Datum raadsvergadering / Nummer raadsvoorstel 20 september 2006/ 152/2006 (gewijzigd) Onderwerp Subsidie terugkeerproject ex-ama's (Spekman-aanpak) Programma / Programmanummer Integratie & Emancipatie / 9430 Portefeuillehouder L. Scholten Voorstel van het College van Burgemeester en Wethouders d.d. 12 september 2006 Samenvatting Door de beëindiging van de leefgelden voor Alleenstaande Minderjarige Asielzoekers die 18 jaar zijn geworden(de z.g. ex-ama s) van rijkswege ontstaat er de kans dat deze groep op straat komt te staan en in de illegaliteit verdwijnt. Om dit te voorkomen is in het Coalitieakkoord afgesproken dat we, in navolging van de in de gemeente Utrecht gehanteerde en succesvol gebleken methode (inmiddels de methode Spekman genoemd), een terugkeer project voor ex-ama s zullen laten uitvoeren. Hiertoe heeft de St. VVN een terugkeer/huiskamerproject geformuleerd waarmee beoogd de in Nijmegen verblijvende ex- AMA s te begeleiden naar terugkeer. Dit voorstel geeft een uitgewerkte opzet en een voorstel voor de subsidiëring. Voorstel om te besluiten 1. aan de St. Voor Vluchtelingen en Nieuwkomers Gelderland-Zuid: VNGZ(voorheen VVN)de voor de uitvoering van het terugkeerproject Uitgeprocedeerde ex-ama s voor een periode van 24 maanden een subsidie toe te kennen van maximaal 320.000. 2. de startdatum van het project te vervroegen naar 15 juni 2006 en daartoe de besteding van de middelen voor het terugkeerproject voor ex-ama s uit de Perpectiefnota 2007 ( 160.000 in 2007 en 160.000 in 2008) te wijzigen in: 2006: 86.667: deze te dekken uit het nog beschikbare budget van 66.871 in de lopende begroting (60086/S0098 product AMA s) en 19.796 in 2006 te boeken als saldo-uitzetting, conform bijgaande begrotingswijzing voor 2006. Deze uitzetting wordt in mindering gebracht op de beschikbare middelen uit de perspectiefnota voor 2008 en als zodanig meegenomen in de bestuursrapportage van september 2006. 2007: 160.000 overeenkomstig de raming in de perspectiefnota 2007. 2008: 73.333 eveneens te dekken uit de middelen die via de perspectiefnota 2007 beschikbaar komen voor 2008. Het College doet nadere voorstellen over de besteding van het in 2008 nog resterende bedrag van 66.871 (160.000-19.796-73.333). Raadsvrst huiskamer project VVN ex-ama's 2006 ev 050906.doc
3. de subsidie aan St. VNGZ voor 2006 vast te stellen op 86.667 en de subsidies voor 2007 ( 160.000) en 2008( 73.333) op te nemen in de subsidieverdeelstaat bij de begroting voor deze jaren. Aan de Raad van de gemeente Nijmegen 1 Inleiding Op 12 juni 2006 waren er in totaal 90 ex-ama s die of uitgeprocedeerd waren (39), nog in procedure waren of van wie de verleende status was ingetrokken (34) of die met een onveilige/onduidelijke status zaten en nog zitten (13). Zij ontvangen tot dit moment leefgeld, hetgeen met de invoering van nieuwe beleidsregels van rijkswege wordt afgebouwd voor uiterlijk 1 april 2007 voor de bestaande gevallen. Van de 90 ex Ama s zijn op dit moment 14 jongeren in gesprek met COA en IND over de beëindiging leefgeld binnen enkele weken. De gevolgen van deze nieuwe beleidsregels zijn als volgt: a. voor de AMA s op het moment dat zij 18 jaar worden: de voogdij door NIDOS stopt en zij moeten de woonvoorziening verlaten; als er nog een asielaanvraag loopt, wordt de ex-ama opgevangen door het COA; als hij/zij een verblijfsvergunning asiel of regulier heeft, valt hij/zij onder de reguliere voorzieningen: WWB, studiefinanciering enz.; als hij/zij een AMV-vergunning heeft dan vervalt deze zodra hij/zij 18 jaar oud wordt; b. voor de ex-ama s die per 20 augustus nog een leefgeldvoorziening van de NIDOS ontvingen volgt een afbouwscenario: zij krijgen een kennisgeving van COA of IND, waarin staat dat het leefgeld zal