Acne (jeugdpuistjes) Wat is het? Acne is een van de meest algemeen vrkmende aandeningen bij de mens. Het is een ntstekingsziekte van de talgklieren van de huid. Iedereen heeft er in meer f mindere mate last van (gehad). Hewel heel gewn wat betreft vrkmen wrdt het dr de patient ervaren als zeer hinderlijk, csmetisch strend en kan bij smmigen zelfs tt langdurige smberheid leiden. Gelukkig is er tegenwrdig een scala aan behandelingen tegen acne vrhanden. Waardr wrdt het verrzaakt? Bijna iedereen heeft in de tienerjaren in meer f mindere mate last van acne. Vral jnge mannen en vruwen van 15 tt 18 jaar zijn aangedaan. Dit leeftijdafhankelijke belp wrdt verrzaakt dr: tename van de geslachtshrmn prductie in deze jaren V dit leidt tt vergrting van de talgklieren en meer talgprductie V een mix van vermatige talgprductie en dde huidcellen (keratincyten) verstppen de uitgangen van de talgklieren V hierdr ntstaan afgeslten talgklieren (cmednen) waarvan de wand kan barsten hetgeen leidt tt V ntsteking van de huid Welke factren zijn van invled p de ernst van de acne? genetische factren (andere familieleden hebben ernstige acne) hrmnale factren plycysteus varium syndrm (vrij zeldzaam) teveel hrmn aanmaak (zeldzaam) psychlgische stress mgevingsfactren hge vchtigheidsgraad van de mgeving vette, prien afsluitende csmetica druk dr kleding p de huid (strakke brden, vrhfdsbanden) 1
Wat is de rl van bacterieën? De precieze rl van bacterieen in acne is ng niet geheel duidelijk. Tijdens de puberteit neemt het aantal bacterieen p de huid aanzienlijk te. Dit betreft vral Prprinibacterium acnes (P. acnes). Het feit dat lkale antibitica-crème en antibitica kuren een gunstig effect p acne kunnen hebben wijst p een zekere, maar ng niet geheel pgehelderde, rl in het verrzaken van acne. Wat is de rl van de talgklieren? Acne is een aandening van de talgklieren. Deze talgklieren bevinden zich veral p de huid met uitzndering van de handpalmen en vetzlen. Niet veral p de huid zijn evenveel talgklieren aanwezig. Hg p de rug, p het vrhfd en p de kin bevinden zich de meeste en de grtste talgklieren. De talgkliertjes scheiden de talg via een kanaaltje uit dat uitmndt in een haarfllikel. Via de haarfllikel kmt de talg dan naar het huidppervlak. Wat is de functie van talg? Talg heeft de vlgende functies: het vrkmt vchtverlies uit de huid. Het beschermt de huid tegen bacterieen en schimmels. Het geeft de huid een kenmerkende geur. De prductie van talg is afhankelijk van: de heveelheid geslachtshrmnen (vral teststern en andrsteendil). De leeftijd (piek in de geslachtsrijpe leeftijd, na het 40e levensjaar neemt de prductie van talg geleidelijk af). Bepaalde geneesmiddelen zals: Oestrgenen (b.v. Diane-35 ) Vitamine A zuur-derivaten (b.v. istretinine) Anti-andrgenen (b.v. cyprternacetaat) Waardr wrdt acne NIET verrzaakt? Acne heeft NIETS te maken met: het eten van varkensvlees, chcla, patat f maynaise. vedselallergie vitaminetekrt (vitaminepillen zijn dus niet ndig) slechte hygiëne He ziet het eruit? Alle vrmen van acne tnen in meer f mindere mate de vlgende typen huidafwijkingen en restafwijkingen: Cmednen (mee-eters) Het meest typisch aan het klinisch beeld van acne zijn de zgn. cmednen f meeeters. Er zijn verschillende typen cmednen te nderscheiden. 2
