Succesvol exploiteren. Amsterdam, 14 april 2011

Succesvol exploiteren Amsterdam, 14 april 2011

Agenda 09.00 09.10 Opening & introductie deelnemers 09.10 10.30 De energiewaardeketen 10.30 10.50 Pauze 10.50 12.30 Adem Houten & Trianel 12.30 13.30 Lunch 13.30 14.15 Kritische succes factoren 14.15 14.45 Michael Boddeke 14.45 15.05 Pauze 15.05 16.00 Risico s 16.00 Afsluiting

Huisregels Telefoon hoeft niet uit, maar wel op stil Terugbellen kan in de pauzes Vragen kunnen tussendoor Niet door elkaar praten maar netjes op je beurt wachten Lachen mag

De energiewaardeketen van een LDE Hoe zit die in elkaar? Amsterdam, 14 april 2011

Porter Bedrijfsinfrastructuur (organisatie, management, financiën, etc.) HRM (werving & selectie personeel, training, etc.) R&D (handhaven en uitbouwen kennis, productinnovatie) Inkoop (verwerven grondstoffen voor primaire activiteiten) M A R Inkomende logistiek Operatie Uitgaande logistiek Marketing & verkoop Service E G

Energiebedrijf Inkoop grondstoffen Vervoer en opslag Productie Vervoer en opslag Levering Fysieke en financiële handel

Waardeketen Welke energiewaardeketens zijn er allemaal?

Waardeketen elektriciteit Productie Transport Distributie Fysieke en financiële handel Meten Levering

Productie Productie Transport Distributie Fysieke en financiële handel Meten Levering

Transport Productie Transport Distributie Fysieke en financiële handel Meten Levering

Distributie Productie Transport Distributie Fysieke en financiële handel Meten Levering

Meten Productie Transport Distributie Fysieke en financiële handel Meten Levering

Levering Productie Transport Distributie Fysieke en financiële handel Meten Levering

Handel Productie Transport Distributie Fysieke en financiële handel Fysiek Financieel Spot Intraday Day Ahead Forward Over the Counter (OTC) Via Clearing (bijv. Endex) Meten Levering

Handelssystemen

Management Structuring & Optimization Trading Strategic Sales Pricing Desk Portfolio Optimization Commodities Strategic Sales Analysis Group Load Forecasting Currencies Joint Ventures Interest rates Mid Office Commodities Trading Portfolio Optimization Currencies Spot & Forward Balance Sheet Hedging Interest Rates Trading Balance Sheet Hedging Finance & Control Trade Support Operations ST Load Forecasting Dispatch Liquid Forward Curve Development ST Asset Optimization Risk Management

Lokaal duurzaam energiebedrijf Welke impact heeft de waardeketen van elektriciteit op het lokale, duurzame energiebedrijf?

Onbalans Productie Transport Distributie Fysieke en financiële handel ONBALANS Meten Levering

Programma Verantwoordelijkheid

Onbalans

Waar gaat het om Gelijktijdigheid Goed voorspellen Accuraat en tijdig meten Tijdig bijsturen Je productie afstemmen op het verbruik van je klanten!

Uitbesteden Programma Verantwoordelijkheid (PV) kun je uitbesteden: Aan een ander (echt) energiebedrijf Aan PV NED Zelf PV voeren is complex en duur

Keten gas Productie Transport Distributie Fysieke en financiële handel Meten Levering

Productie Productie Transport Distributie Fysieke en financiële handel Aardgas (Slochteren) Biogas Meten Schaliegas Levering

Transport Productie Transport Distributie Fysieke en financiële handel Meten Levering

Distributie Productie Transport Distributie Fysieke en financiële handel Meten Levering

Handel Productie Transport Distributie Fysieke en financiële handel Fysiek Financieel Spot Intraday Day Ahead Forward Over the Counter (OTC) Via Clearing (bijv. Endex) Meten Levering

Bufferstrategie

Marktmodel & Balanceringsregime In de kern: gas gaat richting elektriciteit Programma Verantwoordelijken in plaats van shippers Portfolio Onbalans Signaal (POS) en Systeem Balans Signaal (SBS) Biedladder (net als elektriciteit)

Lokaal duurzaam energiebedrijf Welke impact heeft de waardeketen van gas op het lokale, duurzame energiebedrijf?

