Open warmtenetten: bijdrage aan doelstelling warmtevisie Nationaal Warmte Congres 2015

Transcriptie

1 Open warmtenetten: bijdrage aan doelstelling warmtevisie Nationaal Warmte Congres /11/2015 Joop Oude Lohuis, Sam Nierop

2 Open warmtenetten: waarom en hoe werkt het dan? > Warmtevisie: Verminderen van de warmtevraag Verduurzamen van de warmtevraag Meerdere routes: 1. Vergaande besparing/electrische warmtepomp 2. Hybride warmtepomp met aandeel (deels groen) gas 3. Warmtenetten met toenemend aandeel hernieuwbare warmte

3 Om warmtevoorziening te verduurzamen kunnen warmtenetten verder worden ontwikkeld % Afname uitstoot broeikasgassen Geen NL gas meer en liever geen import-afhankelijkheid gas Potentieel voor warmtenetten nog onvoldoende benut in Nederland Belangrijke optie in de gebouwde omgeving en de glastuinbouw Tijd

4 Centrale warmtelevering: geo+restwarmte+wko+(wijk)wkk (PBL, Vesta-model)

5 Open warmtenetten: waarom en hoe werkt het dan? > Warmtevisie: Verminderen van de warmtevraag Verduurzamen van de warmtevraag Meerdere routes: 1. vergaande besparing/electrische warmtepomp 2. Hybride warmtepomp met aandeel (deels groen) gas 3. Warmtenetten met toenemend aandeel hernieuwbare warmte > Conclusie: flinke groei van aandeel warmtelevering uit warmtenetten Forse groei aandeel duurzame/hernieuwbare warmte Hoe kunnen open warmtenetten daaraan bijdragen?

6 Welke knelpunten lost een open warmtenet niet op? > De business case voor warmtelevering versus alternatieve energiedragers > De afweging: duurzame warmte meer isolatie > Beperkt: imago van warmte bij de consument

7 Waar in de keten zit de potentiële winst? Productie Netbeheer Levering Verbeteren van de mogelijkheden voor nieuwe producenten om warmte in te voeden. Aantrekkelijker business model voor bedrijven met restwarmte Bevorderen integrale beslissingen over ontwikkeling warmtenetwerken Gelijkwaardige behandeling warmte met gas en elektriciteit Verbeteren van de mogelijkheden voor nieuwe leveranciers om warmte in te voeden Keuzevrijheid voor consumenten

8 Opening van netten kan plaatsvinden door sterkere Third Party Access en/of splitsing van warmtenetten. Productie Huidige situatie Netbeheer Levering Productie Netbeheer en levering in handen Één leverancier (een single van zelfde bedrijf buyer ), geen andere leverancier Toegang op basis van vrijwillige onderhandelingen Productie Productie Open netten Netwerk Levering Levering Invoeren van sterkere vorm van TPA voor producenten? Splitsing tussen netwerkbeheer en productie/levering? Invoeren van sterkere vorm van TPA voor leveranciers?

9 Drie marktmodellen nader onderzocht Marktmodel 1: sterkere vorm van TPA voor producenten Geïntegreerde netwerkeigenaar-leverancier (single buyer) koopt warmte in en heeft leveringsplicht. In de huidige situatie is sprake van vrijwillige negotiated TPA. Sterkere vorm zou zijn verplichte negotiated TPA (vormvereisten voor onderhandeling of verplichte aanbesteding) of regulated TPA (ex-ante voorgeschreven toegangsvoorwaarden). Marktmodel 2: sterkere vorm van TPA voor leveranciers Ook wel het telecommodel : geïntegreerde netwerkeigenaar-leverancier, biedt toegang aan derden-leveranciers die daarvoor een redelijke vergoeding betalen. Leveranciers hebben eigen productie of maken afspraken met producenten. Afnemers kunnen hun leverancier kiezen. Vooral zinvol met TPA voor producenten. Reguleringsvorm 3: splitsing tussen netwerkeigendom en levering Aanstellen van onafhankelijke netbeheerder die niet meer als leverancier of producent optreedt. Mogelijk op gehele netwerk of alleen transportnetwerk. Prijsvorming tussen producent en leverancier gaat via bilaterale afspraken of onafhankelijk handelsplatform (à la APX/ENDEX en TTF). Onafhankelijke netbeheerder kan netbalancering als taak hebben, naar analogie van de gas- en elektriciteitsmarkt. Arcering: niet noodzakelijke component. Het is mogelijk dat de bestaande partij geen productie of levering meer doet, voor leesbaarheid niet weergegeven

10 Warmtenetten zijn niet vergelijkbaar met elektriciteits- en gasnetten Warmte Elektriciteit en gas Lokale netten Beperkt aantal (hogetemperatuur)productiebronnen Internationale netten Meerdere nationale en internationale productiebronnen Dit komt door technische en economische verschillen: Grotere netwerkverliezen bij warmtetransport Hogere aanlegkosten voor warmtenetwerken Meerdere over het netwerk variërende parameters (druk, stroomsnelheid, aanvoer- en retourtemperatuur) Efficiëntie hangt af van getransporteerde warmte Efficiëntie kan worden geoptimaliseerd door afstemmen productie en afname

