Mindfulness binnen de (psycho) oncologie Else Bisseling, 16 mei 2014
(Online) Mindfulness-Based Cognitieve Therapie voor kankerpatiënten. (Cost)effectiveness of Mindfulness-Based Cognitive Therapy (MBCT) in cancer patients: a superiority trial of online and face-to-face treatment versus treatment as usual.
Vandaag Mindfulness Psycho oncologische klachten Evidentie: Mindfulness interventies (Klinische) Relevantie BeMind onderzoek
Mindfulness (Kabat-Zinn, 1990; Teasdale, Segal & Williams, 1995) Aandacht geven aan wat we van moment tot moment doen en ervaren, bewust en zonder oordelen Mindfulness-Based Interventies (MBCT / MBSR) Groepstraining: 8 wekelijkse sessies 2,5 uur en een stiltedag Mindfulness oefeningen en psycho educatie Dagelijks huiswerk
Psychologische distress (Montazeri et al., 1998; Hyodo et al., 1999; Turner et al., 2007; Hopwood & Stephens, 2000; Ostlund et al., 2010) De last die (kanker)patiënten kunnen ervaren op emotioneel, sociaal, praktisch en levensbeschouwelijk gebied én tengevolge van lichamelijke problemen. Onder andere depressieve en angstklachten
Angst en stemmingsklachten Mate van gerapporteerde distress is zeer groot = 35-45% Prevalentie depressieve stoornissen bij kanker (8-24%) eveneens hoog Afhankelijk van type kanker en fase van behandeling en meetinstrument Geassocieerd met hogere mortaliteit, morbiditeit, langere opnamen en verminderde kwaliteit van leven
Angst en stemmingsklachten 316 cohorten (211 studies) Structurele diagnostiek 49 (49 studies) Zelfrapportageschalen 267 (154 studies) depressieve stoornis Acute fase 14% < 1 jr behandeling 9% 1 jr behandeling 8% depressie Acute fase 27% < 1 jr behandeling 21% 1 jr behandeling 15%
Mindfulness (Kabat-Zinn, 1990; Teasdale, Segal & Williams, 1995) Aandacht geven aan wat we van moment tot moment doen en ervaren, bewust en zonder oordelen
Meta-analyse: mindfulness bij kanker (Piet e.a., 2012) 22 onafhankelijke studies (n=1403) 13 niet-gerandomiseerde studies (n=448) 9 gerandomiseerde studies (n=995) Hedge s g Angst.60 Depressie.42 Mindfulness.44 Hedge s g Angst.37 Depressie.44 Mindfulness.39
Evidentie RCT standaard F2F behandelingen Henderson et al., 2012; Hoffman et al., 2012; Carlson et al., 2013; Wurtzen et.al., 2013 Significante veranderingen welzijn en kwaliteit van leven, coping stijl, ook na 3 maanden FU Significante verbetering stemmingsklachten en stress-symptomen en sociale steun Middelmatig tot groot effect op angst en depressie, ook na 12 maanden FU
Estimated marginal means (intent to treat) for (A) Profile of Mood States Total Mood Disturbance; (B) Calgary Symptoms of Stress Inventory; (C) Ln diurnal cortisol slopes; and (D) Ln bedtime cortisol. Carlson L E et al. JCO 2013;31:3119-3126 2013 by American Society of Clinical Oncology
Wurtzen et al., European Journal of Cancer 2013; 49: 1365-1373
Evidentie online mindfulness behandelingen Zernicke et.al., 2014 1 e RCT: feasibility online MBCT and F2F vs TAU Toepasbaar Significante verbetering van stemming Vermindering stress Toename mindfulness vaardigheden
Evidentie van overige online interventies Lange et.al., 2003; Cuijpers et.al., 2008; Andersson & Cuijpers, 2009; Knaevelsrud &Maercker, 2009; Ruwaard et.al., 2009 Veelbelovend alternatief voor de reeds bestaande behandelingen Even effectief als F2F behandeling, voor spectrum aan stoornissen: PTSS, burn out, depressie
Relevantie Oncoline: 25-50% van alle patiënten ervaart tijdens de behandeling, in de controlefase of nadat het hele behandeltraject is afgesloten, zoveel distress dat verwijzing naar een gespecialiseerde psychosociale en/of (para)medische hulpverlener nodig is Psycho oncologie langs GGZ maatstaf
Randomized Controlled Trial Landelijke onderzoek naar de werkzaamheid van groeps MBCT en online MBCT vergeleken met standaardzorg Voor kankerpatienten die veel distress ervaren, in het bijzonder depressieve en angstklachten
Angst en depressie Angst voor terugkeer van kanker Psychologische gezondheid Kwaliteit van leven Mindfulness vaardigheden Kosteneffectiviteit Voorspellende factoren: Sociaal demografische factoren Persoonlijkheidsfactoren Mediërende factoren: Therapeutische relatie Groepscohesie
Deelnemers Diagnose kanker (alle tumoren, alle stadia) Angst of somberheidsklachten (HADS 11) Computer met internet en Nederlandse taal machtig Geen mindfulness training in verleden Niet suïcidaal Niet psychotisch Indien psychofarmaca dan stabiele dosis in de afgelopen 3 maanden
screening www.bemind.info NB: gebruikelijk zorg mag na 3 maanden een van de MBCT interventies volgen N=245
Félix Compen: felix.compen@radboudumc.nl Else Bisseling : else.bisseling@radboudumc.nl Effectiviteit en toepasbaarheid van mindfulness voor longkanker patiënten en hun partners Melanie Schellekens: melanie.schellekens@radboudumc.nl