Impact De impact van de gasketen is te vergelijken met die van elektriciteit met betrekking tot programma verantwoordelijkheid De gasprijs voor consumenten is echter ook een belangrijke parameter voor de prijs van warmte Om biogas (groen gas) te injecteren in het Nederlandse gasnet, moet het eerst worden opgewaardeerd

Keten warmte Productie Transport Distributie Fysieke en financiële handel Meten Levering

Productie Productie Transport Distributie Fysieke en financiële handel Meten Levering

Transport & Distributie Productie Transport Distributie Fysieke en financiële handel Meten Levering

Handel Productie Transport Distributie Fysieke en financiële handel Afhankelijk van de bron: - Restwarmte - WKK => Gas - WKO => Elektriciteit - Biocentrale => Hout Mest Afval Dierlijke vetten Etc Meten Levering

Lokaal duurzaam energiebedrijf Welke impact heeft de waardeketen van warmte op het lokale, duurzame energiebedrijf?

Monopolie Bij warmtenetten is sprake van een monopoliepositie: klanten kunnen hun leverancier niet zelf kiezen Exploitanten van warmtenetten zijn naast leverancier ook vaak netbeheerder en meetbedrijf Als monopolist ben je gebonden aan het Niet Meer Dan Anders (NMDA) principe

NMDA principe

Bufferstrategie

Waardeketens in praktijk Een paar voorbeelden

Energiebedrijf Waardeketen WKO Elektriciteit WKO Warmte Koude Eindklant

Waardeketen WKO Warmte en koude op basis van elektriciteit => geen directe hedging mogelijkheid Risico s in: Integratie ruimtelijke ordening (zeker bij bestaande bouw) Fasering bouw Regeneratie van de bronnen Negatieve impact wanneer spark spread oploopt (elektriciteit duurder, gas goedkoper) Kapitaallasten (rente, afschrijvingen) plus operationele marge (output minus input)

Energiebedrijf Waardeketen WKK Gas WKK Warmte Elektriciteit Eindklant

Waardeketen WKK Warmte obv gas => goede hedging mogelijkheid Mogelijkheid om elektriciteit aan eindklant te leveren Risico s in: Ontwikkeling conversiefactor Ontwikkeling spark spread (verschil opbrengst elektriciteit en kosten gas) Kapitaallasten (rente, afschrijvingen) plus operationele marge (output minus input)

Energiebedrijf Waardeketen WKO / WKK combi Gas WKK Warmte Elektriciteit WKO Warmte Eindklant Koude

Waardeketen WKO / WKK combi Warmte obv gas => goede hedging mogelijkheid Mogelijkheid om elektriciteit aan eindklant te leveren Minder last van dalende spark spread Risico s in: Ontwikkeling conversiefactor Kapitaallasten (rente, afschrijvingen) plus operationele marge (output minus input)

Leverancier Waardeketen Bio-WKK Biomassa Bio-WKK Warmte Elektriciteit Eindklant

Waardeketen Bio-WKK Kan met lokale stromen worden gevoed: Snoeihout Mest Frituurvet Etc. Geen enkele relatie tussen brandstofprijs en prijs warmte / elektriciteit Risico s in: Beschikbaarheid brandstoffen Prijsontwikkeling brandstoffen Milieuvergunningen Kapitaallasten (rente, afschrijvingen) plus operationele marge (output minus input)

Waardeketen zonnepanelen Zonnepaneel Elektriciteit Eindklant Energiebedrijf

Waardeketen zonnepanelen Zonnepaneel levert achter de meter en ontwijkt transport en energiebelasting Alleen kapitaallasten, beheer en onderhoud, geen inkoop grondstoffen Risico s in: Gedrag; minder verbruik kan leiden tot teruglevering Bestemmingsplannen; hoogbouw nabij kan leiden tot lager rendement

Brabanthallen

Optimalisatie Technisch gezien kan er 1,9 MWp op de Brabanthallen. Het financieel optimum zit ondanks de teruglevering van zo n 300.000 kwh op 1.036 kwp.

