Workshop Volwassen en energietekort Heidi Zweers, diëtist Mirian Janssen, Internist Paul de Laat, onderzoeker
3 Thema s: 1. Maag-darmklachten en voeding
3 Thema s: 2. Werken met een mitochondriële ziekte -volhouden -mogelijkheden andere activiteiten (bv sociaal) -bedrijfsarts/ UWV -andere mogelijkheden bv vrijwilligerswerk
3 Thema s: 3. Hoe om te gaan met weinig energie? Balans Over de grens gaan Frustratie Depressie Isolatie
Maag-darm klachten
1. Slokdarm 2. Maag 3. Dunne darm 4. Appendix 5. Coecum 6. Dikke darm 7. Endeldarm 8. Anus 6
Maagdarmstelsel Opname van voedsel Verkleining van de voedselbrokken (kauwen, kneden, enzymen) Transport van de voedselbrij door het spijsverteringskanaal (slikken en peristaltiek) Kneden en mengen van het voedsel (peristaltiek) Overdracht van de voedingsstoffen aan het bloed (resorptie) Uitscheiden van afvalstoffen door de lever in de darm Afgeven van niet verteerde resten (ontlasting) 7
Slokdarm 25 cm lang, diameter 2 cm Bovenste slokdarmsluitspier op 15 cm van de tandenrij 2e slokdarmsluitspier net boven overgang slokdarmmaag 2 e voorkomt terugstromen van maaginhoud naar de slokdarm (reflux) 2 spierlagen zorgen voor peristaltiek: Binnenste laag (circulair) Buitenste laag (van boven naar beneden) 8
Peristaltiek 1.Samengetrokken spier 2.Richting van het voedsel 3.Ontspannen spier 4.Voedselprop 9
Maag Functie: Voedsel verteren Uitschakelen micro-organismen Slijmklieren Slijmhuid Spierlaag Buikvlies 10
Maag (2) Maagklieren scheiden verschillende stoffen af (pepsine, maagzuur, gastrine) Dit wordt gestimuleerd wanneer we voedsel tot ons nemen Eten blijft 3-4uur in de maag, kan bij bv vet eten verlengd worden tot 7 uur 11
Alvleesklier Achter maag/ 12v-darm Maakt hormonen: Exocrien Endocrien 12
Dunne darm 12 vingerige darm, 25 cm Doorsnede 2cm Nuchtere darm / jejunum 2,5 meter Kronkeldarm / ileum 3,5 meter 13
Dunne darm 12 vingerige darm, 25 cm Doorsnede 2cm Nuchtere darm / jejunum 2,5 meter Kronkeldarm / ileum 3,5 meter 14
Dikke darm 15
Darmspieren 16
Dysfagie (slikproblemen) 10% Minder peristaltiek Lage sfincterdruk Slokdarmkrampen Pijn Afvallen Aspiratie Noodzaak tot andere voeding Zuurremming/ prokinetica 17
Dysfagie (2) Slikfoto 18
Reflux Terugvloeien van maaginhoud naar slokdarm: refluxoesophagitis Klachten: retrosternale pijn, zuurbranden Advies: Eetpatroon aanpassen Zuurremming 19
Maagontledigingsstoornis Misselijk Braken Buikpijn Diagnose: scopie, nucleair onderzoek, manometrie Eetpatroon aanpassen Pro-kinetica 20
Intestinale pseudo-obstructie Vertraagde darmbewegingen (lijkt mechanische obstructie) Klachten: opgeblazen gevoel, buikpijn, braken Diagnose: buikoverzichtsfoto, contrastfoto PM darmbiopt 21
Intestinale pseudoobstructie Adviezen: Gastrostomie Jejunostomie TPV Prokinetica (zenuwplexus blokkade) 22
Dikke darm - obstipatie Oorzaak: verminderde motiliteit Adviezen: vezelrijk, voldoende drinken, bewegen Aanvullend: laxantia, fysiotherapie (Eventueel: PEG- darmspoelen) 23
Voeding