pen cmednen ( blackheads ): deze zijn grijs f zwart van kleur. De dnkere kleur is geen vuil, maar een pigment dat het lichaam zelf aanmaakt geslten cmednen ( whiteheads ): bij deze cmednen is de fllikelpening vlledig afgeslten waardr de talg zich gaat phpen. Deze talg is zichtbaar als witte kpjes f puistjes. Cmednen vertnen in principe geen ntsteking Pustels Pustels, f in gewn Nederlands: puistjes, zijn in feite geslten cmednen die ntstken zijn geraakt. Er is duidelijk rdheid (erytheem) zichtbaar, zwel van het puistje zelf als de huid direct ermheen. Infiltraten Sms ntstaan rde ntstken bulten met uitgebreide rdheid en pijn. Dit zijn infiltraten die sms spntaan kunnen ntstaan, maar meestal wrden verrzaakt dr het leegknijpen van een puistje. Dr de druk die p de wand van de talgklier wrdt uitgeefend kan deze scheuren, waardr de inhud in de mgevende huid terechtkmt. Dit kan leiden tt een flinke pijnlijke ntsteking van de huid. Huidafwijkingen bij uitdvende acne Na het spntaan uitdven van de acne f na behandeling wrdt ter plekke van de vrmalige ntstekingen ng een rde f paarse verkleuring van de huid gezien. Dit is zijn dus geen actieve acne-afwijkingen maar huid die zich aan het herstellen is. Dit nemen wij pstinflammatir erytheem. Dit pstinflammatir erytheem kan uiteindelijk dnker verkleuren: pstinflammatire hyperpigmentatie. Dit wrdt vral gezien bij mensen met een dnker huidtype. Deze pstinflammatire hyperpigmentatie, die vaak als csmetisch strend wrdt ervaren verdwijnt vaak in de lp der jaren. Men kan prberen dit prces te versnellen dr de de hyperpigmentaties te bleken. Dit met echter altijd nder begeleiding van een arts gebeuren m te vrkmen dat de behandeling drschiet. Littekens Littekens kunnen bij elke vrm van acne ntstaan, maar zij wrden vral bij de ernstige vrmen gezien zals acne cnglbata. Littekens zijn feitelijk dr het lichaam aangemaakte bindweefselgebieden m schade aan de huid te herstellen. Dit bindweefsel heeft een andere structuur dan dat van de gewne huid. Dit is zwel te zien als te velen. Littekens kunnen in de lp van jaren wel iets verbeteren, maar verdwijnen nit helemaal. Typische acne-littekens zijn diepe putjes die vral p de wangen csmetisch strend kunnen zijn. Er zijn verschillende manieren m acne-littekens te behandelen. 3
Welke srten acne zijn er? Er wrden verschillende typen acne nderscheiden: Acne vulgaris Acne cnglbata Acne fulminans Acne infantum Acne ectpica (hidradenitis suppurativa) Acne vulgaris Vulgaris is Latijn vr gewn. Het is dan k verreweg de meest vrkmende vrm van acne. Het kan alle typische kenmerken van acne vertnen, meestal in een vrij milde vrm. pen cmednen geslten cmednen ntstken papels pstinflammatir erytheem (bij een uitgebluste acne vulgaris) Er zijn verschillende behandelmgelijkheden: milde acne vulgaris lkale benzylperxidegel (Benzac ) lkale antibitica (erythrmycine, bv) Diane-35 bij vruwen Vitamine A zuurcreme lkaal adapaleengel lkaal (Differin ) matig ernstige acne vulgaris: langdurige antibiticakuur ernstige acne vulgaris istretinine raal Acne cnglbata (et cystica) Bij acne cnglbata staan zeer heftige ntstekingen van de talgklieren p de vrgrnd. Dit leidt tt dikke rde en pijnlijke bbbels (infiltraten), die meestal p de rug zijn gelcaliseerd. Vral jnge mannen hebben een grte kans deze vrm van acne te ntwikkelen. De behandeling bestaat vrijwel altijd uit de sterkste anti-acne medicijnen. Meestal wrdt istretinine vrgeschreven. Acne fulminans Deze zeer heftige (en gelukkig zeldzame) vrm van acne begint heel pltseling. De afwijkingen van de huid lijken erg p die van de acne cnglbata. Het verschil met acne cnglbata is vral dat de patient k ziek is. Malaise, gewichtsverlies, gewrichts- en spierpijnen kunnen vrkmen. De rzaak van acne fulminans is nbekend. Het is beschreven na gebruik van istretinine. Behandeling met met sped wrden begnnen en kan bestaan uit antibitica, 4
