vormingsbrochure 2011 2012
Colofon Samenstelling: VTO-werkgroep Expertisecentrum Dementie Vlaanderen vzw, Peggy Van Nerum en Patrick Verhaest Verantwoordelijke uitgever: Jurn Verschraegen Foto s: Jurn Verschraegen Beelden: Vigeland Park, Oslo Vormgeving en druk: EPO drukkerij, t 03 239 61 29
Dementievriendelijke vorming en opleiding Sedert de lancering van het Vlaamse dementieplan raakt de term dementievriendelijk steeds meer in zwang. Zo kennen we de dementievriendelijke gemeenten, onder impuls van de Koning Boudewijnstichting, en spreken we van een dementievriendelijk (zorg-)beleid. Uiteindelijke doel is een dementievriendelijke samenleving. Draagt ook het vormingsaanbod van het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen en de regionale expertisecentra dementie daartoe bij? Ons antwoord is volmondig ja! Voortdurend hebben we voor ogen de persoon met dementie tot zijn recht te laten komen. Daartoe trekken we volop de kaart van de zorgrelatie. Dementiezorg, zo stellen we met klem, is bij uitstek relatiezorg. Zit de relatie goed, dan komt de uniciteit van de persoon met dementie per defi nitie tot zijn recht en vergroot zijn veerkracht. Dan zijn begrippen als empowerment, inclusie en bestaansrecht geen holle woorden meer. Niet voor niets laten we in onze vormingen steeds vaker de mens met dementie zelf aan het woord, zij het vooralsnog via goed geselecteerde of in overleg met de betrokkene op maat gemaakte videobeelden. Expertisecentrum Dementie Vlaanderen vzw Lokkaardstraat 8 2018 Antwerpen t/f 070 224 777 secretariaat@dementie.be http://infocentrum.dementie.be www.demetie.be Rekeningnummer: BE13 7350 1899 7739 BIC KREDBEBB Maar zoals voor elke relatie geldt, kan die (zorg-)relatie maar gedijen in een voedende relationele omgeving. Daarom hebben we ook oog voor wat mantelzorgers en professionele zorgverleners nodig hebben. Ook dit jaar doen we in enkele van onze opleidingen beroep op de ervaringsdeskundigheid van enkele mantelzorgers, hebben we ruime aandacht voor kwetsbaar maar verrijkend gesprek tussen collega s en starten we met een cursus voor leidinggevenden. Slagen we er met zijn allen in om een kwaliteitsvolle zorg voor personen met dementie en hun omgeving te realiseren, dan is het maatschappelijk signaal omtrent de volwaardigheid van leven met dementie niet mis te verstaan. Zo maken we ook vanuit de zorg samen werk van een dementievriendelijke samenleving. Patrick Verhaest, wetenschappelijk medewerker Jurn Verschraegen, coördinator Wino Baeckelandt, waarnemend voorzitter EXPERTISECENTRUM DEMENTIE VLAANDEREN VZW VORMINGSAANBOD 2011-2012 WWW. DEMENTIE. BE 3
Inhoudsopgave Dementievriendelijke vorming en opleiding...3 Basisvorming: Onderdompeling in de wereld van dementie...5 Impuls dementie...6 De stem als sleutel tot belevingsgericht contact...10 Dementiezorg een cursus voor leidinggevenden...12 Dementie bij personen met een verstandelijke beperking...14 Voor paramedici: Lichaamsschema en sensomotorische therapie...15 Nederlandstalige Basisopleiding Dementia Care Mapping...16 Dementia Care Mapping: het instrument om kwaliteit van zorg te meten...16 Basisopleiding Dementia Care Mapping...16 Voor leerkrachten: Studienamiddag - Les geven over dementie voor onderwijs...17 Dementie thuis...18 Opleiding referentiepersoon dementie en navorming Opleiding referentiepersoon dementie en navorming...21 Referentiepersoon dementie...22 Wat is een referentiepersoon dementie...22 Doelstellingen van de opleiding tot referentiepersoon dementie...22 Wie komt in aanmerking voor de opleiding tot referentiepersoon dementie?...22 Opdrachten in het kader van de opleiding...23 Refl ectie...23 De praktijkopdracht...23 Inhoud van de opleiding 11 dagen, waarvan 2 keuzedagen...24 Overzicht keuzedagen...31 Bijkomende praktische informatie bij de opleiding tot referentiepersoon dementie...32 Een referentiepersoon met slagkracht...33 Vierdaagse vervolgmodule op de opleiding tot referentiepersoon dementie...33 Begeleide intervisie voor referentiepersonen dementie...34 Praktisch...35 Overzicht docenten...40 Documentatiecentrum Dementie...43 Een expertisecentrum dementie in uw buurt...45 4 WWW. DEMENTIE. BE VORMINGSAANBOD 2011-2012 EXPERTISECENTRUM DEMENTIE VLAANDEREN VZW
Basisvorming: Onderdompeling in de wereld van dementie Werken met mensen met dementie en op een goede manier met hen omgaan, veronderstelt een goed inzicht in wat dementie precies is en wat het doet met de persoon die er aan lijdt. De onderdompeling in de wereld van dementie probeert je dit doorleefd inzicht bij te brengen. Concreet gaan we in op volgende vragen: wat zijn symptomen van dementie? Wat zijn oorzaken en corresponderende vormen van dementie? Hoe verloopt een doorsnee dementeringsproces? Hoe beleven mensen hun ziekte? Hoe ga je om met mensen met dementie in de verschillende fasen? Verder staan we stil bij je eigen motivatie, draagkracht en werkpunten en word je uitgenodigd hierover in kleine groep van gedachten te wisselen. > Doelgroep Deze intensieve ééndagsmodule richt zich tot elke professionele zorgverlener die recent van start ging in begeleiding van en zorg voor personen met dementie in zowel de residentiële zorg, ziekenhuissector als de thuiszorg. We denken aan verpleegen zorgkundigen, ergotherapeuten, animatoren, logistieke medewerkers, > Docent Nadine Praet, medewerker expertisecentrum dementie Paradox, Gent > Datum en tijdstip Dinsdag 6 maart 2012, van 9.30 tot 16.30 uur > Locatie WIEV, Lijnmolenstraat 151, 9040 Gent (St.-Amandsberg) > Inschrijven Inschrijven kan via http://infocentrum.dementie.be. Je kan ook het bijhorende inschrijvingsformulier op pagina 20 volledig ingevuld terugsturen naar het secretariaat via faxnummer 070 224 777. > Betalingsmodaliteiten De deelnameprijs bedraagt 80 euro (incl. syllabus, broodjeslunch en koffi e). Na inschrijving ontvang je van ons een factuur. EXPERTISECENTRUM DEMENTIE VLAANDEREN VZW VORMINGSAANBOD 2011-2012 WWW. DEMENTIE. BE 5