Literatuur Ondervoeding: secundaire mitochondriële ziekte toename van klachten: - vermoeidheid - afname spierkracht - obstipatie - slikklachten Ondervoeding/ slechte voedingstoestand Vermoeidheid Verminderde eetlust Gewichtsverlies Te weinig eten
Onderzoek - Methode Literatuurstudie Pilot: 23 volwassenen met mitochondriële ziekte Juni 2010-Juni 2011 poli diëtetiek Eetverslag Lengte/ gewicht Voedingsgerelateerde klachten 10 x nutritional assessment Dossier onderzoek: Lengte/ gewicht, darm- en slikklachten van 77 MELAS, CPEO en MIDDS patiënten
Nutritional Assessment (NA): Indirecte Calorimetrie BIA Delta Track Maltron
Aantal patiënten Voedingsgerelateerde klachten Darmklachten Hartproblematiek Diabetes Slikklachten Overgewicht Ondergewicht
Lichaamssamenstelling Sex Vetvrije massa gezond Vetvrije massa patiënten Vet% Gezond M 80.8 76.1 19.2 23.9 V 71.9 63.1 28.1 36.9 Vet% Patiënten Patienten hebben minder spieren en meer vet
kcal pilot Energiebehoefte en intake 1500 1000 500 0-500 -1000-1500 IC-intake HB-intake VN-intake Intake - gemeten behoefte Intake behoefte berekend met Harris en Benedict formule Intake Nederlandse aanbevolen hoeveelehden
Energiebehoefte en intake conclusies - Gebruikelijke methodes niet bruikbaar - Lage energiebehoefte-> risico overgewicht - Kwaliteit van voeding belangrijk-> risico ondervoeding 1,8 mg IJzer 10 gram eiwit en 255 Kcal 0 mg IJzer 0 gram eiwit en 270 Kcal 3,6 mg IJzer, 20 gram eiwit en 510 Kcal
Eetverslagen ( 20 stuks) Niemand volwaardige voeding Dieetpreparaten (25%) Lage eiwitintake (20%) Laag melkgebruik Laag fruitgebruik Hoge suikerintake (60%)
. Ondergewicht/overgewicht Ondergewicht BMI<20 Normaal gewicht BMI 20-25 Overgewicht BMI > 25 Obesitas BMI>30 Mito patiënt (%) 26 1.5 46 51 29 47.5 6,5 12 Mito patiënten zijn dunner dan de gemiddelde Nederlander Gezonde Nederlander (%)
Status onderzoek Slikklachten en BMI aantal Gemiddeld sliklachten BMI 16 (41%) 20.4 Geen slikklachten BMI 23 (59%) 24.3 Patiënten met slikklachten zijn dunner dan zonder slikklachten
Conclusie Volwassenen met mitochondriële ziekten hebben: Lagere energiebehoefte Gebruiken vaak geen volwaardige voeding Mogelijke oorzaken: slikklachten, darmproblemen,vermoeidheid Verhoogd risico op ondervoeding
Folder voeding bij mitochondriële ziekten Energiebalans Verkrijgen van energie - Eten en drinken - Opname in darmkanaal Verbruik aan energie - Energieverbruik in rust - Beweging - Groei- gewichtstoename - Koorts (- epilepsie)
Folder voeding bij mitochondriële ziekten Te weinig energie: twee kanten Energie aanmaak verhogen Volwaardige voeding met voldoende vitaminen en mineralen Gedoseerd bewegen Bij gewichtsdaling en/of ondervoeding voedingstoestand verbeteren Energieverbruik verlagen Stress vermijden Intensief beweging beperken Bij overgewicht afvallen Frequente maaltijden
Folder voeding bij mitochondriële ziekten Ondervoeding Overgewicht Maag- en darmklachten Kauw- en slikproblemen Mitochondriële ziekte
Diabetes en mitochondriële ziekten: Let op volwaardige voeding Frequente maaltijden Niet altijd vetbeperkt Bij ondergewicht ook niet altijd suikervrije dranken Voeding niet aanpassen aan bloedsuikers maar medicatie aanpassen aan voeding!