofessionals in consult roepen. Deze zelfstandige bevoegdheid geldt dus niet voor de verpleegkundig endoscopist. Deze handelt zelfstandig, maar altijd in opdracht en onder supervisie van een MDL-arts. Opgemerkt wordt dat de uitvoering van de coloscopie alleen zal geschieden door de verpleegkundig endoscopist indien er sprake is van een diagnostische procedure of een eenvoudige therapeutische procedure. De diagnostische procedure dient beperkt te worden tot een aantal goed gedefinieerde indicaties, terwijl therapeutische procedures hooguit eenvoudige poliepectomieën betreffen (tot max. 10 mm). Bij het uitvoeren van de colonsopie wordt in opdracht van de MDL-arts en conform de richtlijn Sedatie en/of analgesie bij endoscopische ingrepen eventueel sedatie gegeven. Zorginstellingen die de verpleegkundig endoscopist gaan inzetten zullen deze voorwaarden ook uit moeten werken in organisatiebeleid en -afspraken. St. Antonius Academie 4
EVC procedure Verpleegkundig Endoscopist Competentieprofiel van de verpleegkundig endoscopist Eindtermen van de opleiding: Competenties De eindtermen van de opleiding zijn de zeven geoperationaliseerde competenties van de verpleegkundig endoscopist: Competentie Klinisch Handelen Communiceren Samenwerken Organiseren Beschrijving van de competentie De verpleegkundig endoscopist: bezit diepgaande en relevante kennis op het gebied van de maag-darm-lever endoscopische verrichtingen en pathofysiologie van het colon en abdomen voert in opdracht van de MDL-arts diagnostische coloscopieën en poliepectomieën tot 10 mm uit. sedeert in opdracht van de MDL-arts de patiënt volgens de richtlijn en dient antidota toe bewaakt de gesedeerde patiënt en handelt adequaat bij complicaties past het diagnostisch, therapeutisch en preventief arsenaal conform de standaarden en richtlijnen toe. Hierbij maakt zij gebruik van een combinatie van verpleegkundige en medische methodieken herkent complicaties, handelt daarop adequaat en rapporteert daarover levert effectieve, efficiënte en ethisch verantwoorde zorg De verpleegkundig endoscopist: bouwt een relatie op met de patiënt gericht op de voorbereiding, uitvoering en nazorg rondom de coloscopie. communiceert vanuit het perspectief van de patiënt en interpreteert informatie in de juiste context. informeert de patiënt en zijn naasten over de voorbereiding, uitvoering en nazorg rondom de coloscopie en checkt of de patiënt voldoende is voorgelicht conform de WGBO rapporteert de bevindingen schriftelijk conform de medische standaard en met behulp van de templates uit het EPD registreert complicaties rapporteert mondeling consulteert zonodig de supervisor informeert de patiënt over de uitslag geeft volgens richtlijn akkoord voor ontslag De verpleegkundig endoscopist werkt in een team samen met verpleegkundigen en andere medewerkers van de endoscopiekamer overlegt en maakt duidelijke werkafspraken participeert in MDL-besprekingen (complicatiebesprekingen en/of refereerbijeenkomsten) handelt binnen de grenzen van haar eigen deskundigheid geeft invulling aan haar veranderde rol binnen het team van de endoscopie herkent eigen rolconflicten en lost deze op De verpleegkundig endoscopist: organiseert haar werk efficiënt en effectief stelt verbeteringen voor om de organisatie van haar zorg te optimaliseren, waardoor winst wordt behaald (geld, tijd, kwaliteit) participeert in de besluitvorming rondom gebruik van middelen besteedt beschikbare middelen verantwoord past relevante informatie- en communicatietechnologie toe St. Antonius Academie 5