Impuls dementie Geconcentreerd werken rondom een specifiek thema gedurende een halve of volledige dag, met focus op de transfer van de theorie naar de praktijk. Dat is een impuls dementie. We noemen deze vormingen impulsen, omdat ze jou een impuls geven om ermee aan de slag te gaan en je verder in het thema te verdiepen. Enkele deelnemers aan een impuls schreven: Deze impulsen bezorgden mij en mijn organisatie extra zuurstof. Meer van dat! We nemen je mee doorheen negen bijzonder actuele onderwerpen, gespreid over 2011 en 2012. Alle impulsen beslaan een hele dag. Sterk aanbevolen aan de medewerkers van thuiszorgdiensten, woonzorgcentra, ziekenhuizen en voorzieningen voor personen met een handicap die zich willen informeren over diverse aspecten van dementiezorg. Ook toekomstige dementieconsulenten vinden hier hun gading. > Inschrijven Inschrijven kan via http://infocentrum.dementie.be. Je kan ook het bijhorende inschrijvingsformulier op pagina 19 volledig ingevuld terugsturen naar het secretariaat via faxnummer 070 224 777. > Betalingsmodaliteiten De deelnameprijs bedraagt 85 euro (incl. koffi e, syllabus en broodjeslunch). Na inschrijving ontvang je van ons een factuur. Animatieve grondhouding Animatieve grondhouding omvat de zorg die alle medewerkers dragen om in elke situatie de oudere met respect te benaderen: respect voor de eigenheid, ideeën en wensen, mogelijkheden en kwetsbaarheden, waarden en overtuigingen, levensloop en levensverhaal. We bekijken hoe je zeer concreet de autonomie van de oudere met dementie kan bevorderen en hoe je ruimte kan maken voor de eigen levensstijl. We confronteren je met de beperkingen die een oudere doorstaat en laten je creatief bouwen aan een warme thuis voor iedereen: bewoners of patiënten en medewerkers. Deze keuzedag richt zich vooral naar zorgverleners uit de residentiële en de ziekenhuissector. Docent datum locatie Katja Van Goethem dinsdag 18 oktober 2011 van 9.30 tot 16.30 uur Lodewijk De Raet, Koningin Maria Hendrikaplein 64A, 9000 Gent Palliatieve zorg bij dementie Dementie is een degeneratief proces dat op langere termijn onvermijdelijk leidt tot ernstige zorgbehoefte en sterven. Goede dementiezorg houdt bijgevolg ook palliatieve zorg in, met aandacht voor zowel lichamelijke, psychosociale als spirituele noden. We bekijken hoe een palliatieve cultuur rondom dementie vorm te geven in de context van een woonzorgcentrum. Bijzondere aandacht gaat uit naar hoe specifi ek bij personen met ernstige dementie pijn en lichamelijke ongemakken te herkennen. Verder staan we uitdrukkelijk stil bij hoe voorafgaande zorgplanning in de werking te integreren en hoe daar alle betrokkenen, inclusief de persoon met dementie, zoveel mogelijk bij te betrekken. We verwerken de theorie aan de hand van concrete casussen en uitwisseling van ervaringen. Docent datum locatie Maartje Wils vrijdag 28 oktober 2011 van 9.30 tot 16.30 uur Seniorencentrum Breugheldal, Itterbeeksebaan 208, 1701 Itterbeek 6 WWW. DEMENTIE. BE VORMINGSAANBOD 2011-2012 EXPERTISECENTRUM DEMENTIE VLAANDEREN VZW
Vorming geven over dementie: methodieken en materialen Als referentiepersoon dementie ben je de aangewezen persoon om je kennis en enthousiasme door te geven aan je collega s of aan familieleden van de persoon met dementie. Dit kan onder meer gebeuren in een vormingsmoment. Hoe pak je dit het beste aan? Wat kan je erbij helpen? Wat kan jouw vorming afwisseling en kleur geven? Tijdens deze keuzedag word je actief ondergedompeld in een aantal methodieken. We bekijken telkens de voor- en nadelen en het toepassingsgebied. Je kan ook kennis maken met een aantal materialen. Met dit alles ga je tijdens de dag zelf aan de slag om een kleine basisvorming op te zetten. Docent datum locatie Els Miechielsen donderdag 10 november 2011 van 9.30 tot 16.30 uur Kringwinkel, Heidebloemstraat 93, 2440 Geel Van kamer tot woonkamer Inzichten in dementievriendelijke architectuur en inrichting De invloed van de materiële omgeving op ons welbevinden en functioneren is groter dan vermoed. Dit geldt in het bijzonder voor kwetsbare mensen, zoals personen met dementie. De vraag rijst dan hoe we de persoon met dementie kunnen ondersteunen vanuit zorg voor de vormgeving en inrichting van de woonomgeving. Wat maakt dat de persoon met dementie houvast vindt in zijn omgeving? Wat is het ideale grondplan van een afdeling? Hoe richt je het beste een woonkamer in? Wat is het belang van kleuren en licht? Hoe zorg je er voor dat mensen makkelijk hun weg kunnen vinden? Wat bevordert contact tussen mensen? Op deze en soortgelijke vragen proberen we in deze impuls een antwoord te formuleren op basis van de stand van zaken van het wetenschappelijk onderzoek. Deelnemers worden uitgenodigd foto s of plannen uit de eigen voorziening op stick en op papier mee te brengen. Docent datum locatie Patrick Verhaest en Erik Stroobants donderdag 17 november 2011 - van 9.30 tot 16.30 uur Jeugdherberg De Blauwput, Martelarenlaan 11A, 3010 Leuven Introductie in persoonsgerichte zorg Persoonsgerichte zorg is een visie en een houding die respect en waardering uitstralen voor de persoon met dementie. Het vormt de basis van kwaliteitsvolle contacten met personen met dementie. Dementia Care Mapping is een gestandaardiseerde methode om kwaliteit van zorg en welbevinden bij personen met dementie te meten. Zowel de visie op zorg als het meetinstrument werden geïntroduceerd door Tom Kitwood. Na zijn dood werd zijn gedachtegoed verder ontwikkeld aan de universiteit van Bradford en van daaruit wereldwijd verspreid. Centraal in deze benaderingswijze staan communicatie en in relatie gaan met personen met dementie. We verkennen de doorheen het ziekteproces evoluerende, individuele emotionele en psychologische behoeften en maken concreet kennis met persoonsondersteunende en persoonsondermijnende acties. Via oefeningen en groepsgesprekken linken we de theorie van de Persoonsgerichte zorg met de eigen praktijkervaring en reiken we een aantal pijlers aan om Persoonsgerichte zorg te verankeren in de dagelijkse praktijk. Deze dag biedt tevens een eerste kennismaking met Dementia Care Mapping. Het instrument draagt de kracht in zich om het beste in jezelf naar boven te halen. DCM houdt je als het ware een spiegel voor. Docent datum locatie Hilde Vermeiren vrijdag 9 december 2012 van 9.30 tot 16.30 uur CC Belgica, Bert Heuvinckzaal, Kerkstraat 24, 9200 Dendermonde EXPERTISECENTRUM DEMENTIE VLAANDEREN VZW VORMINGSAANBOD 2011-2012 WWW. DEMENTIE. BE 7