crticsteriden f istretinine. Acne infantum Acne infantum f baby-acne is eigenlijk een buitenbeentje in de acne-familie. Het kmt vrij vaak vr dat pasgebren babies kleine acne-puistjes in het gelaat krijgen. Dit gebeurt nder invled van hrmnen (andrstern, teststern e.a.). De verschijnselen zijn bijna altijd mild en verdwijnen vanzelf. Behandeling is vrijwel nit ndig, maar zu kunnen bestaan uit benzylperxide lkaal. Acne ectpica (hidradenitis suppurativa) Ok dit is een buitenbeentje in de acne familie. De afwijkingen kmen vr in de liezen en de ksels. Aan hidradenitis is een speciale infrmatiepagina gewijd. He wrdt acne behandeld? Behandeling van lichte acne Bij elke vrm van acne is het van belang de huid ged -maar vrzichtig!- te reinigen met een milde zeep en schn water. Na het wassen de huid niet drgwrijven, maar vrzichtig drgdeppen m beschadiging van de puistjes te vrkmen. Lichte vrmen van acne wrden met p de huid aan te brengen ltins en cremes behandeld. Smmige van deze geneesmiddelen kunnen znder recept bij de aptheek f drgist wrden gekcht. Sms kunnen verschillende lkale middelen wrden gecmbineerd m het ptimale resultaat te verkrijgen. Benzylperxide vrdelen wrdt zeer veel tegepast en is znder recept verkrijgbaar. werkt antiseptisch (verlaging van het aantal bacterieen p de huid) en keratlytisch (het ntstpt de cmednen). kan ged gecmbineerd wrden met lkale antibitica en rale antibitica. is een veilig middel en kan in de zwangerschap wrden tegepast. verrzaakt sms lkale huidirritatie en sms cntactallergie. kan kleding bleken. Tretinïne-creme (Vitamine A-zuur) vrdelen werkt keratlytisch (het ntstpt de cmednen ). kan lkale huidirritatie verrzaken. geeft extra irritatie bij znnig weer. niet gebruiken bij zwangerschap. 5
Adapaleen gel (Differin ) Adapaleen gel is, net als tretinïne crème, een retinïde. Het werkt even krachtig als tretinïne crème, maar geeft minder irritatie en heft maar eenmaal daags aangebracht te wrden. Adapaleen kan niet gebruikt wrden tijdens zwangerschap. vrdelen werkt keratlytisch (het ntstpt de cmednen ) en remt de ntstekingscmpnent van acne. stabiel ten pzichte van (UV)licht, zuurstf en benzylperxide. de vetvrije gel laat geen glimmende laag achter. irriteert minder dan tretinïne crème. niet gebruiken bij zwangerschap. Behandeling van matig ernstige acne Ok bij ernstiger vrmen van acne is het van belang de huid ged en vrzichtig te reinigen met een milde zeep en schn water. Na het wassen de huid niet drgwrijven, maar vrzichtig drgdeppen m beschadiging van de puistjes te vrkmen. Na het wassen is de huid gereed vr het aanbrengen van lkale geneesmiddelen. Erythrmycine cutaan (lkaal te te passen antibiticum) vrdelen is een gede keus wanneer de therapieen zals beschreven bij behandeling van lichte acne nvldende effect srteren. Zwel in depflacn en als gel verkrijgbaar. na 1-2 weken zijn de eerste effecten vaak al zichtbaar. k te gebruiken tijdens de zwangerschap sms huidirritatie Clindamycine cutaan (lkaal te te passen antibiticum) vrdelen in depflacn verkrijgbaar. na 1-2 weken zijn de eerste effecten vaak al zichtbaar. sms huidirritatie niet tijdens de zwangerschap gebruiken Diane-35 Vruwen met matig ernstige tt ernstige acne kunnen kiezen vr behandeling met rale anticnceptiva. Vral de Diane-35 is hiervr geschikt. Het bevat twee hrmnen: ethinyl estrdil (een estrgeen) en cyprternacetaat (anti-andrgeen). Diane 35 vermindert.a. de talgprductie in de huid. Zeker als u zwiez een raal anticnceptivum slikt f wil gaan slikken is een keuze vr Diane-35 te verwegen. Vrdelen eenvudige te te passen therapie. vaak zeer effectief. ged te cmbineren met andere therapieen. Orale anticnceptiva, zals Diane 35, hebben een aantal nadelen, waarnder: verhgde kans p thrmbse en emblieen (bledklntering in de vaten). Patienten die it een thrmbse f emblie hebben gehad wrdt het gebruik van Diane-35 vr de behandeling van acne ntraden. 6