EVC procedure Verpleegkundig Endoscopist Kennis en Wetenschap Maatschappelijk Handelen De verpleegkundig endoscopist: beschikt over actuele deskundigheid op het gebied van coloscopische diagnostiek en behandeling. geeft op proactieve wijze invulling aan haar deskundigheidsbevordering en ontwikkeling (congressen) De verpleegkundig endoscopist: draagt bij aan patiëntveiligheid rondom de voorbereiding, uitvoering en nazorg van de colosopie bevordert de gezondheid van patiënten en gemeenschap als geheel handelt volgens relevante wettelijke bepalingen en (landelijke) richtlijnen Professionaliteit De verpleegkundig endoscopist: verleent zorg op integere, oprechte en betrokken wijze. Gaat hierbij uit van de autonomie van de patiënt en zelfbeschikkingsrecht. vertoont professioneel gedrag neemt verantwoordelijkheid voor en is aanspreekbaar op haar eigen professioneel handelen. kent de grenzen van haar eigen competentie en handelt daarbinnen draagt bij aan de ontwikkeling van het vakgebied Competentie-Themastructuur De leerinhoud van de Opleiding tot Verpleegkundig Endoscopist bestaat uit zeven competenties en drie thema s, die de beroepspraktijk van de verpleegkundig endoscopist kenmerken. Kernmerkende Beroepsthema s 1 Sederen bij coloscopie 2 Diagnostische coloscopie 3 Therapeutische coloscopie: Poliepectomie tot 10 mm Deze thema s zijn uitgewerkt in themakaarten die de inhoud en toetscriteria van de opleiding weergeven. St. Antonius Academie 6
EVC procedure Verpleegkundig Endoscopist Themakaarten Deel I Themakaart 1. Sedatie Kenmerkende beroepsactiviteiten Competenties KH C S O K&W MAH Pro 1 Systematisch verzamelen van gegevens vanuit meerdere bronnen X X X 2 Patiënt voorlichten en voorbereiden X X X X 3 Medicatie voorbereiden X X X 4 Sedatie en zonodig antidota toedienen X X X X X 5 Vitale functies bewaken X X X 6 Handelen bij bedreigde vitale functies X X X 7 Rapporteren X X X X Kenmerkende beroepssituaties Toetsen VTS 1 Screening en surveillance X X X 2 Stabiele zorgvrager X X Competenties Klinisch Handelen Communiceren Samenwerken Organiseren Kennis & Wetenschap Professionaliteit Specifieke uitwerking bij dit thema Aanvullend op de algemene competentiebeschrijving Intraveneus toedienen van medicatie Bewaken van de vitale functies BLS en ALS Patiënten voorlichten over het toe te dienen medicament. Met MDL-artsen en endoscopieverpleegkundigen Doelmatige diagnostiek van de parameters (pulse oximeter) Richtlijnen en protocollen Binnen de grenzen van haar verantwoordelijkheid St. Antonius Academie 7
Deel II Themakaart 1. Sedatie Te leren en te toetsen kennis en vaardigheden Toetsen Toetscriteria Kennis ASA classificatie ALDRETE score Indicatiestelling sedatie en contraindicaties Sedatiemedicatie: werking, bijwerkingen en contra-indicaties Sedatierichtlijn en protocollen Bewaken vitale functies ABCD-methodiek Basale reanimatie volwassenen/aed Kapbeademing Hartritme Vaardigheden Toepassen sedatierichtlijn en protocollen Toedienen intraveneuze medicatie Bewaken vitale functies Basale reanimatie volwassenen/aed Kapbeademing Herkennen hartritmes Complicatieregistratie VTS VTS Landelijke richtlijnen Reanimatieraad St. Antonius Academie 8
Deel I Themakaart 2. Diagnostische Coloscopie Kenmerkende beroepsactiviteiten Competenties KH C S O K&W MAH Pro 1 Systematisch verzamelen van gegevens vanuit meerdere bronnen X X X 2 Patiënt voorlichten en voorbereiden X X X X 3 Onderzoek voorbereiden X X X 4 Onderzoek uitvoeren X X X X X 5 Zonodig medicatie intraveneus toedienen X X X 6 Observeren op complicaties X X X 7 Handelen bij complicaties X X X X X X 8 Analyseren en interpreteren van gegevens en X X X diagnose stellen 9 Aanvragen pathologie X X 10 Zonodig overleg/overdracht supervisor X 11 Vervolgtraject vaststellen, patiënt informeren over de uitslag en volgens richtlijn akkoord geven voor ontslag X X X 12 Rapporteren conform medische standaard X X X X 13 Voorleggen verslag aan supervisor X X X Kenmerkende beroepssituaties Toetsen VTS 1 Screening en surveillance X X X X 2 Stabiele zorgvrager X X X Competenties Klinisch Handelen Communiceren Samenwerken Organiseren Kennis & Wetenschap Maatschappelijk Handelen Professionaliteit Specifieke uitwerking bij dit thema Aanvullend op de algemene competentiebeschrijving Uitvoeren van een diagnostische coloscopie, inclusief afnemen van biopten Patiënten voorlichten over endoscopisch onderzoek Met MDL-artsen en endoscopieverpleegkundigen Doelmatige diagnostiek Richtlijnen en protocollen Voorlichting geven in het kader van preventie In staat zijn patiënt gerust te stellen, empathie te tonen en kunnen accepteren dat de patiënt door pijn en angst het verloop van het onderzoek hindert. St. Antonius Academie 9