Verborgen diepte - werkvormen die een spirituele dimensie naar boven halen Zorgverleners en zorgorganisaties willen zorgen voor ouderen vanuit een integraal, holistisch mensbeeld, met oog voor het lichamelijke, psychische, sociale en spirituele welzijn. Maar eens er sprake is van matige of ernstige dementie, neigt men al wel eens te denken dat de spirituele beleving verdwenen is. De zorg om het spirituele welzijn dreigt dan ook snel op de achtergrond te geraken. Maar is dit wel terecht? Wat is het belang van een spiritueel aanbod voor mensen met dementie? Hoe kan dit eruit zien en hoe reageren ouderen met dementie hierop? In de voormiddag staan we stil bij wat spiritualiteit bij ouderen met dementie betekent en bij mogelijke werkvormen om met personen met matige en ernstige dementie op weg te gaan. We verkennen mogelijkheden op vlak van liturgische activiteiten en rituelen, maar ook concrete bordspelen rondom het levensverhaal, kerkbeleving en het christelijk verhaal. In de namiddag gaan we concreet met deze spelen aan de slag. Docent datum locatie Heidi Declercq maandag 27 februari 2012 - van 9.30 tot 16.30 uur Provinciaal Noord-Zuid Centrum, Hugo Verrieststraat 22, 8800 Roeselare Moeilijk hanteerbaar gedrag Onderzoek en ervaring wijzen uit dat vele personen met dementie in de loop van hun ziekteproces gedurende een tijd gedrag stellen dat voor de begeleider moeilijk te hanteren is. De begeleider voelt zich al snel machteloos bij bijvoorbeeld aanhoudend agressief gedrag, aanklampend gedrag, roepen of onrust. Er is zelden een eenduidige oorzaak aan te wijzen, maar in de regel wijst het gedrag er wel op dat de persoon met dementie het lastig heeft om zich staande te houden. Een uitweg is onvermijdelijk te zoeken in het antwoord op de vraag waarom dit voor deze persoon in deze context normaal gedrag is. Wat brengt hem tot dit gedrag? Wat maakt het hem moeilijk om zich staande te houden? Minstens even belangrijk is de vraag op welke sterktes van de persoon we beroep kunnen doen. Een doorleefd inzicht hierin, voedt de gesprekken met collega s om tot een gemeenschappelijk gedragen aanpak te komen. Docent datum locatie Patrick Verhaest vrijdag 20 april 2012 van 9.30 tot 16.30 uur Provinciaal Noord-Zuid Centrum, Hugo Verrieststraat 22, 8800 Roeselare Omgaan met familie Begeleiding van personen met dementie houdt in de regel ook begeleiding van zijn of haar sociale netwerk in. Familie of andere voor de persoon belangrijke personen worden bovendien steeds meer gezien als partner in de zorg. Vaak gaat dat goed, maar even vaak zitten we met vragen over hoe het beste met een familie om te gaan of hoe te reageren op hun gedrag. Vertrekkend vanuit casussen van de deelnemers gaan we op zoek naar een mogelijke aanpak in de omgang met familie van personen met dementie. Docent datum locatie Hilde Stroobants donderdag 26 april 2012 van 9.30 tot 16.30 uur Welzijnscampus, A. Rodenbachstraat 29, 3500 Hasselt 8 WWW. DEMENTIE. BE VORMINGSAANBOD 2011-2012 EXPERTISECENTRUM DEMENTIE VLAANDEREN VZW
Voedingsbegeleiding bij personen met dementie Met het vorderen van het dementeringsproces treden slik- en voedingsproblemen steeds meer op de voorgrond. Het vergt van het team een intensieve opvolging en veel vakkundigheid om de voeding en de toediening ervan adequaat af te stemmen op de mogelijkheden van de persoon. Na een duiding van het normale slikproces, verkennen we welke slikproblemen en specifi eke voedingsproblemen er zich kunnen voordoen bij personen met dementie, wat de alarmsignalen en de mogelijke gevolgen zijn, en hoe deze concreet kunnen worden ondervangen. We gaan ook in op goede mondzorg bij kwetsbare personen en schetsen kort de tendensen rond diëten bij ouderen. Deelnemers mogen zich verwachten aan een dag vol aandachtspunten en tips, oefeningen en uitwisseling; een dag die hen de concrete handvatten meegeeft om de maaltijd- en voedingsbegeleiding op de eigen werkvloer te verbeteren. Docent datum locatie Sabine Boerjan vrijdag 27 april 2012 van 9.30 tot 16.30 uur HIVSET, Herentalsstraat 70, 2300 Turnhout Zorg voor allochtone ouderen Ouderen van allochtone afkomst doen nog weinig beroep op het professionele zorgaanbod. Gezien de leeftijd van de eerste generatie migranten komt dementie nog relatief zelden voor maar dit zal de komende jaren snel veranderen. Vraag is dan hoe je je als thuiszorgorganisatie of zorgvoorziening kan voorbereiden op de komst van Italiaanse, Marokkaanse, Turkse of zwart-afrikaanse zorgvragers. Met deze impuls krijg je inzicht in de moeilijkheden van deze mensen om hun weg te vinden naar het zorgaanbod. We gaan in op de impact van migratie op het ouder worden. Hoe verschillend is het referentiekader naargelang de herkomst en hoe leer je dit ten volle begrijpen? Dit laatste is immers een voorwaarde om specifi eke zorgbehoeften goed te kunnen invullen, in het bijzonder in het geval van dementie. Hoe kijken zij bijvoorbeeld naar dementie vanuit hun achtergrond? Wat is de rol van reminiscentie in het verkennen van hun referentiekader? En welke mogelijkheden biedt interculturalisering van de organisatie? Docent datum locatie Saloua Berdai donderdag 24 mei 2012 - van 9.30 tot 16.30 uur De Factorij, Hoger Instituut voor Gezinswetenschappen, Huart Hamoirlaan 136, 1030 Schaarbeek Datum Thema Plaats 18/10/2011 Animatieve grondhouding Gent 28/10/2011 Palliatieve zorg en dementie Itterbeek 10/11/2011 Vorming geven over dementie methodieken en materialen Geel 17/11/2011 Van kamer tot woonkamer - dementievriendelijke architectuur en design Leuven 9/12/2011 Introductie in persoonsgerichte zorg Dendermonde 27/02/2012 Verborgen diepte - sprituele dimensie Roeselare 20/04/2012 Moeilijk hanteerbaar gedrag Roeselare 26/04/2012 Omgaan met familie Hasselt 27/04/2012 Voedingsbegeleiding Turnhout 24/05/2012 Zorg voor allochtone ouderen Schaarbeek EXPERTISECENTRUM DEMENTIE VLAANDEREN VZW VORMINGSAANBOD 2011-2012 WWW. DEMENTIE. BE 9
De stem als sleutel tot belevingsgericht contact Het is een hele uitdaging om communicatie met mensen met dementie vlot te laten verlopen. Vaak vertrekken we daarbij vanuit onze eigen logische werkelijkheid en slagen we er niet in om mee te gaan in de chaotische wereld van de persoon met dementie. Dat leidt tot kortsluiting. Kortsluiting die zich vaak manifesteert in wat wij dan maar benoemen als moeilijk hanteerbaar gedrag. Op deze manier leggen we de verantwoordelijkheid van een al dan niet geslaagde communicatie bij de persoon met dementie. Niet de mens met dementie, maar wel zijn begeleider dient hierin de verantwoordelijkheid te dragen. Vanuit een muzikale vooropleiding, een toevallige samenwerking met Naomi Feil (Validation) en een sterke nieuwsgierigheid naar communicatietheorie, creëerde Marianne Hartmann een eigenzinnige methode die leidt tot belevingsgerichte communicatie. In Frankrijk en Zwitserland kon zij deze methode met succes implementeren in de zorg voor mensen met dementie. Nadine Praet en Annemie Van Neck van de respectievelijke regionale expertisecentra dementie Paradox (Gent) en Meander (Dendermonde) geven de training in Vlaanderen onder supervisie van Marianne Hartmann. Alle aspecten die belangrijk zijn om communicatie met deze doelgroep te laten slagen, worden in deze training effectief geoefend: Hoe kan ik actief luisteren naar de emotionele boodschap van een persoon met dementie? Hoe benader ik een persoon op een affectieve, warme manier met voldoende respect voor zijn persoonlijke