kans p hfdpijn, misselijkheid en pijnlijke brsten. kans p dnkere verkleuring in het gelaat (melasma). Antibitica raal Er zijn verschillende antibitica kuren die kunnen wrden vrgeschreven. Het zijn krachtige medicijnen tegen acne en werken dr een sterke verlaging van de heveelheid bacterieen p de huid. Antibiticakuren tegen acne meten altijd langere tijd wrden vlgehuden (weken tt maanden). Uw arts heeft de keuze uit een aantal middelen. De belangrijkste zijn: mincycline dxycycline tetracycline erythrmycine De vrdelen van antibitica zijn duidelijk. Er kleven echter k een aantal mgelijke nadelen aan deze therapie, zals: allergie vr het betreffende antibiticum maag- en darmklachten, vral dr verstring van het bacterie-evenwicht in de darmen. vergeveligheid vr znlicht p de huid. verhgde kans p candida-infectie (=gist infectie), vral vaginaal gelcaliseerd. de anticnceptie pil wrdt dr de antibitica minder betruwbaar. Het is van belang dat u zich dr de vrschrijvend arts ged laat infrmeren ver de mgelijke bijwerkingen van het specifieke antibiticum dat u gaat gebruiken en lees k ged de bijsluiter dr. Behandeling van ernstige acne Bij ernstige vrmen van acne is er niet alleen sprake van een ntsierende en psychlgisch belastende tijdelijke huidaandening: er is een reeel gevaar dat uitgebreide littekenvrming ptreedt, die grtendeels nherstelbaar is. Daarm is het meestal gerechtvaardigd m de acne met zware behandelingen aan te pakken. Over het algemeen vinden deze behandelingen plaats nder begeleiding van een dermatlg. Istretinine (Raccutane ) Istretinine geeft een sterke remming van de talgprductie en heeft invled p bepaalde aspecten van de prductie van huidcellen (keratinisatie). Beide factren spelen een belangrijke rl in het ntstaan van acne. Zals bij alle sterke geneesmiddelen zijn er k bijwerkingen mgelijk: deze varieren van mild tt zeer ernstig. Uw arts zal regelmatig uw bled willen cntrleren. De cncentratie van verschillende vetten in het bled kunnen tenemen. Prbeer daarm tijdens de behandeling niet te vetrijk te eten. Het is bvenal van belang dat u niet zwanger bent f wrdt tijdens de behandeling mdat istretinine bij het ngebren kind tt ernstige misvrmingen leidt. De kuur met istretinine duurt.h.a. 6 maanden. In verreweg de meeste patienten is de acne dan uitgedfd en kmt dan k niet meer terug. Enkele bijwerkingen zijn: drge lippen. Deze bijwerking treedt bij bijna iedereen die istretinine gebruikt p. Een crème m de lippen vet te huden is nuttig (bijna altijd ptredend). drge huid. Een crème die de huid vet hudt is nuttig, maar gebruik die niet in het gezicht: dit kan de acne weer verergeren (vaak ptredend). 7
drge gen. Vral bij mensen met cntactlenzen. Kunsttranen bieden vaak uitkmst (vaak ptredend). Znlichtvergeveligheid (vrij vaak ptredend). Verergering van de acneklachten tijdens de eerste weken van de behandeling (regelmatig ptredend). Veranderingen van de stemming, sms zelfs depressie: neem dan direct cntact p met de huisarts f dermatlg (zeldzaam ptredend). Stijging van de vetten in het bled (serumlipiden), eet dus niet te vetrijk vedsel tijdens de behandeling (vrij zeldzaam ptredend). Nachtblindheid (zeldzaam ptredend) Gewrichts- en spierpijn (zeldzaam ptredend) Ontsteking van de nagelwallen (vrij zeldzaam ptredend) Andere belangrijke punten bij de behandeling zijn: niet zwanger zijn f wrden tijdens de behandeling en tt 1 maand na de behandeling. rale anticnceptie is mgelijk minder betruwbaar in cmbinatie met istretinine. de behandeling mag niet gecmbineerd wrden met antibitica uit de tetracycline grep (tetracycline, dxycycline, mincycline) i.v.m. risic p intracraniele hypertensie. Bleddnren: geef tijdens de behandeling en tt 1 maand na de behandeling geen bled. Vr een vlledig verzicht van de mgelijke bijwerkingen dient u uw arts te raadplegen en de bijsluiter te lezen. Cpyright en uitgever: www.huidinf.nl Orsprnkelijke webpagina met verwijzingen Vrwaarden: zie disclaimer 8