Deel II Themakaart 2. Diagnostische Coloscopie Te leren en te toetsen kennis en vaardigheden Toetsen Toetscriteria Kennis Anatomie/Fysiologie en pathofysiologie Colon en Abdomen Indicatiestelling coloscopie en contraindicaties Richtlijnen NV-MDL Antistolling en NSAID s Relevante overige medicatie Endocarditisprofilaxe Herkennen en interpreteren weefselstructuren Complicaties van de ingreep, bloeding, perforatie Apparatuur: scopen, diathermie, pulse oxymeter K (dia) Bouw en werking van de scoop - Kanalen, techniek, lichtbron, monitor, sturing, endoscooppostitie, patiëntpositie Landelijke richtlijnen: - Bioptie - Poliepectomie - Coloscopie - Follow-up Accessoires Verslaglegging en beeldopslag onderzoeksresultaten Medische terminologie Juridische aspecten Pathologie labaanvragen Vaardigheden Aanvraag lezen en interpreteren Specifieke aanvullende informatie vanuit patiëntendossier raadplegen en analyseren (uitslagen eerder onderzoek, intakeverslag) Intubatietechnieken (single-handed en double handed) Sturen van de scoop Opsporen van afwijkingen (met endoscoop en catheter via het werkkanaal) Ontstaan en beheersen van colonloops Toedienen CO2, lucht Zuigen Biopteren Signaleren en handelen bij complicaties Invullen PA-formulieren Timemanagement Vaardigheden mbt complicatieregistratie en bespreking. Vaardigheden mbt voorleggen verslag aan supervisor VTS VTS St. Antonius Academie 10
Deel I Themakaart 3. Therapeutische Coloscopie: Poliepectomie tot 10 mm Kenmerkende beroepsactiviteiten Competenties KH C S O K&W MAH Pro 1 Systematisch verzamelen van gegevens vanuit meerdere bronnen X X X 2 Patiënt voorlichten en voorbereiden X X X X 3 Poliepectomie voorbereiden X X X 4 Poliepectomie uitvoeren X X X X 5 Observeren op complicaties X X 6 Handelen bij complicaties X X 7 Analyseren en interpreteren van gegevens en X X X conclusies trekken 8 Aanvragen pathologie X X 9 Zonodig overleg/overdracht supervisor 10 Vervolgtraject vaststellen, patiënt informeren over de uitslag en volgens richtlijn akkoord geven voor ontslag 11 Rapporteren conform medische standaard 12 Voorleggen verslag aan supervisor X X X X X X X X X X Kenmerkende beroepssituaties Toetsen VTS 1 Screening en surveillance X X X X 2 Stabiele zorgvrager X X X Competenties Klinisch Handelen Communiceren Samenwerken Organiseren Kennis & Wetenschap Maatschappelijk Handelen Professionaliteit Specifieke uitwerking bij dit thema Aanvullend op de algemene competentiebeschrijving Kunnen uitvoeren van een poliepectomie tot 10mm Patiënten voorlichten over endoscopische behandeling Met MDL-artsen en endoscopieverpleegkundigen Doelmatige diagnostiek Richtlijnen en protocollen Voorlichting geven over algemene behandelingsaspecten en de daarbij voorkomende complicaties In staat zijn patiënt gerust te stellen, empathie te tonen en kunnen accepteren dat de patiënt door pijn,en angst het verloop van het onderzoek hindert. St. Antonius Academie 11
Deel II Themakaart 3 Therapeutische Colosopie: Poliepectomie tot 10 mm Te leren en te toetsen kennis en vaardigheden Toetsen Toetscriteria Kennis Kudo classificatie Richtlijnen veilige poliepectomie Indicatiestelling poliepectomie en contra-indicaties Poliepectomie instrumenten/accessoires/apparatuur Complicaties: bloeding, perforatie, reactie diathermie, shock Behandeling van complicaties De grenzen van het eigen handelen Vaardigheden Aanvraag lezen en interpreteren Specifieke aanvullende informatie vanuit patiëntendossier kunnen analyseren (uitslagen eerder onderzoek, intakeverslag) Hanteren poliepectomie instrumenten Uitvoeren poliepectomie Signaleren en handelen bij complicaties Overdragen aan supervisor Invullen PA-formulieren Complicatieregistratie en - bespreking St. Antonius Academie 12