ruimte? Op welke manier kan ik betekenis zien en waarde geven aan het gedrag van een persoon met dementie? Hoe kan ik de emoties van een persoon met dementie ondersteunen? Hoe kan ik in een confl ict professioneel reageren met een grote betrokkenheid en toch mijn eigen emoties onder controle houden? Hoe werk je met een relationeel zorgplan, waarbij de levensgeschiedenis, de verlieservaring en de noden van de persoon met dementie centraal staan? Wat moet ik dan doen? zei het prinsje. Je moet veel geduld hebben, antwoordde de vos. Kijk, je gaat eerst een eind van me af zitten. Ik bekijk je eens tersluiks en jij zegt niets. Woorden geven maar misverstand uit De Kleine Prins van A. De Saint-Exupéry Doorgaans communiceren wij via taal. Dat denken we tenminste. We gaan daarbij voorbij aan het belang van de stem: intonatie, volume, ritmiek, tempo, dynamiek, Je herkent de verschillende elementen van muziek. De mens maakte muziek, lang voor hij sprak. Muziek stelt de mens in staat om het onuitdrukbare in zijn bestaan toch uitdrukking te geven: Gevoelens kunnen gevat worden in een geruststellende muzikale structuur. Bij mensen met dementie haalt de gevoelswereld het op de rationele wereld. Daarom is werken met de muzikaliteit van de stem bij mensen met dementie zo krachtig. Cursisten ervaren in deze training de kracht van muziek. Ze leren schroom te overwinnen en zelf te zingen of te neuriën vanuit de juiste emotie om zodoende een affectief contact mogelijk te maken. We geven ook ruim aandacht aan de lichaamshouding. Ankeren en centreren zijn hierbij het uitgangspunt en ook dat vraagt ervaren en oefenen. Vanuit een geankerde en gecentreerde positie kan er verder worden gewerkt aan een houding die veiligheid en verbondenheid uitstraalt. De zesdaagse opleiding stem als sleutel in belevingsgericht contact is dus vooral een praktijkgerichte training in het beter leren omgaan met mensen met dementie. Het is een aaneenschakeling van oefeningen die we samenvatten in een reeks van kleurige, schematische fi ches als reminders, telkens met een verwijzing naar de achterliggende theorie. > Docenten Nadine Praet (expertisecentrum dementie Paradox) en Annemie Van Neck (expertisecentrum dementie Meander). Zij werden grondig voorbereid door Marianne Hartmann en verzorgen de vorming onder haar supervisie. 10 WWW. DEMENTIE. BE VORMINGSAANBOD 2011-2012 EXPERTISECENTRUM DEMENTIE VLAANDEREN VZW
> Data en tijdstip Donderdagen en vrijdagen 6 en 7 oktober, 27 en 28 oktober, 24 en 25 november 2011, telkens van 9.30 tot 16.30 uur. Totaal aantal uur is 36. > Locatie WZC O.L.Vrouw van Antwerpen, Pieter Van Hobokenstraat 3, 2000 Antwerpen > Betalingsmodaliteiten De deelnameprijs bedraagt 500 euro per persoon (incl. syllabus, broodjeslunch en koffi e). Na ontvangst van je inschrijving bezorgen wij een factuur. > Inschrijving Er wordt gevraagd om met twee personen van dezelfde voorziening in te schrijven. Dit kan via http://infocentrum.dementie. be of met het inschrijvingsformulier op pagina in deze brochure. > Deze curcus in uw voorziening Marianne Hartmann komt voor een in-service training eventueel ook naar jouw voorziening. De deelnemers worden door Marianne Hartmann zelf getraind gedurende 6 dagen, gespreid over 3 maanden. Meer info over beschikbaarheid en modaliteiten: contacteer Expertisecentrum Dementie Vlaanderen vzw info@dementie.be of t/f 070 224 777. EXPERTISECENTRUM DEMENTIE VLAANDEREN VZW VORMINGSAANBOD 2011-2012 WWW. DEMENTIE. BE 11
Dementiezorg een cursus voor leidinggevenden De persoon met dementie wordt steeds kwetsbaarder en meer afhankelijk van zijn omgeving om staande te blijven. De mantelzorger en de professionele zorgverlener beseffen dit en stellen dan ook hoge eisen aan zichzelf. Als leidinggevende binnen thuiszorg, het ziekenhuis of het woonzorgcentrum ben je er op jouw beurt om bekommerd dat beiden het verlangen om de persoon met dementie tot zijn recht te laten komen daadwerkelijk gestalte kunnen geven en blijven geven. In deze vierdaagse willen we jou daarin sterken. Dag 1. Mijn speelveld als leidinggevende Docent: Dirk Doucet Op een eerste dag verken je je eigen speelveld. Welke hefbomen heb je ter beschikking? Wie zijn de personen die de zorg mee gestalte geven en hoe kan je het samenspel tussen al deze personen optimaliseren? Hoe kan je hen zo coachen dat de zorgrelatie, die de kern vormt van goede dementiezorg, alle kansen krijgt? We hebben tegelijk oog voor de grenzen van dit speelveld en de onmacht waar je ook als leidinggevende mee wordt geconfronteerd. Waar ligt die grens en hoe ga je er mee om? Dag 2. De persoon met dementie in zijn relationele context - Docenten: Tanja Everaert en Annemie Van Neck We verkennen het complexe speelveld van relaties tussen de persoon met dementie, de mantelzorger(s) en de professionele zorgverleners. We gaan dieper in op de relationele afhankelijkheid van de persoon met dementie en hoe het onderkennen van wat wel nog de basis vormt voor een empowerende omgang. De familiale context en eigen achtergrond van alle betrokkenen kunnen dit echter stevig bemoeilijken. Vraag is dan welke ondersteuning wenselijk is om in deze zorgdriehoek een zo goed mogelijk evenwicht te helpen vinden. Dag 3 Voormiddag. Vorm geven aan de woon- en leefomgeving. Docent: Patrick Verhaest Hoewel de zorgrelatie de kern vormt van goede dementiezorg, kan ook de fysische omgeving de persoon met dementie in belangrijke mate belemmeren of ondersteunen. We gaan in op de belangrijkste aandachtspunten voor architectuur en inrichting van zowel de woning thuis als de voorziening. Verder verkennen we de belangrijkste residentiële woonvormen en staan stil bij de vraag of mensen beter af zijn met homogeen dan wel heterogeen samengestelde groepen. Dag 3 Namiddag. Organisatie van dementiezorg in Vlaanderen. Docent: Jurn Verschraegen De complexiteit van het zorglandschap riskeert dat personen met dementie en hun mantelzorgers onnodig in de kou blijven staan. Goed inzicht in wat elke speler specifi ek voor deze doelgroep te bieden heeft, vormt de basis voor goede doorverwijzing, maar ook voor het optimaliseren van de samenwerking. Dit is des te meer van belang omdat het veld thans sterk in beweging is. Daarom verkennen we ook Vlaamse en Belgische dementieplannen en de kansen die deze in zich dragen voor vandaag en in de toekomst. Dag 4. Op weg in je eigen organisatie. Docent: cursusbegeleider en Dirk Doucet Op de laatste dag maak je, op basis van een opdracht die je op dag 1 meekreeg, de vertaling van het voorgaande naar je eigen organisatie en werking. > Doelgroep Deze cursus richt zich tot het diensthoofden, sectorverantwoordelijken, stafmedewerkers, van zorgorganisaties. Basiskennis over dementie wordt verondersteld aanwezig te zijn. 12 WWW. DEMENTIE. BE VORMINGSAANBOD 2011-2012 EXPERTISECENTRUM DEMENTIE VLAANDEREN VZW