Conclusies waardeketen Wat zijn de conclusies die we kunnen trekken?

Conclusies waardeketen De waardeketen is vooral afhankelijk van de te exploiteren techniek en het business model E&G betreffen alleen productie of levering Warmte en/of koude kan ook distributie en meten betekenen Waardeketens met opslag mogelijkheid (gas, warmte, koude) hebben meer optimalisatiemogelijkheden De waardeketens zijn onderhevig aan verandering, niet in de laatste plaats door wetgeving

PAUZE TOT 10.50

De kritische succes factoren voor een LDE Wat zijn de KSF? Amsterdam, 14 april 2011

Voorbeelden

DEVO Gemeente, woningcorporatie en projectontwikkelaar als aandeelhouders UKP subsidie Nieuwbouw, 1.250 woningen WKO / WKK combi Verschillende aannemers Verschillende binnen installateurs Uitvoerder is bouwbedrijf

2 jaar bouwvertraging DEVO Tussentijdse (voor oplevering woningen) systeemwijziging Wachttijd warm tapwater => Hyves Gasprijs gedaald sinds opstellen business case (aanname was stijgende gasprijs en dus warmteprijs) Ontwikkelaars schieten BAK voor Gemeente staat garant voor financiering

DEVA Woningcorporatie en projectontwikkelaar UKP subsidie 250 woningen plus woonzorgcomplex WKO / WKK combi 1 aannemer 1 binneninstallateur

DEVA Geen bouwvertraging Veengrond met kwellen Gemeente ziet DEVA niet als NUTS Woningstichting staat garant Uitvoerder is installatiebedrijf

DDB Woerden Gemeente 100% aandeelhouder Ontwikkeling Spoorzone Lange fasering (10 jaar horizon) 9 WKO installaties

DDB Woerden Gestart midden in de crisis Fasering enorm vertraagd Discussie met 1 e klant over de BAK Wethouder eruit met gemeenteraadsverkiezingen Niet gedragen door ambtelijk apparaat Gesneuveld

ADEM Houten Gestart door 4 ondernemers White label overeenkomst met Trianel Sinds 1-1-2011 leverancier van duurzame stroom en gas Projecten met Eneco (biovergister) en met Waterschap (windmolen) en met Oskomera (zonnepanelen) Volledige steun van de wethouder

ADEM Houten 4 ondernemers met een eigen bedrijf 2 van de 4 komen niet uit de energie Lokale productie is groter dan (verwachte) lokale afname Geen subsidie (Nog) geen financiering

DDB Dieze Oost

DDB Dieze Oost Gemeente Zwolle en twee woningcorporaties 2.000 woningen bestaande bouw Sloop / nieuwbouw Renovatie Fasering 10 jaar Pilotproject 375 woningen Duurzaam / Woonlast / Rendabel

DDB Dieze Oost Sociale woningcorporatie en commerciële woningcorporatie Geen BAK (bestaande bouw) Van HTV naar LTV Investeren in ruimtelijke ordening Regenereren van bronnen Rol gemeente

Conclusies KSF Wat zijn de kritische succes factoren voor een lokaal, duurzaam energiebedrijf?