worden afgebouwd. In de periode daar naar toe dienen zij de reispapieren te regelen en kunnen zij een eventueel gestarte korte opleiding afronden, voordat het leefgeld daadwerkelijk wordt stop gezet. Om nu te voorkomen dat deze (ex-)ama s op straat komen te staan en in de illegaliteit verdwijnen, gaan wij de jongeren intensief begeleiden volgens de zgn. Spekman methode. Centraal in de zgn. Spekman methode staat werken aan terugkeer, met perspectief voor de jongere. Dat kan zijn een perspectief alsnog in Nederland. In Utrecht heeft ongeveer de helft van het aantal deelnemers uiteindelijk toch een definitieve verblijfsvergunning gekregen. Maar perspectief in het land van herkomst is ook geboden aan een kwart van de Utrechtse deelnemers, door hen een opleiding te geven, gericht op het land van herkomst, en door hen intensief te begeleiden naar die terugkeer, zodat men ook zeker was van een goede aankomst en opvang aldaar. Dit terugkeerproject bestaat uit individuele begeleiding bij terugkeer, een aantal groepsactiviteiten en de realisatie van een huiskamer voor ex-ama s in Nijmegen. De begeleiding wordt zo vroeg mogelijk ingezet, vanaf nu, terwijl de ex Ama s nog reguliere voorzieningen als leefgeld ontvangen. Daarnaast voorziet het project in leefgelden voor die ex-ama s die niets meer van NIDOS ontvangen maar buiten hun schuld Nederland nog niet kunnen verlaten.
Bij de opstelling van de het Coalitieakkoord 2006-2010 is rekening gehouden met een inzet op het voorgestelde terugkeerproject voor 2 jaar met een extra financiële inzet in 2007 en 2008. Gelet op de snelheid waarmee de leefgelden worden stopgezet is het echter gewenst om medio 2006 al te beginnen met dit project om daarmee te voorkomen dat de ex-ama s van wie de leefgelden zijn of worden gestopt, nu al in de illegaliteit verdwijnen. In de eerste helft van 2006 zijn helaas al 24 ex Ama s met onbekende bestemming vertrokken. Binnen enkele weken worden de voorzieningen van 14 ex Ama s ingetrokken. Vandaar het voorstel om het project te laten lopen van 15 juni 2006 tot 15 juni 2008. 2 Doelstelling Het doel van dit project is om: a. te voorkomen dat ex-ama s in de illegaliteit verdwijnen en b. voor ex-ama s een terugkeer naar het land van herkomst met perspectief te bewerkstelligen dan wel een definitief verblijf in Nederland. Beoogde concrete resultaten: Aantal jongeren: dat terugkeert naar het land van herkomst: 20; dat de ambassade bezoekt voor reispapieren: 70; dat de huiskamer bezoekt: 90; waarmee een trajectplan wordt overeengekomen: 60; waarmee VVN het trajectplan geheel doorloopt met verblijf hier als resultaat: 40. Deze aantallen sluiten aan bij de ervaringen in Utrecht. Aantal te realiseren landeninformatieavonden: 6; Aantal te realiseren themabijeenkomsten: 3. 3 Argumenten De opzet van het project is gebaseerd op de ervaringen die zijn opgedaan in de gemeente Utrecht volgens de Spekman-methode. Vergelijken we de resultaten van het project Perspectief uit Utrecht met hetgeen de rijksoverheid heeft gedaan via haar Plexaprogramma en de AMA-campus 1 (abrupte stopzetting van de leefgelden en terugkeer naar het land van herkomst), dan constateren we de volgende verschillen: in het Perspectiefprogramma is 25% van de jongeren teruggekeerd naar het land van herkomst; vanuit de AMA-campus of het PLEXA: slechts 2 %; In de illegaliteit zijn verdwenen: uit het Perspectiefprogramma: 5%; uit de AMA-campus: 40% en uit het PLEXA-programma: 98%. In het Perspectiefprogramma is 90 % naar de ambassade geweest om reispapieren te regelen; uit de AMA-campus en PLEXA: slechts 5%. 1 AMA-campus: de kortstondige ervaring die is opgedaan in de campussen in Vugt en Deelen in de jaren 2003 en 2004; PLEXA = Project Leefgeldstopzetting Ex-AMA s.