Toetsing Bij de ontwikkeling van bekwaamheid en de toetsing ervan wordt gebruik gemaakt van een beoordelingsschaal die gebaseerd is op vier bekwaamheidsniveaus. Deze vier niveaus worden gekenmerkt door een toenemende mate van zelfstandigheid en complexiteit. 1 Heeft kennis van 2 Handelt onder strenge supervisie 3 Handelt met beperkte supervisie 4 Handelt zelfstandig, onder supervisie Deelnemer bezit voorwaardelijke kennis Deelnemer handelt onder voortdurende supervisie, de supervisor is voortdurend tijdens de handeling fysiek aanwezig Deelnemer handelt zonder fysiek aanwezige supervisor, bespreekt de handeling voor en na, de supervisor is per direct aanwezig Deelnemer voert, in opdracht van de MDLarts de handeling zelfstandig uit, consulteert en rapporteert aan de MDLarts De MDL-arts is binnen enkele minuten aanwezig Onderbouwing De indeling in bekwaamheidsniveaus is overgenomen van de gemoderniseerde Medische Vervolgopleidingen. De bekwaamheidsniveaus zijn gebaseerd op o.a de niveaus van Miller, de ontwikkelingsstadia van Dreyfus & Dreyfus en literatuuronderzoek, zoals beschreven in het Tijdschrift voor Medisch Onderwijs, april 2010 1. Twee soorten toetsen De toetsinstrumenten worden ingedeeld in ontwikkelingsgerichte toetsen (ook wel diagnostische toetsen genoemd) en selectieve toetsen: Ontwikkelingsgerichte toetsen Korte Praktijk Beoordeling () Objective Structured Assessment of Technical Skills () VaardigheidsToets: Simulatie (VTS) Selectieve toetsen KennisToets () Praktijkexamen (PE) 360 Feedback (MSF) 1 Scheltus van Luijn, et al., Achtergronden bij de Richtlijn bekwaamverklaringen in de specialisten opleidingen, 2010. St. Antonius Academie 13
EVC procedure Op dit moment zijn er zo n 45 verpleegkundig endoscopisten in de Nederlandse ziekenhuizen werkzaam. Op een enkeling na, hebben zij een interne opleiding gevolgd die qua inhoud en duur zeer divers is geweest. Wel zijn het allemaal endoscopieverpleegkundigen die vaak al vele jaren ervaring hebben met het uitvoeren van coloscopieën. De EVC procedure is ontwikkeld om deze groep verpleegkundig endoscopisten op een versnelde wijze toe te leiden naar het landelijke diploma verpleegkundig endoscopist. Voorwaarde voor deelname aan de EVC procedure is dat de verpleegkundig endoscopist voor 1 maart 2012 aan haar interne opleiding is begonnen. Deelnemers die na deze datum begonnen zijn aan hun interne opleiding komen niet in aanmerking voor de EVC procedure. Hen wordt geadviseerd de landelijke opleiding tot Verpleegkundig Endoscopist alsnog te gaan volgen. De EVC procedure bestaat uit de volgende onderdelen: Beoordeling portfolio. Kennistoets. Vaardigheidstoets BLS-plus. Ter voorbereiding op de kennistoets en de vaardigheidstoets BLS-plus vinden er drie verplichte scholingsdagen in de St. Antonius Academie plaats. De procedure wordt als volgt uitgevoerd: Beoordeling portfolio Verpleegkundig endoscopisten die voor de EVC procedure in aanmerking willen komen dienen een schriftelijk verzoek daartoe in bij de St. Antonius Academie. Hiervoor is door de Academie een formulier ontwikkeld, dat ook door de leidinggevende moet worden ondertekend. De aanvrager ontvangt vervolgens een schriftelijke bevestiging van de aanmelding met daarbij in een bijlage weergegeven de eisen waaraan het te beoordelen portfolio moet voldoen, op welke wijze de benodigde informatie gegenereerd kan worden, hoe deze moet worden aangeleverd en voor welke datum het portfolio moet zijn ingeleverd. Als het portfolio is ingeleverd wordt gecontroleerd of deze volledig is. Alleen dan wordt het ingeleverde portfolio in behandeling genomen. Een beoordelingscommissie bestaande uit twee vertegenwoordigers van de NV-MDL en één vertegenwoordiger van de St. Antonius Academie beoordelen de ingediende portfolio s van de verpleegkundig endoscopisten. De beoordelingscriteria zijn: 1. Registratie van minimaal 200 opeenvolgende uitgevoerde coloscopieën De registratie van de coloscopieën moet minimaal de volgende informatie geven: - coecumintubatierate van >90%; - minimaal 40 poliepectomieën; - adenoomdetectierate; - complicatieregistratie. 2. Een actueel ingevulde, door de supervisor geaccordeerd. De deelnemer ontvangt een beoordelingsformulier van de vaardigheid Coloscopie (), met het verzoek zich eenmalig te laten beoordelen op het bekwaamheidsniveau van de vaardigheid. St. Antonius Academie 14