> Data en tijdstip Woensdagen 19 oktober, 9 november en 23 november 2011 en 18 januari 2012, van tot 9.30 tot 16.30 uur. > Locatie Openbare Bibliotheek Permeke, lokaal Consul, De Coninckplein 26, 2060 Antwerpen > Inschrijven Inschrijven kan via http://infocentrum.dementie.be. Je kan ook het bijhorende inschrijvingsformulier op pagina 20 volledig ingevuld terugsturen naar het secretariaat via faxnummer 070 224 777. > Betalingsmodaliteiten De prijs van de opleiding bedraagt 360 euro (koffi e, syllabus en broodjeslunch inbegrepen). EXPERTISECENTRUM DEMENTIE VLAANDEREN VZW VORMINGSAANBOD 2011-2012 WWW. DEMENTIE. BE 13
Dementie bij personen met een verstandelijke beperking De levensverwachting van personen met een verstandelijke beperking is de voorbije eeuw spectaculair gestegen. Daar staat echter een sterke stijging van het voorkomen van dementie tegenover. In deze vormingsmodule verkennen we hoe daar als individuele hulpverlener en als zorgorganisatie mee kan worden omgegaan. Basis is in elk geval een goed begrip van dementie: de verschillende oorzaken en verschijningsvormen, de mogelijkheden en beperkingen van de persoon, maar vooral ook hoe de betrokkene dementie en het veranderend in de wereld staan beleeft. We bekijken verder het belang van een tijdige en correcte diagnostiek. Vertrekkende vanuit deze inzichten en vanuit concrete casuïstiek gaan we op zoek naar goede omgangsvormen en specifi eke begeleidingsmethodieken. We verkennen de mogelijkheden en beperkingen van homogene en heterogene groepen en hoe daar op een zinvolle manier invulling aan te geven. We gaan concreet in op hoe het samenleven te bevorderen vanuit het open bespreekbaar maken van dementie met de betrokkene en zijn medebewoners. Tot slot staan we in het bijzonder stil bij de impact van dementie op zowel familieleden als hulpverleners en hoe dementie samen te dragen. > Doelgroep Deze driedaagse is bedoeld voor hoofdopvoeders, opvoeder-groepschefs, zorginhoudelijke leiders, pedagogen, in voorzieningen en organisaties voor personen met een verstandelijke beperking > Docenten Patrick Verhaest, wetenschappelijk medewerker Expertisecentrum Dementie Vlaanderen Patricia Wildiers, orthopedagoog bij Huize Monnikenheide te Zoersel Els Ronsse, educatief medewerker bij Handicum > Data Donderdagen 10 en 24 november en 15 december 2011, telkens van 9.30 tot 16.30 uur > Locatie Openbare Bibliotheek Permeke, lokaal Cortina, Dambruggestraat 109, 2060 Antwerpen > Inschrijven Inschrijven kan via http://infocentrum.dementie.be of je kan ook het bijhorende inschrijvingsformulier op pagina 20 volledig ingevuld terugsturen naar het secretariaat via faxnummer 070 224 777. > Betalingsmodaliteiten De deelnameprijs bedraagt 275 euro (incl. koffi e, syllabus en broodjeslunch). Na inschrijving ontvang je van ons een factuur. 14 WWW. DEMENTIE. BE VORMINGSAANBOD 2011-2012 EXPERTISECENTRUM DEMENTIE VLAANDEREN VZW
Voor paramedici: Lichaamsschema en sensomotorische therapie Bij personen met dementie raakt het verfijnde lichaamsschema in verval. Dit past in de retrogenese, het proces waarbij men mogelijkheden verliest in omgekeerde volgorde als die waarin men ze tijdens de ontwikkeling opbouwde. Dit doet zich ook voor op vlak van de motorische ontwikkeling. Omdat ervaringen en leerprocessen bij de evolutie van het dementieel beeld verdwijnen, raakt het als kind opgebouwde verfijnde lichaamsschema in verval. Mensen verliezen het spontane, onbewuste besef over de grootte, de houding, de stand en de onderlinge verhoudingen van het lichaam als één geheel. De eerste tekenen hiervan treden op wanneer mensen zich niet meer vanzelfsprekend lijken te verhouden tot hun materiële omgeving. De afhankelijkheid van externe zintuiglijke prikkels wordt groter. In een latere fase van het ziekteproces zien we hoe mensen vaak gespannen zijn, tegen lijken te werken of ritmisch rusteloos gedrag vertonen. Dit kan mede verklaard worden als het opzoeken van die externe prikkels in een poging het lichaamsbeeld vast te houden of te hervinden. Door aan de hand van externe prikkels te zorgen voor een continue zintuiglijke waarneming, kan je mensen met dementie bijgevolg helpen zowel fysiek als mentaal tot rust te komen. Het helpt het lichaamsschema versterken en het dwangmatig aannemen van een foetale houding en de gevolgen ervan voorkomen. Bovendien vermindert het de afweerspanning, bijvoorbeeld tijdens verzorgingsmomenten. In deze tweedaagse cursus verkennen we heel concreet hoe dit te doen en reiken we de nodige kapstokken en invalshoeken aan om hier meer therapeutisch verantwoord mee om te gaan. > Doelgroep Deze tweedaagse cursus is uitdrukkelijk bedoeld voor ergo- en kinesitherapeuten. > Docent Jo Declercq, kinesitherapeut in het WZC De Wingerd te Leuven en zelfstandig vormer omtrent comfortzorg en patiëntgerichte zorg. > Data en tijdstip Dinsdagen 15 en 22 november 2011, telkens van 9.30 tot 16.30 uur > Locatie V!GO, Interleuvenlaan 60, 3001 Leuven > Inschrijven Inschrijven kan via http://infocentrum.dementie.be. Je kan ook het bijhorende inschrijvingsformulier op pagina 20 volledig ingevuld terugsturen naar het secretariaat via faxnummer 070 224 777. > Betalingsmodaliteiten De prijs van de opleiding bedraagt 170 euro (koffi e, syllabus en broodjeslunch inbegrepen). EXPERTISECENTRUM DEMENTIE VLAANDEREN VZW VORMINGSAANBOD 2011-2012 WWW. DEMENTIE. BE 15
Nederlandstalige Basisopleiding Dementia Care Mapping Dementia Care Mapping: het instrument om kwaliteit van zorg te meten Tom Kitwoods persoonsgerichte zorgvisie ligt aan de basis van Dementia Care Mapping. Hij ontwikkelde deze visie vanuit een oprechte bekommernis om de zorg voor mensen met dementie ruimer te zien dan vanuit een louter medisch zorgperspectief waarbij de zieke te sterk herleid wordt tot zijn ziektebeeld. Persoonsgerichte zorg is een basishouding in de dagelijkse zorg waarbij communicatie en in relatie gaan met personen met dementie centraal staan. Respect en waardering voor alle mensen, ongeacht leeftijd of beperking, zijn de belangrijkste uitgangspunten van deze zorgvisie. Een persoon met dementie wordt benaderd als een unieke persoonlijkheid. Persoonsgerichte zorg is veel ruimer dan taakgerichte zorg. Men komt niet alleen tegemoet aan de fysieke noden van personen met dementie maar ook aan hun individuele emotionele en psychologische behoeften in alle stadia van het ziekteproces. Goede zorg kan pas dan geboden worden wanneer er