Deze resultaten pleiten ervoor om ook in Nijmegen de Utrechtse aanpak te kiezen. Belangrijkste elementen hieruit: 1. Individuele begeleiding bij het voorbereiden van terugkeer met een toekomstperspectief. De jongeren worden in die fase geconfronteerd met een realistisch verblijfsperspectief: voor de meesten is dat er niet en is terugkeer de enige optie. In die gesprekken worden de voor- en nadelen van terugkeer en leven in de illegaliteit tegen elkaar afgezet en worden de mogelijkheden voor terugkeer nagelopen. Daarbij worden de benodigde stappen op een rij gezet en systematisch afgewerkt en verwerkt in het dossier waaronder het verkrijgen van de nodige papieren voor terugkeer. Geprobeerd wordt de terugkeer zo vorm te geven dat er een perspectief is in land van herkomst: bijvoorbeeld door deelname aan de cursus van het ROC die speciaal voor deze doelgroep ontwikkeld is en in Nijmegen aangeboden wordt, of door ze voor te bereiden op de start van een eigen bedrijf. 2. Groepsactiviteiten: bijvoorbeeld informatie over terugkeer naar specifieke landen. Veel voorkomende landen van herkomst zijn: Angola, China, Sierra Leone, Guinee en Soedan. In groepsverband kunnen de jongeren elkaar ook ondersteunen. 3. De organisatie van een huiskamer van waaruit de activiteiten worden georganiseerd en waar de jongeren en hun begeleiders elkaar kunnen ontmoeten. Voor de organisatie van deze activiteit is een inzet noodzakelijk van 2 medewerkers: een traject/juridisch begeleider en een maatschappelijk begeleider, ondersteund door een parttime projectleider. Ook zullen vrijwilligers worden betrokken bij dit project. Met COA en IND is deze projectmatige aanpak besproken. Zij ondersteunen het Nijmeegse initiatief en willen hieraan meewerken. Daarmee lijkt de slaagkans groter, immers zij beschikken over extra dossierinformatie. Dat betekent in de praktijk dat per case zowel bij de uitvoering als bij complicaties door het management samenwerking is afgesproken. Maandelijks vindt er overleg plaats tussen Vluchtelingenwerk, NIDOS, ROC, en de voorzitter van het AMA platform, de zgn. monitor. Hierin wordt individuele casuïstiek besproken, en van hieruit worden gesignaleerde knelpunten in de uitvoering of in beleid naar de wethouder aangereikt. Per kwartaal zal VVN de voortgang van het project bespreken met de wethouder, waarbij VVN op individueel casusniveau de voortgang schriftelijk zal onderbouwen. In een eerder collegebesluit is het project tienermoeders vastgesteld. Daarin is gekozen voor een ietwat andere aanpak. Dat project is ook ondergebracht bij een aparte stichting. Afstemming is wel belangrijk, de huiskamer zal ook bezocht gaan worden door de tienermoeders, evenals de groepsactiviteiten. De voorzitter van het AMA platform draagt zorg voor de afstemming tussen beide projecten.