11 Omvang warmtenetten in Nederland beperkt: minimale schaalgrootte nodig voor kosteneffectieve open netten

12 Een nieuwe bron kan een significante impact hebben op de rentabiliteit van bestaande bronnen In warmtenetwerken wordt de warmtevraag voor een groot deel geleverd door één (of soms meerdere) basislastbron(nen). Dit betekent dat een basislastbron met een capaciteit van 30% al gemiddeld 80% van de warmtevraag kan dekken. Het vermogen van de basislast is daarmee afgestemd op de jaarbelastings-duurkromme. Deze afstemming is vastgelegd in langjarige afspraken in de keten. 100% 30% Capaciteit Basislast Pieklast Een nieuwe, goedkopere bron met een capaciteit van 15% van de totale warmtevraag kan grotendeels de plaats innemen van bestaande bronnen, zodat de rentabiliteit van deze bronnen sterk vermindert. Dit kan weliswaar lagere kosten voor de warmte betekenen maar heeft grote impact op de investeringszekerheid in de keten. 100% 30% Capaciteit Nieuwe bron 8760 Uren per jaar In het elektriciteitssysteem is sprake van een veelvoud van bronnen met allemaal een eigen kostenprofiel, waardoor de impact van nieuwe productiecapaciteit veel diffuser is. 15% 8760 Uren per jaar

13 Door het grote aandeel vaste kosten draagt marktwerking op het niet-netwerk gedeelte beperkt bij aan lagere prijzen voor afnemers Kostenopbouw van verkoopprijs geleverde warmte Kostenopbouw van verkoopprijs geleverde gas NMDA (=gefactureerde) opbouw van verkoopprijs geleverde warmte De werkelijke kostenopbouw van geleverde warmte wijkt sterk af van de NMDA (gefactureerde) opbouw. NMDA volgt de kostenopbouw van de verkoopprijs van geleverd gas Levering Energiebelasting Netwerkkosten van warmte vormen vergeleken met gas een relatief groot deel van de verkoopprijs: Warmteleidingen zijn 1,5 tot 3 keer zo duur als gasleidingen. Netwerkverliezen in warmtenetwerken zijn 15-25% vergeleken met circa 2% bij gas. Levering: Facturatie, klantenservice, sales & marketing. Bruto marge van 5% (aanname). Commodity: Inkoopprijs van de producent Commodity Levering Commodity Warmteprijs ommodity Netwerk: CAPEX voor afschrijving/kapitaalslasten en instandhouding, inclusief onderstations en uitkoppeling. OPEX voor operatie, onderhoud & beheer van netwerk. Netwerk Energiebelasting gas: 19ct/m3 (ex btw): circa 1/3 e van de totale verkoopprijs van het variabele deel. Netwerk en ketel Vastrecht Vastrecht Deze verhouding kan variëren bij verschillende leeftijden van een net. Een oud net heft mogelijk lagere kapitaalslasten maar vaak hogere OPEX. De ketelkosten omvatten afschrijvingen en onderhoud van de ketel.

14 Discussie in Zweden: exemplarisch voor afweging voordelen/transactiekosten open netten > Vanaf 1996: vrije warmteprijzen (gebaseerd op concurrentie tussen warmtetechnieken ) en privatisering. > Eind jaren negentig: stijgende warmteprijzen leiden tot kritiek op privaat monopolie. > 2005: Overheidsrapport adviseert tegen regulated TPA, omdat deze niet zou leiden tot het verbeteren van concurrentie of tot een sterkere positie van consumenten. > 2008: Wetsvoorstel waarin verplichte negotiated TPA wordt ingevoerd met het aanbieden van mediation. > 2011: Tweede rapport adviseert splitsing warmtenetten met regulated TPA. > 2012: Voorstel afgewezen door Minister, omdat de kostenstijgingen ten gevolge van splitsing (10 tot 15%) niet zouden opwegen tegen de voordelen. > 2014: Nieuw gematigd wetsvoorstel: uitgangspunt vrijwillige onderhandelingen, maar onder bepaalde voorwaarden heeft producent recht op regulated TPA. Ondertussen:

15 Conclusie: warmtenetten gedeeltelijk openen met aanvullende maatregelen. Onafhankelijk netbeheer op transportnetten Transparante boekhouding en overleg Herformuleren Besluit Aanleg Energie-Infrastructuur Verplichte negotiated TPA voor producenten

16 Dank voor uw aandacht! > Het volledige rapport is verkrijgbaar via de website van Ecofys: Onder de titel Een evaluatie van open warmtenetten Joop Oude Lohuis