inzicht is in het gedrag van mensen. Zelfs wanneer het gedrag in de loop van het dementieproces moeilijker te vatten wordt, blijft men op zoek gaan naar begrip en inzicht. Dementia Care Mapping helpt ons om de basiselementen van persoonsgerichte zorg te vertalen naar de praktijk. Het is een aangewezen instrument om de aangeboden zorg te analyseren en de evolutie in het zorgproces te evalueren. Daarnaast krijgt men een gedetailleerd beeld van de wijze waarop een persoon met dementie de geboden zorg ervaart. Dementia Care Mapping is dus een aangewezen instrument om tevredenheid en welbevinden te meten bij mensen met dementie. De resultaten van een observatiesessie zijn een concreet uitgangspunt voor kwaliteitsverbeterende projecten in de zorg voor mensen met dementie. Basisopleiding Dementia Care Mapping Tijdens deze vierdaagse (Nederlandstalige) opleiding leert u wat Dementia Care Mapping inhoudt, hoe u er zelf mee kan werken en krijgt u een introductie over de manier waarop u met de resultaten aan de slag kan in uw eigen voorziening. Naast theoretische uiteenzettingen zijn er heel wat oefenmomenten waarin u zich de methode eigen kan maken. De opleiding wordt afgesloten met een schriftelijke proef waarin u de nieuw verworven competenties om met Dementia Care Mapping te werken kan aantonen. Deelnemers die slagen in deze proef ontvangen het certifi caat van Basisgebruiker Dementia Care Mapping, uitgereikt door de Universiteit van Bradford. > Data De opleiding gaat door van dinsdag 22 november tot en met vrijdag 25 november 2011. Elke opleidingsdag start om 9 uur (onthaal vanaf 8.30 uur) en eindigt om 17 uur. Voor deelnemers die van verder komen zijn er budgetvriendelijke verblijfsmogelijkheden in de omgeving. Voor meer informatie hierover kan u ons contacteren. De kosten voor de overnachtingen en de extra maaltijden (ontbijt en avondmaal) zijn niet inbegrepen in de prijs van de opleiding. > Locatie De Oude Pastorie, Essendonk 3, 2910 Essen > Inschrijven Inschrijven kan via http://infocentrum.dementie.be. Je kan ook het bijhorende inschrijvingsformulier op pagina 20 volledig ingevuld terugsturen naar het secretariaat via faxnummer 070 224 777. > Betalingmodaliteiten Kostprijs voor de vierdaagse opleiding is 750 euro per persoon (inclusief broodjeslunch en koffi e, thee of frisdrank bij het onthaal en tijdens de pauzes). > Meer informatie Voor vragen over de cursusinhoud, inschrijving, overnachtingen of eventuele vervoersproblemen kan u contact opnemen met Hilde Vermeiren, coördinator DCM België op het nummer m 0472 47 37 57 of via : Hilde.Vermeiren@docendo.be. 16 WWW. DEMENTIE. BE VORMINGSAANBOD 2011-2012 EXPERTISECENTRUM DEMENTIE VLAANDEREN VZW
Voor leerkrachten: Studienamiddag - Les geven over dementie voor onderwijs Les geven over dementie is een uitdaging. Zowel ziektebeeld als omgang zijn niet in een eenvoudig schema te vatten. Dementie moet je van binnenuit begrijpen en groeien in dementiezorg is een haast permanente uitdaging. Vraag is dan hoe je het dementiethema binnen een opleiding integreert zodat leerlingen/studenten op het einde van hun opleiding competent met mensen met dementie kunnen werken. Een ideaal hulpmiddel om dit helder te krijgen is alvast het competentieprofi el. Om welke competenties gaat het precies? Welke inzichten, vaardigheden en attitudes zijn daarin verondersteld? We gaan in op deze vragen, maar leiden ook toe tot interessant didactisch materiaal uit het documentatiecentrum van de expertisecentra dementie, zoals getuigenissen van personen met dementie en familie of documentaires. Het is weliswaar niet het opzet om voorgekauwd cursusmateriaal te bezorgen, wel om handvatten en ideeën aan te reiken. > Doelgroep Deze namiddag is uitdrukkelijk bedoeld voor iedereen die in onderwijsverband dementie in zijn lessenpakket heeft. > Docent Els Miechielsen, docent geriatrische verpleging aan het Hoger Instituut voor Verpleegkunde te Turnhout. In samenwerking met Lieve Vermeulen, documentatiecentrum Foton. > Datum Woensdag 14 december 2011 van 13.30 tot 17 uur > Locatie Openbare Bibliotheek Permeke, lokaal Cortina, Dambruggestraat 109, 2060 Antwerpen > Inschrijven Inschrijven kan via http://infocentrum.dementie.be of je kan ook het bijhorende inschrijvingsformulier op pagina 20 volledig ingevuld terugsturen naar het secretariaat via faxnummer 070 224 777. > Kostprijs De prijs van de studienamiddag bedraagt 45 euro (koffi e en syllabus inbegrepen). EXPERTISECENTRUM DEMENTIE VLAANDEREN VZW VORMINGSAANBOD 2011-2012 WWW. DEMENTIE. BE 17
Dementie thuis Medewerkers in de thuiszorg worden onvermijdelijk geconfronteerd met personen en families die op een of andere manier aangeven dat er iets niet pluis is. Of men ziet als buitenstaander heel duidelijk dat er iets ernstigs aan de hand is, terwijl de betrokkene en zijn familie het hardnekkig ontkennen. Bij sommige vormen van dementie is de symptomatologie zo atypisch dat het vele jaren kan duren alvorens ook maar aan de mogelijkheid van dementie wordt gedacht, terwijl de familie door gedragsproblemen ernstig onder druk staat. Eens de diagnose gesteld, volgt een jarenlang proces van zich voortdurend aanpassen aan het zich wijzigend in de wereld staan van de persoon met dementie. Hoe kan de thuiszorgmedewerker omgaan met dit soort situaties? Hoe kan hij dementie bespreekbaar maken binnen de familie? Hoe voer je een gesprek met de persoon met dementie zelf over zijn ziekte? Hoe kan hij een rol spelen in vroegdetectie en tijdige diagnostiek van dementie? Wat zijn mogelijke eenvoudige aanpassingen aan de woning die het zelfstandig blijven leven mogelijk maken? Hoe kan hij de persoon met dementie en zijn familie ondersteunen doorheen dit proces, zonder de regie uit hun handen te nemen? Hoe ga je om met weerstand en de grenzen van de thuiszorg? > Doelgroep Deze tweedaagse is bedoeld voor medewerkers op sociale diensten van mutualiteiten, OCMW s, CAW s en ziekenhuizen, toekomstig dementieconsulenten en voor verantwoordelijken en stafmedewerkers binnen organisaties voor thuiszorg en thuisverpleging, oppasdiensten, dagverzorgingscentra en dienstencentra. > Docenten Claire Meire, medewerker expertisecentrum dementie en consulent bij de thuisbegeleidingsdienst Foton te Brugge Rita Joos, mantelzorger en systeemgeoriënteerde psychotherapeut Herman Wauters, coördinator van het Psychogeriatrisch Netwerk arr. Mechelen i.s.m. het ouderenteam van CGG De Pont > Data Dinsdagen 24/4/2012 en 29/05/2012, telkens van 9.30 tot 16.30 uur > Locatie CC Belgica, Bert Heuvinckzaal, Kerkstraat 24, 9200 Dendermonde > Inschrijven Inschrijven kan via http://infocentrum.dementie.be of je kan ook het bijhorende inschrijvingsformulier op pagina 20 volledig ingevuld terugsturen naar het secretariaat via faxnummer 070 224 777. > Betalingsmodaliteiten De deelnameprijs bedraagt 185 euro (incl. syllabus, broodjeslunch en koffi e). Na inschrijving ontvang je van ons een factuur. 18 WWW. DEMENTIE. BE VORMINGSAANBOD 2011-2012 EXPERTISECENTRUM DEMENTIE VLAANDEREN VZW