Conclusies KSF Commitment van stakeholders is cruciaal Belang van bewoners Woonlasten Comfort Rol van de gemeente kan doorslaggevend zijn Verschillende scenario s (worst case / bank case / management case) Risico paragraaf

Risico s voor een lokaal duurzaam energiebedrijf Hoe beheers je de risico s? Amsterdam, 14 april 2011

Risico s Wat zijn eigenlijk de risico s voor een lokaal, duurzaam energiebedrijf?

Ontwikkeling energieprijzen

Energieprijzen Mate van risico is volledig afhankelijk van het business model De mogelijkheid om dit risico af te dekken eveneens Lagere prijzen = lagere opbrengsten Hogere prijzen = hoger debiteurenrisico Met voldoende volume kun je hedgen (risico afdekken) Meer projecten / volume of samenwerken met andere LDE s Risico afkopen bij een echt energiebedrijf of bij een bank

Ontwikkeling brandstofprijzen

Brandstofprijzen Probeer de inkoop van brandstof altijd op dezelfde wijze te laten prijzen als de verkoop van je energie Dus geen vaste verkoopprijs en een variabele inkoopprijs of omgedraaid Hou dezelfde pricing periode aan Bij voldoende volume kun je werken met swaps (banken of energiebedrijven) Zoek andere partijen om het risico af te dekken

Leveringszekerheid

Leveringszekerheid Duurzame productie kan mee of tegen vallen, maar komt nooit overeen met de aannames Controleer bestemmingsplannen Contracteer bronnen (snoeihout, mest, etc.) voor langere periode Zet niet op 1 leverancier in Probeer flexibel om te kunnen gaan met aflossingen op de financiering

Vraaguitval

Vraaguitval Probeer vraaguitval altijd met eigen productiemiddelen op te vangen Zorg voor flexibiliteit in je productiepark (open afregelen) Zonder (voldoende) productie toch leveren (handel) betekent grotere risico s, zowel bij lagere als bij hogere vraag Werk met een vastrecht (vraagonafhankelijk) Probeer flexibel om te gaan met aflossingen op de financiering

Vertraging Nieuws 2009: herstel in 2011 Nieuws 2010: herstel in 2012 Nieuws 2011: herstel wordt gefrustreerd

Vertraging Hanteer flexibele planning en flexibele inzet van productie (cascade) Probeer schade te verhalen (goede clausules) Kijk naar alternatieve aanwending (zie DEVO) van de opwek Onderhandel een grace period met de bank; pas rente en aflossing betalen na oplevering

Klanten

Klanten Manage de verwachtingen Houd klanten tevreden Zorg voor duidelijke en tijdige communicatie Wees bereikbaar Werk met gekwalificeerde partijen met een track record Maak goede afspraken over comfort en systeemeisen met de leverancier(s)

Conclusies risico s Wat zijn de conclusies over de risico s?

Conclusies risico s Sommige risico s kun je niet afdekken, maar je kunt ze wel afwegen Andere risico s kun je soms heel eenvoudig en heel goedkoop afdekken Analyseer je waardeketen en breng de risico s goed in kaart Maak een risico matrix: wat is de kans en wat is de impact

Samenvatting Wat hebben we geleerd?

Samenvatting Iedere business case heeft zijn eigen waardeketen Bepaalde risico s zijn generiek (en dus bekend) maar iedere business case heeft zijn eigen, specifieke risico s De meeste kritische succes factoren zijn generiek maar sommige business cases hebben hun eigen kritische succes factoren

Samenvatting De energiemarkt is wellicht niet zo makkelijk als men wel eens denkt De meeste LDE s zijn samenwerkingsverbanden Het uitgangspunt moet duurzaam rendabele exploitatie zijn. Het DBFMO principe is ingericht op efficiënte operatie van het systeem (minimaal onderhoud en maximaal technisch rendement), niet op financiële optimalisatie van de exploitatie

DANK Hartelijk dank voor uw tijd en aandacht! Jan Willem Zwang jwzwang@greenspread.nl 06 52 083 046