Voor een beperkte groep voorziet het voorliggende collegevoorstel ook in de leefgelden: het gaat om: ex-ama s die meewerken aan terugkeer maar er nog niet in zijn geslaagd om terug te keren op het moment, dat het leefgeld is gestopt. Dit kunnen jongeren zijn die van het begin af aan hebben meegewerkt, maar ook jongeren die nadat ze met onbekende bestemming zijn vertrokken (in het jargon: MOB gegaan ) alsnog zich melden voor een terugkeertraject: de spijtoptanten. ex-ama s die legaal in Nederland verblijven maar buiten hun schuld geen beroep kunnen doen op de reguliere voorzieningen. Deze leefgelden worden alleen toegekend aan ex-ama s die in Nijmegen staan of stonden ingeschreven in het GBA. Zo wordt voorkomen dat Nijmegen eenzijdig opdraait voor de kosten van ex-ama s die van elders komen. Overigens wordt door de regionale VluchtelingenWerk-organisaties gewerkt aan bundeling van deze activiteiten in een provinciaal programma. Ook in andere gemeenten zijn dit soort programma s in ontwikkeling. De Provincie lijkt bereid deze bundeling financieel te ondersteunen. 4 Financiën De kosten van het Perspectiefprogramma bedragen 133.800 per jaar. De kosten van de leefgelden en huurbijdragen belopen 32.000 per jaar. Totaal derhalve: 165.800. Via eigen fondsen draagt VVN bij voor 5.800. De gevraagde subsidie bedraagt derhalve: 160.000 per jaar voor de periode van 2 jaar. In de voorbereiding van het Coalitieakkoord 2006-2010 is rekening gehouden met deze uitgaven. Via de perspectiefnota 2007 is hiertoe voor de jaren 2007 en 2008 160.000 in de begroting opgenomen. In dit voorstel is voorzien dat de activiteit begint per 15 juni 2006 en doorloopt tot 15 juni 2008. De kosten voor 2006 bedragen derhalve 6,5/12 x 160.000 = 86.667 kunnen deels worden gedekt uit de resterende middelen voor het AMA-programma 2006: 66.871. Het resterende benodigde bedrag kan worden bekostigd uit de middelen die voor 2008 voorzien zijn: immers in 2008 loopt het programma nog 5,5 maand en zal er slechts 5,5/12 x 160.000 = 73.333 nodig zijn. Voorstel is derhalve om het verschil tussen benodigde en beschikbare middelen in 2006 (86.667-66.871 = 19.796) te dekken uit hetgeen is gebudgetteerd voor 2008 en het begrote bedrag voor 2008 met 19.796 te verminderen. In 2008 resteert een bedrag van 66.871, nl. het bedrag dat in 2006 uit de lopende begroting is gedekt. In de eerstvolgende Bestuursrapportage zal het effect van de saldooverheveling worden meegenomen. Ook zal in deze Bestuursrapportage worden aangegeven of dit bedrag kan vrijvallen in de begroting.
5 Juridische aspecten Hoewel de aanpak in strijd lijkt met de landelijke wetgeving en aanpak ten aanzien van terugkeer van (ex-)ama s worden activiteiten als deze door het Rijk getolereerd en wordt erkend dat de gemeenten zichzelf een zorgtaak toekennen ten aanzien van de uitgeprocedeerden die meewerken aan terugkeer. De discussie tussen rijk en gemeenten spitst zich nu toe op de vraag welke aanpak van terugkeer het meest efficiënt is. Gemeentelijk beleid op dit punt wordt getolereerd als de doelstelling van terugkeer maar niet ter discussie staat. 6 Communicatie Samen met andere gemeenten wordt in de richting van de rijksoverheid bepleit dat de leefgelden die door het Rijk worden verstrekt via de voogdij-instelling NIDOS niet worden stopgezet zolang ex-ama s meewerken aan terugkeer. 7 Uitvoering Door de St. VVN. Zij worden verantwoordelijk voor de begeleiding, de dossiervorming, eventuele verstrekking van leefgelden en de huisvesting van de ex Ama s. College van Burgemeester en Wethouders van Nijmegen, De Burgemeester, De Secretaris, mevr. dr. G. ter Horst P. Eringa Bijlage: begrotingswijziging Ter inzage: subsidieverzoek VVN 13 maart 2006