INSCHRIJVINGSFORMULIER IMPULS DEMENTIE 2011-2012 per fax aan Expertisecentrum Dementie Vlaanderen vzw t 070 224 777 (of schrijf in via http://infocentrum.dementie.be) Naam... Voornaam... Straat:...Nr.:... Postcode:... Gemeente:... Telefoonnummer... GSM-nummer... E-mailadres:... Naam werk:... Straat:... Nr.:... Postcode:... Gemeente:... Telefoon werk... Fax werk:... E-mail werk:... Contactpersoon organisatie... Functie:... Datum Handtekening deelnemer Thema Datum Plaats Kostprijs Animatieve grondhouding 18/10/2011 Gent 85,00 Palliatieve zorg en dementie 28/10/2011 Itterbeek 85,00 Vorming geven over dementie methodieken en materialen 10/11/2011 Turnhout 85,00 Van kamer tot woonkamer - dementievriendelijke architectuur en design 17/11/2011 Leuven 85,00 Introductie in persoonsgerichte zorg 09/12/2011 Dendermonde 85,00 Rituelen en spiritualiteit 27/02/2012 Roeselare 85,00 Moeilijk hanteerbaar gedrag 20/04/2012 Roeselare 85,00 Omgaan met familie 26/04/2012 Hasselt 85,00 Voedingsbegeleiding 27/04/2012 Turnhout 85,00 Zorg voor allochtone ouderen 24/05/2012 Schaarbeek 85,00 Ik wens een factuur (indien facturatieadres verschilt van werkadres, gelieve dit te vermelden) EXPERTISECENTRUM DEMENTIE VLAANDEREN VZW VORMINGSAANBOD 2011-2012 WWW. DEMENTIE. BE 19
INSCHRIJVINGSFORMULIER per fax aan Expertisecentrum Dementie Vlaanderen vzw t 070 224 777 (of schrijf in via http://infocentrum.dementie.be) Naam... Voornaam... Straat:...Nr.:... Postcode:... Gemeente:... Telefoon werk... Fax werk... E-mailadres werk:... Contactpersoon organisatie... Functie... Deelnemer Naam... Voornaam... Functie:... Straat:... Nr.:... Postcode:... Gemeente:... Telefoonnummer:... GSM-nummer:... E-mailadres:... ik wens een factuur voor het inschrijvingsbedrag enkel voor Dementia Care Mapping: Ik betaal met opleidingscheques ter waarde van euro ik vroeg mijn cheques aan op. /./. Thema Data Plaats Kostprijs Onderdompeling in de wereld van dementie De stem als sleutel tot belevingsgericht contact 06/03/2012 WIEV, Lijnmolenstraat 151, 9040 Sint-Amandsberg 6-7/10/2011 27-28/10/2011 24-25/1/2012 Cursus voor leidinggevenden 19/10-9/11-23/11/2011 en 18/1/2012 Dementie bij personen met een verstandelijke beperking Lichaamsschema en sensmotorische therapie 10/11-24/11-15/12/2011 15 en 22/11/2011 WZC O.L. Vrouw van Antwerpen - Pieter Van Hobokenstraat 3, 2000 Antwerpen Openbare Bibliotheek Permeke, zaal Consul, De Coninckplein 26, 2060 Antwerpen Openbare Bibliotheek Permeke, zaal Cortina, Dambruggestraat 109, 2060 Antwerpen 80,00 500,00 360,00 275,00 V!GO, Interleuvenlaan 60, 3001 Leuven 170,00 Dementia Care Mapping 22-25/11/2011 De Oude Pastorie, Essendonk 3, 2910 Essen 750,00 Les geven over dementie 14/12/2011 Openbare Bibliotheek Permeke, zaal Cortina, Dambrugge straat 109, 2060 Antwerpen Dementie thuis 24/04 en 29/05/2012 45,00 CC Belgica, Kerkstraat 24, 9200 Dendermonde 185,00 20 WWW. DEMENTIE. BE VORMINGSAANBOD 2011-2012 EXPERTISECENTRUM DEMENTIE VLAANDEREN VZW
Opleiding referentiepersoon dementie en navorming EXPERTISECENTRUM DEMENTIE VLAANDEREN VZW VORMINGSAANBOD 2011-2012 WWW. DEMENTIE. BE 21
Referentiepersoon dementie Wat is een referentiepersoon dementie Een referentiepersoon dementie is een professionele hulpverlener in de zorgsector, die zich engageert om in de eigen werksetting de kwaliteit van de begeleiding van en de zorg voor personen met dementie en hun omgeving te bevorderen. Dit doet hij door: te sensibiliseren voor het onderkennen van tekenen van beginnende dementie en aandacht te vragen voor zorgvuldige diagnostiek; zorgverleners, directie en beleid, vrijwilligers en familieleden te sensibiliseren om blijvend te zoeken naar onvermoede mogelijkheden om de kwaliteit van leven van personen met dementie te bevorderen; inzichten, vaardigheden en gepaste attitudes in begeleiding van en zorg voor personen met dementie en hun omgeving te bevorderen via eigen proactief optreden, inbreng tijdens intern overleg en detectie en invulling van vormingsbehoeften; zich op te stellen als aanspreekpunt bij vragen omtrent begeleiding en zorg voor personen met dementie en hun omgeving; geïndividualiseerde zorg en begeleiding te bevorderen, aansluitend bij de eigen behoeften en mogelijkheden van de persoon met dementie. In functie daarvan stimuleert hij het interdisciplinair overleg bij complexere begeleidings- of zorgsituaties en levert hierin ook een eigen actieve bijdrage; bij te dragen tot de invulling van het kwaliteitssysteem (visie, functieprofi el, procedures, e.a.) voor wat betreft diagnostiek, begeleiding en zorg voor personen met dementie; een goede netwerking met relevante actoren in het werkveld: het expertisecentrum dementie, geriatrisch dagziekenhuis waarmee er een functionele binding is, CRA, andere referentiepersonen dementie in de regio, ; zich voortdurend te informeren en bij te scholen omtrent diagnostische, zorginhoudelijke en juridische ontwikkelingen. Doelstellingen van de opleiding tot referentiepersoon dementie Het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen vzw wil een degelijke, op evidentie gebaseerde opleiding aanbieden die voorbereidt op de uitoefening van functie referentiepersoon dementie. Het beoogt daarom: een grondig inzicht in dementie (oorzaken, diagnostiek, beleving, ) bij te brengen; de eigen competenties in begeleiding van en zorg voor personen met dementie aan te scherpen; voor te bereiden op het opnemen van vakinhoudelijk leiderschap. Dit is leiderschap gebaseerd op vakinhoud en niet op een hiërarchische relatie. Het is het leiderschap van een deskundige die op basis van zijn of haar kennis het heft in handen neemt in het belang van de patiënten of bewoners. (Defi nitie LEVV). Wie komt in aanmerking voor de opleiding tot referentiepersoon dementie? Voorwaarde om te kunnen deelnemen aan de opleiding tot referentiepersoon dementie is door de directie aangesteld te zijn in de functie referentiepersoon dementie of dit binnen het jaar te zullen opnemen. Dit blijkt uit een verklaring van de directie. In deze verklaring blijkt ook: de intentie om na dag 6 en in voorbereiding van dag 11 van de opleiding een functie en taakomschrijving voor de referentiepersoon dementie op te stellen; het engagement van de direct leidinggevende tot het bijwonen van dag 6 en de namiddag van dag 11. We veronderstellen dat deze aanstelling betekent dat je: zelf gemotiveerd bent om de opleiding te volgen en de rol van referentiepersoon dementie op te nemen; ervaring hebt en over de minimale basiscompetenties beschikt in begeleiding van en zorg voor personen met dementie; over voldoende communicatieve en agogische vaardigheden beschikt om de rol van referentiepersoon op te nemen. We adviseren de functie referentiepersoon binnen een organisatie of afdeling niet te laten samenvallen met de functie van leidinggevende van die organisatie of afdeling. 22 WWW. DEMENTIE. BE VORMINGSAANBOD 2011-2012 EXPERTISECENTRUM DEMENTIE VLAANDEREN VZW