3. Een ingevulde over de verslaglegging door de supervisor geaccordeerd. De deelnemer ontvangt een formulier, met het verzoek deze eenmalig in te laten vullen door de supervisor waarbij feedback gegeven wordt op het functioneren van de verpleegkundig endoscopist. 4. Tot slot is er een door de supervisor ingevulde competentiekaart bijgevoegd. Deze competentiekaart geeft een totaalbeeld van bekwaamheidsniveau van de verpleegkundig endoscopist op CanMedsniveau. Binnen vier weken na de inleverdatum van het portfolio is deze door de commissie beoordeeld. Indien de beoordeling positief is kan de deelnemer de EVC procedure vervolgen en de kennistoets en de vaardigheidstoets doen. Kennistoets en onderwijs Deelnemers aan de EVC- procedure krijgen een samengestelde kennistoets met 50 multiple choice vragen over de volgende onderwerpen: ASA classificatie. ALDRETE score. Indicatiestelling sedatie en contra-indicaties. Sedatiemedicatie: werking, bijwerkingen en contra-indicaties. Sedatierichtlijn en protocollen. Anatomie/Fysiologie en pathofysiologie Colon en Abdomen. Indicatiestelling coloscopie en contra-indicaties. Antistolling en NSAID s. Relevante overige medicatie. Endocarditisprofilaxe. Herkennen en interpreteren weefselstructuren. Complicaties van de ingreep, bloeding, perforatie. Landelijke richtlijnen: - Bioptie. - Poliepectomie. - Coloscopie. - Follow-up. Medische terminologie. Juridische aspecten. Kudo classificatie. Richtlijnen veilige poliepectomie. Indicatiestelling poliepectomie en contra-indicaties. Poliepectomie instrumenten/accessoires/apparatuur Complicaties: bloeding, perforatie, reactie diathermie, shock. Voorafgaand aan de toets is het verplicht om aan de onderwijsactiviteiten deel te nemen. Tijdens twee dagdelen worden casuïstiekbesprekingen over genoemde onderwerpen verzorgd en is er een responsiecollege waarin vragen worden beantwoord. Vaardigheidstoets BLS-plus Om de vaardigheidstoets BLS-plus met goed gevolg te kunnen afleggen is het verplicht om onderwijs met betrekking tot Het bewaken van vitale functies, ABCD-methodiek, Basale reanimatie volwassenen/aed, Kapbeademing en Hartritme te volgen (1 dag). Tijdens de tweede dag wordt er geoefend met de zorg voor de instabiele patiënt en BLS/AED vaardigheden. Na deze onderwijsdagen wordt de vaardigheidstoets afgenomen. St. Antonius Academie 15
De uitvoering van de EVC procedure Uitgaande van een totaal van 45 verpleegkundig endoscopisten die voor deze procedure in aanmerking komt zullen er in totaal drie groepen van maximaal 15 kandidaten deze procedure doorlopen. Op basis van de ontvangen aanmelding zullen deze groepen worden samengesteld. Na bevestiging van deelname heeft een kandidaat vier weken de tijd om haar portfolio in te leveren, waarna beoordeling binnen vier weken zal plaats vinden. Na een positieve beoordeling van het portfolio wordt de kandidaat toegelaten tot de geplande onderwijsdagen ter voorbereiding op de toetsen en de toetsen zelf. Deze drie dagen worden achtereenvolgend gepland binnen een week. Twee weken later worden beide toetsen tijdens een dagdeel gepland. Bij een positief resultaat van de toetsen ontvangt de verpleegkundig endoscopist het diploma. Bij een negatief resultaat komen kandidaten één maal in aanmerking voor een herkansing. De kosten voor de EVC procedure en bijbehorend onderwijs bedragen in totaal 950,-- per persoon. St. Antonius Academie 16