Opdrachten in het kader van de opleiding Leren veronderstelt actief met de inhouden aan de slag te gaan. Daarom word je als cursist gestimuleerd om de inzichten, vaardigheden en attitudes die tijdens de opleiding aan bod komen, meteen toe te passen in de praktijk. Een referentiepersoon dementie wordt op zijn werkplaats aanspreekbaar voor andere collega s in verband met dementiegerelateerde thema s. In die zin is de opleiding niet vrijblijvend. We verwachten dat de deelnemer actief refl ecteert op de cursusinhouden en minstens één concreet initiatief neemt binnen zijn/haar werksetting. Reflectie Na elke dag krijg je als cursist enkele gerichte refl ectievragen mee naar huis. Bedoeling is stil te staan bij de aangereikte inhouden en hoe deze in het eigen handelen en/of binnen de eigen werking te integreren. Een minimale schriftelijke neerslag van deze refl ectie is een voorwaarde tot het verkrijgen van het getuigschrift referentiepersoon dementie. De praktijkopdracht Van elke deelnemer wordt verwacht een concreet initiatief te nemen dat er op gericht is de kwaliteit van de begeleiding van en zorg voor personen met dementie binnen de eigen werksetting te verhogen. Bedoeling is het gehele proces samen met het team te gaan, van behoeftedetectie of droom over keuze van het initiatief tot uitvoering. Zo zet je al doende een belangrijke stap in het verwerven van je mandaat als referentiepersoon binnen je team. Naast de uitvoering op het werkveld zorg je voor een schriftelijke neerslag (max. 3 bladzijden). Gedurende de opleiding wordt er elke dag even ruimte gemaakt voor uitwisseling en feedback op het proces dat je met je team gaat. EXPERTISECENTRUM DEMENTIE VLAANDEREN VZW VORMINGSAANBOD 2011-2012 WWW. DEMENTIE. BE 23
Inhoud van de opleiding 11 dagen, waarvan 2 keuzedagen De opleiding beslaat 66 cursusuren, gespreid over 11 dagen. In 2012 wordt ze op vijf locaties in Vlaanderen georganiseerd. Brugge (ism provincie West-Vlaanderen), Gent, Antwerpen, Hasselt en Asse. Dag 1. Kennismaking + de functie referentiepersoon + opdracht Op de eerste dag maken we uitgebreid kennis met elkaar, elkaars werkplek en elkaars motieven en verwachtingen ten aanzien van de opleiding. We verkennen de functie referentiepersoon dementie en onze eigen motivatie daartoe. Van daaruit blikken we vooruit op de volledige opleiding en geven de aanzet voor de praktijkopdracht. Daarbij staan we stil bij hoe je een initiatief methodisch opzet op zo n manier dat je je collega s ook mee op je pad krijgt. Verder op deze dag stellen we het expertisecentrum dementie voor, samen met uitgebreid documentatiemateriaal in verband met de problematiek dementie. Dag 2. Medische aspecten Deze dag benadert het ziektebeeld dementie vanuit medisch oogpunt. We staan stil bij het onderscheid ziekte en syndroom, voorkomen, oorzaken en vormen van dementie, de link tussen hersenletsel en gedrag, de werking van het geheugen, diagnose(on)mogelijkheden, medicamenteuze/symptomatische behandeling, toekomstperspectieven. Op deze dag krijg je de nodige basisinformatie om zinvol over dementie te kunnen meespreken. Dag 3. Beleving van dementie en omgaan met de persoon met dementie Dementie is ingrijpend. De problemen met geheugen, taalvaardigheden, controle over gedrag en dergelijke, roepen onvermijdelijk gevoelens van angst, machteloosheid, verdriet en schaamte op. De focus op de verlieservaringen, mag echter niet verhullen dat mensen nog veel mogelijkheden hebben tot kwaliteit van leven. Wel verandert onvermijdelijk de manier waarop de persoon zich tot zijn omgeving verhoudt. Dit zo goed mogelijk van binnenuit begrijpen vormt een belangrijke basis voor een optimale afstemming met de persoon met dementie die er dan weer toe moet leiden dat deze zich sterker voelt. Op deze dag proberen we dan ook voeling te krijgen met de beleving van de persoon met dementie doorheen het ziekteproces en hoe mensen met dementie het hoofd trachten te bieden aan de verlieservaringen. Naast theoretische handvatten en denkkaders gaan we in dialoog vanuit concrete oefeningen, beeldmateriaal en casussen. Dag 4. De belevingswereld van de familie en de hulpverlener Dementie is ingrijpend voor alle betrokkenen en moet je dus samen dragen. Het veronderstelt zorg voor het evenwicht in de relationele driehoek tussen de persoon met dementie, zijn familieleden en mantelzorger en de professionele hulpverleners. We verkennen daartoe hoe familieleden het ziekteproces ervaren en hoe ze er het hoofd proberen aan te bieden. We leren dat eigen achtergrond en gevoeligheden bepalend kunnen zijn voor onze manier van omgaan met de persoon met dementie en hoe bewustwording ervan ons kan helpen beter aan te sluiten bij wat de persoon met dementie en zijn mantelzorger precies nodig hebben. We gaan na hoe we zelf voeding kunnen vinden en hoe we de draagkracht van mantelzorgers kunnen versterken. Dag 5. Coachen van omgaan met moeilijk hanteerbaar gedrag Als referentiepersoon dementie word je vaak aangesproken door collega s die worstelen met het moeilijk hanteerbaar gedrag van iemand met dementie. Eerder dan pasklare antwoorden te formuleren, kan je beter een coachende houding aannemen. Het houdt in dat je, voortbouwend op de inzichten die je meekreeg op dag 5, samen met de collega( s) de betekenis van het gedrag verkent en van daaruit naar wegen zoekt om het in de toekomst te voorkomen. Maar niet alle moeilijk hanteerbaar gedrag is te voorkomen. De vraag blijft dus hoe om te gaan met het gedrag op het moment dat het zich stelt of dreigt te stellen. Vanuit het crisisontwikkelingsmodel leer je alvast hoe je de eerste signalen kan onderkennen en zo tijdig op het gedrag kan anticiperen. Je verkent ook je eigen omgangsstijl en de sterke punten in je manier van contact maken. Deze bewustwording sterkt je voor toekomstige situaties en werpt tegelijk een nieuw licht op je coachende rol. 24 WWW. DEMENTIE. BE VORMINGSAANBOD 2011-2012 EXPERTISECENTRUM DEMENTIE VLAANDEREN VZW